6 loại vắc xin uốn ván: Chỉ định, chống chỉ định và phản ứng phụ

Uốn ván là bệnh truyền nhiễm cấp tính cực kỳ nguy hiểm, điển hình bởi tình trạng đau, co cứng cổ, cứng hàm và cứng cơ bụng, khó nuốt, uống sặc, sốt, co giật và co thắt. Nếu trẻ mắc uốn ván sơ sinh sẽ có biểu hiện bỏ bú, khít hàm, co cứng toàn thân. Có thể biến chứng gãy xương, khó thở, thậm chí tắc đường thở và tử vong với tỷ lệ lên đến 90 – 95%. Tuy nhiên, nhờ có vắc xin uốn ván, căn bệnh này đã có thể phòng ngừa, ngăn chặn biến chứng hiệu quả và giảm thiểu tỷ lệ tử vong đáng kể.

Bài viết được tư vấn Y khoa bởi BS Lê Thị Minh Nguyệt – Quản lý Y khoa vùng 3 miền Trung – Tây Nguyên, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.

Vắc xin uốn ván là gì?

Vắc xin uốn ván là chế phẩm sinh học chứa kháng nguyên, có nguồn gốc từ độc tố của trực khuẩn uốn ván hoặc các vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên tương tự. Vắc xin uốn ván được tiêm vào cơ thể, kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể nhằm phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm trực khuẩn uốn ván và mắc bệnh uốn ván.

Uốn ván là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, do ngoại độc tố vi khuẩn Clostridium tetani gây ra trong vết thương yếm khí. Nha bào uốn ván có thể xâm nhập qua mọi loại vết thương, nhất là vết sâu, nhiễm đất hay phân. Tỷ lệ tử vong rất cao nếu không điều trị kịp thời, lên tới 90% ở người lớn và 95% ở trẻ sơ sinh. Theo WHO, cuối thế kỷ 20 có hơn 500.000 trẻ tử vong do uốn ván rốn. Tuy nhiên, bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng vắc xin uốn ván, đặc biệt quan trọng với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.

Vắc xin phòng ngừa bệnh uốn ván được sử dụng lần đầu tại Mỹ vào năm 1938, nhưng phải đến năm 1941 mới chính thức được phê duyệt và phân phối rộng rãi. Từ khi vắc xin uốn ván được đưa vào sử dụng rộng rãi, tỷ lệ mắc bệnh ở Mỹ đã giảm mạnh và trở nên rất hiếm. Tuy nhiên, tại các quốc gia đang phát triển ở châu Á, châu Phi và Nam Mỹ, tỷ lệ này vẫn cao, nhất là ở vùng nông thôn và khu vực có khí hậu nhiệt đới.

Với hiệu quả vượt trội trong phòng bệnh, vắc xin uốn ván đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh và tử vong, đặc biệt tại những khu vực có nguy cơ cao.

Tác dụng của vacxin uốn ván

Vắc xin uốn ván là vắc xin bất hoạt, giúp ngăn ngừa bệnh uốn ván do độc tố của trực khuẩn Clostridium tetani gây ra qua vết thương hở. Vắc xin này kích thích cơ thể sản sinh kháng thể đặc hiệu, không tiêu diệt vi khuẩn trực tiếp mà trung hòa độc tố do chúng tiết ra. Nhờ đó, vắc xin uốn ván giúp bảo vệ hiệu quả trước nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng nặng do bệnh uốn ván gây ra. Đây là biện pháp phòng ngừa chủ động, đặc biệt quan trọng trong chăm sóc vết thương, phẫu thuật và tiêm phòng cho phụ nữ mang thai.

Vắc xin uốn ván hoạt động như thế nào?

Cơ chế hoạt động của vắc xin uốn ván dựa trên khả năng kích thích miễn dịch của độc tố gây bệnh do vi khuẩn uốn ván tiết ra, độc tố này đã được bất hoạt bằng formaldehyde, làm giảm và xóa bỏ độc tính gây nguy hiểm mà không làm mất đi các đặc tính miễn dịch. Khi tiêm phòng, hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ được kích thích để tạo ra các protein đặc biệt gọi là kháng thể. Những kháng thể này có nhiệm vụ chống lại vi khuẩn, giúp bảo vệ con người khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn Clostridium tetani.

Đồng thời, hệ miễn dịch sẽ kích thích khả năng trí nhớ miễn dịch, ghi nhớ cấu trúc kháng nguyên gây bệnh của ngoại độc tố vi khuẩn uốn ván và cách mà hệ miễn dịch chống lại các kháng nguyên này để chủ động bảo vệ cơ thể trong những trường hợp chẳng may tiếp xúc với vi khuẩn trong tương lai. Nếu vi khuẩn uốn ván xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở ngoài da, các kháng thể được tạo ra sẽ nhanh chóng xác định và tiêu diệt chúng, ngăn chặn sự phát triển và lây lan của loại vi khuẩn nguy hiểm này.

Vắc xin uốn ván nên tiêm khi nào?

Theo chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia, trẻ em cần tiêm 4 mũi vắc xin chứa thành phần uốn ván trong 2 năm đầu đời: lúc 2, 3, 4 tháng và 16–18 tháng tuổi. Sau đó, cần tiêm nhắc vào các mốc 4–6 tuổi, 9–15 tuổi, và duy trì tiêm nhắc mỗi 5–10 năm để bảo vệ hiệu quả. Vắc xin uốn ván giúp phòng bệnh kéo dài khoảng 5 năm sau tiêm cơ bản, do đó tiêm nhắc định kỳ là cần thiết để duy trì miễn dịch suốt đời.

Đối với người lớn, nếu không nhớ rõ lịch sử tiêm chủng, nên tiêm 3 liều vắc xin chứa thành phần uốn ván trong vòng 7 tháng, sau đó tiêm nhắc lại mỗi 5 – 10 năm. Đối với phụ nữ mang thai, sau khi hoàn thành lịch tiêm cơ bản 2 mũi, việc tiêm nhắc một mũi vắc xin uốn ván trong mỗi thai kỳ là rất cần thiết. Các trường hợp khác sẽ được chỉ định tiêm chủng dựa trên lịch sử tiêm ngừa trước đó.

Khi đã tiêm đầy đủ các mũi phòng ngừa uốn ván và vẫn còn trong thời gian bảo vệ, người bị các vết thương lớn chỉ cần tiêm thêm một liều vắc xin mà không cần dùng Globulin miễn dịch uốn ván (TIG) hoặc huyết thanh kháng uốn ván (SAT).

Trẻ vừa đủ 6 tuần tuổi, nếu không gặp các vấn đề về sức khỏe, cần tiêm vắc xin phối hợp 6 trong 1 chứa thành phần Uốn ván nhằm tạo kháng thể từ sớm, phòng bệnh cho trẻ từ sớm, kiến tạo nền tảng sức khỏe tốt cho trẻ phát triển vượt trội trong tương lai.

Vắc xin uốn ván có mấy loại?

Hiện nay, trong tiêm chủng dịch vụ tại Việt Nam đang lưu hành 6 loại vắc xin phòng bệnh uốn ván cho trẻ em và người lớn, bao gồm:

• Vắc xin phối hợp 6 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Viêm gan B – Các bệnh do vi khuẩn Hib
• Vắc xin phối hợp 5 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Các bệnh do vi khuẩn Hib
• Vắc xin phối hợp 4 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt
• Vắc xin phối hợp 3 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván
• Vắc xin phối hợp Uốn ván – Bạch hầu hấp phụ (Td)
• Vắc xin uốn ván đơn

Trong đó:

1. Vắc xin 6 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm màng não mủ, viêm phổi do Hib, viêm gan B

Có 2 loại vắc xin 6 trong 1 phòng bệnh Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Viêm gan B – Các bệnh do vi khuẩn Hib, bao gồm: Vắc xin Hexaxim (Pháp) và vắc xin Infanrix Hexa (Bỉ)

Tên vắc xin	Hexaxim	Infanrix Hexa
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Sanofi Pasteur (Pháp)	GlaxoSmithKline – GSK (Bỉ)
Phòng bệnh	Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Viêm gan B – Các bệnh do vi khuẩn Hib
Chỉ định	Trẻ từ 2 tháng tuổi (có thể tiêm sớm lúc 6 tuần tuổi) đến 24 tháng tuổi
Chống chỉ định	– Người đã từng bị phản ứng phản vệ sau khi tiêm Hexaxim trước đây – Đối tượng quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của vắc xin Hexaxim, bao gồm các dư lượng vết như glutaraldehyde, formaldehyde, neomycin, streptomycin và polymyxin B… – Trẻ em có bệnh lý não (tổn thương ở não) không rõ nguyên nhân, xảy ra trong vòng 7 ngày sau khi tiêm vắc xin ho gà – Đối với những người có rối loạn thần kinh không kiểm soát hoặc động kinh không kiểm soát, việc tiêm vắc xin ho gà cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Chỉ khi bệnh đã được điều trị ổn định và lợi ích rõ ràng vượt trội nguy cơ thì mới nên tiêm vắc xin này. – Trẻ em bị dị ứng với thành phần của vắc xin Hexaxim hoặc vắc xin ho gà, hoặc đã từng có phản ứng dị ứng sau khi tiêm các vắc xin tương tự, cũng không nên tiêm vắc xin này. Đồng thời, trẻ em có bệnh não tiến triển hoặc tổn thương ở não cũng không được khuyến cáo tiêm vắc xin Hexaxim.	– Chống chỉ định đối với những trường hợp mẫn cảm với các hoạt chất hay bất cứ tá dược hoặc chất tồn dư nào trong thuốc. – Quá mẫn sau mũi tiêm vắc xin bạch hầu, uốn ván, ho gà, viêm gan B, bại liệt hoặc Hib trước đó. – Trẻ có tiền sử bệnh về não không rõ nguyên nhân trong vòng 7 ngày sau khi tiêm vắc xin chứa thành phần ho gà.

2. Vắc xin 5 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và viêm màng não mủ/viêm phổi do Hib

Tên vắc xin	Pentaxim
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Sanofi Pasteur (Pháp)
Phòng bệnh	Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt – Các bệnh do vi khuẩn Hib
Chỉ định	Trẻ từ 2 tháng tuổi đến 24 tháng tuổi
Chống chỉ định	– Chống chỉ định đối với những trường hợp mẫn cảm với các hoạt chất hay bất cứ tá dược nào trong thuốc. – Trẻ bị dị ứng với một trong các thành phần của vắc xin hay với vắc xin ho gà (vô bào hoặc nguyên bào), hay trước đây trẻ đã có phản ứng dị ứng sau khi tiêm vắc xin có chứa các chất tương tự. – Trẻ có bệnh não tiến triển – Nếu lần trước trẻ từng bị bệnh não trong vòng 7 ngày sau khi tiêm vắc xin ho gà (ho gà vô bào hay nguyên bào).

3. Vắc xin 4 trong 1 phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt

Tên vắc xin	Tetraxim
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Sanofi Pasteur (Pháp)
Phòng bệnh	Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván – Bại liệt
Chỉ định	Trẻ từ 2 tháng tuổi đến 13 tuổi
Chống chỉ định	– Trẻ bị dị ứng với một trong các thành phần của vắc xin. – Nếu trẻ bị bệnh não tiến triển. – Nếu trẻ từng bị bệnh não trong vòng 7 ngày sau khi tiêm liều vắc xin ho gà (ho gà vô bào hay toàn tế bào). – Nếu trẻ bị sốt hay bị bệnh cấp tính (phải hoãn việc tiêm ngừa lại).

4. Vắc xin 3 trong 1 DTaP/Tdap phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván

Tên vắc xin	Adacel	Boostrix
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Sanofi Pasteur (Canada)	GlaxoSmithKline – GSK (Bỉ)
Phòng bệnh	Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván
Chỉ định	Trẻ từ 4 tuổi và người lớn đến 64 tuổi	Trẻ từ 4 tuổi, người lớn và người già
Chống chỉ định	– Người quá mẫn với thành phần của vắc xin. – Bệnh lý não (ví dụ hôn mê, giảm tri giác, co giật kéo dài) xảy ra trong vòng 7 ngày sau khi tiêm một liều vắc xin bất kỳ có chứa thành phần ho gà mà không xác định được nguyên nhân nào khác.	– Tiền sử quá mẫn với thành phần của vắc xin. Quá mẫn sau khi tiêm vắc xin bạch hầu, ho gà hoặc uốn ván trước đó. – Người đã từng bị các biểu hiện về não: hôn mê, bất tỉnh, co giật kéo dài. – Người có tiền sử giảm tiểu cầu thoáng qua hoặc biến chứng thần kinh sau chủng ngừa bạch hầu và/hoặc uốn ván trước đó.

5. Vắc xin uốn ván, bạch hầu hấp phụ (Td)

Tên vắc xin	Vắc xin uốn ván, bạch hầu hấp phụ (Td)
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Viện vắc xin và sinh phẩm y tế Nha Trang IVAC (Việt Nam)
Phòng bệnh	Bạch hầu – Uốn ván
Chỉ định	Trẻ từ 7 tuổi trở lên và người lớn
Chống chỉ định	– Tiền sử quá mẫn với các thành phần của vắc xin. Có biểu hiện dị ứng với kháng nguyên bạch hầu và uốn ván ở những lần tiêm trước. – Tạm hoãn tiêm vắc xin uốn ván – bạch hầu hấp phụ (Td) trong những trường hợp có bệnh nhiễm trùng cấp tính, sốt chưa rõ nguyên nhân. – Không tiêm bắp cho người có rối loạn chảy máu như Hemophilia hoặc giảm tiểu cầu.

6. Vắc xin uốn ván hấp phụ (TT)

Tên vắc xin	Vắc xin uốn ván hấp phụ (TT)
Nhà sản xuất/Nước sản xuất	Viện vắc xin và sinh phẩm y tế Nha Trang IVAC (Việt Nam)
Phòng bệnh	Uốn ván
Chỉ định	Trẻ em và người lớn
Chống chỉ định	– Không tiêm cho người dị ứng, quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của vắc xin. – Không tiêm cho đối tượng có các biểu hiện dị ứng ở lần tiêm vắc xin trước. – Không dùng cho người có các dấu hiệu, triệu chứng thần kinh sau khi tiêm các liều trước đó. – Hoãn tiêm với các trường hợp sốt cao hoặc đang mắc các bệnh cấp tính.

Ngoài ra, còn có huyết thanh uốn ván (SAT) do Viện vắc xin và sinh phẩm y tế Nha Trang IVAC (Việt Nam) sản xuất, được chỉ định sử dụng để phòng ngừa uốn ván ở người vừa mới bị vết thương có thể nhiễm bào tử uốn ván, bao gồm những người không tiêm ngừa uốn ván trong 10 năm gần đây, hoặc không nhớ rõ lịch tiêm uốn ván.

Ai nên và ai không nên tiêm vắc xin uốn ván?

Tất cả trẻ em và người lớn trong độ tuổi khuyến cáo và có đầy đủ điều kiện về sức khỏe đều cần tiêm ngừa vắc xin chứa thành phần uốn ván nhằm chủ động sinh kháng thể đặc hiệu, bảo vệ cơ thể chống lại sự xâm nhập, tấn công và gây bệnh của vi khuẩn uốn ván.

Tuy nhiên, một số đối tượng có các bệnh lý sau nên cung cấp thông tin cho Nhân viên y tế trước khi tiêm ngừa để đảm bảo an toàn khi tiêm vắc xin cũng như mang lại hiệu quả phòng bệnh tối đa , bao gồm:

• Người mắc các chứng rối loạn chảy máu;
• Người có tiền sử động kinh;
• Người đang gặp các vấn đề về hệ thần kinh;
• Người bị rối loạn hệ thống miễn dịch (hội chứng Guillain-Barre);
• Người đang trong quá trình sử dụng các loại thuốc điều trị chứa Corticosteroid, thuốc chữa ung thư, thuốc ức chế khả năng hoạt động của hệ thống miễn dịch;
• Các đối tượng chống chỉ định khác của từng loại vắc xin uốn ván khác nhau.

Tiêm phòng uốn ván có tác dụng trong bao lâu? Tiêm nhắc lại khi nào?

Hiệu lực của vắc xin uốn ván thường kéo dài khoảng 10 năm sau loạt tiêm cơ bản. Do đó, người lớn cần tiêm nhắc mỗi 10 năm để duy trì miễn dịch. Phụ nữ mang thai nên tiêm trong mỗi thai kỳ để phòng uốn ván rốn sơ sinh. Người có nguy cơ phơi nhiễm cao (như công nhân, nhân viên vệ sinh, chăm sóc thú nuôi) nên tiêm nhắc mỗi 5–10 năm. Trong trường hợp bị thương, nghi ngờ nhiễm nha bào uốn ván, cần tiêm nhắc sớm hơn để ngăn ngừa bệnh hiệu quả.

Tốt nhất, đến ngay các Trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhà để được các bác sĩ thăm khám, khai thác tiền sử tiêm chủng, xác định tình trạng sức khỏe để được chỉ định tiêm chủng vắc xin và tiêm nhắc phù hợp.

Tác dụng phụ của vacxin uốn ván

Tương tự như các loại vắc xin, thuốc hay sinh phẩm y tế khác, vắc xin uốn ván cũng có thể gây ra các phản dụng phụ sau tiêm. Tuy nhiên, các phản ứng phụ này thường nhẹ, thoáng qua, nhanh chóng phục hồi và tự khỏi sau vài giờ đến vài ngày mà không cần điều trị và không gây ra các tác động bất lợi đến sức khỏe của người tiêm. Các phản ứng thường gặp sau tiêm vắc xin uốn ván gồm:

• Sốt nhẹ;
• Sưng, đỏ tại chỗ tiêm;
• Đau và tăng nhạy cảm ở vị trí tiêm;
• Bứt rứt, quấy khóc;
• Chán ăn;
• Nôn ói.

Ngoài ra, trong một số trường hợp hy hữu, vắc xin uốn ván có thể gây ra các tác dụng phụ nặng như:

• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng;
• Ù tai (cảm giác choáng váng, ong ong trong đầu, nghe như có tiếng chuông trong tai);
• Đau nhức cơ và yếu cơ;
• Co giật;
• Sốt trên 40,5 độ C;
• Trẻ quấy khóc liên tục trong vài giờ hoặc lâu hơn…

Nhìn chung, các loại vắc xin uốn ván đều gây ra các tác dụng phụ nhẹ và thoáng qua sau tiêm, cụ thể:

Tất cả các loại vắc xin, bao gồm vắc xin uốn ván và vắc xin phối hợp chứa thành phần uốn ván, đều trải qua quy trình nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt trên quy mô lớn ở nhiều quốc gia. Trước khi được cấp phép lưu hành, vắc xin phải chứng minh tính an toàn và hiệu lực trên các nhóm đối tượng khuyến cáo. Sau khi phê duyệt, vắc xin tiếp tục được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan y tế quốc gia. Vì vậy, có thể hoàn toàn yên tâm về độ an toàn và hiệu quả phòng bệnh của vắc xin uốn ván trong tiêm chủng cộng đồng.

Vắc xin uốn ván có thể gây ra các phản ứng phụ nhẹ, thoáng qua và tự giới hạn, nhanh chóng phục hồi và khỏi hẳn sau vài giờ đến vài ngày mà không cần điều trị và không để lại bất cứ tác động bất lợi nào đến sức khỏe.

VNVC: Địa chỉ tiêm vắc xin uốn ván an toàn, uy tín

VNVC là hệ thống trung tâm tiêm chủng hàng đầu Việt Nam, cung cấp đầy đủ các loại vắc xin, bao gồm vắc xin uốn ván và vắc xin phối hợp chứa thành phần uốn ván. Với hàng trăm trung tâm trên toàn quốc, VNVC đảm bảo nguồn cung vắc xin dồi dào, chính hãng, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ tiêm chủng an toàn, hiệu quả và chất lượng cao.

1. Hệ thống bảo quản vắc xin đạt chuẩn quốc tế – Cam kết chất lượng vắc xin uốn ván

VNVC sở hữu hệ thống kho lạnh GSP, dây chuyền lạnh 2–8°C và xe vận chuyển đạt chuẩn GDP bao phủ toàn quốc. Mỗi phòng tiêm đều được trang bị tủ bảo quản chuyên dụng, giúp vắc xin uốn ván được bảo quản đúng điều kiện từ kho đến tay người tiêm. Điều này đảm bảo tính ổn định, hiệu quả và an toàn tối đa cho từng liều vắc xin.

2. Đối tác chiến lược với các hãng vắc xin toàn cầu – Nguồn cung vắc xin uốn ván ổn định

VNVC là đối tác chính thức của các hãng vắc xin lớn như GSK, Sanofi Pasteur, Pfizer, MSD… giúp chủ động nhập khẩu vắc xin uốn ván và vắc xin thiết yếu khác với số lượng lớn, đảm bảo nguồn cung liên tục, giá bình ổn và nhiều ưu đãi. Đây là lợi thế giúp VNVC đáp ứng nhanh chóng nhu cầu tiêm chủng của hàng triệu người dân.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm vắc xin uốn ván, đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;

Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.

VNVC tự hào là địa điểm tiêm chủng vắc xin An toàn – Uy tín – Chất lượng số 1 Việt Nam, là nơi gửi gắm trọn vẹn niềm tin dự phòng bệnh tật, bảo vệ sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống của hàng chục triệu người dân Việt Nam.

Vắc xin uốn ván là biện pháp phòng ngừa hiệu quả, an toàn và cần thiết cho mọi lứa tuổi. Chủ động tiêm đúng lịch và nhắc lại định kỳ giúp bảo vệ sức khỏe trước nguy cơ nhiễm khuẩn và biến chứng nguy hiểm. Để được tư vấn chi tiết và tiêm vắc xin phòng uốn ván trong điều kiện bảo quản đạt chuẩn, an toàn tuyệt đối, hãy đến các trung tâm VNVC gần nhất. Đặt lịch tiêm nhanh chóng, không chờ đợi, dịch vụ chuyên nghiệp, bác sĩ tận tâm – VNVC sẵn sàng đồng hành bảo vệ bạn và gia đình khỏi bệnh uốn ván.