Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Mắt là “cầu nối” giúp con người nhìn thấy và tương tác với thế giới. Vì thế, hiểu rõ về cấu tạo của mắt sẽ rất hữu ích trong việc giúp bạn duy trì hoặc tăng cường sức khỏe thị giác. Vậy, mắt người là gì? Cấu tạo mắt người ra sao? Con mắt hoạt động như thế nào? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome khám phá chi tiết ngay trong bài viết sau.
Mắt là gì? Cấu tạo của mắt người ra sao?
Mắt là cơ quan thụ cảm ánh sáng quan trọng nhất trên cơ thể người, nơi tiếp nhận khoảng 80% lượng thông tin mà não bộ nhận được từ môi trường, cho phép con người nhận biết ánh sáng và hình ảnh từ môi trường xung quanh.
Mắt giúp chuyển đổi các tín hiệu ánh sáng thành xung thần kinh, truyền đến não bộ để được xử lý và tạo ra hình ảnh. Nhờ có mắt mà con người có thể nhận biết màu sắc, hình dạng, khoảng cách và chuyển động, giúp định hướng trong không gian cũng như tương tác, giao tiếp và học hỏi từ thế giới bên ngoài.
Ngoài ra, mắt còn là cơ quan biểu đạt cảm xúc chân thật, phản ánh nhiều sắc thái khác nhau của tâm trạng, nên còn được ví von như là “cửa sổ tâm hồn”.
Mắt có hình dạng gần như hình cầu, hơi lồi ở phía trước, được bảo vệ bởi hốc mắt. Đường kính của cầu mắt trung bình rơi vào khoảng 24 mm.
Màu sắc của mắt được xác định chủ yếu bởi 3 yếu tố then chốt, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, đó là gen di truyền, sắc tố (melanin) trong mống mắt và sự tán xạ ánh sáng trong mô đệm của mống mắt. Cụ thể:
Ngoài các yếu tố cơ bản nêu trên, tình trạng bệnh lý, tiền sử dùng thuốc, chấn thương và các yếu tố môi trường khác (màu sắc của ánh nắng, quần áo…) cũng có thể ảnh hưởng đến màu mắt của một người.
Minh họa sự đa dạng trong màu sắc của mắt người
Từ ngoài vào trong, cấu tạo của mắt người được trình bày chi tiết như sau:
Cấu tạo bên ngoài của mắt gồm có mí mắt, lọng mi, tuyến lệ và ống dẫn nước mắt. Cụ thể:
Mí mắt là lớp da mỏng bao phủ phía trước mắt, có khả năng di chuyển lên xuống nhờ các cơ mắt. Chức năng chính của mí mắt là bảo vệ nhãn cầu khỏi bụi bẩn, vi khuẩn và ánh sáng mạnh.
Khi chúng ta chớp mắt, mí mắt giúp phân phối nước mắt đều trên bề mặt mắt, giữ cho giác mạc luôn ẩm ướt và sạch sẽ. Điều này ngăn ngừa khô mắt và loại bỏ các hạt bụi nhỏ có thể gây kích ứng.
Lông mi là các sợi lông nhỏ mọc ở rìa mí mắt. Chúng hoạt động như một hàng rào bảo vệ, ngăn chặn bụi, côn trùng và các vật thể lạ xâm nhập vào mắt. Lông mi cũng rất nhạy cảm; khi có vật gì chạm vào, chúng kích thích phản xạ chớp mắt, giúp bảo vệ mắt khỏi tổn thương.
Tuyến lệ nằm ở góc trên phía ngoài của hốc mắt, chịu trách nhiệm sản xuất nước mắt. Nước mắt không chỉ là nước mà chúng còn chứa muối khoáng, protein và enzyme kháng khuẩn, giúp bôi trơn, giữ cho giác mạc và kết mạc luôn ẩm, sạch; đồng thời bảo vệ mắt khỏi vi khuẩn và nhiễm trùng.
Ống dẫn nước mắt là hệ thống kênh nhỏ dẫn nước mắt từ mắt xuống mũi. Khi chúng ta chớp mắt, nước mắt được phân phối đều trên bề mặt mắt và sau đó thoát qua ống dẫn nước mắt vào khoang mũi.
Ống dẫn nước mắt giúp điều tiết lượng nước mắt, ngăn ngừa nước mắt tràn ra ngoài (trừ khi bạn khóc) và đảm bảo mắt luôn trong trạng thái tối ưu để tiếp nhận hình ảnh.
Cấu tạo của mắt bên trong bao gồm:
Minh họa cấu tạo của mắt người
Đồng tử là lỗ tròn nằm giữa mống mắt
Hình ảnh võng mạc và dây thần kinh thị giác bên trong mắt người khỏe mạnh
Trên đây là phần trình bày về cấu tạo của mắt người một cách chi tiết. Việc khám phá cấu tạo của mắt giúp bạn có cái nhìn tổng quát và đúng đắn hơn về cách mắt hoạt động. Bằng cách hiểu rõ những bộ phận và chức năng của từng phần trong mắt, bạn có thể chăm sóc mắt tốt hơn, từ đó duy trì một thị lực khỏe mạnh và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
Mắt con người hoạt động như một hệ thống quang học phức tạp, kết hợp giữa các cấu trúc vật lý và sinh học để chuyển đổi ánh sáng thành hình ảnh trong não. Cụ thể, quá trình này bao gồm các bước sau:
Ánh sáng đi vào mắt người sẽ được hội tụ lại trên võng mạc
Mắt bắt đầu hình thành từ tuần thứ 4 của thai kỳ. Từ lớp ngoại bì thần kinh, các cấu trúc ban đầu như võng mạc, thủy tinh thể và giác mạc bắt đầu phát triển.
Đến tuần thứ 8, các phần chính của mắt đã được hình thành cơ bản. Trong suốt thai kỳ, mắt tiếp tục phát triển, hoàn thiện các cấu trúc phức tạp và kết nối với thần kinh thị giác, chuẩn bị cho chức năng thị giác sau khi sinh.
Sau khi chào đời, mắt trẻ sơ sinh vẫn chưa phát triển hoàn toàn. Thị lực còn hạn chế, chủ yếu nhận biết ánh sáng, bóng tối và hình dạng mờ. Trong những tháng đầu đời, mắt trẻ tiếp tục phát triển nhanh chóng; khả năng tập trung, phối hợp giữa hai mắt và nhận biết màu sắc được cải thiện. Đến khoảng 6 tháng tuổi, thị lực của trẻ tiến bộ đáng kể, có thể nhận biết chi tiết và khoảng cách tốt hơn.
Trong quá trình trưởng thành, mắt tiếp tục điều chỉnh và hoàn thiện chức năng, thị lực thường ổn định. Tuy nhiên, theo thời gian, các cấu trúc mắt như thủy tinh thể và võng mạc có thể thoái hóa.
Do đó, người lớn tuổi thường gặp các vấn đề như lão thị, đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng. Lúc này, việc chăm sóc mắt và kiểm tra định kỳ giúp duy trì sức khỏe thị giác trong suốt cuộc đời.
Những bệnh về mắt thường gặp có thể bao gồm cận thị, viễn thị, loạn thị, thoái hóa hoàng điểm, đục thủy tinh thể và mù màu. Cụ thể như sau:
| Bệnh lý | Mô tả | Nguyên nhân | Dấu hiệu |
| Cận thị (myopia) | Nhìn rõ vật gần, mờ khi nhìn xa. | Nhãn cầu quá dài hoặc giác mạc cong quá mức, ánh sáng hội tụ trước võng mạc. | Khó nhìn rõ vật ở xa, phải nheo mắt để nhìn rõ hơn. |
| Viễn thị (hyperopia) | Nhìn rõ vật xa, mờ khi nhìn gần. | Nhãn cầu quá ngắn hoặc giác mạc quá phẳng, ánh sáng hội tụ sau võng mạc. | Mỏi mắt, nhức đầu khi đọc sách hoặc làm việc gần. |
| Loạn thị (astigmatism) | Hình ảnh mờ hoặc méo ở mọi khoảng cách. | Giác mạc hoặc thủy tinh thể không đều, ánh sáng không hội tụ đúng trên võng mạc. | Hình ảnh bị biến dạng, mờ, khó tập trung vào chi tiết. |
| Thoái hóa hoàng điểm (AMD) | Mất thị lực trung tâm do tổn thương điểm vàng. | Tuổi tác, di truyền, yếu tố môi trường. | Mờ hoặc mất vùng trung tâm tầm nhìn, khó đọc, nhận diện khuôn mặt. |
| Đục thủy tinh thể (cataract) | Thủy tinh thể trở nên mờ đục, gây giảm thị lực. | Lão hóa, chấn thương, tiếp xúc với tia UV. | Mờ mắt, nhìn đôi, nhạy cảm với ánh sáng mạnh. |
| Mù màu (color blindness) | Giảm hoặc mất khả năng phân biệt màu sắc. | Di truyền, ảnh hưởng đến tế bào nón trong võng mạc. | Khó phân biệt một số màu sắc, đặc biệt giữa màu đỏ và xanh lá cây. |
Dưới đây là minh họa sự khác biệt trong cách mà mắt xử lý ánh sáng ở người khỏe mạnh so với người cận thị và viễn thị:
Minh họa sự khác biệt trong cách xử lý ánh sáng ở mắt người khỏe mạnh so với người cận thị và người viễn thị
Bạn nên khám mắt ngay khi có triệu chứng như thay đổi thị lực bất thường (như nhìn mờ toàn cảnh, nhìn một thành hai, xuất hiện điểm mờ giữa tầm nhìn…), đau mắt, đỏ mắt hoặc sau khi chấn thương.
Để bảo vệ sức khỏe mắt, bạn nên kiểm tra mắt định kỳ mỗi năm một lần. Tần suất khám mắt định kỳ có thể thay đổi tùy theo tuổi tác và yếu tố nguy cơ. Vì vậy, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa mắt để được tư vấn cụ thể.
Để đánh giá sức khỏe và cấu tạo của mắt, tùy vào từng triệu chứng, tiền sử bệnh lý và nhu cầu chẩn đoán mà bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một hoặc nhiều phương pháp chẩn đoán sau:
| Phương pháp chẩn đoán | Mục đích |
| Đo thị lực / kiểm tra khúc xạ | Kiểm tra khả năng nhìn rõ các chi tiết ở các khoảng cách khác nhau, từ đó đánh giá lỗi khúc xạ như cận thị, viễn thị, loạn thị. |
| Khám (soi) đáy mắt | Kiểm tra võng mạc và dây thần kinh thị giác. |
| Soi giác mạc | Kiểm tra bề mặt giác mạc, phát hiện trầy xước hay tổn thương. |
| Kiểm tra màu sắc | Đánh giá khả năng phân biệt màu sắc, phát hiện mù màu. |
| Đo áp lực mắt (tonometry) | Đo áp lực bên trong mắt để phát hiện bệnh tăng nhãn áp. |
| Chụp mạch máu | Xem xét các mạch máu trong võng mạc, phát hiện bệnh lý về tuần hoàn. |
| Điện võng mạc đồ (ERG) | Đánh giá phản ứng điện của võng mạc với ánh sáng. |
| Siêu âm mắt | Dùng sóng âm để kiểm tra cấu trúc bên trong mắt. |
| Đo độ dày giác mạc (pachymetry) | Đo độ dày giác mạc để đánh giá nguy cơ bệnh tăng nhãn áp. |
| Chụp cắt lớp quang học (OCT) | Giúp kiểm tra chi tiết võng mạc. |
| Chụp CT và MRI | Chụp lớp cắt và cộng hưởng từ để đánh giá cấu trúc bên trong mắt, phát hiện bất thường trong cấu tạo của mắt hoặc đánh giá mức độ tổn thương (nếu có). |
Để duy trì hoặc tăng cường sức khỏe cho mắt, mỗi người cần chú ý đến các yếu tố sau đây:
Mỗi người đều nên kiểm tra sức khỏe mắt định kỳ để phát hiện kịp thời các vấn đề tiềm ẩn
Xem thêm:
Hiện nay, Trung tâm Mắt Công nghệ cao trực thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín cho những ai muốn chăm sóc và bảo vệ sức khỏe mắt.
Với trang thiết bị hiện đại như máy chụp cắt lớp OCT, máy đo sinh trắc học giác mạc Corvis ST (Oculus – Đức), máy soi đáy mắt kỹ thuật số cùng các công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến khác, trung tâm tự tin mang đến trải nghiệm thăm khám vượt trội, kết quả chẩn đoán chính xác cùng phác đồ điều trị an toàn và hiệu quả.
Để đặt lịch thăm khám và đánh giá chức năng mắt tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Trên đây là những thông tin quan trọng xoay quanh cấu tạo của mắt người. Tóm lại, hiểu rõ cấu tạo của mắt không chỉ giúp bạn nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ và chăm sóc mắt mỗi ngày, mà còn hỗ trợ phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan đến mắt, từ đó giúp não bộ duy trì khả năng tiếp nhận thông tin và hòa nhập vào các hoạt động xã hội một cách hiệu quả.
