Thụ thai là bước đầu tiên của hành trình làm cha làm mẹ, mở ra câu chuyện thiêng liêng về cách mà sự sống hình thành. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về cơ chế thụ thai, cũng như những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình này. Vậy, bản chất sự thụ thai là gì? Quy trình thụ thai tự nhiên diễn ra như thế nào? Đâu là các yếu tố giúp cải thiện tỷ lệ thành công của quá trình thụ thai? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Thụ thai là gì? Quá trình này diễn ra như thế nào?
Thụ thai là gì?
Thụ thai, hay còn gọi là thụ tinh, là quá trình tinh trùng gặp trứng để tạo thành hợp tử – tế bào đầu tiên của sự sống mới. Quá trình này xảy ra sau khi trứng rụng khi tinh trùng từ nam giới di chuyển vào cơ thể nữ giới thông qua quan hệ tình dục rồi sau đó gặp trứng. Đây cũng là bước khởi đầu cho sự hình thành và phát triển của thai kỳ.
Quá trình thụ thai diễn ra như thế nào?
Quá trình thụ thai ở người bắt đầu bằng sự thụ tinh, khi một tinh trùng khỏe mạnh kết hợp với một trứng trong ống dẫn trứng. Sau giai đoạn rụng trứng, một trứng trưởng thành được phóng thích từ buồng trứng vào ống dẫn trứng, nơi trứng có thể tồn tại từ 12 – 24 giờ để chờ được thụ tinh.
Trong khoảng thời gian này, tinh trùng – sau khi đi qua âm đạo, cổ tử cung và tử cung – sẽ bơi đến ống dẫn trứng. Tinh trùng cần vượt qua lớp bảo vệ xung quanh trứng để xâm nhập và kết hợp với nó, tạo thành hợp tử.
Hợp tử sau đó bắt đầu phân chia tế bào, trở thành phôi nang. Phôi nang này mất khoảng 3 – 5 ngày để di chuyển qua ống dẫn trứng và tiến vào tử cung. Khi đến tử cung, phôi nang tiếp tục phát triển, chuẩn bị để làm tổ.
Sự làm tổ của phôi thai diễn ra khi phôi nang bám vào lớp nội mạc tử cung – một lớp niêm mạc giàu máu và chất dinh dưỡng. Quá trình này thường xảy ra từ 6 – 10 ngày sau thụ tinh. Khi phôi nang gắn chặt vào nội mạc tử cung, nó bắt đầu hấp thu chất dinh dưỡng để phát triển thành phôi thai.
Lúc này, cơ thể người mẹ bắt đầu tiết hormone hCG, dấu hiệu sinh hóa đầu tiên của thai kỳ. Đây cũng chính là bước khởi đầu cho sự phát triển bào thai trong suốt thai kỳ sau đó. (1, 2)
Quá trình thụ thai trong bao lâu?
Tổng thời gian của quá trình thụ thai (từ lúc tinh trùng gặp trứng đến khi phôi nang làm tổ thành công) mất khoảng 9 – 15 ngày. Cụ thể:
- Quá trình thụ thai thường bắt đầu từ 12 – 24 giờ sau khi trứng rụng, và tinh trùng phải gặp được trứng trong khoảng thời gian này mới có thể thụ thai (thụ tinh).
- Sau khi thụ tinh, hợp tử bắt đầu di chuyển đến tử cung trong khoảng 3 – 5 ngày.
- Tiếp theo, phôi nang cần mất từ 6 – 10 ngày sau thụ tinh để làm tổ trong nội mạc tử cung.
Trứng chỉ được thụ tinh trong vòng 12 – 24 giờ sau khi rụng
Điều kiện để thụ thai thành công
Tỷ lệ thụ thai thành công giữa các cặp đôi phụ thuộc vào nhiều yếu tố liên quan đến sức khỏe cá nhân, cách thức quan hệ và kế hoạch tính toán để lựa chọn thời điểm phối ngẫu phù hợp. Cụ thể như sau:
1. Sức khỏe của cặp đôi
- Nam giới:
- Chất lượng tinh trùng: Được đánh giá thông qua mật độ (số lượng) tinh trùng, tỷ lệ tinh trùng còn sống (vitality), tỷ lệ tinh trùng di động (đặc biệt là khả năng di chuyển tiến thẳng) và tỷ lệ dị dạng.
- Thể tích tinh dịch đạt từ 1.5 – 5 ml trong mỗi lần xuất tinh.
- Nữ giới:
- Chất lượng trứng tốt, trứng rụng đúng thời điểm.
- Khả năng dự trữ trứng (đánh giá qua hormone AMH) ở mức tối ưu.
- Môi trường tử cung phù hợp, niêm mạc tử cung dày đặc để hỗ trợ phôi làm tổ.
- Môi trường âm đạo và âm hộ có độ pH cân bằng, không bị viêm nhiễm.
2. Tính toán chu kỳ kinh nguyệt và thời điểm quan hệ
- Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để xác định ngày rụng trứng.
- Thời điểm quan hệ tối ưu là 1 – 2 ngày trước và trong ngày rụng trứng, bởi đây là lúc trứng có khả năng thụ tinh cao nhất (tồn tại 12 – 24 giờ sau khi rụng) còn tinh trùng sống được 3 – 5 ngày trong âm đạo sau khi xuất tinh.
3. Cách thức quan hệ
- Ưu tiên các tư thế quan hệ tạo điều kiện cho tinh trùng tiếp cận gần cổ tử cung.
- Tránh sử dụng chất bôi trơn gây ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của tinh trùng.
Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thụ thai
Khả năng thụ thai chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố quan trọng như:
- Tuổi tác: Đây là yếu tố tác động mạnh mẽ đến khả năng sinh sản. Ở nữ giới, khả năng thụ thai giảm sau 30 tuổi và giảm mạnh sau 35 tuổi do số lượng và chất lượng trứng suy giảm. Nam giới cũng có sự suy giảm chất lượng tinh trùng sau 40 tuổi, ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh.
- Căng thẳng và lối sống: Tâm lý căng thẳng kéo dài có thể làm rối loạn hormone sinh dục, gây ảnh hưởng đến chu kỳ rụng trứng ở nữ và giảm chất lượng tinh trùng ở nam. Ngoài ra, lối sống thiếu khoa học như hút thuốc, uống rượu bia, thiếu ngủ và lười vận động cũng làm giảm cơ hội thụ thai.
- Chế độ dinh dưỡng: Dinh dưỡng không cân đối có thể gây thiếu hụt vitamin và khoáng chất thiết yếu như axit folic, kẽm và sắt – những chất quan trọng cho sức khỏe sinh sản. Ngoài ra, béo phì hoặc suy dinh dưỡng cũng làm rối loạn hormone và ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.
- Các bệnh lý ảnh hưởng: Một số bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), lạc nội mạc tử cung, tắc ống dẫn trứng ở nữ hoặc tinh trùng yếu, ít ở nam đều có thể cản trở quá trình thụ thai. Ngoài ra, các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, cao huyết áp, hoặc rối loạn tuyến giáp cũng làm giảm khả năng sinh sản.
Tuổi tác, tiền sử bệnh lý và lối sống có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản ở cả hai giới
Dấu hiệu thụ thai thành công
Một trong những dấu hiệu thụ thai thành công đáng tin cậy, có thể dễ dàng được phát hiện tại nhà, chính là đọc kết quả trên que thử thai.
Sau khi phôi làm tổ, hormone hCG bắt đầu xuất hiện trong máu và nước tiểu, thường từ 9 – 15 ngày sau quan hệ. Đây cũng chính là dấu hiệu thai kỳ mà que thử thai phát hiện được, xác nhận rõ ràng về dấu hiệu thụ thai thành công. Bên cạnh đó, cơ thể nữ giới cũng có thể xuất hiện một số thay đổi như:
- Buồn nôn (thường xảy ra vào buổi sáng, nhất là từ tuần thứ 4-6 của thai kỳ).
- Cảm giác đau tức ngực, nhạy cảm hơn do sự thay đổi hormone.
- Ra máu báo thai – hiện tượng xuất hiện một ít (thường là vài giọt) máu nhạt màu, có sắc hồng hoặc nâu bám trên quần lót và không lẫn chất nhầy.
- Cảm thấy mệt mỏi, thay đổi cảm xúc do hormone progesterone tăng cao.
Lưu ý:
- Những dấu hiệu thụ thai thành công nêu trên thường dễ bị nhầm lẫn với triệu chứng tiền kinh nguyệt (PMS) như đau ngực, đau bụng hay mệt mỏi.
- Tuy nhiên, điểm khác biệt là các dấu hiệu mang thai thường kéo dài và tăng dần theo thời gian, trong khi PMS giảm hoặc biến mất khi kỳ kinh bắt đầu.
Do đó, nếu nghi ngờ về kết quả thụ thai, nữ giới có thể dùng que thử thai tại nhà hoặc trực tiếp thăm khám và tham khảo ý kiến bác sĩ sản khoa để chắc chắn hơn.
Cách tăng khả năng thụ thai
Để tăng cơ hội thụ thai, cả nam và nữ giới cần kết hợp các biện pháp khoa học và thay đổi lối sống phù hợp, trong đó bao gồm:
- Lựa chọn thời điểm dễ thụ thai: Thời điểm quan hệ tối ưu là 1 – 2 ngày trước và trong ngày rụng trứng.
- Áp dụng một số tư thế quan hệ: Ưu tiên lựa chọn tư thế quan hệ giúp tinh trùng dễ dàng tiếp cận cổ tử cung, chẳng hạn như tư thế truyền thống (nam trên, nữ dưới). Sau khi quan hệ, nữ giới nên giữ tư thế nằm để tinh trùng tiếp cận trứng thuận lợi hơn.
- Thay đổi lối sống và dinh dưỡng: Bao gồm duy trì cân nặng hợp lý, giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc và tránh rượu bia, thuốc lá; đồng thời kết hợp bổ sung thực phẩm giàu axit folic, kẽm, sắt, vitamin D để cải thiện sức khỏe sinh sản.
- Khám sức khỏe định kỳ: Nhằm đánh giá chất lượng tinh trùng, trứng và phát hiện sớm các vấn đề như rối loạn hormone, tắc ống dẫn trứng hay bệnh lý sinh sản. Điều trị kịp thời góp phần tăng khả năng thụ thai tự nhiên.
Thăm khám định kỳ là điều cần thiết để phát hiện sớm các vấn đề về sức khỏe sinh sản
Xem thêm:
Các phương pháp hỗ trợ thụ thai
Để tăng cơ hội thụ thai, các cặp đôi có thể áp dụng một số phương pháp hỗ trợ sau:
- Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để canh trứng: Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt giúp xác định thời điểm rụng trứng – thời gian lý tưởng để thụ thai. Thông thường, rụng trứng xảy ra khoảng 14 ngày trước kỳ kinh tiếp theo. Bạn có thể dựa vào các dấu hiệu như dịch nhầy cổ tử cung trong suốt, nhiệt độ cơ thể tăng nhẹ để nhận biết ngày này.
- Sử dụng dụng cụ kiểm tra rụng trứng: Que thử rụng trứng là công cụ hiệu quả để xác định thời điểm rụng trứng. Que này giúp phát hiện thời điểm rụng trước chính xác thông qua chỉ dấu sinh học là hormone LH trong nước tiểu, bởi vì nồng độ hormone này tăng cao đột ngột khoảng 24 – 36 giờ trước rụng trứng. Nhờ đó, dùng que thử có thể giúp bạn canh thời điểm giao hợp tối ưu.
- Các biện pháp hỗ trợ sinh sản: Nếu gặp khó khăn trong việc thụ thai tự nhiên, các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung) hoặc IVF (thụ tinh trong ống nghiệm) có thể được áp dụng. Những phương pháp này giúp cải thiện khả năng tinh trùng gặp trứng, đặc biệt trong các trường hợp hiếm muộn hoặc bệnh lý sinh sản.
Trên thực tế, việc lựa chọn phương pháp thụ thai phù hợp cần được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa.
Những lưu ý khi có kế hoạch mang thai và sinh con
Khi chuẩn bị mang thai, việc chăm sóc sức khỏe toàn diện là rất quan trọng. Dưới đây là những lưu ý giúp bạn và em bé có khởi đầu khỏe mạnh:
- Tiêm ngừa trước khi mang thai: Các loại vắc xin như rubella, viêm gan B, cúm, và thủy đậu cần được tiêm đầy đủ trước khi mang thai. Điều này giúp bảo vệ mẹ và thai nhi khỏi các bệnh nguy hiểm trong thai kỳ.
- Uống axit folic (folate): Bổ sung axit folic ít nhất 90 ngày trước khi thụ thai giúp giảm nguy cơ dị tật ống thần kinh ở thai nhi. Việc uống theo chỉ định của bác sĩ là điều cần thiết để đảm bảo liều lượng phù hợp.
- Tránh thói quen xấu: Hút thuốc lá, uống rượu bia và sử dụng chất kích thích đều ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe của thai nhi. Thay vào đó, mẹ bầu hãy thay thế bằng chế độ ăn khoa học và duy trì vận động thường xuyên.
- Khám tiền sản: Thăm khám bác sĩ để kiểm tra các bệnh lý tiềm ẩn, đặc biệt là các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Điều này giúp đảm bảo cả mẹ và bé có sức khỏe tốt trong suốt thai kỳ.
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng không chỉ giúp tăng khả năng thụ thai mà còn tạo nền tảng vững chắc cho một thai kỳ khỏe mạnh.
Tiêm ngừa trước thai kỳ giúp bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé
Các vấn đề thường gặp khi thụ thai
Hiếm muộn là một trong những vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến khả năng thụ thai, gồm cả nam và nữ, trong đó:
1. Hiếm muộn ở nam giới
- Nguyên nhân thường gặp bao gồm tinh trùng yếu, số lượng ít, tỷ lệ dị dạng cao hoặc rối loạn hormone. Một số nguyên nhân khác như tắc nghẽn đường dẫn tinh hoặc bệnh lý tinh hoàn cũng ảnh hưởng.
- Để xử lý, bác sĩ thường khuyến nghị thay đổi lối sống, bổ sung dinh dưỡng, dùng thuốc cải thiện chất lượng tinh trùng hoặc áp dụng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như IUI (bơm tinh trùng vào buồng tử cung) hoặc IVF (thụ tinh trong ống nghiệm).
2. Hiếm muộn ở nữ giới
- Nguyên nhân phổ biến chủ yếu gồm rối loạn rụng trứng (như hội chứng buồng trứng đa nang), tắc ống dẫn trứng, lạc nội mạc tử cung hoặc suy buồng trứng sớm.
- Phương pháp xử lý có thể bao gồm điều trị nội khoa bằng hormone, phẫu thuật thông tắc ống dẫn trứng hoặc hỗ trợ sinh sản như IVF trong trường hợp cần thiết.
Trên thực tế, thăm khám sản phụ khoa sớm là bước quan trọng để xác định nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, giúp tăng cơ hội thụ thai thành công.
Khó thụ thai: Khi nào nên gặp bác sĩ?
Nếu nữ giới gặp khó khăn trong việc thụ thai, hãy chú ý các dấu hiệu như kinh nguyệt không đều, đau vùng chậu hoặc tiền sử bệnh lý liên quan đến sản phụ khoa. Ở nam giới, các vấn đề như tinh trùng yếu hoặc bất thường xuất tinh cũng cần được kiểm tra thông qua xét nghiệm tinh dịch đồ trong các đợt thăm khám sức khỏe định kỳ.
Các cặp đôi hãy cân nhắc gặp bác sĩ nếu:
- Thử thụ thai trên 12 tháng không thành công (hoặc 6 tháng nếu trên 35 tuổi).
- Có tiền sử sảy thai liên tiếp hoặc mắc các bệnh lý ảnh hưởng đến sinh sản.
Các cặp đôi cần thăm khám sớm nếu đã thử thụ thai từ 6 – 12 tháng nhưng chưa thành công
Những xét nghiệm cần thực hiện bao gồm kiểm tra hormone, siêu âm buồng trứng, kiểm tra ống dẫn trứng (nữ) hoặc phân tích tinh dịch đồ (nam). Thăm khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân, điều trị kịp thời và lựa chọn phương pháp hỗ trợ sinh sản phù hợp, tăng cơ hội thụ thai thành công.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp khó khăn trong hành trình tìm kiếm hạnh phúc làm cha mẹ, Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là điểm đến đáng tin cậy. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, luôn tận tâm trong việc chẩn đoán và điều trị, trung tâm đã giúp hàng ngàn gia đình hiện thực hóa giấc mơ xây dựng tổ ấm.
Bên cạnh đó, trung tâm còn sở hữu hệ thống trang thiết bị hiện đại hàng đầu thế giới, hỗ trợ các kỹ thuật sinh sản tiên tiến như IVF, IUI, đông phôi và xét nghiệm di truyền phôi. Đặc biệt, phác đồ điều trị tại đây được cá nhân hóa, phù hợp với tình trạng cụ thể của từng cặp đôi, giúp tăng tối đa cơ hội thụ thai thành công.
Để đặt lịch thăm khám tại Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể liên hệ đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Tóm lại, quá trình thụ thai là một hành trình kỳ diệu, đòi hỏi sự sự chuẩn bị cẩn thận từ mỗi cặp đôi. Hiểu rõ về quá trình thụ thai kết hợp với thăm khám sức khỏe định kỳ có thể giúp bạn tăng cơ hội thụ tinh thành công và chuẩn bị tốt hơn cho giai đoạn làm cha mẹ đầy hạnh phúc phía trước.
