Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Theo ước tính của CDC Hoa Kỳ, WHO và các đối tác y tế toàn cầu, có tới 650.000 ca tử vong hàng năm liên quan đến bệnh về đường hô hấp do cúm mùa gây ra. Tại Việt Nam, mỗi năm có trung bình 800.000 ca mắc cúm, số ca mắc thường gia tăng vào các thời điểm giao mùa. Vậy bệnh cúm mùa là gì? Cúm có nguy hiểm không? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
BS Hà Mạnh Cường – Quản lý Y khoa vùng 3 khu vực miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
BS Hà Mạnh Cường, Quản lý Y khoa VNVC khu vực miền Trung – Tây Nguyên, cho biết: Cúm mùa là bệnh lưu hành quanh năm, thường gây sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, sổ mũi và đa số sẽ tự khỏi sau khoảng một tuần. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể tiến triển nặng, thậm chí tử vong. Tỷ lệ mắc cúm mùa hiện nay phụ thuộc vào độc lực của chủng virus cúm lưu hành, mức độ bao phủ vắc xin cúm trong cộng đồng và khả năng đáp ứng miễn dịch của cơ thể sau tiêm chủng.
Cúm mùa là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm (influenza virus) gây ra, thường đi kèm với các triệu chứng đặc trưng như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, sổ mũi, ớn lạnh,… Hầu hết người bệnh có thể tự hồi phục trong vòng một tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, trong các trường hợp trở nặng, cúm mùa có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm não, tim mạch, viêm cơ tim,… các biến chứng này đều là nguy cơ gây tử vong.
Tất cả mọi người đều có khả năng mắc bệnh cúm mùa, tuy nhiên trẻ nhỏ, người lớn từ 65 tuổi trở lên, phụ nữ có thai và những người có sức đề kháng yếu như ung thư, hen suyễn, tim mạch, tiểu đường, HIV/AIDS,… sẽ có nguy cơ dễ mắc cúm và biến chứng cúm nghiêm trọng hơn. Đặc biệt, trường hợp cảm nhiễm với các chủng cúm mới có tỷ lệ lên đến 90% ở người lớn và trẻ em.
Trong trường hợp đã từng mắc bệnh cúm, cơ thể sẽ có khả năng miễn dịch với chủng virus cúm đó. Tuy nhiên, virus cúm thường xuyên đột biến, vậy nên người từng nhiễm cúm trước đó vẫn có nguy cơ nhiễm chủng virus mới sau này.
Nguyên nhân chính gây bệnh cúm mùa là do virus Influenza, một loại virus thuộc nhóm Orthomyxoviridae. Ngoài ra còn có một số yếu tố có khả năng làm gia tăng nguy cơ nhiễm bệnh cúm mùa như:
Theo điều tra dịch tễ, có 4 loại virus cúm là A, B, C và D gây ra các đợt dịch bệnh theo mùa. Trong đó, virus cúm A và B là hai loại gây bệnh cúm mùa phổ biến nhất.
Virus cúm A được phân loại thành các phân nhóm theo sự kết hợp của các protein trên bề mặt virus. Hiện virus cúm A đang lưu hành tại người có các phân nhóm A (H1N1) và A (H3N2).
Virus cúm A chiếm khoảng 75% các ca nhiễm cúm mùa hằng năm, có khả năng gây ra đại dịch do khả năng biến đổi thành chủng mới khá nhanh.
Virus cúm B không được phân loại thành các phân nhóm nhưng có thể được chia thành các dòng là virus cúm B dòng B/Yamagata hoặc B/Victoria. Virus cúm B thường thay đổi chậm hơn về đặc tính di truyền và đặc trưng kháng nguyên so với virus cúm A. Virus cúm B khá lành tính, chỉ gặp ở người, không có khả năng gây ra đại dịch, hầu hết người bệnh có thể tự hồi phục sau vài ngày nghỉ ngơi
Virus cúm C thường gây ra các triệu chứng nhẹ và không gây nguy hiểm cho con người. Giống với chủng cúm B, virus cúm C không có khả năng gây đại dịch, có thể tự khỏi và không để lại di chứng.
Virus cúm D chủ yếu ảnh hưởng đến gia súc và lây lan sang các động vật khác. Chủng cúm D ít phổ biến và có thành phần amino acid tương tự đến 50% với virus cúm C và mức độ phân kỳ tương tự như loại A và B.
Cúm mùa tập trung chủ yếu vào giai đoạn thu đông ở bắc và nam bán cầu, tuy nhiên sẽ lưu hành quanh năm ở vùng nhiệt đới. Theo các chuyên gia, giai đoạn cao điểm của mùa cúm ở Việt Nam vào khoảng tháng 3-4 hoặc tháng 9-10 hàng năm. Đây là khoảng thời gian giao mùa, thời tiết thất thường kèm theo ô nhiễm môi trường ngày càng nặng nề, tạo điều kiện thuận lợi cho virus cúm mùa phát triển mạnh mẽ.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) các triệu chứng của bệnh cúm thường xuất hiện đột ngột. Những người nhiễm cúm thường xuất hiện một số các triệu chứng như sau:
(*) Cần lưu ý rằng không phải tất cả trường hợp mắc cúm đều bị sốt.
Các triệu chứng điển hình của bệnh cúm mùa là sốt, ho, sổ mũi, đau đầu,…
Trong một số trường hợp nhiễm cúm xuất hiện các triệu chứng sau cần thăm khám bác sĩ ngay lập tức:
Đối với trẻ nhỏ:
Đối với người lớn:
Đối với hầu hết những người khỏe mạnh, bệnh cúm có thể tự hồi phục trong vòng 4 đến 7 ngày. Đối với những người có hệ miễn dịch yếu, thời gian khỏi bệnh có thể kéo dài lâu hơn, cụ thể như:
Virus cúm mùa có khả năng lây lan nhanh chóng, chủ yếu thông qua giọt bắn li ti vào không khí khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc chạm vào bề mặt vật thể có virus rồi chạm vào mắt, mũi, miệng. Thông thường, một người bị cúm có thể lây bệnh cho người khác ở khoảng cách 6 feet.
Theo CDC, virus cúm dễ lây nhiễm nhất trong 3 ngày đầu khi phát bệnh, có thể trước khi xuất hiện các triệu chứng, người bị nhiễm bệnh đã có thể lây virus cúm cho những người tiếp xúc gần. Thậm chí một số người đã nhiễm virus cúm nhưng không biểu hiện triệu chứng vẫn có thể lây virus cho những người khác.
Cúm mùa có thể lây lan nhanh trong cộng đồng thông qua các giặt bắn từ việc ho, hắt hơi, nói chuyện,…
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cúm mùa có khả năng lây nhiễm nhanh chóng và dễ dàng ở những nơi đông người. Khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi, các giọt bắn chứa virus sẽ phát tán vào không khí và lây nhiễm cho người tiếp xúc gần.
Virus cúm có khả năng tồn tại nhiều giờ đồng hồ ở môi trường ngoại cảnh, đặc biệt trong thời tiết lạnh và độ ẩm thấp (ở nhiệt độ 0 độ C đến 4 độ C sống được vài tuần, ở -20 độ C và đông khô có thể sống được hàng năm. Vì vậy, nếu chạm vào bề mặt có virus cúm rồi chạm vào mắt, mũi, miệng, họng,.. khả năng lây nhiễm rất cao.
Một số trường hợp cúm mùa diễn tiến nặng đi kèm với các triệu chứng như sốt cao, khó thở, phù phổi,… Đối với những người có hệ miễn dịch yếu hoặc có bệnh mãn tính như ung thư, đái tháo đường, suy thận,… nhiễm cúm có thể chuyển biến thành ác tính, gây ra các biến chứng nặng nề như viêm phổi, viêm cơ tim,… Ngoài ra, cúm còn để lại di chứng lâu dài như viêm khớp, bệnh lý về tim mạch như đột quỵ,… Vì vậy, nếu cảm thấy bản thân có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên tới cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Bệnh cúm mùa nếu không được can thiệp kịp thời có thể khiến bệnh chuyển biến nặng và để lại hậu quả nặng nề, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng. Các biến chứng nguy hiểm bệnh cúm mùa có thể gây ra như viêm phổi, suy hô hấp, suy giảm hệ miễn dịch, viêm não,… và tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Trong thời kỳ mang thai, phổi của mẹ bầu cần nhiều oxy hơn (đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba), gây áp lực lên phổi phải làm việc năng suất hơn. Bên cạnh đó, tim cũng là cơ quan phải hoạt động nhiều hơn khi phải cung cấp máu cho cả mẹ và bé. Điều này cho thấy các cơ quan đều trở nên “căng thẳng” hơn khi mang thai, vì vậy cơ thể mẹ bầu rất dễ bị nhiễm cúm và gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe.
Phụ nữ mang thai nhiễm cúm mùa có khả năng gặp phải các biến chứng nguy hiểm khá cao vì hệ miễn dịch không còn “nhạy” như bình thường. Nếu nhiễm cúm trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể gây khuyết tật ống thần kinh và các biến chứng bất lợi khác đối với thai nhi đang phát triển.
Đối với những người khỏe mạnh, khi bị cúm đều không để lại biến chứng và sẽ hồi phục trong vòng vài ngày hoặc tối đa dưới hai tuần. Tuy nhiên, một số người có hệ miễn dịch suy yếu, bệnh tình sẽ trở nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi do cúm, đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Viêm xoang và viêm tai giữa là những ví dụ về biến chứng vừa phải do cúm, trong khi viêm phổi là biến chứng đặc biệt nghiêm trọng. Bên cạnh đó, một số biến chứng nguy hiểm khác do cúm gây ra là viêm cơ tim, viêm não, viêm cơ, suy cơ quan, nhiễm trùng huyết,… Phụ nữ mang thai khi nhiễm cúm có thể gây dị tật thai nhi, lưu thai hoặc thậm chí sảy thai. Ngoài ra, cúm có thể làm cho các bệnh mãn tính như hen suyễn, tim mạch trở nên trầm trọng hơn.
Thông thường, các trường hợp bệnh cúm nhẹ sẽ tự khỏi trong vài ngày, người bệnh chỉ cần nghỉ ngơi và bổ sung nhiều chất lỏng để bù nước mà không cần sử dụng thuốc điều trị.Trong một số trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng các loại thuốc điều trị triệu chứng cúm mùa như:
Đối với các bệnh nhân bị cúm nặng, có nguy cơ gặp các biến chứng nghiêm trọng cần phải sử dụng đến đơn thuốc kháng virus để làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng của cúm.
Cần lưu ý với các trường hợp cúm kéo dài hơn một tuần vẫn không có dấu hiệu thuyên giảm dù đã dùng thuốc điều trị, cần tới ngay các cơ sở y tế để được theo dõi và xử trí kịp thời.
Cách phòng bệnh cúm mùa hiệu quả nhất chính là tiêm vắc xin cúm hàng năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm vắc xin cúm hàng năm cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 5 tuổi, người cao tuổi, người có bệnh mãn tính. Thời gian tiêm lý tưởng nhất là trước khi mùa cúm bắt đầu (Tại Việt Nam thường diễn ra từ tháng 4 đến tháng 9) để mang lại hiệu quả phòng ngừa cao nhất.
Lịch tiêm đối với trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 9 tuổi, cần tiêm 2 liều vắc xin mỗi liều cách nhau tối thiểu 1 tháng. Trẻ em từ 9 tuổi trở lên và người lớn chỉ cần tiêm duy nhất 1 liều và tiêm nhắc hàng năm để phòng ngừa cúm.
Nhiều doanh nghiệp triển khai tiêm vắc xin cúm cho công nhân tại VNVC.
Tham khảo danh mục vắc xin cúm mùa của VNVC tại đây:
| Tiêu chí | Vắc xin cúm tứ giá | Vắc xin cúm tam giá | ||
| Vaxigrip Tetra | Influvac Tetra | GCFlu Quadrivalent | Ivacflu-S | |
| Nguồn gốc | Tập đoàn dược phẩm đa quốc gia (Pháp) | Tập đoàn dược phẩm Abbott (Hà Lan) | Tập đoàn dược phẩm Green Cross (Hàn Quốc) | Viện vắc xin và Sinh phẩm Y tế IVAC (Việt Nam) |
| Công nghệ sản xuất | Vắc xin bất hoạt tái tổ hợp thế hệ mới, là vắc xin bất hoạt, dạng mảnh (split). | Vắc xin bất hoạt tiểu đơn vị (subunit) chỉ chứa kháng nguyên bề mặt virus, không chứa tất cả các phân tử khác tạo nên virus. | Vắc xin cúm bất hoạt dạng mảnh | Vắc xin cúm mùa bất hoạt dạng mảnh |
| Giá | 350.000 – 360.000 đồng/liều | 149.000 – 200.000 đồng/liều | ||
| Đối tượng tiêm | Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên | Người từ 18 tuổi đến tròn 60 tuổi | ||
| Lịch tiêm khuyến cáo | – Trẻ em từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tuổi và chưa từng tiêm ngừa vắc xin cúm: Tiêm 02 mũi cơ bản cách nhau 1 tháng và tiêm nhắc 01 mũi hàng năm.
– Trẻ dưới 9 tuổi đã từng tiêm vắc xin cúm, trẻ từ 9 tuổi và người lớn: Tiêm 01 mũi cơ bản và tiêm 01 mũi hàng năm. |
– Tiêm 01 mũi.
– Tiêm nhắc 01 mũi hàng năm. |
||
| Phụ nữ mang thai | Có thể tiêm vào 3 tháng giữa và cuối thai kỳ | Không tiêm | ||
| Phụ nữ cho con bú | Có thể tiêm cho phụ nữ đang cho con bú | |||
Bên cạnh tiêm phòng, mọi người cần kết hợp với một số biện pháp phòng ngừa khác để ngăn chặn khả năng lây nhiễm và tránh được nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm như: Che miệng và mũi khi ho, rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc gần với người bệnh, không chạm tay vào mắt – mũi – miệng, hạn chế đến những nơi đông người.
Mặc dù bệnh cúm mùa có khả năng tự hồi phục trong khoảng một tuần, nhưng với trường hợp trở nặng có thể gây biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Số ca nhập viện và tử vong do cúm chủ yếu xảy ra ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, người có bệnh lý nền, người cao tuổi, phụ nữ mang thai.
Chủ động tiêm vắc xin cúm mùa hằng năm là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng, đặc biệt trong thời điểm giao mùa, dịch bệnh bùng phát mạnh. Đừng chờ đến khi có triệu chứng mới lo điều trị. Đặt lịch tiêm vắc xin cúm mùa tại VNVC để được phục vụ chuyên nghiệp, an toàn và nhanh chóng với giá ưu đãi và nhiều tiện ích đi kèm.
