Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Bộ Y tế khuyến cáo sau khi tiêm vắc xin, người tiêm chủng cần được theo dõi tại điểm tiêm chủng ít nhất 30 phút trước khi trở về nhà và tiếp tục theo dõi. Việc làm này rất quan trọng nhằm giúp bác sĩ phát hiện kịp thời và cấp cứu sớm nếu xảy ra các phản ứng bất thường sau tiêm. Bài viết dưới đây, Nutrihome sẽ giải đáp một cách đầy đủ, khoa học và chính xác về những điều cần biết sau khi tiêm chủng nhằm giúp người tiêm chủng chủ động phòng tránh được những tình huống xấu có thể xảy ra và bảo vệ sức khỏe của chính mình.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Phạm Văn Phú – Quản lý Y khoa khu vực 3 Đông Nam Bộ, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Vắc xin là chế phẩm sinh học đặc biệt có nguồn gốc từ vi sinh vật, virus, vi khuẩn gây bệnh nhưng được sử dụng dưới dạng bị suy yếu hoặc bất hoạt nhằm đảm bảo độ an toàn cần thiết khi đưa vào cơ thể của người sử dụng. Việc đưa vắc xin vào cơ thể sẽ kích thích hệ miễn dịch sản sinh lượng kháng thể phù hợp để chống lại tác nhân gây bệnh trong tương lai mà không gây ra bệnh liên quan đến tác nhân đó. Vắc xin là chế phẩm an toàn bởi trước khi được cấp phép sử dụng rộng rãi tại các quốc gia trên toàn thế giới, vắc xin đã phải trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm nghiêm ngặt trên động vật và con người. Sau khi được đưa vào sử dụng, vắc xin vẫn tiếp tục được các nhà khoa học giám sát và theo dõi chặt chẽ về tính an toàn và đánh giá hiệu quả trên con người.
Kể từ khi vắc xin xuất hiện, Y học trên thế giới đã đạt được nhiều thành tựu rực rỡ mà chưa một can thiệp y tế nào đạt được. Nhờ có những chiến dịch tiêm chủng toàn cầu, thế giới đã thanh toán thành công bệnh đậu mùa vào năm 1979, loại trừ được bệnh bại liệt khi số trường hợp mắc giảm mạnh từ năm 1980 với hơn 300.000 ca xuống chỉ còn 358 ca vào năm 2014, 2/3 quốc gia đang phát triển đã xóa sổ được uốn ván sơ sinh, trường hợp tử vong do bệnh Sởi cũng được báo cáo giảm đáng kể từ 2.6 triệu ca chỉ còn 122.000 ca vào năm 2012…
Điều này một lần nữa khẳng định tính an toàn và hiệu quả của vắc xin mang lại trong việc bảo vệ và cứu sống hàng triệu người trên thế giới, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh như trẻ em, người lớn tuổi, người có bệnh nền, người có hệ miễn dịch suy giảm hoặc đang sử dụng các loại thuốc gây ức chế hệ miễn dịch, phụ nữ mang thai trước gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, tiết kiệm hàng ngàn tỷ USD cho chi phí chăm sóc y tế trực tiếp và gián tiếp.
Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích thêm, bất cứ thứ gì khi đưa vào cơ thể cũng được xem là “yếu tố” lạ nên không thể tránh khỏi những phản ứng và vắc xin cũng vậy. Tuy nhiên, việc tìm hiểu kỹ những điều cần biết sau khi tiêm chủng sẽ giúp người tiêm hạn chế được tối đa các phản ứng sau tiêm và mau chóng phục hồi sức khỏe., Dưới đây là bảng phân tích về các phản ứng sau tiêm từ mức độ phổ biến đến hiếm gặp:
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sốt nhẹ
– Sưng, đỏ, đau tại vết tiêm – Đau và tăng nhạy cảm ở vị trí tiêm chích – Khóc thét dai dẳng – Bứt rứt, quấy khóc – Lơ mơ, ngủ gà – Chán ăn – Nôn ói |
– Cơn giảm trương lực – giảm phản ứng (chiếm tỷ lệ 1/1.750 liều được tiêm)
– Co giật (thường liên quan tới sốt, chiếm tỷ lệ 1/12.500 liều được tiêm) – Sốc phản vệ |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sốt nhẹ
– Sưng, đỏ, đau tại vết tiêm – Đau và tăng nhạy cảm ở vị trí tiêm chích – Khóc thét dai dẳng – Bứt rứt, quấy khóc – Lơ mơ, ngủ gà – Chán ăn – Nôn ói |
– Khóc thét dai dẳng
– Cơn co giật – Cơn giảm trương lực – giảm phản ứng – Sốt cao trên 38,8 độ C |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Đau nhức, sưng, đỏ chỗ vết tiêm
– Ngứa chỗ tiêm chích – Đau đầu, chóng mặt – Đau cơ, đau khớp – Sốt – Nổi mề đay – Rối loạn dạ dày ruột |
– Quá mẫn (phản ứng quá mức) |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sốt
– Đau nhức tại vết tiêm – Mệt mỏi, uể oải, run rẩy – Đau đầu, choáng váng – Đau khớp – Ù tai – Phát ban – Rối loạn dạ dày ruột |
– Sốc phản vệ |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Đau nhức cánh tay
– Đau, đỏ hoặc sưng tại vết tiêm – Sốt nhẹ < 38 độ C – Đau đầu, mệt mỏi – Buồn nôn |
– Sốt cao > 39 độ C kéo dài
– Co giật hay mệt lả, lừ đừ, không có phản ứng khi được gọi – Tím tái, khó thở, thở rít, rút lõm lồng ngực khi thở – Trẻ quấy khóc dữ dội, khóc thét kéo dài – Trẻ biếng ăn, bú kém – Phản ứng phản vệ Guillain – Barré – Hội chứng mắt và đường hô hấp (mức độ trung bình) |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sưng đau, đỏ, chai cứng, tăng nhạy cảm tại vết tiêm
– Sốt – Đau đầu – Buồn ngủ – Giảm cảm giác thèm ăn, nôn mửa, tiêu chảy. |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sưng, đau, đỏ và tăng nhạy cảm ở vết tiêm
– Sốt (trẻ em) – Ớn lạnh – Nhức đầu, hoa mắt chóng mặt – Đau cơ – Đau bụng – Phát ban (người lớn) – Nôn ói |
– Khó thở, tức ngực, thở rít
– Nổi mề đay – Phù mạch nhanh – Đau bụng hoặc nô – Tụt huyết áp hoặc ngất – Rối loạn ý thức |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sưng, đau, đỏ tại vết tiêm
– Nổi cục cứng sau khoảng 1-3 tuần sẽ tự khỏi – Sốt – Quấy khóc – Biếng ăn, bú kém – Nôn ói – Tiêu chảy |
– Sốt cao co giật
– Sốc phản vệ |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sưng, đỏ, đau, nóng và ngứa tại vết tiêm
– Sốt < 39 độ C – Khó chịu, mệt mỏi, đau nhức cơ, khớp – Biếng ăn – Nổi mề đay, ban đỏ và ngứa toàn thân |
– Nổi mề đay, sưng phù mặt.
– Suy kiệt sức khỏe nghiêm trọng, chân tay co quắp. – Ngứa/sưng miệng, lưỡi và cổ họng, họng bị ngứa, căng cứng, khản đặc, tắc nghẽn. – Tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, nôn mửa, có cảm giác co thắt đường ruột. – Khó thở, thở khò khè, nhịp tim nhanh, tức ngực, phù thanh môn, ức chế hô hấp. – Chóng mặt, choáng váng, mất thăng bằng, rối loạn định hướng, dễ ngã, co giật, hôn mê. – Tụt huyết áp, mạch nhỏ, yếu, tụt HA làm loạn nhịp, trụy tim mạch. – Đông máu rải rác lòng mạch. – Giảm lượng nước tiểu. |
| Phổ biến | Hiếm gặp |
| – Sưng, đỏ, đau tại vết tiêm (>90%)
– Thông thường, sau tiêm vắc xin Lao, tại chỗ tiêm sẽ nổi nốt nhỏ và biến mất sau 30 phút. Sau khoảng 2 tuần, xuất hiện một vết loét đỏ có kích thước bằng đầu bút chì. 2 tuần kế tiếp, vết loét sẽ tự lành để lại một sẹo nhỏ có đường kính trung bình 5mm chứng tỏ trẻ đã có miễn dịch phòng bệnh. |
– Sưng hoặc áp-xe. Có thể nổi hạch ở nách hoặc khuỷu tay, một số trường hợp dẫn đến áp-xe.
– Nhiễm lao sau tiêm vắc xin BCG. |
Các chuyên gia cho biết tương tự các loại thuốc khác, người được tiêm vắc xin sau một khoảng thời gian nhất định sẽ gặp một số phản ứng sau tiêm. Phản ứng sau tiêm ở mức độ nhẹ (phổ biến) hay nặng (hiếm gặp) phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: cơ địa, thể trạng, đáp ứng miễn dịch của cơ thể, quy trình bảo quản và vận chuyển vắc xin, cách tiêm, chăm sóc sau tiêm chủng (tại điểm tiêm và tại nhà). Do đó, một trong những điều cần biết sau khi tiêm chủng rất quan trọng là người tiêm vắc xin cần ở lại điểm tiêm chủng ít nhất 30 phút để được bác sĩ theo dõi sức khỏe và can thiệp kịp thời kịp thời nếu có xảy ra phản ứng phản vệ, hạn chế tối đa những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và đến tính mạng.
Sau 30 phút theo dõi và kiểm soát phản ứng sau tiêm tại điểm tiêm chủng, nếu không xảy ra bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, người được tiêm có thể ra về và tiếp tục theo dõi cũng như tự chăm sóc sức khỏe tại nhà trong khoảng 24 đến 48 giờ tiếp theo, đặc biệt cần lưu ý thân nhiệt, nhịp thở, sự tỉnh táo, quan sát da toàn thân và vị trí vết tiêm nếu đối tượng tiêm là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Một số phản ứng sau tiêm ở mức độ nhẹ (phổ biến) có thể gặp như đau nhức nhẹ tại vị trí tiêm, đau nhức cơ, mệt mỏi, uể oải, rối loạn tiêu hóa, sốt nhẹ và cơ thể có đáp ứng tốt với các loại thuốc giảm đau thông thường… Trong trường hợp này, người được tiêm vắc xin hoặc người chăm sóc không nên quá lo lắng bởi các phản ứng này là dấu hiệu cho thấy cơ thể tiếp nhận vắc xin và bắt đầu tạo ra các kháng thể phù hợp để bảo vệ cơ thể trước tác nhân gây bệnh. Phần lớn các phản ứng nhẹ này sẽ thuyên giảm và hết hẳn sau vài ngày mà không phải điều trị. Một số cách chăm sóc và xử trí sau tiêm chủng đối với trường hợp này bao gồm:
Trường hợp người tiêm vắc xin xuất hiện các phản ứng ở mức độ vừa như co giật, phản ứng dị ứng đến từ dị nguyên (allergen) có trong vắc xin, sốt cao sau 12 giờ tiêm vắc xin và cơ thể kém đáp ứng với thuốc hạ sốt…, người chăm sóc cần nhanh chóng đưa họ vào bệnh viện hoặc các cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ kiểm tra và theo dõi sức khỏe. Một số cách chăm sóc và xử trí sau tiêm chủng đối với trường hợp này bao gồm:
Một số rất ít trường hợp, cơ thể phản ứng mạnh lại với vắc xin khiến người tiêm có các biểu hiện của hội chứng sốc nhiễm độc và phản ứng phản vệ sau tiêm. Trong trường hợp này, người chăm sóc cần nhanh chóng đưa người tiêm đi cấp cứu càng sớm càng tốt để tránh ảnh hưởng đến tính mạng cũng như những di chứng nặng nề trong tương lai.
Sau khi tiêm vắc xin, cơ thể cần thời gian để tiếp nhận và tương tác với vắc xin để hệ miễn dịch bắt đầu kích thích và sản sinh kháng thể, do đó người tiêm vắc xin cần hạn chế một số yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe trong thời điểm này.
Trong những điều cần biết sau khi tiêm chủng của Bộ Y tế, người tiêm vắc xin cần kiêng uống rượu bia và các loại đồ uống có cồn ít nhất 3 ngày để hệ miễn dịch hoạt động tốt nhất. Lý giải vấn đề này, các chuyên gia cho biết, rượu bia, đồ uống có cồn và thuốc lá đều là những chất kích thích không tốt cho sức khỏe, nhất là gây ra những ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của vắc xin.
Bên cạnh đó, những phản ứng phụ nhẹ thường gặp sau tiêm như sốt nhẹ, nhức mỏi cơ, mệt mỏi, uể oải hoặc đau đầu sẽ thuyên giảm và hết hẳn sau vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, việc sử dụng rượu bia, các chất kích thích trong khoảng thời gian này có thể khiến người tiêm nhầm lẫn trong việc xác định những dấu hiệu của cơ thể đến từ vắc xin hay hậu quả của chất kích thích mang lại. Hơn nữa, sử dụng rượu bia trong giai đoạn này còn làm suy yếu khả năng chống nhiễm trùng, người tiêm có nguy cơ cao gặp các biến chứng sau tiêm, các phản ứng cũng trở nên trầm trọng và khó kiểm soát hơn. Chính vì vậy, một trong những điều cần biết sau khi tiêm chủng là tránh uống rượu bia và các loại đồ uống có cồn cho đến khi sức khỏe hồi phục hoàn toàn.
Các chuyên gia khuyến cáo, sau khi tiêm chủng, người tiêm vắc xin cần nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức, thể thao nhẹ nhàng nhằm giúp cơ thể được thư giãn, thoải mái, từ đó vùng cánh tay tiêm vắc xin sẽ giảm thiểu tình trạng căng cứng cơ, giảm đau và viêm cục bộ mau chóng phục hồi trở lại.
Thức khuya, ngủ không đủ giấc khiến cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng, đặc biệt là rối loạn nội tiết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ miễn dịch. Trong khi đó, đây là giai đoạn hệ miễn dịch cần hoạt động với tần suất cao để sản sinh kháng thể phù hợp bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây bệnh. Do đó, sau tiêm vắc xin, người tiêm cần ưu tiên ngủ sớm và ngủ đủ giấc, điều này sẽ giúp cơ thể có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi nhanh chóng.
Nếu người tiêm vắc xin xuất hiện các phản ứng sau tiêm từ mức độ vừa đến nặng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng như sốt cao kéo dài, co giật, khóc thét dai dẳng, khó thở, ngưng thở, cơ thể tím tái, các phản ứng quá mẫn cấp tính (nổi mề đay, hạ huyết áp, thở khò khè, phù nề thanh quản, phù nề mặt hoặc toàn thân, ngất), thậm chí là hội chứng sốc nhiễm độc, phản ứng phản vệ sau tiêm cần nhanh chóng nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực, tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Biết cách phát hiện các phản ứng nặng sau tiêm là một trong những điều cần biết sau khi tiêm vắc xin nhằm giảm thiểu tối đa các phản ứng bất lợi đe dọa tính mạng của người tiêm chủng.
Một trong những nguyên tắc đầu tiên để hạn chế các phản ứng sau tiêm là quy trình tiêm chủng an toàn được đặt lên hàng đầu. Quy trình tiêm chủng an toàn phải được thực hiện nghiêm ngặt, bắt đầu từ việc vắc xin được bảo quản nghiêm ngặt trong kho lạnh đạt chuẩn GSP với nhiệt độ tiêu chuẩn từ 2 đến 8 độ C nhằm đảm bảo chất lượng tốt nhất của vắc xin. Trước khi tiêm, bác sĩ cần khám sàng lọc kỹ lượng và chỉ định loại vắc xin chính xác. Nhân viên tiêm chủng cùng người tiêm hoặc người nhà kiểm tra, đối chiếu các thông tin, đảm bảo 5 yếu tố quan trọng là đúng đối tượng, đúng lịch tiêm, đúng vắc xin (loại và hạn sử dụng), đúng liều lượng và đúng đường dùng. Sau cùng, người tiêm cần ở lại điểm tiêm chủng ít nhất 30 phút để được theo dõi và kiểm soát các phản ứng bất thường nếu có xảy ra.
Nhân viên tiêm chủng cùng người tiêm hoặc người nhà kiểm tra, đối chiếu các thông tin có trên hộp vắc xin nhằm bảo bảo vắc xin còn hạn sử dụng và tiêm đúng loại vắc xin được chỉ định.
Nếu người tiêm có tiền sử dị ứng với các dị nguyên có trong vắc xin hoặc gặp phản ứng phản vệ nguy hiểm từ lần tiêm trước, cần thông báo với bác sĩ về các phản ứng bất lợi này. Đây là một trong những yếu tố rất quan trọng nhằm giúp bác sĩ có chỉ định chính xác về việc tiếp tục tiêm/ uống vắc xin hoặc hoãn tiêm/ uống vắc xin, đảm bảo an toàn cho người tiêm cũng như hạn chế tối đa các phản ứng nghiêm trọng tiếp tục xảy ra, đe dọa tính mạng.
Những đối tượng thuộc nhóm thận trọng khi đi tiêm chủng bao gồm: người có tiền sử dị ứng với các dị nguyên có trong vắc xin, người có bệnh lý nền mạn tính, phụ nữ đang cho con bú, phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có hệ miễn dịch suy yếu, người đang trong quá trình điều trị bệnh… cần trao đổi kỹ với bác sĩ về các yếu tố có lợi và rủi ro, các phản ứng sau tiêm có thể xảy ra để cân nhắc kỹ và quyết định về việc tiêm/uống vắc xin hay không.
Người tiêm cần trao đổi kỹ với bác sĩ khám sàng lọc nếu bản thân từng có tiền sử dị ứng với các thành phần của vắc xin hoặc từng xảy ra phản ứng sau tiêm đặc biệt nghiêm trọng.
Cuối cùng, mỗi người cần lựa chọn cho bản thân và gia đình một địa điểm tiêm chủng an toàn, chất lượng, uy tín, được các chuyên gia hàng đầu đánh giá cao và hàng triệu Khách hàng tin tưởng như Hệ thống Trung tâm Tiêm chủngVNVC. VNVC là đơn vị tiêm chủng tại Việt Nam đầu tư lớn cho tất cả phòng tiêm có hệ thống tủ bảo quản vắc xin chuyên dụng, hiện đại và an toàn.
Đặc biệt, Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC luôn tuân thủ nghiêm ngặt quy trình an toàn tiêm chủng nhằm giảm thiểu mức thấp nhất các phản ứng sau tiêm vắc xin. 100% đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng viên, nhân viên y tế có chuyên môn cao, tận tâm phục vụ và có chứng chỉ An toàn tiêm chủng, thành thạo kỹ năng tiêm nhẹ nhàng, tiêm giảm đau. Khách hàng đến tiêm chủng được khám sàng lọc trước tiêm bởi các bác sĩ có chuyên môn cao và chỉ định loại vắc xin chính xác. Sau tiêm, Khách hàng ở lại trung tâm 30 phút sẽ được các nhân viên y tế theo dõi sức khỏe, đồng thời phát hiện và xử trí kịp thời nếu các phản ứng nghiêm trọng xảy ra. Đồng thời, sau khi ra về, Khách hàng sẽ được đội ngũ nhân viên, bác sĩ túc trực đường dây nóng hỗ trợ từ 24-48 giờ sau tiêm.
VNVC không chỉ sở hữu danh mục vắc xin thế hệ mới đa dạng cho trẻ em và người lớn mà còn cam kết cung ứng đầy đủ và bền vững vắc xin chất lượng, bình ổn giá cùng nhiều ưu đãi hấp dẫn, chính sách hỗ trợ như mua trả góp gói vắc xin không lãi suất, dịch vụ chăm sóc Khách hàng chuyên nghiệp, nhiều tiện ích miễn phí cao cấp đi kèm nhằm giúp Khách hàng có trải nghiệm tiêm chủng tốt nhất.
Để được tư vấn, đặt lịch tiêm chủng, đăng ký Gói vắc xin, tiêm vắc xin lẻ, đặc biệt là các chương trình ưu đãi vắc xin cho người lớn, Khách hàng vui lòng liên hệ:
Tóm lại, sau tiêm vắc xin, người tiêm chủng có thể gặp phải một số phản ứng sau tiêm từ nhẹ đến nặng khiến cơ thể trải qua cảm giác khó chịu thậm chí là đe dọa tính mạng. Chính vì vậy, nắm rõ những điều cần biết sau khi tiêm chủng là rất quan trọng nhằm giúp người tiêm hạn chế được tối đa những sự cố bất lợi sau tiêm chủng, bảo vệ sức khỏe.
