Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Rối loạn tiêu hóa đang ngày càng trở nên phổ biến do nhịp sống hiện đại đi kèm với chế độ ăn uống thiếu khoa học. Để bảo vệ sức khỏe, việc nhận biết sớm nguyên nhân và dấu hiệu cảnh báo là vô cùng cần thiết. Vậy, rối loạn tiêu hóa là gì? Dấu hiệu bị rối loạn tiêu hóa ra sao? Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa đến từ đâu? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Rối loạn tiêu hóa là gì? Tại sao bị rối loạn tiêu hóa?
Rối loạn tiêu hóa (digestive disorders) là thuật ngữ chỉ tình trạng rối loạn chức năng hoặc cấu trúc của hệ tiêu hóa, gây ra các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón, buồn nôn. Đây không phải là bệnh lý riêng biệt mà là tập hợp các triệu chứng có liên quan đến sự bất thường trong quá trình tiêu hóa thức ăn. Các rối loạn tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của hệ tiêu hóa, từ thực quản, dạ dày đến ruột non và đại tràng. (1)
Không giống như các bệnh lý cụ thể, rối loạn tiêu hóa được chia thành hai nhóm chính: rối loạn tiêu hóa chức năng và rối loạn tiêu hóa thực thể. Trong đó:
Hệ tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa thức ăn thành năng lượng và loại bỏ chất cặn bã. Khi xảy ra rối loạn tiêu hóa, các quá trình như co bóp, tiết dịch và hấp thu bị ảnh hưởng, dẫn đến tích tụ khí, chướng bụng hoặc rối loạn phân. Những yếu tố như chế độ ăn uống không cân bằng, căng thẳng kéo dài, thói quen ít vận động… có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tiêu hóa.
Về ý nghĩa lâm sàng, phát hiện rối loạn tiêu hóa sớm giúp phòng ngừa các biến chứng nặng nề như suy dinh dưỡng, viêm loét mãn tính hoặc nguy cơ ung thư đường tiêu hóa.
Rối loạn tiêu hóa có nhiều biểu hiện khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ bệnh. Cụ thể như sau:
Biểu hiện của rối loạn tiêu hóa thường đa dạng và có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày. Những triệu chứng dưới đây là những biểu hiện phổ biến mà người bệnh thường gặp phải:
Đau bụng, khó tiêu và đầy hơi là các dấu hiệu phổ biến khi bị rối loạn tiêu hóa
Bên cạnh những biểu hiện phổ biến, một số triệu chứng của rối loạn tiêu hóa có thể báo hiệu bệnh lý nghiêm trọng, cần can thiệp y tế ngay lập tức. Nếu bạn gặp phải các dấu hiệu sau, đừng chủ quan mà hãy đi khám sớm:
Rối loạn tiêu hóa là tình trạng phổ biến, có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố chức năng, bệnh lý đến các nguy cơ do thói quen sinh hoạt. Cụ thể như sau:
Rối loạn tiêu hóa thường phát sinh từ những rối loạn chức năng liên quan đến thói quen sinh hoạt và tác động tâm lý. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:
Những nguyên nhân chức năng này thường có thể cải thiện nếu người bệnh điều chỉnh thói quen sinh hoạt và quản lý căng thẳng hiệu quả.
Ngoài các yếu tố chức năng, rối loạn tiêu hóa còn có thể do những bệnh lý nghiêm trọng gây ra, chẳng hạn như:
Nhiễm khuẩn HP có thể gây viêm loét dạ dày
Ngoài nguyên nhân chức năng và bệnh lý, một số yếu tố nguy cơ khác cũng làm tăng khả năng mắc rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là ở những người có sức khỏe yếu hoặc môi trường sống không đảm bảo, chẳng hạn như:
Để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ rối loạn tiêu hóa, cần có quá trình chẩn đoán bài bản. Việc chẩn đoán không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn kết hợp với các xét nghiệm chuyên sâu. Dưới đây là các bước cơ bản giúp bác sĩ đánh giá và đưa ra chẩn đoán chính xác:
Khi nghi ngờ rối loạn tiêu hóa, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khai thác bệnh sử và thực hiện thăm khám trực tiếp. Việc khai thác bệnh sử và thăm khám kỹ lưỡng là bước quan trọng giúp bác sĩ có cái nhìn tổng quan trước khi quyết định xét nghiệm chuyên sâu. Cụ thể:
Sau khi thăm khám lâm sàng, thực hiện thêm những xét nghiệm dưới đây giúp làm rõ tình trạng bệnh và mức độ tổn thương của hệ tiêu hóa:
Nội soi là phương pháp chẩn đoán chính để phát hiện bệnh tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa thường không nguy hiểm nếu chỉ là rối loạn chức năng như hội chứng ruột kích thích (IBS) hay khó tiêu chức năng (do rối loạn nhu động dạ dày và ruột). Các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy có thể gây khó chịu, làm giảm chất lượng cuộc sống, nhưng không đe dọa trực tiếp đến tính mạng.
Ngược lại, trong một số trường hợp, rối loạn tiêu hóa có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm các bệnh lý nguy hiểm như ung thư đại trực tràng, viêm loét dạ dày tá tràng hoặc viêm đại tràng mãn tính. Trên thực tế, người bị rối loạn tiêu hóa mạn tính có nguy cơ phát triển thành bệnh lý nặng nếu không được điều trị kịp thời.
Việc phát hiện muộn có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày, tắc ruột hoặc ung thư. Ví dụ, hội chứng ruột kích thích (IBS) dù không gây tổn thương mô tiêu hóa nhưng vẫn có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư ruột kết. (2)
Rối loạn tiêu hóa có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng ở những đối tượng đặc biệt như trẻ em và người già, các triệu chứng và nguy cơ thường phức tạp hơn. Dưới đây là đặc điểm rối loạn tiêu hóa ở từng đối tượng cụ thể.
Rối loạn tiêu hóa ở trẻ em thường khó nhận biết do triệu chứng dễ nhầm lẫn với các vấn đề về ăn uống. Trẻ thường có biểu hiện như đau bụng, chướng bụng, tiêu chảy hoặc táo bón, kèm theo tình trạng biếng ăn, quấy khóc, ăn không ngon miệng, đôi khi bị nôn ói, khiến phụ huynh lầm tưởng do thói quen ăn uống thay vì nguyên nhân tiêu hóa.
Ở trẻ em, rối loạn tiêu hóa có thể gây tiêu chảy kéo dài, làm mất nước và điện giải, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất. Nếu không bù đủ nước, trẻ dễ bị mệt mỏi, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Người cao tuổi có nguy cơ rối loạn tiêu hóa cao hơn do suy giảm chức năng tiêu hóa và tiền sử dùng thuốc kéo dài. Sự lão hóa làm giảm tiết enzyme tiêu hóa, nhu động ruột chậm lại, cộng với việc sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) có thể gây loét dạ dày, viêm ruột.
Các triệu chứng thường gặp gồm đầy hơi, khó tiêu, táo bón và có thể đi kèm với bệnh lý mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp.Rối loạn tiêu hóa ở người già có thể dẫn đến xuất huyết tiêu hóa hoặc suy dinh dưỡng nếu không điều trị kịp thời. Việc thăm khám định kỳ giúp kiểm soát tốt bệnh lý nền và hạn chế tác dụng phụ từ thuốc.
Người cao tuổi có thể bị rối loạn tiêu hóa do lão hóa hoặc tiền sử dùng thuốc kéo dài
Điều trị rối loạn tiêu hóa cần dựa trên nguyên nhân cụ thể và mức độ triệu chứng. Việc kết hợp điều trị triệu chứng, xử lý bệnh nền (nếu có) và điều chỉnh lối sống sẽ giúp cải thiện hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:
Khi gặp phải các biểu hiện của rối loạn tiêu hóa, việc xử lý triệu chứng giúp giảm nhanh cảm giác khó chịu và cải thiện chất lượng sống. Một số biện pháp điều trị triệu chứng phổ biến gồm:
Khi rối loạn tiêu hóa do các bệnh lý nền gây ra, việc điều trị nguyên nhân là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả lâu dài. Cụ thể:
Ngoài việc dùng thuốc, thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và kiểm soát rối loạn tiêu hóa.
Ăn uống đúng giờ giúp điều hòa hoạt động của dạ dày
Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ ăn uống khoa học, duy trì vệ sinh cá nhân, thói quen sinh hoạt lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ. Cụ thể như sau:
Việc lựa chọn, chế biến và tiêu thụ thực phẩm đúng cách không chỉ giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày mà còn tạo điều kiện cho quá trình tiêu hóa diễn ra thuận lợi hơn:
Thói quen ăn uống chín kỹ và rửa tay thường xuyên giúp ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn, virus gây rối loạn tiêu hóa. Cụ thể:
Rượu bia có thể làm tăng tiết axit dịch vị, gây kích ứng niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm loét. Trong khi đó, độc tố trong khói thuốc lá có thể gây viêm, làm tổn thương mô tiêu hóa và suy yếu khả năng miễn dịch. Do đó, hạn chế uống rượu bia và từ bỏ hút thuốc là điều cần thiết để bảo vệ hệ tiêu hóa.
Người có tiền sử bệnh lý tiêu hóa (bệnh dạ dày, viêm đại tràng hoặc hội chứng ruột kích thích) cần thăm khám định kỳ ít nhất 1-2 lần mỗi năm để kiểm soát bệnh và phát hiện sớm các biến chứng. Nội soi tiêu hóa là phương pháp hiệu quả giúp phát hiện sớm các tổn thương niêm mạc, polyp hoặc dấu hiệu ung thư, đặc biệt ở người trên 40 tuổi. Việc điều trị triệt để bệnh lý nền giúp giảm nguy cơ biến chứng và đảm bảo sức khỏe tiêu hóa lâu dài.
Người cao tuổi, có bệnh lý nền nên thăm khám sức khỏe tiêu hóa ít nhất 1-2 lần mỗi năm
Khi có biểu hiện của rối loạn tiêu hóa như đau bụng kéo dài, đầy hơi, khó tiêu, tiêu chảy hoặc táo bón tái phát, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đặc biệt, nếu có các dấu hiệu nghiêm trọng như đi ngoài ra máu, nôn nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc đau bụng dữ dội, cần đến cơ sở y tế ngay lập tức. Việc thăm khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân, đánh giá mức độ bệnh và tránh các biến chứng nguy hiểm, đảm bảo sức khỏe hệ tiêu hóa được kiểm soát tối ưu.
Nếu bạn đang gặp phải các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa như đau bụng, đầy hơi, khó tiêu, tiêu chảy hay táo bón kéo dài, hãy cân nhắc đến Trung tâm Nội soi & Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Với đội ngũ bác sĩ giỏi chuyên môn, tận tâm và hệ thống máy nội soi hiện đại, trung tâm sẽ giúp bạn chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.
Trung tâm tự hào sở hữu công nghệ nội soi không đau, ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI Olympus Evis X1 CV-1500, cho phép phóng to hình ảnh niêm mạc lên đến 145 lần, phát hiện tổn thương nhỏ mà mắt thường khó nhận ra. Nhờ đó, bác sĩ có thể xác định chính xác nguyên nhân và xây dựng phác đồ điều trị tận gốc, giúp kiểm soát rối loạn tiêu hóa một cách toàn diện và hiệu quả.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn vui lòng liên hệ 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hoặc 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Tóm lại, rối loạn tiêu hóa tiềm ẩn nguy cơ bệnh lý nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán có thể giúp người bệnh chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe. Nếu nhận thấy các dấu hiệu của rối loạn tiêu hoá biểu hiện nặng dần hoặc kéo dài, đừng chủ quan mà hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và tư vấn kịp thời.
