Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Xây dựng thực đơn cho người cao huyết áp hợp lý không chỉ hỗ trợ điều trị hiệu quả mà còn giúp phòng ngừa các biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ, suy tim hay tổn thương thận. Vậy, thực đơn cho người huyết áp cao cần được xây dựng dựa trên nguyên tắc nào? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Chế độ ăn uống có tác động trực tiếp đến huyết áp thông qua nhiều cơ chế sinh lý. Ví dụ, khi tiêu thụ quá nhiều muối hoặc thực phẩm chứa natri, cơ thể sẽ giữ nước nhiều hơn, làm tăng thể tích máu lưu thông trong lòng mạch và kéo theo huyết áp tăng. Bên cạnh đó, chất béo bão hòa và đường tinh luyện có thể gây rối loạn chuyển hóa, tăng mỡ máu và kháng insulin – những yếu tố gián tiếp dẫn đến co mạch hoặc tổn thương thành mạch, từ đó gây tăng huyết áp.
Ngược lại, khoáng chất như kali và magie có vai trò điều hòa huyết áp bằng cách giãn mạch và cân bằng điện giải. Do đó, lựa chọn thực đơn cho người cao huyết áp cần được cân nhắc kỹ lưỡng để tránh làm huyết áp dao động thất thường.
Ngoài ra, chế độ ăn cũng ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc điều trị tăng huyết áp. Một số thực phẩm có thể làm giảm hấp thu hoặc tăng tác dụng phụ của thuốc, khiến việc kiểm soát huyết áp kém hiệu quả. Chính vì vậy, thực đơn cho bệnh nhân tăng huyết áp không đơn thuần là vấn đề dinh dưỡng, mà còn là một phần cốt lõi trong việc duy trì lối sống khoa học để ngăn ngừa biến chứng.
Để thiết kế thực đơn cho người cao huyết áp an toàn, hiệu quả, bạn cần tuân thủ các nguyên tắc dinh dưỡng sau đây:
Natri làm tăng áp lực thẩm thấu trong lòng mạch, khiến cơ thể giữ nước, từ đó tăng thể tích tuần hoàn và gây tăng huyết áp. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), người bệnh tăng huyết áp nên giới hạn lượng muối ăn tiêu thụ xuống dưới mức 4g/ngày ( tương đương không vượt quá 1500mg natri/ngày) để giảm áp lực lên thành mạch và ngăn biến chứng tim mạch. Vì vậy, thực đơn cho người cao huyết áp nên ưu tiên các món nhạt, ít nêm nếm, đồng thời hạn chế tối đa các loại gia vị chứa natri ẩn như nước chấm, sốt đóng chai, đồ hộp…
Người bệnh tăng huyết áp cần giới hạn lượng muối tiêu thụ
Kali giúp cân bằng lại tác động của natri bằng cách đào thải natri qua thận, magie và canxi góp phần giãn mạch, ổn định huyết áp. Chất xơ còn hỗ trợ điều hòa mỡ máu và đường huyết – hai yếu tố nguy cơ góp phần làm nặng bệnh lý tăng huyết áp. Do đó, thực đơn ăn kiêng cho người cao huyết áp rất cần bổ sung rau xanh, đậu hạt, trái cây và các loại ngũ cốc nguyên cám… bởi đây là nhóm thực phẩm giàu kali, magie, canxi và chất xơ.
Tiêu thụ quá mức chất béo bão hòa và cholesterol trong thực phẩm được chứng minh có thể thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa, làm hẹp lòng mạch và tăng sức cản ngoại biên – yếu tố trực tiếp làm tăng huyết áp. Vì thế, thực đơn cho người cao huyết áp cần hạn chế các thực phẩm giàu hai loại chất béo nêu trên, chẳng hạn như thịt đỏ, mỡ động vật, nội tạng động vật, sữa/phô mai/sữa chua nguyên kem (nếu có rối loạn mỡ máu, thừa cân, thay bằng sản phẩm ít béo), đồ ăn chứa dầu mỡ công nghiệp…
Omega-3 giúp giảm viêm nội mạc mạch máu, tăng tính đàn hồi của thành mạch và cải thiện thành phần lipid máu – từ đó hỗ trợ hạ huyết áp một cách tự nhiên. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), bổ sung 3g axit béo omega-3 mỗi ngày có thể làm giảm trung bình 4.5 mmHg huyết áp tâm thu.
Omega-3 có nhiều trong các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu…) và hạt (hạt lanh, óc chó…). Đối với nhóm cá, thực đơn cho người cao huyết áp nên bổ sung tối thiểu 2-3 bữa (160-240g) mỗi tuần. Với nhóm hạt, người bệnh có thể ăn 1 nắm (20-30g) mỗi ngày để hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch và kiểm soát huyết áp hiệu quả.
Tiêu thụ đường quá mức có thể làm tăng nguy cơ rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch và tích tụ mỡ nội tạng. Tất cả đều là các yếu tố nguy cơ liên quan mật thiết đến bệnh tăng huyết áp. Trong khi đó, thực phẩm chế biến sẵn lại chứa nhiều natri, chủ yếu đến từ muối ăn (natri clorua) và chất bảo quản (natri benzoate), khiến cơ thể giữ nước và gây tăng huyết áp. Vì vậy, trong thực đơn dành cho người cao huyết áp, cần hạn chế tiêu thụ bánh/nước ngọt công nghiệp, thức ăn nhanh hoặc món chế biến sẵn (lạp xưởng, xúc xích, thịt xông khói, pate và các món đóng hộp/lon).
Hạn chế đường và thực phẩm chế biến sẵn tốt cho người bệnh tăng huyết áp
Món chiên rán nhiều lần hoặc dùng dầu đã qua sử dụng dễ sinh chất béo trans fat (chất béo chuyển hóa), góp phần gây viêm mạch máu, hình thành mảng bám xơ vừa và làm rối loạn lipid máu, từ đó ảnh hưởng đến huyết áp. Món nướng cháy cạnh còn sinh hợp chất độc như acrylamide. Do đó, trong thực đơn cho người cao huyết áp, nên thay các món chiên/rán/nướng bằng món hấp, luộc, hầm để giữ nguyên dưỡng chất và giảm tác hại lên mạch máu.
Mất nước gây cô đặc máu và kích thích tiết hormone căng thẳng làm co mạch, từ đó làm huyết áp tăng. Uống đủ nước giúp duy trì thể tích tuần hoàn và hỗ trợ hoạt động lọc máu của thận – cơ quan quan trọng trong điều hòa huyết áp. Vì thế, thực đơn cho người cao huyết áp cần kết hợp lượng nước hợp lý (1.5-2 lít/ngày) hoặc có thể tăng thêm tùy theo thể trạng, mức độ vận động và thời tiết.
Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần loại bỏ các chất kích thích như cồn (trong rượu, bia…) và caffeine (trong trà đặc, cà phê) ra khỏi chế độ ăn, bởi những chất này có thể gây co mạch (cồn) hoặc kích thích tim đập nhanh (caffeine), từ đó làm tăng huyết áp tạm thời ở người nhạy cảm, khiến bệnh trở nặng.
Việc ăn quá no khiến dạ dày giãn lớn, kéo máu về hệ tiêu hóa nhiều hơn, từ đó làm tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời. Đặc biệt ở người cao tuổi, ăn quá no có thể gây “quá tải tuần hoàn sau ăn”, dễ dẫn đến cơn tăng huyết áp tạm thời.
Ngược lại, khi bỏ bữa hoặc ăn quá trễ, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách tiết nhiều hormone như cortisol và adrenalin – những chất có khả năng co mạch, tăng nhịp tim và làm huyết áp tăng đột ngột. Vì vậy, thực đơn cho người cao huyết áp cần được chia đều thành nhiều bữa nhỏ (4-6 bữa) trong ngày, ăn đúng giờ để duy trì ổn định nhịp sinh học, tránh tình trạng huyết áp dao động thất thường sau ăn hoặc khi đói kéo dài.
Ăn uống đúng giờ hỗ trợ cân bằng nội tiết và kiểm soát huyết áp hiệu quả
| Thực phẩm nên ăn | Lý do nên ăn |
| Rau lá xanh (cải bó xôi, cải thìa, cải xoăn…) | Giàu kali, nitrat tự nhiên giúp giãn mạch và hạ huyết áp |
| Trái cây giàu kali (chuối, cam, bơ, dưa hấu) | Kali hỗ trợ đào thải natri và ổn định nhịp tim, giúp duy trì huyết áp |
| Cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi) | Chứa omega-3 giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe tim mạch |
| Ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, lúa mạch) | Giàu chất xơ và ít natri, hỗ trợ ổn định đường huyết, giảm nguy cơ tăng huyết áp, đặc biệt là sau bữa ăn |
| Đậu và các loại hạt (hạt lanh, óc chó, hạnh nhân) | Giàu magiê, kali và chất béo tốt, bảo vệ tim mạch, ngăn ngừa xơ vữa gây tắc mạch |
| Sữa ít béo hoặc sữa hạt không đường | Cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất mà không chứa nhiều chất béo bão hòa và đường – hai yếu tố gây viêm thúc đẩy bệnh tăng huyết áp tiến triển |
| Tỏi, gừng, nghệ | Chứa nhiều chất chống oxy hóa như cucurmin (nghệ), allicin (tỏi), gingerol (gừng), giúp kháng viêm và hỗ trợ tuần hoàn |
| Dầu lành mạnh (dầu ô-liu, dầu hạt cải) | Giàu chất béo không bão hòa omega-9 và chất chống oxy hóa polyphenols, giúp giảm cholesterol xấu trong máu, ngăn ngừa xơ vữa và điều hòa huyết áp |
| Thực phẩm cần hạn chế | Lý do cần hạn chế |
| Muối ăn, nước mắm, thực phẩm mặn | Giàu natri, làm tăng áp lực trong lòng mạch |
| Mì gói, xúc xích, thịt nguội, đồ hộp | Chứa nhiều muối natri và chất bảo quản, gây giữ nước và tăng huyết áp |
| Thực phẩm chiên rán, thức ăn nhanh | Giàu chất béo bão hòa và trans fat, dễ gây xơ vữa động mạch |
| Rượu, bia, cà phê đậm đặc | Gây co mạch, làm tăng nhịp tim và huyết áp ở người nhạy cảm |
| Nước ngọt có gas, bánh ngọt, kẹo | Tăng đường huyết, ảnh hưởng đến huyết áp |
| Nội tạng động vật, da gà, mỡ heo | Giàu cholesterol và chất béo bão hòa, ảnh hưởng xấu đến tim mạch |
| Thực phẩm giàu cholesterol | Làm tăng cholesterol máu, tăng nguy cơ huyết áp cao nếu tiêu thụ quá nhiều |
Dưới đây là thực đơn cho người bị cao huyết áp được thiết kế theo nguyên tắc ăn nhạt, ít dầu mỡ, cân bằng dưỡng chất và giữ phong cách ẩm thực Việt Nam. Mỗi ngày gồm 3 bữa chính và 1 bữa xế:
Cá hồi áp chảo giàu omega-3, hỗ trợ kháng viêm và cải thiện lipid máu
Không có một chế độ ăn cố định áp dụng cho tất cả người bệnh tăng huyết áp. Để đạt hiệu quả tối ưu trong kiểm soát huyết áp và phòng ngừa biến chứng, thực đơn người cao huyết áp cần được cá nhân hóa dựa trên thể trạng, bệnh lý nền, thói quen sinh hoạt và mục tiêu điều trị cụ thể. Dưới đây là những lưu ý quan trọng:
Tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome, người bệnh sẽ được đội ngũ bác sĩ và chuyên gia giàu kinh nghiệm trực tiếp thăm khám, kết hợp với các thiết bị hiện đại như máy sắc ký lỏng hiệu năng cao UPLC để phân tích tình trạng dinh dưỡng chuyên sâu. Nhờ đó, thực đơn được thiết kế không chỉ phù hợp với mức độ bệnh lý mà còn đảm bảo đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng còn thiếu của cơ thể.
Người bệnh tăng huyết áp đang được tư vấn thực đơn ăn uống tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome
Đặc biệt, Nutrihome mang đến giải pháp cá nhân hóa linh hoạt theo khẩu vị từng người mà vẫn đảm bảo không gây tương tác với thuốc điều trị hoặc làm tăng huyết áp quá mức. Đây là lựa chọn lý tưởng nếu bạn muốn nâng cao sức khỏe một cách an toàn, bền vững và phù hợp với sở thích ăn uống riêng của bản thân.
Việc duy trì thực đơn cho người cao huyết áp hợp lý mỗi ngày chính là “liều thuốc tự nhiên” góp phần ổn định huyết áp và phòng ngừa đột quỵ, suy tim hay bệnh thận mạn. Tuy nhiên, thực đơn cho người huyết áp cao cần được điều chỉnh phù hợp theo tình trạng bệnh và thuốc đang sử dụng. Vì vậy, nếu còn thắc mắc về thực đơn cho người huyết áp cao, hãy liên hệ đến các chuyên gia tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn xây dựng chế độ ăn uống an toàn và hiệu quả.
