Đau mắt hột: Triệu chứng, nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị

Đau mắt hột là một vấn đề sức khỏe có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cả hai mắt. Bằng cách nắm rõ những nguyên nhân, dấu hiệu của bệnh mắt hột, chúng ta sẽ có thể nhận biết và điều trị kịp thời. Ngay sau đây, Nutrihome sẽ cung cấp tất tần tật thông tin liên quan đến bệnh lý này.

Bệnh đau mắt hột là gì?

Đau mắt hột là gì?

Đau mắt hột là tình trạng viêm kết mạc và giác mạc mạn tính, có khả năng lây lan và tiến triển nhanh ở người, do một loại vi khuẩn có tên là Chlamydia trachomatis gây ra. Tình trạng nhiễm trùng làm thô ráp bề mặt bên trong của mí mắt, dẫn đến đau mắt và phá vỡ bề mặt bên ngoài hoặc giác mạc.

Trong trường hợp nghiêm trọng, các hột ở mắt sẽ to hơn và nổi lên trên bề mặt, sau đó vỡ ra và hình thành sẹo kết mạc. Nếu sẹo nặng, bờ mi lộn vào trong và sụn mi ngắn lại gây lông quặm.

Khi không được điều trị sớm, người bệnh sẽ có nguy cơ bị viêm nội nhãn, loét giác mạc, thậm chí là mù vĩnh viễn. Bệnh đau mắt hột là vấn đề sức khỏe cộng đồng ở nhiều quốc gia và là nguyên nhân gây mù lòa hoặc suy giảm thị lực cho khoảng 1,9 triệu người hàng năm trên toàn thế giới. (1, 2)

Đau mắt hột gây hình thành các hạt tổn thương trên bề mặt kết mạc

Triệu chứng đau mắt hột

Triệu chứng bệnh đau mắt hột giai đoạn đầu thường xuất hiện ở cả hai bên mắt, cụ thể bao gồm:

• Sưng mí mắt, ngứa nhẹ, kích ứng mắt và mí mắt.
• Chảy dịch mắt có chứa chất nhầy hoặc mủ.
• Đau mắt và nhạy cảm với ánh sáng (sợ ánh sáng).
• Xuất hiện hột ở mắt: Là những hạt hình tròn, màu xám trắng, hơi nổi lên và được tìm thấy tại mạch máu ở kết mạc mi dưới, kết mạc mi trên hoặc rìa giác mạc… Thông thường, những hạt này xuất hiện với số lượng lớn, kích thước không đều, khoảng từ 0,5 – 1mm.
• Xuất hiện nhú gai: Đặc điểm phổ biến của những nhú gai này là những khối màu hồng có hình dạng đa giác, ở giữa xuất hiện 1 trục mạch máu và từ mạch máu đó tỏa ra nhiều mao mạch xung quanh.
• Sẹo mí mắt: Các vết sẹo xuất hiện nhiều ở vị trí kết mạc mi trên, có hình dạng như những dải xơ hình sao màu trắng và dần dần hình thành nên các nhánh dạng lưới. Đây còn được xem là tổn thương minh chứng cho quá trình tiến triển lâu của bệnh mắt hột.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đau mắt hột giai đoạn tiến triển bao gồm:

• Mí mắt bị co lại do mô sẹo.
• Lông mi mọc ngược, hướng vào trong do mí mắt khép chặt.
• Đau mắt dữ dội do lông mi chà xát vào giác mạc.
• Suy giảm thị lực, có thể dẫn đến mù lòa.

Tất cả các dấu hiệu của bệnh đau mắt hột đều nghiêm trọng hơn ở mí mắt trên so với mí mắt dưới. Nếu không can thiệp, quá trình bệnh bắt đầu từ thời thơ ấu có thể tiếp tục tiến triển cho đến tuổi trưởng thành. Sau nhiều lần đau mắt hột, giác mạc sẽ trở nên đục, có nghĩa là ánh sáng không thể xuyên qua nữa. (3, 4)

Hình ảnh bệnh đau mắt hột thường gặp

Nguyên nhân gây ra bệnh đau mắt hột

Tác nhân chính gây ra bệnh đau mắt hột là vi khuẩn Chlamydia trachomatis. Loại vi khuẩn này được nhận biết bởi một số đặc điểm sau đây:

• Chlamydia trachomatis ngoài là vi khuẩn gây nên bệnh lý ở mắt thì còn là nguyên nhân làm xuất hiện những hột ở đường tiết niệu sinh dục con người. Hay nói cách khác, chúng bao gồm 15 tuýp huyết thanh tăng nguy cơ xuất hiện bệnh lý ở mắt và đường sinh dục.
• Loại vi khuẩn này có khả năng tồn tại cực kỳ tốt trong môi trường lạnh, thậm chí có thể sống lên đến hàng tuần. Tuy nhiên, chúng lại bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao (50°C) chỉ trong vòng 15 phút. Nên khi rời khỏi cơ thể người, chúng sẽ chết trong khoảng chưa đầy 24 giờ.
• Mặc dù nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là do vi khuẩn, nhưng khi gặp một số yếu tố sau thì nguy cơ viêm kết mạc do Chlamydia cũng sẽ tăng lên:
  • Điều kiện sống thấp khiến vi khuẩn lây nhiễm có thể dễ dàng trú ngụ, sinh sôi.
  • Sinh sống trong không gian hẹp, đông người làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
  • Không duy trì thói quen vệ sinh tay, mắt khiến cho bệnh dễ lây lan.
  • Từ 4 – 6 tuổi là độ tuổi thích hợp để vi khuẩn đau mắt hột tấn công.

Vi khuẩn Chlamydia trachomatis là một trong các nguyên nhân gây đau mắt hột

Đau mắt hột có lây không?

Đau mắt hột là một bệnh lý nhiễm trùng có thể lây lan nhanh chóng thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dịch tiết từ mắt và mũi của người bị nhiễm bệnh. Ruồi cũng được xem là trung gian truyền bệnh khi lây dịch tiết nhiễm trùng từ người này sang người khác. Các dịch tiết này có thể lây lan qua tiếp xúc với tay, quần áo, khăn trải giường, bề mặt cứng, hoặc qua ruồi đã tiếp xúc với dịch tiết từ mắt hoặc mũi của người mắc bệnh.

Trẻ em, đặc biệt là ở lứa tuổi mẫu giáo, là nhóm dễ mắc bệnh nhất, với tỷ lệ mắc có thể lên đến 60-90% ở những khu vực có bệnh lưu hành. Nếu bệnh tái nhiễm nhiều lần trong nhiều năm, lông mi có thể bị kéo vào, cọ xát vào bề mặt mắt, gây đau đớn và có thể làm hỏng giác mạc vĩnh viễn. Môi trường gia đình, đặc biệt ở nơi đông người là nơi lây truyền chủ yếu khi các đợt nhiễm trùng tái phát trong cộng đồng.

Các yếu tố môi trường như hệ thống vệ sinh kém, hộ gia đình đông đúc, không đủ khả năng tiếp cận nguồn nước sạch… cũng là những điều kiện thuận lợi để bệnh lây lan mạnh hơn.

Đau mắt hột có nguy hiểm không?

Trong hầu hết trường hợp, bệnh đau mắt hột đều không gây nguy hiểm nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, tình trạng này sẽ dẫn đến hình thành các vết mờ không thể hồi phục.

Cụ thể, diễn biến của bệnh mắt hột phụ thuộc hoàn toàn vào những yếu tố tác động qua lại lẫn nhau như con người, môi trường và đặc tính gây bệnh của vi khuẩn Chlamydia trachomatis.

Nếu người bệnh sinh sống trong điều kiện môi trường được vệ sinh tốt, bệnh sẽ tiến triển nhẹ và ít lây lan. Lúc này, bệnh có khả năng tự khỏi và không xuất hiện bất cứ biến chứng nào dẫn đến mù lòa.

Ngược lại, nếu người bệnh sống ở nơi vệ sinh kém thì nguy cơ đau mắt hột lâu ngày không khỏi là rất cao. Thậm chí bệnh còn có thể tiến triển và lây lan mạnh mẽ, để lại những biến chứng nặng nề như sẹo, suy giảm thị lực và nghiêm trọng nhất là mù lòa không thể phục hồi.

Phương pháp chẩn đoán đau mắt hột

Để chẩn đoán tình trạng bệnh một cách chính xác, bác sĩ sẽ căn cứ vào những biện pháp khám lâm sàng và cận lâm sàng. Đây là căn cứ để xác định 4 tiêu chuẩn trong chẩn đoán lâm sàng, cụ thể cần đáp ứng ít nhất 2 tiêu chuẩn thì mới có thể chẩn đoán bệnh. Đối với những khu vực đang bùng phát dịch đau mắt hột, bác sĩ chỉ dựa vào 1 trong 4 tiêu chuẩn dưới đây:

• Hột ở kết mạc sụn mi trên bao gồm các hột ở vùng trung tâm và không tính ở hai góc hay bờ trên sụn.
• Sẹo điển hình nằm ở trên kết mạc sụn mi trên.
• Lông mi mọc ngược vào trong, chạm vào nhãn cầu.
• Màng máu xuất hiện trên giác mạc, độ đục giác mạc.

Chẩn đoán cận lâm sàng cho bệnh đau mắt hột sẽ căn cứ vào phương pháp tế bào học. Xét nghiệm này được thực hiện thông qua thao tác lấy mẫu hột hay nạo nhẹ kết mạc ở sụn mi trên, tại đây có thể thấy:

• • Nguồn lây nhiễm từ vi khuẩn Chlamydia trachomatis.
  • Thể vùi có trong nguyên sinh chất ở tế bào biểu mô (CPH (+)).
  • Tế bào lympho non, nhỡ, già.
  • Thoái hoá của tế bào biểu mô.
  • Đại thực bào Leber.

Chẩn đoán và xét nghiệm bệnh dựa trên biện pháp lâm sàng và cận lâm sàng

Đau mắt hột có tự khỏi không?

Đau mắt hột không thể tự khỏi nếu không được điều trị. Do đây là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, vì vậy cần phải tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Nếu không, bệnh có thể trở thành mạn tính và gây tổn thương vĩnh viễn cho mắt.

Nhìn chung, đau mắt hột có thể được chữa khỏi và không để lại bất cứ biến chứng nguy hiểm nào nếu người bệnh kịp thời phát hiện, điều trị đúng cách. Nhưng đau mắt hột vẫn có nguy cơ tái phát nhiều lần, để lại những vết sẹo trên bề mặt mắt và mí trong.

Trong quá trình mắc bệnh, mí mắt có thể xuất hiện tình trạng méo và quay vào trong (quặm). Cùng lúc đó, niêm mạc bên trong tiếp tục biến dạng khiến mi co sát, gây xước trên bề mặt giác mạc và hình thành sẹo. Do đó, tốc độ tự khỏi bệnh còn phụ thuộc vào cách xử lý, chăm sóc cũng như tình trạng sức khỏe của mỗi người bệnh.

Cách trị đau mắt hột như thế nào?

Phương pháp để điều trị bệnh đau mắt hột còn phụ thuộc vào từng giai đoạn cụ thể cũng như đặc điểm hiện tại của người bệnh.

1. Điều trị nội khoa

Vì bệnh xuất phát từ tác nhân vi khuẩn nên bác sĩ phải dùng đến kháng sinh trong quá trình điều trị. Một số lựa chọn điều trị bằng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ có thể bao gồm:

• Dùng 01 liều thuốc kháng sinh azithromycin trong vòng 1 năm, có thể nhắc lại từ 6 tháng – 1 năm sau đó vì căn bệnh này có nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, thuốc không được chỉ định dùng cho phụ nữ mang thai và đang cho con bú, trẻ em dưới 1 tuổi hay có cân nặng dưới 8kg…
• Dùng kháng sinh erythromycin 3 ngày/lần và đều đặn trong vòng 3 tuần liên tiếp hoặc theo chỉ định khác từ bác sĩ.
• Tra mỡ tetracyclin 1% đều đặn 2 lần/ngày và thực hiện liên tục trong vòng 6 tuần.

Bên cạnh việc tuân thủ theo phác đồ điều trị chuyên nghiệp từ bác sĩ, người bệnh trong quá trình điều trị nội khoa cũng cần lưu ý:

• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt là vùng mắt bằng cách sử dụng nước muối sinh lý đúng cách.
• Không sử dụng đồ dùng vệ sinh cá nhân, vệ sinh mắt chung với các thành viên khác trong gia đình.
• Điều trị kết hợp cho cả những thành viên khác trong gia đình. Tuy nhiên, quá trình điều trị cần tuân thủ lời dặn dò của nhân viên y tế, không được tự ý điều trị hay lạm dụng kháng sinh.
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt đau mắt hột để chống tình trạng khô mắt, đồng thời bổ sung đầy đủ hàm lượng vitamin. (5)

Bệnh đau mắt hột có thể điều trị tại chỗ bằng thuốc kháng sinh

2. Điều trị ngoại khoa

Trong trường hợp xuất hiện lông quặm, có thể cần can thiệp phẫu thuật để giải quyết các tình trạng như lộn mi và lông quặm… đảm bảo mí mắt có thể đóng hoàn toàn và giữ nguyên chức năng. Phương pháp này nhằm giảm thiểu nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng do lông quặm gây ra.

Mặt khác, vì đây là một căn bệnh do vi khuẩn nên người bệnh cần chủ động phòng ngừa thông qua duy trì thói quen vệ sinh mắt, cơ thể bằng nước sạch mỗi ngày. Việc phát hiện, nhận biết sớm dấu hiệu đau mắt hột sẽ khiến xác suất chữa khỏi bệnh tăng lên.

Dữ liệu do các quốc gia thành viên báo cáo cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2023 cho biết 130.746 người mắc bệnh mắt hột đã được phẫu thuật chỉnh hình trong năm đó. Có 32,9 triệu người trong các cộng đồng lưu hành đã được điều trị bằng thuốc kháng sinh để loại bỏ đau mắt hột.

Đau mắt hột có bị lại không?

Bệnh hoàn toàn có khả năng tái nhiễm đau mắt hột nếu người bệnh không biết cách chăm sóc, bảo vệ mắt đúng cách. Bởi lẽ, đây là tình trạng viêm kết mạc và giác mạc mạn tính do sự nhiễm trùng có thể lặp lại nhiều lần.

Cách phòng ngừa và chăm sóc bệnh đau mắt hột tại nhà

Vì đặc điểm dễ lây lan nên bệnh đau mắt hột thường bùng phát thành dịch bệnh, nhất là ở những nơi đông đúc như trường học, cơ quan… Lúc này, cách phòng ngừa và chăm sóc bệnh tại nhà là chủ đề được nhiều người quan tâm hơn hết.

1. Cách phòng ngừa bệnh đau mắt hột

Chủ động phòng ngừa, đối phó với dịch đau mắt hột bằng cách ghi nhớ những lưu ý quan trọng như sau:

• Vệ sinh mắt thật sạch với nước ấm hoặc khăn ẩm. Có thể kết hợp massage nhẹ nhàng vùng mắt để các mạch máu được kích thích lưu thông.
• Trước khi vệ sinh mắt và cơ thể, hãy rửa tay sạch sẽ để ngăn ngừa những mầm mống lây bệnh.
• Sử dụng các thiết bị điện tử một cách có khoa học, nên dành thời gian thư giãn, nghỉ ngơi sau khoảng 45 phút làm việc trên điện thoại, máy tính.
• Không lạm dụng thiết bị điện tử quá lâu hay trong điều kiện ánh sáng bị hạn chế.
• Thường xuyên có ý thức vệ sinh đồ dùng cá nhân, không gian sống, không khí, nguồn nước…
• Có thể cân nhắc đeo kính bảo vệ để hạn chế bụi và ánh nắng mặt trời trực tiếp chiếu vào mắt gây tổn thương.
• Bổ sung những thực phẩm giàu hàm lượng vitamin A, E, C giúp tăng cường thị lực. Tránh những thực phẩm quá cay nóng, chứa nhiều đường hoặc dầu mỡ, đồ ăn nhanh…
• Tuyệt đối không sử dụng thức uống có cồn vì sẽ khiến thần kinh bị ức chế, giảm đề kháng trước vi khuẩn gây bệnh.
• Khi nhận thấy có dấu hiệu bất thường, cần nhanh chóng đến cơ sở thăm khám để phát hiện bệnh sớm. Mặt khác, duy trì thói quen khám mắt định kỳ để đảm bảo mắt luôn trong trạng thái hoạt động tốt.

Rửa mặt hàng ngày và thấm khô bằng khăn sạch có thể hỗ trợ phòng ngừa đau mắt hột

2. Cách chăm sóc người bị đau mắt hột tại nhà

Để giảm thiểu những triệu chứng do đau mắt hột gây ra, người bệnh có thể hỏi ý kiến bác sĩ về việc thực hiện những biện pháp dưới đây:

• Chườm nóng cho mắt: Liệu pháp này có thể giúp giảm đau, giảm sưng viêm. Để thực hiện, người bệnh chỉ cần cuộn tròn miếng vải sạch, mềm và hơ nóng, sau đó áp lên mắt. Tiếp tục thực hiện tương tự khi thấy sức nóng giảm dần cho đến khi mắt đỡ sưng đau. (6)
• Xông lá trầu: Dùng lá trầu không là mẹo chăm sóc cho những ai mang tâm lý ngại uống thuốc kéo dài. Người bệnh chỉ cần cho lá trầu không vào nồi nước đun sôi, sau đó xông trong 3 phút. Thực hiện 2-3 lần/ngày và liên tục trong 1 tuần để cảm nhận những cải thiện trong triệu chứng bệnh. (7)
• Đắp nha đam: Nhờ vào khả năng kháng khuẩn tự nhiên, có thể áp dụng nha đam trong việc chữa trị đau mắt hột tại nhà cho cả người lớn và trẻ em. Bằng cách cắt một lát nha đam, lấy phần gel bên trong và đắp lên vùng mắt bị đau trong khoảng 10-15 phút rồi rửa sạch. Nha đam không chỉ hỗ trợ làm giảm triệu chứng mà còn giúp ngăn ngừa bệnh lây lan và hạn chế tái phát.

Xem thêm:

• Đau mắt hột kiêng ăn gì?

Hiện nay, Trung tâm Mắt Công nghệ cao thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã và đang áp dụng đồng bộ các công nghệ và phương pháp y khoa tiên tiến vào quy trình chẩn đoán, điều trị và phẫu thuật các bệnh lý về mắt. Nơi đây tự hào có đội ngũ bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực nhãn khoa tại Việt Nam, cam kết mang lại dịch vụ chất lượng cao cho người bệnh.

Trung tâm tự tin cam kết mang đến các giải pháp chăm sóc sức khỏe mắt toàn diện cho bệnh nhân mắc các bệnh lý đặc thù như bệnh đau mắt hột, bệnh khúc xạ, bệnh lý võng mạc, đục thủy tinh thể…

Để đặt lịch kiểm tra sức khỏe, tầm soát các bệnh về mắt tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 028 7102 6789 – 093 180 6858 (TP.HCM) hay 024 3872 3872 – 024 7106 6858 (Hà Nội).

Bài viết trên đây đã cung cấp những thông tin về căn bệnh đau mắt hột, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị. Bên cạnh đó, cách phòng ngừa, chăm sóc cũng được đề cập để nguy cơ mắc bệnh càng khó xảy ra hơn. Trường hợp nhận thấy những dấu hiệu khác thường cảnh báo tình trạng bệnh, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế để được chẩn đoán, điều trị kịp thời.