Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Xây dựng chế độ ăn cho người cao huyết áp là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị và quản lý bệnh toàn diện. Quá trình này không chỉ đòi hỏi kiến thức về dinh dưỡng mà còn cần sự tư vấn từ chuyên gia. Trong bài viết sau, Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome sẽ đồng hành cùng bạn trên hành trình khám phá chế độ ăn cho người tăng huyết áp dựa trên những hướng dẫn và chia sẻ từ các chuyên gia dinh dưỡng giàu kinh nghiệm.
Chế độ ăn cho người cao huyết áp cần được xây dựng theo nguyên tắc nào?
Tiêu thụ một chế độ ăn thiếu khoa học chính là một trong những nguyên nhân chính gây tăng huyết áp. Cụ thể, tiêu thụ thực phẩm giàu muối, chất kích thích (caffeine, cồn,…) và đường có thể gây ra những cơn tăng huyết áp cấp tính.
Trong khi đó, thường xuyên tiêu thụ thực phẩm giàu calo hoặc chất béo bão hòa có thể làm tăng nguy cơ thừa cân – béo phì, là tác nhân phổ biến thúc đẩy bệnh tăng huyết áp mạn tính tiến triển.
Ngược lại, xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, kiểm soát chặt chẽ về lượng và chất, có thể giúp bạn kiểm soát huyết áp một cách tự nhiên, giảm sự phụ thuộc vào thuốc. Vì vậy, điều chỉnh chế độ ăn cho người cao huyết áp cũng là một biện pháp điều trị bệnh không dùng thuốc được nhiều bác sĩ áp dụng hiện nay.
Chế độ ăn cho người tăng huyết áp cần đáp ứng những nguyên tắc dinh dưỡng sau:
Tiêu thụ natri có thể trực tiếp dẫn đến những cơn tăng huyết áp cấp tính bằng cách thúc đẩy cơ thể giữ nước, làm tăng thể tích tuần hoàn máu và gây áp lực lên thành mạch máu.
Theo nghiên cứu, cứ mỗi 1g muối (400mg natri) được cắt giảm ra khỏi chế độ ăn cho người cao huyết áp, có thể giúp người bệnh giảm 1.89 – 1.93 mmHg chỉ số huyết áp tâm thu; nhờ đó, làm giảm 4% nguy cơ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ và 6% nguy cơ đột quỵ.
Natri hiện diện nhiều nhất trong muối ăn, chiếm đến 40% trọng lượng của loại gia vị này. Do đó, để cắt giảm natri, bạn cần trực tiếp cắt giảm hàm lượng muối ăn trong chế độ ăn cho người cao huyết áp.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, tổng hàm lượng natri tối đa mà người cao huyết áp có thể tiêu thụ mỗi ngày là 2300mg (tương đương với 5.75g muối ăn hoặc 1 thìa cà phê muối). Lý tưởng nhất, người bệnh nên tiêu thụ natri ở dưới mức 1500mg (tương đương với 3.75g muối ăn hoặc dưới ¾ thìa cà phê muối).
Ngoài muối ăn, natri còn hiện diện một cách “lén lút” trong nhiều loại thực phẩm khác, điển hình như phô mai, thịt gia cầm, đồ ăn chế biến sẵn (thịt xông khói, pizza, xúc xích, lạp xưởng, patê,…), đồ đóng hộp (cá hộp, đậu hộp, sốt cà chua, tương ớt,…) và đồ ủ muối bảo quản qua đêm (các loại khô, mắm, rau củ muối chua,…).
Natri sẵn có trong nhiều thực phẩm có nguồn gốc khác nhau như thịt xông khói, phô mai và các loại sốt
Dưới đây là những cách giúp bạn giảm lượng natri trong chế độ ăn cho người cao huyết áp một cách hiệu quả:
Mỗi khẩu phần ăn của người bệnh tăng huyết áp không nên chứa nhiều hơn 460 mg natri
Nghiên cứu cho thấy, việc gia tăng hàm lượng chất xơ tiêu thụ trong chế độ ăn cho người cao huyết áp có thể dẫn đến sự cải thiện đáng kể về huyết áp ở người bệnh trưởng thành.
Nguyên nhân là vì các loại thực phẩm giàu chất xơ như rau củ quả cũng thường chứa nhiều nitrat. Sau khi được tiêu hóa, nitrat được chuyển hóa thành oxit nitric (NO) – một hợp chất có đặc tính giãn mạch tự nhiên, giúp thành mạch máu mở rộng và góp phần điều hòa huyết áp.
Mặt khác, chất xơ trong rau củ quả cũng giúp cơ thể hạn chế hấp thu chất béo xấu (cholesterol LDL và chất béo trung tính triglycerides); qua đó, cải thiện tính đàn hồi của cơ trơn thành mạch, giúp máu được phân phối rộng khắp các mô mà không cần tim phải hoạt động quá sức để gây tăng huyết áp.
Đặc tính hạ huyết áp bằng cách hạn chế sự hấp thụ chất béo xấu ở ruột là một “lợi ích vàng” của chất xơ. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh chất béo xấu chính là tác nhân hàng đầu thúc đẩy bệnh tim mạch tiến triển, và nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở người bị tăng huyết áp vốn dĩ đã cao gấp 11 lần so với người bình thường.
Người bệnh tăng huyết áp cần hạn chế chất béo không lành mạnh, chẳng hạn như chất béo bão hòa (chứa trong mỡ gia súc / gia cầm) và chất béo chuyển hóa (chứa trong dầu ăn công nghiệp).
Nguyên nhân là bởi chất béo không lành mạnh thường kèm theo hàm lượng cholesterol cao. Máu, khi chứa nhiều cholesterol, có thể trở nên “cô đặc” hơn, khiếm tim phải làm việc “vất vả” để bơm máu và dẫn đến tăng huyết áp.
Mặt khác, tiêu thụ quá mức các loại chất béo này còn làm tăng nguy cơ gây xơ vữa mạch máu, cản trở lưu thông máu. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng huyết áp và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Vì vậy, hạn chế chất béo bão hòa là điều vô cùng quan trọng với người bệnh tăng huyết áp, đặc biệt là trong bối cảnh huyết áp cao không chỉ gây ra căng thẳng cơ học có hại cho mạch máu mà còn tác động tiêu cực đến cơ tim.
Chế độ ăn cho người huyết áp cao cần hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa từ mỡ động vật
Chế độ ăn cho người cao huyết áp cần hạn chế rượu bia vì hàm lượng cồn cao trong rượu bia có khả năng gây viêm và tổn thương oxy hóa nội mô, khiến cơ thể gặp khó khăn trong việc sản xuất ra oxit nitric (NO) – một hợp chất có đặc tính làm giãn mạch máu và hạ huyết áp.
Nói cách khác, càng uống nhiều rượu, mạch máu của bạn càng có xu hướng trở nên hẹp hơn và gây ra tình trạng tăng huyết áp, đặc biệt là nếu bạn trên 35 tuổi.
Thêm vào đó, rượu bia cũng có thể tác động tiêu cực lên thận – cơ quan điều chỉnh áp huyết tự nhiên trong cơ thể. Rượu kích thích thận giữ nước, gây ra việc gia tăng thể tích máu, dẫn đến tăng áp huyết.
Vì vậy, việc hạn chế tiêu thụ rượu bia là một nguyên tắc quan trọng trong chế độ ăn cho người cao huyết áp, được nhiều chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Tình trạng thừa cân – béo phì có thể gây tăng huyết áp thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Một số cơ chế này bao gồm việc hoạt động quá mức của hệ thần kinh giao cảm, kích thích hệ thống renin-angiotensin-aldosterone (hệ thống các hóc-môn làm nhiệm vụ điều hòa huyết áp), thúc đẩy tế bào kháng insulin và thay đổi cấu trúc hoặc chức năng của thận.
Mặt khác, một nghiên cứu mới trên chuột còn cho thấy, sự gia tăng nồng độ của leptin, một loại hóc-môn do tế bào mỡ tiết ra có thể kích thích sự phát triển của các mạch máu ở vùng dưới đồi ở não bộ, từ đó gây ra chứng tăng huyết áp.
Theo nghiên cứu, tăng cân quá mức, đặc biệt là khi đi kèm với tăng mỡ nội tạng, là nguyên nhân chính gây tăng huyết áp ở 65 – 75% ca bệnh tăng huyết áp nguyên phát hiện nay.
Nhìn chung, béo phì không chỉ gây tăng huyết áp mà còn làm tăng tỷ lệ tàn tật và tử vong cho người bệnh. Vì vậy, giảm cân (nếu cần) và giữ cân nặng ở mức khỏe mạnh là “nhiệm vụ” quan trọng khi xây dựng chế độ ăn cho người cao huyết áp.
Duy trì cân nặng khỏe mạnh giúp bạn kiểm soát tốt huyết áp
Khi tiêu thụ thực phẩm giàu đường bổ sung và carbohydrate tinh chế, nồng độ đường glucose trong máu sẽ gia tăng một cách đột biến.
Để duy trì mức đường huyết ổn định, tuyến tụy sẽ tiết ra hóc-môn insulin để kích hoạt các tế bào trong cơ thể lấy đường từ máu làm “nhiên liệu” để tiêu thụ.
Tuy nhiên, khi chỉ số đường huyết tăng cao mà tuyến tụy không cung cấp đủ lượng insulin hoặc khi cơ thể không phản ứng với insulin đúng cách, lượng đường glucose trong máu sẽ được chuyển hóa thành mỡ thừa, làm tăng nguy cơ thừa cân – béo phì và dẫn đến tình trạng tăng huyết áp.
Mặt khác, nồng độ glucose máu cao có thể kích thích viêm ở các mạch máu, dẫn đến nguy cơ bị tăng huyết áp do sức khỏe mạch máu suy giảm (mạch máu bị mất đi tính đàn hồi, bị tắc nghẽn do cục máu đông hình thành từ mảng viêm,…).
Theo nghiên cứu, việc cắt giảm 9.6g đường ra khỏi chế độ ăn của người cao huyết áp có thể dẫn đến huyết áp tâm thu giảm 8.4 mmHg và huyết áp tâm trương giảm 3.7 mmHg ở nữ giới.
Ngược lại, việc tiêu thụ đường sucrose trong 10 tuần liên tiếp có thể dẫn đến huyết áp tâm thu tăng 3.8 mmHg và huyết áp tâm trương tăng 4.1 mmHg.
Vì vậy, chế độ ăn uống cho người cao huyết áp cần tuân theo nguyên tắc giới hạn hàm lượng đường bổ sung như phương pháp ăn kiêng DASH (chế độ ăn kiêng được thiết kế đặc biệt dành riêng cho việc ngăn ngừa huyết áp tăng cao).
Khi ăn kiêng theo DASH, người bệnh không nên bổ sung quá 9 muỗng cà phê đường (37.5g đường) mỗi tuần ở mức calo tiêu thụ là 1600 calo / ngày.
Người bệnh tăng huyết áp cần bổ sung thực phẩm giàu kali, canxi và magiê vì những khoáng chất này có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch và kiểm soát áp huyết. Dưới đây là một số lý do cụ thể:
Kali, canxi và magiê là những khoáng chất quan trọng đối với người bệnh tăng huyết áp
Một số thực phẩm giàu kali, canxi và magiê bao gồm:
| Nhóm thực phẩm | Đại diện |
| Giàu kali | Chuối, cam, khoai tây, bắp cải, cải bó xôi, cà chua, nước dừa, cần tây,… |
| Giàu canxi | – Sữa và sản phẩm từ sữa (sữa chua, phô mai);
– Rau lá xanh sẫm (cải bó xôi, cải xoăn, xà lách xoong,…); – Đậu nành, đậu hủ, sữa đậu nành,… |
| Giàu magiê | – Cá (cá hồi, cá ngừ,…);
– Hạt (hạt dẻ, hạt óc chó, hạt vừng,…); – Ngũ cốc nguyên hạt (lúa mạch, yến mạch, gạo lứt,…). |
Chế độ ăn tăng huyết áp cần tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như vitamin A, C, D, E và các hóa chất thực vật (phytochemical) như flavonoids, glucosinolates, polyphenols,… để bảo vệ tế bào khỏi sự tổn thương do tự do gốc tự do gây ra.
Gốc tự do là những tác nhân gây căng thẳng oxy hóa, thúc đẩy các phản ứng viêm và gây hại cho mạch máu, góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và dẫn đến bệnh tăng huyết áp.
Để nhận được hướng dẫn chi tiết về việc xây dựng chế độ ăn cho người cao huyết áp, bạn hãy cân nhắc trải nghiệm dịch vụ Tư vấn Thiết kế Thực đơn Cá nhân hóa cùng các chuyên gia tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome.
Đến với Nutrihome, các chuyên gia dinh dưỡng sẽ nghiên cứu và đánh giá thói quen / sở thích ăn uống hàng ngày của bạn. Sau đó, dựa vào kết quả chẩn đoán bệnh và chỉ định thăm khám từ bác sĩ, các chuyên gia sẽ xây dựng nên kế hoạch dinh dưỡng chi tiết theo từng ngày / tuần / tháng và “cá nhân hóa” thực đơn ăn uống theo sở thích của bạn.
Nói cách khác, quy trình thiết kế thực đơn tại Nutrihome được thực hiện một cách toàn diện, khoa học, có sự liên kết chặt chẽ giữa các chuyên gia dinh dưỡng với bộ phận tiết chế và xây dựng thực đơn.
Nếu muốn đặt lịch tư vấn thiết kế và xây dựng chế độ ăn cho người tăng huyết áp, bạn hãy nhanh chóng liên hệ đến Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn chi tiết.
Chuyên gia dinh dưỡng đang tư vấn và thiết kế thực đơn cho người bệnh tại Nutrihome
Ngoài chế độ dinh dưỡng, người bệnh tăng huyết áp cũng cần kết hợp điều chỉnh lối sống để hỗ trợ kiểm soát bệnh hiệu quả. Cụ thể như sau:
Trên đây là những thông tin quan trọng về cách điều chỉnh thói quen ăn uống và sinh hoạt cho người bệnh tăng huyết áp. Hy vọng thông qua bài viết bạn đã hiểu rõ người bệnh tăng huyết áp nên ăn gì và kiêng gì tốt cho sức khỏe.
Tóm lại, trên hành trình cải thiện tình trạng cao huyết áp, việc xây dựng một chế độ ăn cho người cao huyết áp là điều vô cùng quan trọng. Hãy nhớ rằng, mỗi thay đổi nhỏ trong việc điều chỉnh chế độ ăn uống đều góp phần giúp bạn kiểm soát bệnh hiệu quả và xây dựng được một cuộc sống khỏe mạnh.
