Viêm ruột non: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng tránh

Viêm ruột non là một bệnh lý tiêu hóa thường gặp, có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hãy cùng Nutrihome tìm hiểu chi tiết về những dấu hiệu, nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa bệnh viêm ruột non trong bài viết dưới đây.

Viêm ruột non là bệnh gì?

Viêm ruột non là gì?

Viêm ruột non (enteritis) là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại ruột non, thường do nhiễm khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc tổn thương bởi các yếu tố khác như thuốc, xạ trị…. Bệnh có thể là cấp tính (xảy ra nhanh và kéo dài trong thời gian ngắn) hoặc mạn tính (kéo dài và tái phát nhiều lần).

Các loại viêm ruột non phổ biến bao gồm:

• Viêm dạ dày ruột do vi khuẩn: Là tình trạng nhiễm trùng đường ruột do các loại vi khuẩn như tụ cầu khuẩn, Salmonella, Escherichia coli và Campylobacter,…
• Viêm dạ dày ruột do virus: Là bệnh lý nhiễm trùng gây sưng đỏ dạ dày và ruột, có khả năng lây lan trực tiếp qua sự tiếp xúc giữa người nhiễm bệnh với người khỏe mạnh.
• Ngộ độc thực phẩm: Do tiêu thụ thực phẩm, nước uống bị nhiễm khuẩn hoặc độc tố,… gây ra viêm đường ruột và các triệu chứng tiêu hóa khác.
• Viêm ruột do bức xạ: Có thể xảy ra ở một số bệnh nhân điều trị ung thư bằng bức xạ, làm tổn thương niêm mạc ruột.

Mỗi loại viêm đều có nguyên nhân và triệu chứng riêng, cần được chẩn đoán và điều trị thích hợp. (1)

Viêm ruột non là tình trạng ruột bị tấn công bởi các tác nhân gây hại hình thành viêm

Dấu hiệu viêm ruột non

Các triệu chứng của bệnh viêm ruột non thường tương tự nhau, bất kể là đang mắc phải loại viêm nào. Dấu hiệu viêm ruột non phổ biến có thể bao gồm:

• Đau bụng, tiêu chảy;
• Buồn nôn và nôn;
• Chán ăn;
• Chảy máu hoặc có dịch nhầy chảy ra từ trực tràng;
• Sốt.

Viêm ruột non không phải lúc nào cũng cần can thiệp y tế. Các triệu chứng có thể xuất hiện từ vài giờ đến vài ngày sau khi nhiễm trùng và nhiều trường hợp nhiễm virus sẽ tự hồi phục trong vài ngày. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hơn 3 – 4 ngày hoặc nghi ngờ bị viêm ruột do vi khuẩn, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn điều trị kịp thời. (1)

Tiêu chảy và đau bụng là hai triệu chứng điển hình nhất của tình trạng viêm ruột non

Phân loại bệnh viêm ruột non

Bệnh viêm ruột non được phân loại dựa trên nguyên nhân gây viêm, bao gồm:

1. Viêm ruột non truyền nhiễm (ngộ độc thực phẩm)

Ngộ độc thực phẩm gây viêm ruột non là tình trạng tổn thương đường tiêu hóa bởi vi khuẩn hoặc virus, thường xảy ra ở ruột non và đại tràng. Nguyên nhân gây viêm có thể là do sử dụng thực phẩm bị nhiễm bẩn, không được nấu chín và bảo quản đúng cách hoặc thực phẩm được chế biến không hợp vệ sinh. Tình trạng ngộ độc xảy ra sau khi ăn thực phẩm hoặc đồ uống bị nhiễm vi khuẩn hoặc virus.

Đối với hầu hết mọi người, các triệu chứng viêm ruột non cấp tính thường sẽ giảm dần trong vòng vài ngày. Tuy nhiên, quá trình phục hồi có thể mất từ 2 – 3 tuần trong những trường hợp nghiêm trọng hơn. (2)

2. Viêm ruột non do bức xạ

Viêm ruột non do bức xạ là kết quả của phản ứng miễn dịch quá mức, kéo dài tại niêm mạc đường tiêu hóa. Tình trạng viêm này thường xảy ra sau khi điều trị xạ trị ở vùng bụng hoặc vùng chậu, được phân loại thành viêm sớm nếu xuất hiện trong vòng 3 tháng đầu tiên và viêm muộn nếu xuất hiện sau 3 tháng kể từ khi điều trị.

Viêm ruột non do xạ trị sớm thường liên quan đến quá trình chết đi của biểu mô hốc, dẫn đến viêm niêm mạc, tuy nhiên có thể thuyên giảm sau khi kết thúc quá trình xạ trị. Ngược lại, viêm ruột non do xạ trị muộn là một bệnh mạn tính với cơ chế sinh bệnh phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều phần của thành ruột.

Mặc dù tình trạng này ít phổ biến hơn bệnh viêm ruột non truyền nhiễm, nhưng hậu quả mà nó gây ra có thể rất nghiêm trọng và kéo dài, chẳng hạn như:

• Thiếu máu;
• Tiêu chảy mãn tính;
• Đau bụng;
• Chướng bụng;
• Buồn nôn;
• Tắc một phần ruột non.

Quá trình phục hồi có thể mất từ 6 – 18 tháng sau khi hoàn thành xạ trị đối với những người bị viêm ruột non mạn tính do bức xạ. (3)

Bạn nên khám bác sĩ ngay khi phát hiện các triệu chứng để được điều trị kịp thời

Đối tượng dễ mắc bệnh viêm ruột non

Nhiễm trùng đường ruột có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:

• Trẻ em: Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ vẫn chưa phát triển hoàn chỉnh khiến chúng dễ bị bệnh viêm ruột non hơn so với người lớn.
• Người cao tuổi: Hệ miễn dịch và hệ tiêu hóa thường suy yếu ở tuổi già, làm tăng nguy cơ tổn thương khi tiếp xúc với virus và vi khuẩn gây bệnh.
• Người sống trong môi trường không đảm bảo vệ sinh: Những khu vực có điều kiện vệ sinh kém tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây truyền nhanh chóng của bệnh nhiễm trùng đường ruột.

Viêm ruột non là tình trạng phổ biến và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, chúng ta có thể kiểm soát căn bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. (4)

Các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân bị viêm ruột non

Một số yếu tố nguy cơ viêm ruột non thường gặp bao gồm:

• Có thành viên trong gia đình bị viêm ruột.
• Đã đi du lịch trong thời gian gần đây.
• Uống nước không qua xử lý hoặc nguồn nước bị ô nhiễm.
• Có thành viên trong gia đình mắc viêm dạ dày ruột cấp (nhiễm virus đường ruột).

Bệnh viêm ruột non thường xảy ra do ăn phải thực phẩm hoặc đồ uống bị nhiễm vi khuẩn hoặc virus, dẫn đến tình trạng viêm và sưng tại ruột non. Có nhiều loại viêm ruột non và mỗi loại có nguyên nhân khác nhau như:

• Tiêu thụ thực phẩm hoặc nước uống bị nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.
• Tổn thương do xạ trị ở vùng chậu.
• Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen và naproxen sodium.
• Sử dụng rượu bia hoặc chất kích thích như cocaine.
• Viêm ruột do lưu lượng máu kém.
• Viêm ruột liên quan đến các tình trạng viêm như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng.
• Bệnh Celiac, một bệnh tự miễn trong đó các tế bào bạch cầu tấn công niêm mạc ruột sau khi tiếp xúc với gluten.
• Bệnh Whipple, một bệnh nhiễm trùng hiếm gặp ảnh hưởng đến khả năng phân hủy chất béo trong đường tiêu hóa. (2)

Bạn có nguy cơ mắc viêm ruột non cao hơn nếu người trong gia đình cũng mắc bệnh

Viêm ruột non có lây không?

Viêm ruột non, đặc biệt là các dạng viêm do virus, có khả năng lây lan từ người này sang người khác. Ngay cả khi người lớn bị nhiễm virus mà không có triệu chứng, họ vẫn có khả năng truyền bệnh cho những người xung quanh.

Đối với nhiễm khuẩn đường ruột, bệnh có thể lây lan qua đường ăn uống hoặc từ việc sử dụng nhà vệ sinh chung mà không vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần đi ngoài. Nguồn lây chủ yếu của bệnh thường xuất phát từ thực phẩm và nguồn nước bẩn, không đảm bảo vệ sinh an toàn.

Ngoài ra, việc tiếp xúc với các bề mặt, đồ dùng bị nhiễm khuẩn cũng có thể là một con đường lây truyền. Do đó, việc rửa tay thường xuyên và duy trì vệ sinh cá nhân cũng rất quan trọng để ngăn ngừa sự lây lan của viêm ruột non và các bệnh nhiễm trùng khác.

Đặc biệt, trong môi trường đông người hoặc khi có dịch bệnh bùng phát, mỗi người cần chú ý đến việc kiểm soát vấn đề về an toàn thực phẩm và nước uống để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Viêm ruột non có nguy hiểm không?

Nếu không được chữa trị đúng cách và kịp thời, các triệu chứng của bệnh viêm ruột non có thể tiến triển nặng, dẫn đến những biến chứng cả trong và ngoài hệ tiêu hóa, chẳng hạn như gây:

1. Thiếu máu

Thiếu máu là tình trạng cơ thể thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh, không đủ để vận chuyển oxy đến các tế bào. Trong một số trường hợp viêm ruột non, chảy máu bên trong ruột có thể gây ra thiếu máu. Lúc này, người bệnh cần được bổ sung sắt hoặc vitamin, trong trường hợp nghiêm trọng hơn thì có thể phải truyền sắt qua tĩnh mạch hoặc truyền máu.

Các triệu chứng của thiếu máu có thể bao gồm:

• Chóng mặt;
• Mệt mỏi;
• Đau đầu;
• Nhịp tim không đều;
• Huyết áp thấp;
• Hụt hơi.

2. Mất nước

Tiêu chảy (phân lỏng) hoặc nôn mửa có thể dẫn đến mất nước nhanh chóng. Đây là tình trạng cơ thể mất quá nhiều chất lỏng mà không thể bổ sung đủ chỉ qua việc uống nước.

Các triệu chứng của mất nước có thể bao gồm:

• Môi nứt nẻ;
• Khô miệng, cảm thấy khát nước;
• Mắt khô, mắt sâu trũng;
• Đau đầu;
• Nước tiểu đậm màu;
• Chuột rút cơ bắp.

3. Tắc ruột một phần

Một trong những biến chứng nghiêm trọng của viêm ruột non là tắc ruột, xảy ra khi ruột bắt đầu tự co lại. Khi ruột hẹp lại, thức ăn và phân không thể di chuyển qua ruột dễ dàng, gây tắc nghẽn.

Tắc ruột có thể là một phần hoặc toàn bộ, trong một số trường hợp thì viêm ruột non được phát hiện khi sự tắc nghẽn diễn ra. Tắc ruột một phần có thể được điều trị bảo tồn bằng cách giải áp ruột với một ống đưa qua mũi và hút trong vài ngày. Những trường hợp nghiêm trọng hơn có thể cần phải phẫu thuật để khắc phục. (2)

Chẩn đoán bệnh viêm ruột non

Mục đích chính của quá trình chẩn đoán bệnh viêm ruột non là nhằm xác định nguyên nhân gây viêm và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Quá trình chẩn đoán viêm ruột non có thể bao gồm:

• Khám và kiểm tra y tế toàn diện.
• Xét nghiệm máu tổng quát và lâm sàng.
• Xét nghiệm phân, xét nghiệm tế bào học.
• Nuôi cấy vi khuẩn từ phân.
• Nghiên cứu dịch vị dạ dày.
• Sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang, CT, MRI.
• Thực hiện nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng.

Việc kiểm tra kỹ lưỡng giúp xác minh chẩn đoán và loại trừ các rối loạn khác, chẳng hạn như chứng khó tiêu chức năng, từ đó đưa ra phương pháp điều trị tối ưu.

Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh bao gồm nội soi dạ dày được dùng để tìm các tổn thương

Điều trị viêm ruột non

Điều trị bệnh viêm ruột non phụ thuộc vào nguyên nhân, mặc dù ở mức độ nhẹ, viêm ruột non có thể tự khỏi, nhưng khi ở mức độ vừa và nặng, bệnh cũng cần đến một số phương pháp điều trị khác như:

• Dùng thuốc: Thuốc có thể được sử dụng để chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, làm chậm hoặc ngừng tiêu chảy và nôn mửa, nhưng chỉ nên dùng khi có sự cho phép của bác sĩ. Ngoài ra, có thể cần dùng thêm các loại thuốc khác để điều trị các bệnh lý gây viêm ruột non.
• Chế độ ăn uống: Nên ăn những thực phẩm hỗ trợ làm giảm triệu chứng của bệnh. Hạn chế hoặc tránh tiêu thụ thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường, chất béo và chất xơ giúp giảm tiêu chảy. Tránh dung nạp lactose, đây là một loại đường có trong các sản phẩm từ sữa. Hãy hỏi chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ xem liệu có cần tuân theo chế độ ăn kiêng đặc biệt nào khi bị viêm ruột non hay không.
• Bổ sung chất lỏng: Việc ngăn ngừa hoặc kiểm soát tình trạng mất nước là rất quan trọng. Có thể hỏi bác sĩ về lượng chất lỏng cần uống mỗi ngày và loại nào là tốt nhất cho cơ thể. Nếu tình trạng mất nước trầm trọng, người bệnh có thể cần truyền dịch tĩnh mạch.
• Liệu pháp bù nước bằng đường uống (ORT): Dung dịch chứa nước, muối và đường cần thiết để thay thế cho lượng chất lỏng đã mất. ORT đã được chứng minh là có thể đảo ngược tình trạng mất nước ở hơn 90% bệnh nhân bị tiêu chảy cấp. (5)

Cách phòng tránh viêm ruột non

Viêm ruột non do vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc virus có thể được ngăn ngừa thông qua một số biện pháp đơn giản sau:

• Rửa tay thường xuyên: Sử dụng xà phòng và nước để rửa tay sau khi đi vệ sinh, thay tã cho trẻ, hắt hơi,… Hãy nhớ rửa tay cẩn thận trước khi ăn uống hoặc chế biến thực phẩm.
• Vệ sinh bề mặt và giặt giũ định kỳ: Giặt quần áo và khăn tắm riêng với các đồ giặt khác. Thường xuyên vệ sinh các bề mặt trong nhà bằng chất tẩy rửa diệt khuẩn hoặc thuốc tẩy để loại bỏ vi khuẩn.
• Làm sạch thực phẩm và chế biến an toàn: Rửa sạch rau sống trước khi nấu và đảm bảo nấu chín thịt, cá và trứng,… Không sử dụng chung đĩa đựng thịt sống với các loại thực phẩm khác. Làm lạnh ngay bất kỳ thực phẩm nào còn thừa để ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây viêm ruột non.
• Cẩn thận khi cắm trại hoặc đi du lịch: Chỉ uống nước sạch, không uống nước từ sông hồ trừ khi đã lọc hoặc đun sôi trước đó. Khi đi du lịch, hãy chuẩn bị nước đóng chai và tránh thêm đá. Không ăn trái cây chưa gọt vỏ, không ăn cá hoặc thịt sống chưa được nấu chín hoàn toàn. (5)

Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, ăn chín uống sôi giúp hạn chế nguy cơ viêm ruột non

Nghi mắc bệnh viêm ruột non: Khi nào đi khám bác sĩ?

Hãy đến gặp bác sĩ ngay nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng sau:

• Sốt cao trên 38,5 độ C.
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu.
• Cảm giác lờ đờ hoặc mệt mỏi cực độ.
• Đau bụng dữ dội hoặc đột ngột.
• Có máu hoặc chất nhầy trong phân.
• Tiếp tục nôn mửa hoặc tiêu chảy trong hơn 3 ngày, ngay cả sau khi đã điều trị.
• Khô miệng và mắt, cảm giác chóng mặt khi đứng dậy.
• Đi tiểu ít hơn bình thường, thậm chí không mắc tiểu.
• Sụt cân nhanh bất thường.

Các vấn đề liên quan đến đường tiêu hóa có thể xảy ra dễ dàng, ngay cả những dấu hiệu nhỏ cũng có thể để lại hậu quả khôn lường nếu vô tình bỏ qua. Do đó, bạn nên xây dựng thói quen khám tiêu hóa định kỳ hoặc đi khám ngay khi phát hiện dấu hiệu viêm đường ruột non.

Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cung cấp các dịch vụ thăm khám và điều trị cho nhiều vấn đề về tiêu hóa, từ nhẹ đến nặng (như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày, nhiễm trùng đường ruột, đau ruột thừa,…).

Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, cam kết đáp ứng toàn diện về nhu cầu chẩn đoán và điều trị của từng bệnh nhân.

Để đặt lịch kiểm tra sức khỏe hệ tiêu hóa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 028 7102 6789 – 093 180 6858 (TP.HCM) hay 024 3872 3872 – 024 7106 6858 (Hà Nội). Việc thăm khám định kỳ không chỉ góp phần giúp bạn quản lý tốt sức khỏe của bản thân và gia đình mà còn hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống.

Viêm ruột non thường có nguyên nhân phổ biến nhất là do nhiễm trùng đường tiêu hóa. Do đó, nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, hoặc khi các triệu chứng bệnh viêm ruột non dần trở nặng, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.