Nhiễm virus rota ở trẻ em: Triệu chứng và mấy ngày thì khỏi

Virus rota ở trẻ em là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp nặng, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh dễ lây qua đường tiêu hóa, diễn tiến nhanh và có thể gây mất nước nghiêm trọng nếu không xử trí kịp thời. Việc nhận biết sớm triệu chứng, chăm sóc đúng cách và tiêm vaccine phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ sức khỏe trẻ nhỏ. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa virus rota ở trẻ em theo hướng dẫn y khoa mới nhất.

Bài viết được tư vấn Y khoa bởi BS Phạm Văn Phú, Quản lý Y khoa Vùng 3 – Đông Nam Bộ, Hệ thống tiêm chủng VNVC

Tiêu chảy Rota ở trẻ là gì?

Tiêu chảy Rota ở trẻ là tình trạng viêm nhiễm cấp tính đường ruột do virus Rota gây ra, biểu hiện điển hình với triệu chứng tiêu chảy liên tục, nôn mửa, đau bụng và mất nước trầm trọng. Theo ghi nhận, virus Rota là nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Virus Rota có khả năng tồn tại trong môi trường nước khá lâu nên khả năng lây nhiễm rất cao. Sự lây truyền của virus Rota xảy ra qua đường phân là chủ yếu. Điều này đã trở thành vấn đề nghiêm trọng về chất lượng nước khi đất và nguồn nước sẽ bị ô nhiễm nghiêm trọng. Việc vận chuyển mầm bệnh đến các nguồn nước mạch sẽ phụ thuộc vào khả năng sống sót của virus Rota trong môi trường đất, đặc biệt là khi xét đến một thực tế là lượng lớn chất liệu phân thường được bón vào đất nông nghiệp làm phân bón.

Theo thống kê, hầu hết trẻ em đều bị nhiễm virus Rota trong độ tuổi từ 3 – 35 tháng tuổi. Nhiễm trùng Rotavirus thường xảy ra nhiều hơn vào những tháng mát mẻ, có mưa nhiều trong năm. Mặc dù virus Rota thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng trẻ lớn, người trưởng thành và người có hệ miễn dịch suy yếu cũng có nguy cơ mắc bệnh do Rotavirus. Tuy nhiên, bệnh do Rotavirus ở người lớn có xu hướng phát hiện triệu chứng nhẹ hơn.

Theo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, tại Việt Nam ghi nhận khoảng 56% số trẻ nhập viện do viêm dạ dày ruột cấp tính vì nhiễm virus Rota mỗi năm. Đặc biệt, số trẻ chết do virus Rota chiếm từ 4 – 8% trong tổng số trẻ dưới 5 tuổi bị chết vì mọi nguyên nhân.

Tiêu chảy Rota ở trẻ là tình trạng viêm nhiễm cấp tính đường ruột do virus Rota gây ra.

Triệu chứng nhiễm virus rota ở trẻ em

Theo chuyên gia đến từ Hệ thống tiêm chủng VNVC, sau khi bị lây nhiễm virus Rota khoảng 1 – 2 ngày, trẻ sẽ bắt đầu biểu hiện các triệu chứng, từ nhẹ đến nặng bao gồm:

Các triệu chứng biểu hiện ban đầu khi trẻ bị nhiễm virus Rota như sau:

• Buồn nôn và nôn: Thông thường, tình trạng nôn sẽ xuất hiện trước tiêu chảy khoảng 6 – 12 giờ và có thể kéo dài trong khoảng 2 – 3 ngày. Nếu trẻ nôn quá nhiều vào những ngày đầu thì tình trạng tiêu chảy sẽ giảm bớt;
• Tiêu chảy phân nước: Sau giai đoạn nôn, trẻ sẽ xuất hiện tình trạng tiêu chảy với phân lỏng toàn nước. Đặc điểm của phân sẽ có màu xanh dưa cải, có thể có nhớt và đờm nhưng tuyệt đối không có máu. Đây là một trong những đặc điểm nhận dạng đặc trưng của tiêu chảy do Rotavirus và tiêu chảy do vi khuẩn. Tình trạng tiêu chảy thường sẽ kéo dài từ 3 – 8 ngày, sau đó giảm dần;
• Đau bụng từ âm ỉ cho đến dữ dội;
• Sốt vừa phải và hết sau 1 – 2 ngày;
• Có thể ho khan và chảy nước mũi.
• Tiến triển của các triệu chứng

Việc mất quá nhiều nước từ cơ thể do tiêu chảy và nôn ói có thể làm tiến triển thêm các triệu chứng ở trẻ, bao gồm:

• Uể oải;
• Cáu kỉnh;
• Khô miệng, khô môi, da khô, lưỡi khô;
• Màu da nhợt nhạt và loang lổ;
• Đôi mắt trông trũng sâu;
• Ít hoặc không có nước mắt khi khóc;
• Ít nước tiểu hoặc ít tã ướt hơn;
• Sụt cân, suy dinh dưỡng.

Virus rota ở trẻ em có lây không?

Sự lây truyền Rotavirus chủ yếu xảy ra qua đường phân – miệng và sự lây lan của virus có thể xảy ra qua tay, bề mặt và vật thể môi trường bị ô nhiễm hoặc có thể là thức ăn và nước uống. Đặc biệt, Rotavirus chỉ lây nhiễm các tế bào ruột trưởng thành đã biệt hóa nằm ở đầu các nhung mao trong ruột non.

Theo chuyên gia y tế, bất cứ trẻ nào tiếp xúc gần với virus Rota đều có nguy cơ lây nhiễm bệnh rất cao. Thống kê cho thấy, các ca nhiễm virus Rota ghi nhận mỗi năm chủ yếu là trẻ em ở độ tuổi từ 0 – 2 tuổi. Có thể nói, hầu hết mọi trẻ em đều bị nhiễm virus Rota ít nhất một lần trong đời cho đến khi bước sang tuổi thứ 5.

Mặc dù Rotavirus thường gây bệnh phổ biến ở trẻ em, nhưng người lớn vẫn có nguy cơ chịu ảnh hưởng của Rotavirus, đặc biệt là người trưởng thành suy giảm miễn dịch, có bệnh nền, thường biểu hiện các triệu chứng như buồn nôn, khó chịu, đau đầu, đau bụng quặn thắt, tiêu chảy và sốt. Tuy nhiên, có một số trường hợp không xuất hiện triệu chứng.

Ở người lớn khỏe mạnh, nhiễm Rotavirus có thể chỉ gây ra các dấu hiệu và triệu chứng nhẹ hoặc không gây ra triệu chứng nghiêm trọng nào.

Rota virus ở trẻ em có thể lây cho trẻ khác và người lớn.

Nguyên nhân bé bị rota

Nguyên nhân dẫn đến trẻ bị nhiễm Rotavirus có thể xuất phát từ các yếu tố khác nhau:

• Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đang còn bú bình: Nguyên nhân thường do bình sữa không được vệ sinh kỹ lưỡng, bị nhiễm khuẩn từ môi trường. Vì vậy, so với trẻ bú mẹ thì trẻ bú bình thường có nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy Rota cao hơn;
• Cho trẻ tiêu thụ thực phẩm không được bảo quản đúng cách sau khi chế biến: Nhiều bố mẹ thường xuyên đun nóng lại thức ăn và cho trẻ ăn nhiều lần. Điều này gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ, dễ khiến trẻ bị virus rota tấn công;
• Nguồn nước bị ô nhiễm: Có khoảng 80% người bệnh nhiễm bệnh do nguồn cung cấp nước không an toàn, điều kiện vệ sinh không đảm bảo. Ngoài ra, ước tính có khoảng 1,8 triệu ca tử vong mỗi năm do bệnh tiêu chảy trên toàn thế giới, 90% trong số đó là trẻ dưới 5 tuổi;
• Thức ăn sống chế biến không đảm bảo: Quá trình chế biến các món tươi sống như thịt bò, thịt heo, cá… không đúng cách, tiềm ẩn nhiều nguy cơ vi khuẩn, virus vẫn còn tồn đọng số lượng lớn trong thức ăn;
• Virus Rota truyền nhiễm từ dụng cụ hoặc tay người chế biến thức ăn cho trẻ;
• Trẻ thường có thói quen đưa tay vào miệng khi chơi đùa hoặc khi ăn. Nếu tay trẻ trong tình trạng dơ bẩn thì nguy cơ lây nhiễm bệnh rất cao.

Chẩn đoán nhiễm virus rota ở trẻ em

Để chẩn đoán nhiễm virus rota ở trẻ em, bác sĩ thường xác định dựa trên các triệu chứng và phân biệt với một số tình trạng tiêu chảy tương tự do bệnh tả, thương hàn, E.Coli và một số bệnh tiêu chảy khác. Điểm đặc trưng nhất của tiêu chảy do virus Rota là đi phân lỏng, có nhớt hoặc đàm nhưng không có máu.

Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện lấy mẫu xét nghiệm Rotavirus để chẩn đoán được chính xác. Thông thường có 3 nhóm xét nghiệm chính, bao gồm:

• Phương pháp chẩn đoán nhanh phát hiện virus hoặc kháng nguyên: Lấy mẫu bệnh phẩm (phân) trong tuần đầu xuất hiện triệu chứng của bệnh hoặc thực hiện hút dịch tá tràng hay lấy huyết thanh bệnh nhân. Sau đó, dùng kỹ thuật kính hiển vi điện tử, miễn dịch huỳnh quang trực tiếp, miễn dịch phóng xạ, ngưng kết hồng cầu thụ động, ngưng kết hạt latex, điện di, ELISA để cho ra kết quả chính xác. Đây là phương pháp mang lại hiệu quả cao và thường được sử dụng nhất.
• Phương pháp chẩn đoán phát hiện ARN của virus: Lấy mẫu bệnh phẩm (phân lỏng) trong tuần đầu xuất hiện triệu chứng hoặc hút dịch tá ràng hay lấy huyết thanh rồi thực hiện kỹ thuật PCR.
• Phương pháp chẩn đoán huyết thanh học: Lấy máu tĩnh mạch bệnh nhân và chắt lọc lấy huyết thanh. Sau đó, dùng kỹ thuật khuếch tán miễn dịch trên thạch, trung hòa trên tế bào, ức chế ngưng kết hồng cầu thụ động, miễn dịch phóng xạ, phát hiện các IgM xuất hiện sớm đặc hiệu, miễn dịch phóng xạ hoặc phản ứng kết hợp để tìm kháng thể trong máu bệnh nhân.

Bệnh tiêu chảy gây ra bởi virus Rota cần được phát hiện, chẩn đoán và điều trị kịp thời, vì nếu để trong thời gian lâu, bệnh nhân có thể gặp nguy hiểm do mất nước và chất điện giải.

Ảnh hưởng của Rotavirus đối với sức khỏe của trẻ em

Rotavirus là nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ, chúng tấn công vào hệ tiêu hóa còn non nớt của trẻ và gây viêm đường ruột cấp tính, gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe của trẻ, cụ thể như:

• Mất nước nghiêm trọng và mất cân bằng điện giải: Theo ghi nhận, Rotavirus có thể gây ra tình trạng tiêu chảy, nôn ói, gây mất nước và chất điện giải nghiêm trọng. Nếu tình trạng mất nước không được kiểm soát kịp thời, lượng nước và muối khoảng không đủ để cơ thể hoạt động, trẻ có thể xuất hiện co giật hoặc bị sốc, nguy cơ gây tử vong rất cao;
• Nhiễm trùng thứ phát: Trẻ mắc Rotavirus có nguy cơ bị tái nhiễm nhiều lần. Tuy nhiên, lần nhiễm thứ hai thường nhẹ hơn lần nhiễm đầu;
• Nguy cơ suy dinh dưỡng: Rotavirus gây ra tình trạng tiêu chảy thường xuyên, khiến cơ thể trẻ mất nước, dần kiệt quệ và mệt mỏi, không còn cảm thấy thèm ăn, dẫn đến nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng, thấp còi rất cao;
• Các tác động lâu dài đến sự phát triển của trẻ em: Trẻ em bị nhiễm Rotavirus với tình trạng tiêu chảy nhiều lần trong giai đoạn từ 12 – 24 tháng tuổi, có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ, chẳng hạn như chiều cao của trẻ sẽ giảm 8,2cm so với trẻ em trung bình.

Trẻ bị nhiễm Rota virus gây tiêu chảy nặng, dẫn đến mất nước nghiêm trọng, khiến môi trẻ khô, da tái nhợt.

Trẻ bị virus rota nguy hiểm hơn so với người lớn

Rotavirus là tác nhân gây viêm dạ dày ruột cấp tính ở trẻ nhỏ và trẻ em trên toàn cầu. Bệnh do Rotavirus thường biểu hiện triệu chứng từ nhẹ đến nặng, đặc trưng bởi tình trạng nôn mửa, sốt nhẹ và tiêu chảy phân lỏng.

Theo nghiên cứu, ở trẻ sơ sinh, nhiễm trùng Rotavirus thường không có triệu chứng hoặc nhẹ do lượng kháng thể dồi dào chống lại virus được truyền thụ động qua nhau thai của mẹ. Tuy nhiên, ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi, các triệu chứng có xu hướng bắt đầu trở nặng hơn như tình trạng nôn dữ dội đột ngột, sau đó là tiêu chảy kèm theo sốt kéo dài trong 4 – 8 ngày.

Ở người lớn, bệnh tình thường biểu hiện bằng tình trạng khó chịu, buồn nôn, đau đầu, đau bụng, sốt và tiêu chảy không ra máu. Các triệu chứng khác có thể bao gồm: Đau cơ, cứng khớp và đổ mồ hôi quá nhiều

Theo các chuyên gia y tế, trẻ bị virus rota thường nguy hiểm hơn so với người lớn. Do hệ miễn dịch của trẻ còn non nớt, chưa thể tự sản sinh ra kháng thể bảo vệ, trong khi lượng kháng thể được truyền từ nhau thai và sữa mẹ lại ngày càng cạn kiệt, kiến trẻ dễ bị tấn công bởi các tác nhân có hại.

Tiêu chảy do virus Rota có chữa khỏi được không?

Tiêu chảy do Rotavirus hoàn toàn có thể chữa khỏi được nếu được điều trị đúng cách và kịp thời. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh tiêu chảy do virus Rota ở trẻ, mọi phương pháp điều trị đều tập trung vào việc bù dịch qua đường uống, giảm thiểu nguy cơ mất nước tối đa cho bệnh nhân.

Điều trị virus rota ở trẻ em

Điều trị bệnh do Rotavirus ở trẻ tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: mức độ triệu chứng, độ tuổi và sức khỏe tổng quát của trẻ. Tuy nhiên, mục tiêu hàng đầu trong điều trị vẫn là kiểm soát tình trạng mất nước, thông qua bổ sung nước đầy đủ bằng cách cho trẻ uống đủ nước, sữa công thức, sữa mẹ hoặc dung dịch lỏng có chứa chất điện giải. Bên cạnh đó, bố mẹ có thể bổ sung nước cho trẻ qua các loại thức ăn đặc (đối với trẻ đã có thể ăn).

Thông thường, thuốc chữa tiêu chảy không được khuyến khích trong quá trình điều trị. Thay vào đó, các bác sĩ có thể đề nghị trẻ sử dụng men vi sinh để tăng cường miễn dịch đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa.

Trong trường hợp trẻ mất quá nhiều nước, cần phải thăm khám bác sĩ và nhập viện để theo dõi thường xuyên. Tại đây, bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện bổ sung nước cho trẻ thông qua:

• Truyền dịch tĩnh mạch (IV): Sử dụng một ống mỏng, mềm dẻo được đưa vào tĩnh mạch;
• Xét nghiệm máu: Thực hiện đo lượng đường, muối và các chất hóa học khác (chất điện giải) trong máu.

Trẻ cần được bổ sung nước đầy đủ để cân bằng chất điện giải.

Trẻ bị rota mấy ngày thì khỏi?

Theo các chuyên gia y tế, các triệu chứng của Rotavirus thường kéo dài từ 3 – 8 ngày. Hầu hết, trẻ em có thể lây nhiễm trong khoảng 12 ngày, tình trạng nhiễm trùng có thể bắt đầu vài ngày trước khi biểu hiện triệu chứng.

Nếu trẻ bị bệnh do Rotavirus, bố mẹ cần để trẻ nghỉ ngơi tại nhà để hồi phục sức khỏe. Nếu trẻ không xuất hiện triệu chứng trong ít nhất 24 giờ thì trẻ có thể quay trở lại trường học hoặc nhà trẻ như bình thường.

Biện pháp phòng ngừa tiêu chảy do Rota virus ở trẻ

Virus Rota là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy và bệnh dạ dày nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, khiến hàng triệu trẻ phải nhập viện mỗi năm và hàng trăm nghìn trẻ tử vong. Trước mức độ nguy hiểm này, việc chủ động phòng ngừa tiêu chảy do virus Rota, đặc biệt bằng tiêm vắc xin từ sớm, có vai trò then chốt trong bảo vệ sức khỏe và tính mạng trẻ. Phòng bệnh hiệu quả giúp giảm gánh nặng y tế, hạn chế biến chứng nặng và nguy cơ tử vong, đồng thời đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ trong những năm đầu đời.

1. Uống vắc xin ngừa Rotavirus

Theo các chuyên gia y tế, cách phòng ngừa bệnh do Rota virus gây ra hiệu quả nhất chính là dự phòng bằng vắc xin. Ước tính cho thấy, khoảng 70% trẻ em được tiêm vắc xin sẽ không bị nhiễm Rotavirus. Trong trường hợp trẻ vẫn bị nhiễm, các triệu chứng có thể sẽ nhẹ hơn rất nhiều, giảm 90% nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Virus Rota gây ảnh hưởng nặng nề đến hệ tiêu hóa, nên vắc xin Rotavirus được thiết kế bằng đường uống và hấp thụ qua đường tiêu hóa không giống với phần lớn các loại vắc xin dạng tiêm cho trẻ em. Vắc xin Rota phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi. Lịch uống phụ thuộc vào từng loại vắc xin. Hiện tại, Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có 3 loại vắc xin ngừa Rotavirus gồm:

VNVC là hệ thống trung tâm tiêm chủng uy tín, luôn sẵn có vắc xin phòng virus rota ở trẻ em từ 2 tháng tuổi, giúp bảo vệ trẻ khỏi tiêu chảy cấp do Rotavirus. Toàn bộ vắc xin tại VNVC đều nhập khẩu chính hãng, bảo quản theo chuẩn GSP quốc tế với hệ thống dây chuyền lạnh hiện đại. Đội ngũ gần 15.000 bác sĩ, điều dưỡng giàu chuyên môn, tiêm an toàn – nhẹ nhàng. VNVC cam kết giá vắc xin ổn định, nhiều ưu đãi, hỗ trợ tài chính linh hoạt. Phụ huynh có thể đặt lịch uống vắc xin Rotavirus tại vax.vnvc.vn hoặc đến trực tiếp các trung tâm VNVC trên toàn quốc.

Cho trẻ uống vắc xin Rotavirus là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.

2. Thực hành vệ sinh để phòng ngừa Rotavirus

Bên cạnh việc uống vắc xin phòng bệnh, bố mẹ cũng cần lưu ý thực hiện các thói quen sinh hoạt hàng ngày thông qua việc vệ sinh sạch sẽ môi trường xung quanh trẻ, hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm virus Rota, chẳng hạn như:

• Rửa tay và vệ sinh: Rửa tay thường xuyên cho trẻ bằng xà phòng dịu nhẹ trong ít nhất 20 giây, sau khi sử dụng phòng tắm, nhà vệ sinh. Đặc biệt, đối với bố mẹ cũng cần rửa tay kỹ lưỡng sau khi thay tã và chế biến thức ăn, để hạn chế lây truyền bệnh cho trẻ;
• Vệ sinh bề mặt của các vật dụng và đồ chơi, đặc biệt là tay nắm cửa bằng chất khử trùng;
• Xử lý và chế biến thực phẩm đúng cách, tuân thủ ăn chín uống sôi.

Nghi trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus: Khi nào đi khám bác sĩ?

Hầu hết trẻ đều có thể hồi phục bệnh do Rotavirus gây ra mà không ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Phần lớn các đợt bệnh thường chỉ kéo dài trong khoảng một tuần. Tuy nhiên, có một số ít trẻ có nguy cơ dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong nên bố mẹ cần đặc biệt lưu ý. Trong một số trường hợp trẻ xuất hiện các dấu hiệu nguy hiểm, bố mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ thăm khám bác sĩ để được can thiệp điều trị kịp thời:

• Tã trẻ không ướt quá 8 giờ;
• Da trẻ nhợt nhạt;
• Môi khô tái;
• Mắt trũng sâu;
• Các triệu chứng không thuyên giảm mà còn trở nên tệ hơn.

Virus rota ở trẻ em có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách. Chủ động phòng ngừa bằng cách tiêm vaccine, duy trì vệ sinh cá nhân và chăm sóc dinh dưỡng hợp lý là biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ tiêu chảy cấp do virus rota. Khi trẻ có dấu hiệu nôn ói, tiêu chảy kèm theo sốt hoặc mất nước, cần đưa đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Tìm hiểu đầy đủ thông tin về virus rota ở trẻ em là cách tốt nhất để cha mẹ chăm sóc và bảo vệ con đúng cách.