Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Bên cạnh việc dùng thuốc, nhận biết đúng thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng tim mạch. Vậy, người bệnh tăng huyết áp kỵ với gì? Trong bài viết sau, hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu rõ hơn về những thực phẩm người cao huyết áp không nên ăn để có lựa chọn đúng đắn cho sức khỏe mỗi ngày.
Người bệnh tăng huyết áp không nên ăn gì?
Người bệnh tăng huyết áp cần kiêng kỵ thực phẩm vì sau mỗi bữa ăn, thực phẩm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến huyết áp thông qua nhiều cơ chế như làm thay đổi thể tích nước trong máu, tác động đến đường huyết và cả mức mỡ máu. Bên cạnh đó, việc chủ động loại bỏ thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao giúp giảm áp lực lên tim, thận và mạch máu não – những cơ quan dễ tổn thương khi huyết áp tăng cao.
Ngoài ra, chế độ ăn uống khoa học còn được xem là nền tảng của liệu pháp điều trị không dùng thuốc, giúp kiểm soát huyết áp ổn định hơn, hạn chế biến chứng nguy hiểm. Nhờ vậy, người bệnh có thể cải thiện sức khỏe toàn diện, hạn chế phụ thuộc quá nhiều vào dược phẩm.
Dưới đây là danh sách một số thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao mà bạn nên nhận diện và loại bỏ khỏi thực đơn hằng ngày để hạn chế biến chứng nguy hiểm:
Muối làm tăng áp lực thẩm thấu trong lòng mạch, khiến cơ thể giữ nước, làm tăng thể tích tuần hoàn và gây tăng huyết áp. Đây là cơ chế khiến muối trở thành một trong những nguyên liệu thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), người bệnh tăng huyết áp không nên tiêu thụ quá 4g muối/ngày (hoặc không quá 1500mg natri/ngày).
Một số thực phẩm chứa nhiều muối mà người bệnh nên tránh tiêu thụ bao gồm cà pháo muối, dưa cải muối, cá khô phơi nắng, thịt rim mặn, mắm nêm, khô bò, rong biển tẩm vị, thực phẩm đóng hộp, đồ chế biến sẵn (thịt xông khói, jambon, xúc xích, lạp xưởng….).
Nghiên cứu cho thấy, đường (dù không chứa natri) vẫn có mối liên quan mật thiết đến tình trạng tăng huyết áp. Cụ thể, đường làm tăng nguy cơ béo phì và rối loạn chuyển hóa, dẫn đến tình trạng kháng insulin – yếu tố kích thích tăng giữ natri ở thận, từ đó gián tiếp làm tăng huyết áp.
Vì vậy, danh sách những thức ăn không tốt cho người cao huyết áp còn bao gồm cả các món chứa nhiều đường, chẳng hạn như nước ngọt có gas, trà sữa và topping ăn kèm, bánh ngọt phủ kem, siro trái cây, sữa đặc có đường, ngũ cốc ăn liền có đường, kẹo dẻo, nước giải khát đóng lon…
Tiêu thụ đường quá mức có thể làm tăng giữ natri ở thận
Tiêu thụ quá mức chất béo bão hòa và trans fat (chất béo chuyển hóa) có thể làm tăng cholesterol LDL (cholesterol tỷ trọng thấp) trong huyết thanh. Điều này thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa gây hẹp lòng mạch, khiến huyết áp tăng cao khó kiểm soát.
Bên cạnh đó, cả hai loại chất béo này còn góp phần gây viêm trên phạm vi toàn thân, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tim và thận – hai cơ quan chịu trách nhiệm chính cho việc kiểm soát huyết áp. Vì thế, khi tìm hiểu đâu là thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao, cần tránh thực phẩm chứa hai loại chất béo trên, chẳng hạn như bơ động vật, sữa nguyên kem, phô mai nguyên kem, mỡ trong thịt heo/bò/cừu/dê, mỡ dưới da gà/vịt, đồ ăn chiên rán/đóng hộp/nhiều dầu mỡ công nghiệp.
Thịt đỏ và phủ tạng chứa nhiều cholesterol, chất béo bão hòa và purine – những chất có thể gây viêm, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của tim, mạch máu và thận, từ đó góp phần làm tăng huyết áp nếu dùng thường xuyên. Vì thế, thịt đỏ và nội tạng động vật như thịt heo/bò/cừu/dê, gan gà chiên, lòng lợn luộc, tim bò xào, lạp xưởng, pate gan… cũng nằm trong danh sách thực phẩm không tốt cho người cao huyết áp – nếu ăn quá nhiều, mà bạn cần lưu tâm.
Các gia vị công nghiệp (bột ngọt, hạt nêm, sốt đóng chai…) thường chứa nhiều natri glutamate – một dạng muối hóa học giúp tăng vị ngon nhưng lại kích thích cơ thể giữ nước trong lòng mạch, làm huyết áp tăng sau bữa ăn. Ngoài ra, chúng còn tác động đến thần kinh trung ương, có thể gây choáng váng, nhức đầu sau ăn. Vì vậy, đây cũng là nhóm thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao.
Cồn trong rượu bia có thể gây giãn mạch tức thời, nhưng sau đó lại khiến hệ thần kinh giao cảm bị kích thích, làm huyết áp dao động thất thường. Nghiên cứu cho thấy, mức độ tăng huyết áp ở những người uống nhiều rượu trung bình khoảng 5 đến 10 mmHg, với mức tăng tâm thu gần như luôn lớn hơn mức tăng tâm trương. Mặt khác, uống rượu thường xuyên còn làm giảm tác dụng của thuốc huyết áp, tăng nguy cơ đột quỵ, loạn nhịp tim. Vì những lý do đó, rượu bia là thực phẩm người cao huyết áp cần tránh
Rượu bia là thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao
Gia vị cay như ớt, tiêu, mù tạt có thể gây co mạch tạm thời, làm mạch máu co hẹp và huyết áp tăng đột ngột. Ngoài ra, đồ ăn cay nóng còn kích thích hệ thần kinh giao cảm, làm tim đập nhanh và huyết áp dao động, đặc biệt ở người nhạy cảm. Do đó, nhóm này cũng được xem là thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao nếu tiêu thụ thường xuyên và quá mức.
Caffeine trong cà phê, trà, nước tăng lực… có thể kích thích hệ thần kinh giao cảm, làm co mạch và tăng nhịp tim, dẫn đến huyết áp tăng tạm thời, đặc biệt ở người nhạy cảm hoặc đang dùng thuốc hạ huyết áp. Vì vậy, đây là nhóm thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao nếu không được kiểm soát liều lượng.
Thực phẩm lên men lâu ngày nếu không được kiểm soát vi sinh đúng cách có thể sản sinh độc tố (như histamine, tyramine) – những axit amin sinh học, do hoạt động của vi khuẩn trong quá trình lên men tạo ra. Đây là các chất có khả năng gây co mạch, kích thích thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng huyết áp tạm thời hoặc kéo dài ở người nhạy cảm. Tyramine đặc biệt nguy hiểm khi tích tụ trong các món như phô mai cũ, mắm để lâu, vì có thể làm huyết áp tăng vọt.
Ngoài ra, thực phẩm lên men không kiểm soát còn thường chứa hàm lượng muối cao – yếu tố trực tiếp làm tăng thể tích máu và áp lực mạch máu. Vì vậy, nhóm này được xếp vào thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao, đặc biệt khi sản phẩm có mùi lạ, bị mốc hoặc lên men quá thời hạn sử dụng.
Một số thực phẩm có thể kích hoạt phản ứng viêm hoặc dị ứng nhẹ, khiến cơ thể giải phóng histamine, gây co mạch hoặc làm rối loạn huyết áp tạm thời. Vì vậy, nhóm này cũng có thể trở thành thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao nếu không được kiểm soát. Một số thực phẩm tiềm ẩn nguy cơ gây viêm có thể bao gồm hải sản có vỏ (tôm, cua), các loại đậu, trứng gà sống, khoai tây mọc mầm, ngũ cốc để lâu, đồ ăn công nghiệp chứa nhiều phụ gia (mì gói, cốt lẩu đóng hộp….)
Nhiều sản phẩm “giảm cân, tăng cơ” trôi nổi, không rõ nguồn gốc, có thể chứa caffeine, steroid hoặc chất kích thích thần kinh, làm huyết áp tăng đột ngột hoặc tương tác bất lợi với thuốc điều trị. Đây là nhóm thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao, trong đó bao gồm viên uống giảm cân không tem mác, trà detox trôi nổi, thực phẩm tăng cơ thể hình (sữa whey, pre-workout…) không nhãn phụ, collagen chứa caffeine, viên uống “tăng cường sinh lực” không kê toa…. Vì thế, trước khi sử dụng, mỗi người cần kiểm tra nguồn gốc, nhãn mác, thành phần và hỏi ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.
Người bệnh cần kiểm tra nguồn gốc và thành phần của sản phẩm để đảm bảo an toàn
Dù được cho là “lành tính”, nhưng một số loại trà thảo mộc có thể chứa hoạt chất gây co mạch và làm tăng huyết áp, chẳng hạn như synephrine (có trong trả vỏ cam đắng), glycyrrhizin (có trong trà cam thảo), tyramine (có trong trà lên men).. đặc khi uống quá nhiều hoặc pha quá đặc. Vì thế, trà thảo dược cũng có thể trở thành thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao nếu dùng tùy ý, chưa có sự tham vấn với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
Bên cạnh việc loại bỏ các thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao, lựa chọn thực phẩm phù hợp để thay thế đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định huyết áp và bảo vệ tim mạch lâu dài. Dưới đây là các nhóm thực phẩm được khuyến khích sử dụng nhờ cơ chế hỗ trợ điều hòa huyết áp một cách tự nhiên:
Kali có khả năng cân bằng lượng natri trong cơ thể, từ đó làm giảm áp lực máu lên thành mạch. Magie hỗ trợ giãn mạch, điều hòa hoạt động cơ tim và làm dịu hệ thần kinh. Đây là hai khoáng chất thiết yếu giúp trung hòa tác động tiêu cực từ các thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao như muối hay đồ chế biến sẵn. Các thực phẩm giàu kali và magie nên bổ sung hàng ngày có thể bao gồm chuối, cải bó xôi, quả bơ, đậu đen, đậu lăng, hạt hướng dương và hạnh nhân.
Ngũ cốc nguyên cám chứa nhiều chất xơ hòa tan và vitamin nhóm B, giúp giảm hấp thu chất béo xấu, cải thiện chức năng nội mô mạch máu và kiểm soát đường huyết – yếu tố góp phần điều hòa huyết áp. So với thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao như đồ chiên rán hay bánh ngọt tinh luyện, nhóm này không chỉ an toàn mà còn hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch. Gợi ý một số loại ngũ cốc nguyên cám, đậu hạt tốt nên ưu tiên: gạo lứt, yến mạch, lúa mạch, đậu xanh, đậu đỏ, đậu nành và hạt chia.
Omega-3 có trong cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá thu…) được chứng minh có khả năng giảm viêm, giúp hạ triglyceride (một loại mỡ trong máu) và ngăn ngừa xơ vữa động mạch, từ đó hỗ trợ kiểm soát huyết áp một cách tự nhiên. Đây là lựa chọn thay thế lý tưởng cho các thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao như thịt đỏ hay đồ chiên rán nhiều mỡ xấu. Những loại cá béo giàu omega-3 nên được tiêu thụ ít nhất 2-3 lần (160-240g) mỗi tuần gồm cá hồi, cá thu, cá mòi, cá trích, cá cơm biển và cá ngừ.
Cá hồi giàu axit béo omega-3, hỗ trợ kháng viêm và điều hòa huyết áp
Trái cây tươi và rau xanh chứa nhiều chất chống oxy hóa (polyphenols, flavonoids…) chất xơ và vi chất như kali, vitamin C – các dưỡng chất giúp duy trì sức khỏe thành mạch, tim, thận, từ đó hỗ trợ cơ thể điều hòa huyết áp một cách hiệu quả. Không chỉ tốt cho huyết áp, nhóm thực phẩm này còn hỗ trợ kiểm soát cân nặng – yếu tố nguy cơ thường đi kèm cao huyết áp. Một số loại trái cây tươi và rau xanh tốt cho người bệnh tăng huyết áp có thể bao gồm việt quất, cam, táo, lê, cà rốt, cải xoăn, cải bó xôi, rau mồng tơi và bông cải xanh.
Bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định, chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát huyết áp ổn định lâu dài. Tuy nhiên, không phải cứ ăn kiêng là tốt, mà cần hiểu đúng bản chất của dinh dưỡng và tác động lên hệ tim mạch, thận, mạch máu. Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi xây dựng thực đơn cho người cao huyết áp:
Nếu bạn đang sống chung với bệnh tăng huyết áp và gặp khó khăn trong việc xây dựng chế độ ăn uống phù hợp, việc thăm khám và tư vấn với chuyên gia dinh dưỡng là bước đi cần thiết. Bởi lẽ, dinh dưỡng đúng cách không chỉ giúp kiểm soát huyết áp mà còn phòng ngừa biến chứng lên tim, thận và não bộ.
Tại chuyên khoa Dinh dưỡng Tiết chế – Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, người bệnh sẽ được đội ngũ bác sĩ và chuyên gia giàu kinh nghiệm thăm khám, đánh giá chuyên sâu bằng thiết bị hiện đại như máy sắc ký lỏng hiệu năng cao UPLC. Nhờ đó, mỗi thực đơn đều được thiết kế cá nhân hóa, phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng và sở thích ăn uống riêng biệt.
Đặc biệt, sự phối hợp chặt chẽ giữa chuyên khoa Dinh dưỡng và các bác sĩ Nội Tổng hợp tại Tâm Anh giúp người bệnh xây dựng chế độ ăn vừa phù hợp với chỉ số sức khỏe (mức huyết áp), vừa ngon miệng, dễ ăn, góp phần kiểm soát huyết áp bền vững tối ưu. Để đặt lịch thăm khám và điều trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn vui lòng liên hệ 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hoặc 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Tóm lại, việc nhận biết những thực phẩm đại kỵ với người huyết áp cao là bước đầu quan trọng giúp kiểm soát huyết áp ổn định và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả lâu dài, người bệnh cần xây dựng thực đơn phù hợp với thể trạng. Đừng chỉ dừng lại ở việc tránh những thức ăn không tốt cho người cao huyết áp, mà hãy chủ động thăm khám với chuyên gia dinh dưỡng để được hướng dẫn xây dựng chế độ ăn toàn diện, khoa học, hỗ trợ kiểm soát huyết áp bền vững.
