Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Hiểu rõ về buồng trứng không chỉ giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe sinh sản mà còn tạo nền tảng để nhận diện sớm các bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời. Vậy, buồng trứng ở đâu? Phụ nữ có mấy buồng trứng? Cấu tạo và chức năng thế nào? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây.
Buồng trứng là gì? Cấu tạo và chức năng ra sao?
Buồng trứng là một phần quan trọng trong hệ sinh sản nữ, đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát chu kỳ kinh nguyệt và quá trình mang thai.
Mỗi phụ nữ thường có hai buồng trứng, nằm ở hai bên tử cung, trên thành chậu hông bé, phía sau vòi tử cung và cách eo chậu trên khoảng 10mm. Chúng được cố định nhờ các cơ và dây chằng trong khung xương chậu, đồng thời kết nối với tử cung thông qua ống dẫn trứng.
Ngoài ra, trả lời câu hỏi “buồng trứng nằm ở đâu?”, vị trí của buồng trứng có thể thay đổi tùy theo số lần sinh nở của mỗi người. Ở những phụ nữ chưa từng sinh con, buồng trứng thường có tư thế đứng với trục dọc nằm thẳng.
Buồng trứng có hình bầu dục, kích thước trung bình khoảng 3-5 cm chiều dài và 1,5-3 cm chiều rộng. Kích thước và hình dáng của buồng trứng có thể thay đổi theo tuổi tác, chu kỳ kinh nguyệt và tình trạng sức khỏe của mỗi người.
Cấu tạo buồng trứng phụ nữ bao gồm nhiều phần quan trọng, mỗi phần đóng một vai trò riêng:
Buồng trứng đảm nhiệm hai chức năng quan trọng: sản sinh tế bào trứng, tạo điều kiện cho quá trình thụ thai, và sản xuất hormone nội tiết, giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt. Để hiểu rõ hơn buồng trứng có chức năng gì, hãy cùng tìm hiểu chi tiết về mỗi vai trò và cơ chế hoạt động của cơ quan này:
Buồng trứng đóng vai trò trong việc tạo ra và giải phóng trứng thông qua quá trình rụng trứng. Ở mỗi chu kỳ kinh nguyệt, một nang trứng sẽ phát triển và chín. Khi đạt đến giai đoạn trưởng thành, buồng trứng sẽ phóng thích một tế bào trứng vào ống dẫn trứng, sẵn sàng cho quá trình thụ tinh. Nếu trứng không được thụ tinh, nó sẽ bị đào thải trong chu kỳ kinh nguyệt.
Buồng trứng là nơi sản sinh tế bào sinh sản nữ
Buồng trứng là nguồn chính sản xuất estrogen và progesterone, hai hormone giữ vai trò chủ đạo trong điều hòa hoạt động sinh sản và sức khỏe nội tiết nữ giới:
Trả lời các câu hỏi “phụ nữ có mấy buồng trứng?” “buồng trứng ở đâu?” và “cấu tạo buồng trứng phụ nữ như thế nào?” là chưa đủ để hiểu rõ về cơ quan này. Bên cạnh đó, việc tìm hiểu về các vấn đề thường gặp như u nang buồng trứng, hội chứng buồng trứng đa nang, suy giảm chức năng buồng trứng cũng rất quan trọng. Cụ thể:
U nang buồng trứng ở phụ nữ là tình trạng xuất hiện các túi chứa dịch hoặc mô bất thường bên trong hoặc trên bề mặt buồng trứng. Có hai loại chính gồm u nang chức năng và u nang thực thể:
Nguyên nhân gây ra u nang buồng trứng có thể do mất cân bằng hormone, rối loạn trong quá trình rụng trứng hoặc sự phát triển bất thường của các mô trong buồng trứng.
Đa số u nang không gây triệu chứng rõ rệt, nhưng khi kích thước lớn hoặc gây biến chứng, có thể xuất hiện các dấu hiệu như đau bụng dưới, rối loạn kinh nguyệt, cảm giác đầy bụng, đau khi quan hệ tình dục hoặc đi tiểu khó. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, u nang có thể gây xoắn buồng trứng, dẫn đến đau dữ dội và cần can thiệp y tế khẩn cấp.
Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một rối loạn nội tiết phổ biến, ảnh hưởng đến chức năng của buồng trứng do mất cân bằng hormone. Bệnh này thường liên quan đến sự gia tăng hormone androgen trong cơ thể nữ giới, làm cản trở quá trình rụng trứng. Nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng androgen có thể bao gồm tình trạng kháng insulin, rối loạn chức năng tuyến yên, yếu tố di truyền, béo phì và lối sống không lành mạnh.
Triệu chứng của PCOS rất đa dạng, bao gồm kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh, mọc lông nhiều ở mặt và cơ thể, mụn trứng cá, da nhờn, tăng cân không kiểm soát, và béo bụng. Một số phụ nữ mắc hội chứng này còn gặp phải tình trạng rụng tóc, sạm da ở vùng cổ, bẹn và dưới ngực, cùng với các vấn đề về tâm lý như lo âu, trầm cảm.
Minh họa buồng trứng đa nang (phải) so với buồng trứng khỏe mạnh (trái)
Ung thư buồng trứng ở phụ nữ là một trong những loại ung thư phụ khoa nguy hiểm do thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn. Bệnh xảy ra khi các tế bào ác tính trong buồng trứng phát triển không kiểm soát, hình thành khối u và có thể di căn sang các cơ quan khác.
Nguyên nhân gây ung thư buồng trứng chưa được xác định chính xác, nhưng các yếu tố nguy cơ bao gồm tiền sử gia đình, đột biến gen BRCA1 và BRCA2, tuổi cao, việc không sinh con hoặc sinh con muộn (mang thai lần đầu sau 35 tuổi).
Triệu chứng thường gặp của ung thư buồng trứng bao gồm sưng bụng, đầy hơi kéo dài, đau vùng chậu, giảm cân không rõ nguyên nhân, đi tiểu thường xuyên và cảm giác no nhanh khi ăn. Do các dấu hiệu này dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề tiêu hóa hoặc rối loạn nội tiết thông thường, nhiều người bệnh chỉ được chẩn đoán ở giai đoạn muộn, làm giảm hiệu quả điều trị.
Suy buồng trứng sớm là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động bình thường trước tuổi 40, dẫn đến suy giảm hoặc mất hẳn chức năng sinh sản. Bệnh này có thể do yếu tố di truyền, rối loạn miễn dịch hoặc tác động từ các phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị. Trong một số trường hợp, nguyên nhân vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Triệu chứng của suy buồng trứng sớm bao gồm rối loạn kinh nguyệt, mất kinh kéo dài, bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, giảm ham muốn tình dục, khô âm đạo và khó mang thai. Do sự suy giảm nồng độ estrogen, phụ nữ mắc bệnh này cũng có nguy cơ cao bị loãng xương, bệnh tim mạch và thay đổi tâm trạng. Nếu không được phát hiện kịp thời, suy buồng trứng sớm có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống.
Mặc dù mỗi tình trạng có những dấu hiệu đặc trưng riêng, dưới đây là những dấu hiệu phổ biến thường gặp:
Đau vùng chậu hoặc bụng dưới có thể là dấu hiệu bất thường liên quan đến buồng trứng
Tùy vào tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp điều trị nội khoa hoặc can thiệp ngoại khoa để đảm bảo hiệu quả chữa bệnh. Cụ thể:
Điều trị nội khoa thường được áp dụng trong các trường hợp rối loạn nội tiết, hội chứng buồng trứng đa nang, suy buồng trứng sớm hoặc u nang lành tính. Các phương pháp điều trị nội khoa phổ biến bao gồm sử dụng thuốc điều hòa hormone, thuốc tránh thai nội tiết kết hợp để ổn định chu kỳ kinh nguyệt, đồng thời giảm nguy cơ hình thành u nang mới.
Đối với phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang hoặc suy buồng trứng sớm, liệu pháp hormone thay thế có thể được chỉ định để duy trì nồng độ estrogen và progesterone, ngăn ngừa loãng xương và các biến chứng tim mạch..
Khi các phương pháp nội khoa không mang lại hiệu quả hoặc bệnh lý trở nên nghiêm trọng, can thiệp ngoại khoa có thể là lựa chọn cần thiết. Phẫu thuật thường được áp dụng trong các trường hợp u nang buồng trứng có kích thước lớn, xoắn buồng trứng, lạc nội mạc tử cung nặng hoặc ung thư buồng trứng.
Phương pháp phổ biến nhất là phẫu thuật nội soi bóc tách u nang, giúp loại bỏ khối u mà vẫn bảo tồn chức năng buồng trứng. Trong trường hợp ung thư buồng trứng hoặc tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ buồng trứng để ngăn chặn sự lây lan của tế bào ung thư.
Buồng trứng không chỉ đảm bảo khả năng sinh sản mà còn duy trì sự cân bằng nội tiết tố, góp phần vào sức khỏe tổng thể. Khi chức năng buồng trứng suy giảm, phụ nữ có thể gặp nhiều vấn đề liên quan đến sinh sản cũng như những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe toàn diện.
Suy giảm chức năng buồng trứng có thể dẫn đến rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, làm gián đoạn quá trình rụng trứng và giảm khả năng thụ thai. Bên cạnh đó, sự mất cân bằng hormone còn ảnh hưởng đến làn da, mái tóc, đồng thời tác động tiêu cực đến sức khỏe xương khớp và tim mạch. Khi nồng độ hormone không ổn định, cơ thể cũng dễ gặp phải tình trạng mất ngủ, mệt mỏi, thay đổi tâm trạng và suy giảm năng lượng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Một chế độ ăn uống khoa học có tác dụng giúp cân bằng hormone và hỗ trợ chức năng buồng trứng. Để xây dựng thực đơn có lợi, chị em nên bổ sung nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, quả óc chó và hạt lanh giúp giảm viêm nhiễm và duy trì hoạt động bình thường của buồng trứng. Đồng thời, cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và dầu mỡ, vì chúng có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản.
Ăn uống khoa học giúp cải thiện sức khỏe buồng trứng
Vận động thường xuyên giúp cải thiện tuần hoàn máu, ổn định hormone và kiểm soát cân nặng, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến buồng trứng. Các bài tập nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, bơi lội hoặc tập thể dục nhịp điệu rất có lợi cho sức khỏe sinh sản.
Ngoài ra, để xây dựng lối sống tích cực, chị em nên hạn chế sử dụng thuốc lá, rượu bia và các chất kích thích khác, vì chúng có thể làm suy giảm chức năng buồng trứng, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và gây mất cân bằng nội tiết tố.
Theo Bộ Y tế, phụ nữ nên khám phụ khoa định kỳ 3 đến 6 tháng một lần để phát hiện sớm các bất thường liên quan đến sức khỏe sinh sản. Ngoài ra, nếu có các dấu hiệu bất thường như đã đề cập, chị em cần đi khám ngay.
Quá trình khám phụ khoa thường bao gồm kiểm tra bên ngoài, khám âm đạo bằng mỏ vịt, khám tử cung và buồng trứng bằng tay. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm Pap smear để tầm soát ung thư cổ tử cung, xét nghiệm HPV, kiểm tra nội tiết tố và siêu âm để đánh giá tình trạng buồng trứng.
Nếu bạn đang gặp vấn đề về sức khỏe buồng trứng, việc thăm khám và điều trị kịp thời là điều cần thiết để bảo vệ khả năng sinh sản và cân bằng nội tiết tố. Với đội ngũ chuyên gia gồm các giáo sư, bác sĩ đầu ngành, Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ tin cậy trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý liên quan đến buồng trứng.
Ngoài ra, trung tâm còn sở hữu hệ thống trang thiết bị hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế, giúp đưa ra các chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, phù hợp với tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể liên hệ qua hotline: 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hoặc 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Trên đây là những thông tin cơ bản về buồng trứng từ Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome. Tóm lại, để duy trì buồng trứng khỏe mạnh, bạn nên áp dụng chế độ dinh dưỡng cân đối, kết hợp với lối sống khoa học và vận động hợp lý. Ngoài ra, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến buồng trứng, hãy chủ động thăm khám chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.
