Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Vú là một trong những bộ phận quan trọng đối với sức khỏe sinh dục và hình thể, đặc biệt ở phụ nữ. Hiểu biết về chức năng và cấu tạo của vú không chỉ giúp nâng cao nhận thức về sức khỏe, mà còn hỗ trợ phòng ngừa và phát hiện sớm các bệnh lý liên quan. Vậy, vú là gì? Vị trí và cấu tạo vú người ra sao? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Vị trí, chức năng và cấu tạo của vú ra sao?
Vú là bộ phận nổi bật nằm ở trước ngực, có thể dễ dàng được quan sát bằng mắt thường từ phía ngoài, với chức năng chính là sản xuất sữa để nuôi con (dành riêng cho nữ giới). Ngoài chức năng hỗ trợ sinh sản, vú còn đóng vai trò gia tăng thẩm mỹ và đem lại khoái cảm trong tình dục đối với cả hai giới.
Hầu hết mọi người đều sinh ra với hai bầu vú nằm ở hai bên ngực. Đây là cơ quan quan trọng chịu ảnh hưởng lớn từ hệ thống nội tiết và sinh sản, trải qua nhiều biến đổi trong các giai đoạn khác nhau của cuộc đời, đặc biệt là trong thời kỳ dậy thì, mang thai và cho con bú.
Ngoài ra, vú cũng là nơi có thể xuất hiện một số bệnh lý quan trọng như ung thư vú, viêm tuyến vú và u xơ tuyến vú, đòi hỏi sự quan tâm và theo dõi y tế thường xuyên để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Vú nằm ở phần trước của ngực, trên thành ngực trước (anterior chest wall), ở hai bên xương ức. Chúng được gắn vào phía trước thành ngực bằng dây chằng.
Ở phụ nữ, vú được đặt trên các bó cơ ngực chính, nằm giữa xương đòn ở phía trên và xương sườn thứ sáu hoặc thứ bảy ở phía dưới. Vú kéo dài từ xương ức ở giữa ngực đến vùng nách ở hai bên.
Ở nam giới, vú cũng nằm ở vị trí tương tự nhưng có kích thước nhỏ hơn nhiều do tuyến vú kém phát triển.
Từ trong ra ngoài, cấu tạo của vú bình thường (ở nam và nữ) gồm có mô mỡ, hệ thống tuyến vú (mô tuyến), mô liên kết, mạch máu, hệ bạch huyết, các dây thần kinh và cuối cùng là đến núm vú, quầng vú nằm ở phía ngoài.
Minh họa cấu tạo của vú ở nữ giới
Chi tiết hơn, sự khác biệt giữa cấu tạo của vú ở nữ giới và nam giới được trình bày cụ thể trong bảng sau:
| Thành phần cấu tạo của vú | Vú ở nữ giới | Vú ở nam giới |
| Mô tuyến vú | – Phát triển mạnh, cấu tạo tuyến vú bao gồm 15-20 thùy, mỗi thùy chia thành các tiểu thùy nhỏ hơn. (1)
– Tiểu thùy chứa các tế bào sản xuất sữa. – Ống dẫn sữa sau đó có nhiệm vụ dẫn sữa từ tiểu thùy ra đến núm vú. |
– Hiện diện nhưng kém phát triển.
– Thùy và ống dẫn sữa nhỏ, không hoạt động. – Không có chức năng sản xuất sữa. |
| Mô mỡ dưới da | – Chiếm phần lớn thể tích vú.
– Quyết định kích thước và hình dạng của vú. – Tích tụ mỡ nhiều do ảnh hưởng của hormone estrogen. |
– Ít mô mỡ hơn nữ giới.
– Vú thường phẳng và nhỏ. – Mô mỡ ít ảnh hưởng đến hình dạng ngực nam giới. |
| Mô liên kết | – Dây chằng Cooper hỗ trợ và duy trì hình dạng vú.
– Mô liên kết bao quanh mô tuyến và mô mỡ. |
– Hiện diện để hỗ trợ cấu trúc cơ bản của vú.
– Ít phát triển hơn so với nữ giới. |
| Núm vú | – Rõ rệt, nằm ở trung tâm vú.
– Là nơi các ống dẫn sữa mở ra bề mặt da. |
– Hiện diện nhưng nhỏ hơn nữ giới.
– Không có chức năng tiết sữa. |
| Quầng vú | – Vùng da sẫm màu xung quanh núm vú.
– Chứa tuyến Montgomery tiết dầu bảo vệ núm vú. |
– Hiện diện với kích thước nhỏ.
– Ít tuyến Montgomery hơn nữ giới. |
| Mạch máu | – Hệ thống động mạch và tĩnh mạch phong phú để cung cấp máu nuôi dưỡng vú và hỗ trợ sản xuất sữa. | – Cung cấp máu cho vùng ngực.
– Ít nhu cầu máu hơn do mô tuyến kém phát triển. |
| Hệ bạch huyết | – Gồm các mạch bạch huyết và hạch bạch huyết quan trọng trong dẫn lưu dịch và hệ miễn dịch.
– Liên quan đến sự lan truyền của ung thư vú. |
– Cấu trúc tương tự, hỗ trợ dẫn lưu dịch và miễn dịch.
– Mặc dù ít mô tuyến, vẫn có nguy cơ ung thư vú ở nam giới (dù hiếm). |
| Dây thần kinh | – Cung cấp cảm giác cho vú, đặc biệt là núm vú và quầng vú.
– Nhạy cảm hơn do mật độ dây thần kinh cao. |
– Cung cấp cảm giác cho vùng ngực và núm vú.
– Ít nhạy cảm hơn so với nữ giới. |
| Mô cơ | – Không có mô cơ trong vú. (2)
– Vú nằm trên cơ ngực chính, nhưng không phải là một phần của vú. |
– Tương tự nữ giới.
– Cơ ngực chính phát triển hơn, tạo nên hình dáng cơ bắp của ngực nam. |
Tóm lại:
Đối với phụ nữ, vú vừa có chức năng sản xuất sữa cho con bú, vừa có chức năng mang lại khoái cảm tình dục. Đối với nam giới, vú không có chức năng sinh lý; tuy nhiên, vẫn có thể mang lại khoái cảm tình dục.
Ở nữ giới, sự phát triển và cấu tạo của vú có nhiều thay đổi rõ rệt qua từng thời kỳ, như trong giai đoạn dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, cho con bú hoặc mãn kinh. Cụ thể như sau:
Kích thước và cấu tạo của vú bắt đầu phát triển dưới tác động của hormone sinh dục nữ, chủ yếu là estrogen và progesterone. Quá trình này diễn ra qua các giai đoạn:
Kích thước ngực của bé gái thường tăng đáng kể trong giai đoạn dậy thì
Mức hormone trong cơ thể phụ nữ có sự biến đổi trước, trong và sau chu kỳ kinh nguyệt. Điều này có thể dẫn đến những thay đổi nhỏ ở vú, cụ thể như sau:
Trong quá trình mang thai, cấu tạo của vú có thể trải qua nhiều thay đổi đáng kể để chuẩn bị cho việc nuôi con bằng sữa mẹ, trong đó bao gồm việc:
Khi phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, mức hormone estrogen và progesterone giảm, dẫn đến các thay đổi ở vú như:
Vú phụ nữ lớn hơn vú đàn ông chủ yếu do sự ảnh hưởng của hormone sinh dục, đặc biệt là estrogen và progesterone. Trong quá trình dậy thì, các hormone này kích thích sự phát triển của mô tuyến vú và tích tụ mô mỡ, làm tăng kích thước và hình dạng vú.
Ở phụ nữ, cấu tạo của vú còn phát triển để chuẩn bị cho khả năng sản xuất và tiết sữa nuôi con. Ngược lại, ở nam giới, mức testosterone cao và estrogen thấp ngăn cản sự phát triển của mô tuyến vú. Do đó, vú nam giới kém phát triển, chứa ít mô tuyến và mô mỡ hơn, dẫn đến kích thước nhỏ hơn so với vú phụ nữ.
Vú nam giới chứa ít mô tuyến và mỡ hơn nên có kích thước nhỏ hơn nữ giới
Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở vú, chủ yếu xảy ra ở nữ giới, ngoại trừ bệnh nữ hóa tuyến vú và ung thư vú là hai bệnh có thể xảy ra với nam giới. Cụ thể như sau:
Viêm tuyến vú là tình trạng nhiễm trùng mô vú, thường xảy ra ở phụ nữ đang cho con bú. Vi khuẩn xâm nhập qua núm vú nứt nẻ, gây viêm nhiễm.
Áp xe vú là tích tụ mủ trong mô vú do nhiễm trùng, thường là biến chứng của viêm tuyến vú không được điều trị kịp thời.
Phì đại tuyến vú nam là tình trạng phát triển quá mức của mô tuyến vú ở nam giới, làm cho kích thước và cấu tạo của vú to lên bất thường.
Minh họa các giai đoạn nữ hóa tuyến vú ở nam giới
Đây là viêm nhiễm xung quanh ống dẫn sữa dưới núm vú, thường gặp ở phụ nữ trẻ hút thuốc lá hoặc mẹ đang cho con bú.
U xơ tuyến vú là tình trạng xuất hiện nhiều khối u lành tính, cấu tạo từ mô sợi và mô tuyến, thường gặp ở phụ nữ trẻ.
U nang vú là tình trạng xuất hiện nhiều túi chứa dịch trong vú, có thể nhỏ hoặc lớn, thường lành tính.
Ung thư vú là sự tăng sinh không kiểm soát của tế bào ác tính trong mô vú, có thể lan sang các cơ quan khác; không chỉ xảy ra với nữ giới mà còn với cả nam giới (mặc dù hiếm gặp).
Thăm khám định kỳ giúp phát hiện sớm ung thư vú và điều trị kịp thời
Việc khám và kiểm tra vú nên được thực hiện ngay khi bạn nhận thấy các dấu hiệu bất thường. Những triệu chứng cần chú ý bao gồm sự xuất hiện của khối u, thay đổi kích thước hoặc hình dạng của vú, da vú bị lõm hoặc trở nên sần sùi giống vỏ cam, tiết dịch núm vú bất thường, hoặc chỉ đơn giản là khi có cảm giác đau và sưng ở vùng vú hoặc nách.
Để phát hiện sớm những bất thường trong cấu tạo của vú, tự kiểm tra tại nhà là một trong nhiều phương pháp hữu hiệu.
Theo đó, mỗi phụ nữ nên thực hiện tự kiểm tra hàng tháng, tốt nhất là sau kỳ kinh nguyệt từ 3 đến 5 ngày, bằng cách quan sát và sờ nắn toàn bộ vùng vú và nách để nhận biết có thay đổi nào bất thường hay không.
Tự kiểm tra ngực tại nhà có thể hỗ trợ phát hiện các vấn đề bất thường ở vú
Những người có nguy cơ mắc các bệnh về vú thường là phụ nữ trên 40 tuổi, hoặc những người có tiền sử gia đình mắc ung thư vú hay mang đột biến gen BRCA1, BRCA2.
Ngoài ra, những người có kinh nguyệt sớm hoặc mãn kinh muộn, tiếp xúc với bức xạ hoặc sử dụng hormone estrogen kéo dài cũng thuộc nhóm nguy cơ cao. Ngoài ra, lối sống không lành mạnh như hút thuốc, uống rượu, béo phì và ít vận động cũng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh.
Về tầm soát định kỳ sức khỏe vú, phụ nữ từ 20 đến 39 tuổi nên khám vú mỗi 1 – 3 năm / lần. Đối với phụ nữ từ 40 tuổi trở lên, việc khám lâm sàng kết hợp với chụp nhũ ảnh (mammogram) nên được thực hiện 1 năm / lần.
Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có lịch tầm soát sớm hơn và thường xuyên hơn. Việc này giúp phát hiện sớm các bất thường và tăng cơ hội điều trị thành công.
Tại chuyên khoa Ngoại Vú trực thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chúng tôi chuyên cung cấp các dịch vụ thăm khám và tầm soát sức khỏe vú với trang thiết bị hiện đại như máy chụp nhũ ảnh kỹ thuật số và siêu âm vú 4D.
Những công nghệ tiên tiến này giúp phát hiện sớm các khối u xơ, u nang hoặc các bất thường khác trong mô vú, ngay cả khi vùng tổn thương có tiết diện rất nhỏ. Việc phát hiện kịp thời giúp bạn có cơ hội điều trị hiệu quả và bảo vệ sức khỏe tối ưu.
Để đặt lịch thăm khám sức khỏe vú tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Trên đây là những thông tin quan trọng xoay quanh cấu tạo của vú. Nắm bắt được cấu tạo của vú không chỉ giúp bạn hiểu hơn về cơ thể, mà còn hỗ trợ trong việc phát hiện sớm những bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp điều trị kịp thời.
