Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Không ít người từng gặp phải các bệnh về da nhưng lại chủ quan vì cho rằng chúng chỉ mang tính chất tạm thời. Tuy nhiên, nhiều trường hợp tổn thương da kéo dài có thể trở thành mãn tính hoặc ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vậy, các bệnh da liễu thường gặp bao gồm loại nào? Dấu hiệu nhận biết từng bệnh ra sao? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Danh sách các loại bệnh về da thường gặp bao gồm những loại nào?
Da là cơ quan lớn nhất của cơ thể, bao phủ toàn bộ bề mặt ngoài và đóng vai trò như hàng rào bảo vệ. Chức năng của da bao gồm: bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn và tác nhân gây hại; điều hòa nhiệt độ; cảm nhận xúc giác (nhiệt, lạnh, đau, áp lực); bài tiết mồ hôi và bã nhờn; tổng hợp vitamin D khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Da cũng góp phần duy trì độ ẩm và cân bằng nội môi của cơ thể.
Các bệnh về da là nhóm bệnh lý ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc và chức năng sinh lý của da, có thể xảy ra tại lớp biểu bì, trung bì hoặc hạ bì. Những bệnh này thường liên quan đến sự bất thường trong hệ miễn dịch, hàng rào bảo vệ da, tuyến bã, tuyến mồ hôi hoặc sự phát triển của vi sinh vật trên da.
Lưu ý, cần phân biệt rõ giữa các bệnh về da với các biểu hiện trên da do nguyên nhân nội khoa (triệu chứng của bệnh lý khác). Ví dụ, vàng da có thể là biểu hiện của bệnh gan, ban tím có thể liên quan đến rối loạn đông máu, hoặc nổi mẩn là phản ứng với thuốc. Những trường hợp này không được xem là bệnh da liễu nguyên phát, mà là dấu hiệu ngoài da của một bệnh lý khác cần được chẩn đoán chuyên biệt.
Da là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường nên dễ bị tổn thương bởi nhiều yếu tố từ bên ngoài lẫn bên trong cơ thể. Một số nguyên nhân phổ biến góp phần gây ra các bệnh về da bao gồm:
Việc nhận diện và kiểm soát các nguyên nhân này không chỉ giúp hạn chế tiến triển bệnh mà còn góp phần quan trọng trong phòng ngừa tái phát lâu dài.
Nhiễm khuẩn là nguyên nhân thường gặp gây bệnh về da
Các bệnh về da thường biểu hiện rõ ràng trên bề mặt da, với mức độ và hình thức khác nhau tùy vào nguyên nhân và cơ địa từng người. Một số triệu chứng điển hình thường gặp trong các bệnh về da bao gồm:
Những biểu hiện này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chức năng tự bảo vệ của da, từ đó khiến các bệnh về da dễ tái phát hoặc kéo dài dai dẳng nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách.
Viêm da cơ địa là một trong các bệnh về da điển hình có liên quan đến hàng rào bảo vệ da bị suy yếu. Yếu tố cơ địa và di truyền đóng vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh. Đây là bệnh da liễu mãn tính, thường xuất hiện ở trẻ nhỏ nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng khô da, ngứa kéo dài, nổi mẩn đỏ, bong vảy và dễ tái phát khi tiếp xúc với dị nguyên như bụi, thời tiết lạnh hay chất tẩy rửa.
Điều trị chủ yếu bằng kem bôi corticosteroid tại chỗ, dưỡng ẩm để phục hồi lớp sừng và thuốc kháng histamine giúp giảm ngứa. Với trường hợp nặng, có thể dùng thuốc ức chế miễn dịch như cyclosporin hoặc điều trị ánh sáng (phototherapy). Bệnh không thể điều trị dứt điểm hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt nếu duy trì chăm sóc da khoa học và tránh yếu tố khởi phát.
Minh họa ảnh viêm da cơ địa vùng khuỷu tay
Viêm da tiếp xúc là phản ứng viêm tại chỗ trên da khi tiếp xúc trực tiếp với chất gây kích ứng (xà phòng, hóa chất, chất tẩy…) hoặc dị ứng (phấn hoa, kim loại, mỹ phẩm). Bệnh không lây, thường gặp ở người có làn da nhạy cảm hoặc người làm nghề tiếp xúc hóa chất thường xuyên. Triệu chứng gồm đỏ da, ngứa, rát, phồng rộp hoặc tróc vảy. Đây là một trong các bệnh về da liên quan rõ rệt đến yếu tố môi trường.
Điều trị chủ yếu là loại bỏ yếu tố kích ứng, sử dụng kem bôi chứa corticosteroid và dưỡng ẩm để phục hồi da. Trường hợp nặng có thể cần thuốc kháng viêm toàn thân. Viêm da tiếp xúc thường không mãn tính nếu được kiểm soát tốt, nhưng dễ tái phát nếu tiếp xúc lại với dị nguyên cũ hoặc không bảo vệ da đúng cách.
Viêm da tiết bã là tình trạng da đỏ, bong vảy dầu, thường xuất hiện ở vùng da nhiều tuyến bã như da đầu, mặt, ngực hoặc sau tai. Bệnh có thể kéo dài và tái phát từng đợt, nhất là khi căng thẳng, thời tiết lạnh hoặc suy giảm miễn dịch. Nấm Malassezia, vốn sống thường trú trên da, được cho là yếu tố kích hoạt viêm khi da tiết nhiều dầu. Trong nhóm các bệnh về da, viêm da tiết bã là dạng viêm mãn tính phổ biến.
Điều trị bao gồm sử dụng dầu gội chứa ketoconazole, selenium sulfide hoặc zinc pyrithione để kiểm soát nấm, kết hợp với thuốc bôi chống viêm như corticosteroid nhẹ. Trong trường hợp lan rộng hoặc dai dẳng, bác sĩ có thể kê thuốc kháng nấm đường uống. Bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng kiểm soát được nếu điều trị đều đặn và hạn chế yếu tố kích thích.
Minh họa viêm da tiết bã ở vùng chân tóc
Vảy nến là bệnh da tự miễn mãn tính, đặc trưng bởi các mảng da dày, đỏ, bong vảy bạc, thường xuất hiện ở khuỷu tay, đầu gối, da đầu hoặc vùng lưng. Nguyên nhân chủ yếu là do rối loạn tăng sinh tế bào sừng dưới tác động của hệ miễn dịch. Stress, nhiễm trùng, thời tiết lạnh hay một số thuốc có thể làm bệnh bùng phát. Đây là một trong các bệnh về da có liên quan sâu đến cơ chế tự miễn.
Phác đồ điều trị tùy theo mức độ, từ thuốc bôi tại chỗ đến thuốc toàn thân ức chế miễn dịch hoặc sinh học (biologics) đối với thể nặng. Liệu pháp ánh sáng (chiếu đèn phát ra tia UV) cũng có thể được áp dụng. Mặc dù không thể điều trị khỏi hoàn toàn, việc tuân thủ điều trị giúp giảm tổn thương da và kiểm soát bệnh hiệu quả.
Chứng mặt đỏ là bệnh da mãn tính chủ yếu ảnh hưởng vùng mặt, đặc trưng bởi các đặc điểm như sắc ửng đỏ hồng, giãn mao mạch, sẩn mụn và cảm giác nóng rát. Bệnh thường gặp ở người da trắng. Nguyên nhân chính chưa rõ, nhưng có liên quan đến yếu tố di truyền, rối loạn vi mạch và đáp ứng miễn dịch bất thường với vi khuẩn Demodex. Trong nhóm các bệnh về da, rosacea thường dễ bị nhầm lẫn với mụn trứng cá thông thường.
Điều trị có thể bao gồm dùng thuốc bôi chứa metronidazole, axit azelaic hoặc ivermectin để giảm viêm và ức chế vi khuẩn, kết hợp thuốc uống như doxycycline ở thể nặng. Trường hợp có giãn mao mạch, có thể can thiệp bằng laser công nghệ cao. Chứng mặt đỏ không thể điều trị dứt điểm nhưng có thể kiểm soát lâu dài nếu tránh yếu tố khởi phát như ánh nắng, rượu bia, hóa chất, mỹ phẩm và thức ăn cay nóng.
Minh họa chứng mặt đỏ (rosacea) ở người da trắng
Bạch biến là bệnh rối loạn sắc tố da đặc trưng bởi sự thiếu hụt melanin (sắc tố da) cục bộ, gây ra các vùng da trắng loang lổ rõ rệt so với vùng da xung quanh. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào và không gây ngứa hay đau, nhưng ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý và thẩm mỹ. Cơ chế chính liên quan đến hiện tượng tự miễn phá hủy tế bào sắc tố.
Hiện chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn, nhưng có thể cải thiện tình trạng da bằng corticosteroid, thuốc ức chế calcineurin, liệu pháp ánh sáng hoặc ghép tế bào sắc tố. Việc điều trị cần kiên trì và phù hợp với từng vị trí, mức độ tổn thương. Sự hỗ trợ tâm lý và tránh yếu tố kích hoạt (căng thẳng tâm lý, tổn thương cơ học) cũng đóng vai trò quan trọng.
Lupus ban đỏ không phải là bệnh về da, mà là bệnh tự miễn có ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau, trong đó bao gồm cả da. Bệnh khiến da mặt xuất hiện vết ban đỏ hình cánh bướm đặc trưng, đồng thời làm vùng da toàn thân trở nên nhạy cảm hơn với ánh nắng và dễ bị loét. Nguyên nhân xuất phát từ sự rối loạn miễn dịch khiến cơ thể tự tấn công mô lành. Triệu chứng da có thể đi kèm viêm khớp, mệt mỏi, rụng tóc và tổn thương nội tạng.
Điều trị lupus có thể dựa trên thuốc chống viêm không steroid, corticosteroid, thuốc ức chế miễn dịch và hydroxychloroquine. Bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát được bằng điều trị duy trì lâu dài và tránh tiếp xúc với ánh nắng mạnh. Việc theo dõi sát tình trạng da và nội tạng là yếu tố then chốt trong kiểm soát bệnh.
Bệnh lupus khiến da mặt xuất hiện vết ban đỏ đối xứng nhau (hình cánh bướm)
Ghẻ là bệnh ngoài da gây ra bởi ký sinh trùng Sarcoptes scabiei hominis, có khả năng đào hang và sống trong lớp sừng của da. Bệnh dễ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt ở nơi đông người, với triệu chứng điển hình là ngứa dữ dội về đêm, kèm theo mụn nước nhỏ, vết hằn đỏ ở các kẽ ngón tay, cổ tay, thắt lưng. Trong các bệnh về da do ký sinh trùng, ghẻ là bệnh dễ bùng phát thành dịch nếu không được phát hiện sớm.
Điều trị chủ yếu bằng thuốc bôi đặc trị như permethrin 5%, bôi toàn thân và lặp lại sau 7 ngày. Các thành viên trong gia đình cũng cần điều trị dự phòng. Đồng thời, quần áo, chăn mền phải được giặt sạch và phơi nắng để loại bỏ ký sinh trùng. Bệnh có thể khỏi hoàn toàn nếu điều trị đúng cách, nhưng dễ tái nhiễm nếu không xử lý triệt để nguồn lây.
Nấm da là bệnh ngoài da do vi nấm sợi gây ra, thường gặp ở vùng da ẩm như kẽ tay, chân, bẹn hoặc thân mình. Biểu hiện thường thấy là vùng da tròn, có rìa đỏ, bong vảy, ngứa rát và lan rộng dần ra xung quanh. Bệnh lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua đồ dùng cá nhân. Trong các bệnh về da, nấm da là dạng nhiễm trùng phổ biến, đặc biệt ở môi trường nóng ẩm.
Điều trị chủ yếu bằng thuốc kháng nấm dạng bôi như clotrimazole, ketoconazole hoặc thuốc uống với trường hợp lan rộng. Giữ da khô thoáng, không dùng chung vật dụng cá nhân là cách phòng ngừa hiệu quả. Nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể kéo dài, tái đi tái lại nhiều lần, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch.
Nấm da có thể do nhiều chủng vi nấm sợi gây ra
Zona là bệnh do virus Varicella-Zoster – cùng loại gây thủy đậu – tái kích hoạt sau nhiều năm tồn tại trong hạch thần kinh. Bệnh đặc trưng bởi mảng mụn nước thành dải theo một bên cơ thể, kèm cảm giác bỏng rát, đau nhức và có thể để lại di chứng đau dây thần kinh hậu zona. Đây là một trong các bệnh về da do virus có khả năng tái phát cao, nhất là khi hệ miễn dịch suy yếu.
Điều trị bao gồm thuốc kháng virus (acyclovir, valacyclovir) để rút ngắn thời gian bệnh, cùng với thuốc giảm đau, kháng viêm nếu cần. Tiêm phòng thủy đậu hoặc zona là biện pháp dự phòng hữu ích. Dù tổn thương ngoài da có thể lành sau vài tuần, một số người vẫn bị đau kéo dài nhiều tháng sau đó.
Mụn cóc là tổn thương sừng hóa do virus HPV xâm nhập qua các vết trầy xước nhỏ trên da. Tổn thương có thể xuất hiện ở tay, chân, mặt hoặc bộ phận sinh dục, thường có dạng nốt sần, thô ráp, đôi khi gây đau khi đè ép. Trong nhóm các bệnh về da do virus, mụn cóc khá dai dẳng và dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp hoặc dùng chung đồ vật.
Việc điều trị bao gồm chấm axit salicylic, đốt điện, laser CO₂ hoặc áp lạnh bằng nitơ lỏng. Một số trường hợp cần kết hợp với thuốc tăng cường miễn dịch tại chỗ. Mụn cóc có thể tái phát nếu không điều trị triệt để hoặc hệ miễn dịch suy yếu, do đó phòng ngừa đóng vai trò quan trọng.
Minh họa mụn cóc do nhiễm khuẩn HPV
Mề đay là phản ứng dị ứng trên da đặc trưng bởi mảng sẩn phù màu hồng nhạt, ngứa nhiều và biến mất trong vài giờ đến vài ngày. Nguyên nhân có thể do thực phẩm, thuốc, thay đổi nhiệt độ, hoặc do rối loạn miễn dịch. Trong các bệnh về da, nổi mề đay mang tính chất cấp hoặc mãn tùy theo thời gian kéo dài và số lần tái phát.
Điều trị chủ yếu là thuốc kháng histamine, kết hợp tránh tiếp xúc với yếu tố gây dị ứng. Trường hợp nặng có thể dùng corticosteroid ngắn ngày hoặc liệu pháp sinh học trong thể mãn tính. Dù không nguy hiểm tính mạng, nhưng mề đay nếu tái phát liên tục ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống người bệnh.
Mụn trứng cá là bệnh viêm nang lông tuyến bã thường gặp ở tuổi dậy thì, do tăng tiết bã nhờn, tắc nghẽn lỗ chân lông và vi khuẩn Cutibacterium acnes (còn gọi là khuẩn P. acnes) gây viêm. Tổn thương có thể là mụn đầu trắng, đầu đen, mụn mủ hoặc mụn bọc, ảnh hưởng đến mặt, ngực và lưng. Đây là một trong các bệnh về da phổ biến ở người trẻ, đặc biệt là thanh thiếu niên trong độ tuổi dậy thì.
Điều trị mụn trứng cà tùy thuộc mức độ, như dùng thuốc bôi retinoid, benzoyl peroxide, axit salicylic, kháng sinh tại chỗ; thuốc uống như kháng sinh, isotretinoin hoặc nội tiết nếu mụn nặng. Vệ sinh da đúng cách, tránh nặn mụn là biện pháp hỗ trợ điều trị quan trọng. Mụn có thể dai dẳng nhưng sẽ thuyên giảm khi điều trị sớm và đúng cách.
Ảnh minh họa tình trạng mụn trứng cá
Mẩn ngứa do thời tiết xảy ra khi da phản ứng với yếu tố môi trường như nóng ẩm, gió lạnh, hanh khô hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột. Biểu hiện là các mảng đỏ hoặc nốt sần nhỏ li ti, kèm ngứa, có thể khu trú hoặc lan rộng. Đây là một dạng phản ứng phổ biến trong nhóm các bệnh về da do môi trường tác động.
Biện pháp xử lý gồm giữ ấm hoặc làm mát da phù hợp theo mùa, dưỡng ẩm đúng cách và dùng thuốc chống ngứa khi cần. Với người có cơ địa dị ứng, nên hạn chế tiếp xúc với tác nhân khởi phát và chú ý chăm sóc da đúng cách để tránh tái phát.
Nhọt và viêm nang lông là tình trạng nhiễm khuẩn da do tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus), bắt đầu từ các lỗ chân lông bị tắc hoặc tổn thương nhẹ. Nhọt biểu hiện bằng khối sưng đỏ, đau, có mủ, có thể lan rộng thành ổ áp xe. Đây là dạng nhiễm trùng thường gặp trong các bệnh về da, đặc biệt ở vùng da tiết nhiều mồ hôi.
Điều trị bao gồm chườm ấm, thuốc kháng sinh tại chỗ hoặc toàn thân, dẫn lưu ổ mủ nếu cần. Vệ sinh da sạch, tránh cạo nhổ lông không đúng cách là cách phòng ngừa quan trọng. Nhọt có thể tái phát nếu không loại bỏ được ổ vi khuẩn cư trú hoặc bệnh nền như tiểu đường chưa kiểm soát.
Khuẩn tụ vàng là nguyên nhân gây viêm nang lông
Rụng tóc từng mảng là bệnh rối loạn miễn dịch, trong đó hệ miễn dịch tấn công nang tóc, gây rụng tóc thành từng đốm tròn rõ rệt. Bệnh có thể tái phát nhiều lần, đôi khi dẫn đến rụng toàn bộ tóc. Trong các bệnh về da liên quan miễn dịch, rụng tóc từng mảng gây ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý người bệnh.
Điều trị gồm thuốc bôi corticosteroid, minoxidil, hoặc tiêm thuốc ức chế miễn dịch tại chỗ. Một số trường hợp đáp ứng tốt với liệu pháp quang trị liệu (PUVA). Bệnh không lây và có thể mọc tóc lại, nhưng tiến triển không thể đoán trước, cần theo dõi lâu dài và hỗ trợ tâm lý.
Ichthyosis là nhóm bệnh về da hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng dày sừng bất thường, khiến da khô, dày cộm và bong vảy như vảy cá. Bệnh thường mang tính di truyền, xuất hiện từ nhỏ và kéo dài suốt đời. Trong nhóm các bệnh về da hiếm, ichthyosis gây tổn thương lan rộng và dễ kèm theo nứt nẻ, viêm da.
Điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ: dưỡng ẩm chuyên sâu, dùng thuốc tiêu sừng có thành phần chứa AHA, BHA, urea, hoặc retinoid uống trong trường hợp nặng. Bệnh không lây nhưng gây khó chịu và mất thẩm mỹ, đòi hỏi người bệnh kiên trì chăm sóc da hằng ngày để cải thiện triệu chứng.
Minh họa bệnh da vảy cá
Các bệnh về da tuy phần lớn lành tính nhưng vẫn có thể trở nên nguy hiểm nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời. Khi các triệu chứng như ngứa, đau rát, nổi mụn, ban đỏ hay mưng mủ kéo dài hoặc lan rộng, người bệnh cần nhanh chóng thăm khám với bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Đặc biệt, nếu tổn thương da đi kèm sốt, tái phát nhiều lần hoặc nghi ngờ ung thư da như có nốt ruồi bất thường, thay đổi màu sắc hay hình dạng, thì càng không nên chủ quan. Việc chẩn đoán sớm giúp kiểm soát tốt các bệnh về da, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và bảo vệ sức khỏe tối ưu.
Việc chẩn đoán chính xác các bệnh về da là bước quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hạn chế nguy cơ tái phát. Tùy theo biểu hiện tổn thương và nghi ngờ lâm sàng, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều kỹ thuật khác nhau để đánh giá tình trạng da một cách toàn diện. Một số phương pháp phổ biến trong chẩn đoán các bệnh về da gồm:
Sự kết hợp linh hoạt giữa khám lâm sàng và xét nghiệm cận lâm sàng giúp tăng độ chính xác trong chẩn đoán và rút ngắn thời gian điều trị cho người mắc các bệnh về da.
Thuốc là lựa chọn điều trị chính trong hầu hết các bệnh về da, giúp giảm viêm, kiểm soát nhiễm trùng và cải thiện triệu chứng. Tùy từng tình trạng, bác sĩ có thể kê đơn:
Lưu ý: Việc dùng thuốc cần được giám sát chặt chẽ để hạn chế tác dụng phụ và đạt hiệu quả tối ưu trong điều trị các bệnh về da, đặc biệt ở những trường hợp mạn tính hoặc dễ tái phát.
Người bệnh chỉ nên dùng thuốc khi có sự tư vấn từ bác sĩ
Ngoài thuốc, các liệu pháp hỗ trợ đóng vai trò thiết yếu trong điều trị và phòng ngừa tái phát. Chúng góp phần cải thiện hàng rào bảo vệ da, điều hòa miễn dịch và giảm tổn thương mạn tính do các bệnh về da gây ra. Một số biện pháp thường được áp dụng:
Khi mắc các bệnh về da, làn da trở nên nhạy cảm và dễ tổn thương hơn, nên việc chăm sóc đúng cách là yếu tố then chốt giúp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa tái phát. Một số lưu ý khi chăm sóc da được bác sĩ da liễu khuyến nghị có thể bao gồm:
Việc tuân thủ những nguyên tắc chăm sóc trên sẽ giúp làm dịu triệu chứng và tăng hiệu quả điều trị các bệnh về da, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bội nhiễm và biến chứng lâu dài.
Để phòng ngừa các bệnh về da, một số biện pháp cụ thể có thể áp dụng gồm:
Các bệnh về da là nhóm rối loạn đa dạng, thường liên quan đến yếu tố nhiễm trùng, miễn dịch, dị ứng hoặc di truyền. Chúng có thể biểu hiện bằng mụn, viêm, thay đổi sắc tố hay tổn thương mạn tính, ảnh hưởng đến sức khỏe và thẩm mỹ. Việc nhận diện sớm đặc điểm của từng tình trạng sẽ giúp định hướng chăm sóc và điều trị đúng cách, hạn chế biến chứng.
