Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Viêm da cơ địa kiêng ăn gì là thắc mắc thường gặp khi người bệnh muốn kiểm soát triệu chứng ngứa rát, đỏ da và hạn chế tái phát. Thực tế, một số loại thực phẩm có thể làm nặng thêm tình trạng này, trong khi những nhóm khác lại hỗ trợ cải thiện sức khỏe làn da. Cùng Nutrihome tìm hiểu đâu là thức ăn nên tránh và đâu là nguồn dinh dưỡng nên bổ sung sẽ giúp người bệnh xây dựng chế độ ăn hợp lý, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả và phòng ngừa bùng phát lâu dài.
Người bệnh viêm da cơ địa kiêng những gì để tránh làm bệnh trở nặng?
Viêm da cơ địa (chàm) là một bệnh viêm da mạn tính, thường khởi phát sớm ở trẻ nhỏ và có xu hướng kéo dài theo từng đợt. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như da ngứa dữ dội, đỏ, nổi mẩn, bong vảy và xơ hóa ở vùng tổn thương. Nguyên nhân chính là do rối loạn miễn dịch khiến cơ thể dễ dị ứng, kết hợp với yếu tố di truyền và tác động từ môi trường bên trong lẫn bên ngoài như thời tiết, hóa chất, thực phẩm hoặc căng thẳng tinh thần.
Nhiều nghiên cứu cho thấy thực phẩm có thể đóng vai trò kích hoạt các đợt bùng phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa. Nguyên nhân là do một số loại thực phẩm có khả năng khơi mào phản ứng dị ứng – yếu tố trung tâm trong cơ chế bệnh sinh của tình trạng viêm da mạn tính này.
Cụ thể, khi cơ thể tiếp nhận tác nhân dị ứng qua đường ăn uống, hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mức bằng cách giải phóng kháng thể IgE, kích thích tế bào mast (một loại bạch cầu) phóng thích histamin – chất trung gian gây ngứa, đỏ, phù nề và bùng phát tổn thương trên da. Ở người có cơ địa nhạy cảm, cơ chế này diễn ra mạnh mẽ và kéo dài hơn, khiến việc kiểm soát triệu chứng trở nên khó khăn nếu không điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp.
Vì thế, thay vì chỉ tập trung vào điều trị triệu chứng bằng thuốc, việc nhận diện các nhóm thực phẩm dễ gây dị ứng có thể hỗ trợ kiểm soát bệnh toàn diện hơn. Trong quá trình này, câu hỏi “viêm da cơ địa nên kiêng gì?” cần được xem xét một cách toàn diện, dựa trên cơ địa từng người và bằng chứng y học rõ ràng, thay vì áp dụng theo cảm tính.
Tôm, cua, ghẹ, sò, mực, cá thu, cá nục… là những thực phẩm có nguy cơ dị ứng cao do chứa lượng đáng kể protein tropomyosin và histamin. Tropomyosin có thể kích hoạt mạnh mẽ phản ứng miễn dịch qua trung gian IgE, dẫn đến nổi mẩn, ngứa và viêm da cấp.
Trong khi đó, histamin có sẵn trong hải sản – đặc biệt là loại đã bảo quản lâu hoặc không đúng cách – khi vào cơ thể sẽ kết hợp với histamin nội sinh, làm tăng nồng độ histamin huyết tương, gây phản ứng viêm tại chỗ, khiến tổn thương da nặng hơn. Vì vậy, với câu hỏi viêm da cơ địa kiêng những gì để hạn chế tái phát, nhóm hải sản vỏ cứng và cá biển là lựa chọn nên cân nhắc loại bỏ hoặc hạn chế nghiêm ngặt.
Hải sản chứa hàm lượng lớn protein tropomyosin và histamin
Protein ovalbumin trong trứng và casein trong sữa bò là hai dị nguyên hàng đầu dễ gây phản ứng quá mẫn ở người có cơ địa dị ứng. Trong đó, trẻ em là nhóm đặc biệt nhạy cảm, với tỉ lệ dị ứng đạm sữa bò cao hơn đáng kể so với người trưởng thành.
Nếu còn băn khoăn viêm da cơ địa kiêng ăn gì để giảm nguy cơ kích ứng, nhóm thực phẩm từ trứng và sữa bò là lựa chọn nên được cân nhắc loại bỏ sớm, đặc biệt khi người bệnh có tiền sử nổi mề đay hoặc rối loạn tiêu hóa sau khi dùng.
Đậu phộng chứa Ara h1, Ara h2 và Ara h3 – những protein đã được nghiên cứu chứng minh là dị nguyên (tác nhân gây dị ứng) mạnh trong một số trường hợp. Những protein này không bị phá hủy khi nấu chín, nên có thể gây dị ứng nặng ngay cả với lượng nhỏ, từ nổi ban, mẩn ngứa đến sốc phản vệ ở người có cơ địa dị ứng.
Bên cạnh đó, một số người có cơ địa nhạy cảm còn bị phản ứng chéo – tức dị ứng với các loại hạt có cấu trúc protein tương tự đậu phộng, như hạnh nhân, óc chó hoặc hạt điều. Vì vậy, nếu có tiền sử bị dị ứng với đậu, đây là nhóm thực phẩm cần hạn chế đầu tiên.
Các thực phẩm lên men như phô mai lâu năm, dưa muối, kim chi… chứa hàm lượng histamin cao – yếu tố làm tăng phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch và nguy cơ viêm da. Do đó, nhóm thực phẩm lên men nên được đưa vào danh sách kiểm soát chặt chẽ trong khẩu phần hằng ngày.
Các loại đồ uống này đều có khả năng gây viêm, kích thích giải phóng histamin nội sinh – một chất trung gian quan trọng trong phản ứng dị ứng, khiến triệu chứng ngứa, đỏ da trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, cồn (trong rượu, bia, nước trái cây lên men…) còn làm giãn mạch, tăng tính thấm mao mạch tại vùng da tổn thương, từ đó thúc đẩy phản ứng viêm gây ngứa, rát.
Người bệnh cần hạn chế rượu bia vì nguy cơ gây viêm và kích thích miễn dịch
Chế độ ăn chứa nhiều đường đơn, bánh kẹo, nước ngọt, tinh bột tinh luyện như bánh mì trắng có thể làm tăng đột biến glucose máu, thúc đẩy phản ứng glycation gây tổn thương hàng rào bảo vệ da. Phản ứng glycation là quá trình đường (glucose) trong máu liên kết không enzym với các protein trong cơ thể – đặc biệt là collagen và elastin ở lớp trung bì da.
Khi phản ứng này xảy ra quá mức, nó tạo ra các hợp chất có hại gọi là AGEs (Advanced Glycation End-products). AGEs làm mất tính đàn hồi của da, giảm khả năng tái tạo tế bào biểu mô và làm suy yếu hàng rào bảo vệ da – khiến da dễ bị khô, viêm và kích ứng.
Trong bệnh viêm da cơ địa, hàng rào bảo vệ da vốn đã tổn thương sẵn, nên quá trình glycation diễn ra càng dễ gây mất ổn định da và kích thích phản ứng viêm mạnh hơn. Vì vậy, nếu đang cân nhắc viêm da cơ địa kiêng ăn gì, thực phẩm giàu đường và tinh bột tinh chế là nhóm cần hạn chế.
Những sản phẩm như xúc xích, thịt hộp, mì ăn liền, khoai tây chiên… thường chứa nhiều chất phụ gia tổng hợp như chất bảo quản (sodium nitrite, benzoate), phẩm màu nhân tạo và hương liệu tổng hợp. Các chất này có thể gây kích ứng hệ miễn dịch ở người có cơ địa dị ứng, dẫn tới tăng nguy cơ bùng phát viêm da.
Ngoài ra, thực phẩm chế biến sẵn còn thường chứa trans fat – loại chất béo được chứng minh có rủi ro làm tăng phản ứng viêm toàn thân thông qua cơ chế kích hoạt các cytokine tiền viêm như TNF-alpha và IL-6. Đây là một trong những lý do vì sao người bệnh viêm da cơ địa kiêng ăn gì chứa phụ gia công nghiệp và chất béo chuyển hóa luôn là điều được khuyến cáo trong các phác đồ dinh dưỡng hỗ trợ điều trị bệnh lý này.
Omega-3 là loại axit béo không bão hòa có tác dụng kháng viêm mạnh, đặc biệt hiệu quả trong việc làm giảm các cytokine gây viêm như IL-1β, IL-6 và TNF-alpha – vốn liên quan chặt chẽ đến cơ chế bệnh sinh của viêm da cơ địa. Một số nguồn thực phẩm giàu omega-3 bao gồm cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá mòi, cá trích, hạt chia, hạt lanh…
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu cho thấy omega-3 còn có thể hỗ trợ tăng cường chức năng hàng rào da bằng cách điều hòa quá trình tổng hợp lipid biểu bì và giảm nguy cơ mất nước qua da. Do đó, trả lời câu hỏi người bị viêm da cơ địa nên ăn gì giúp ổn định miễn dịch thì thực phẩm giàu omega-3 chính là lựa chọn đáng cân nhắc.
Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 giúp ổn định miễn dịch và độ ẩm da
Rau xanh như cải bó xôi, súp lơ xanh, xà lách xoong… và trái cây ít đường như bơ, việt quất, táo, nho… đều thuộc danh sách thực phẩm tốt cho viêm da cơ địa bởi chúng chứa nhiều polyphenol và vitamin C. Đây là những chất chống oxy hóa có khả năng trung hòa gốc tự do và hỗ trợ ức chế một phần enzyme gây viêm COX-2. Điều này giúp kiểm soát tình trạng viêm và giảm mức độ kích ứng da.
Ngũ cốc nguyên cám và yến mạch cung cấp tinh bột hấp thu chậm, giúp ổn định đường huyết – yếu tố quan trọng với các bệnh viêm mạn tính. Ngoài ra, chúng giàu vitamin nhóm B (B1, B6, folate), magie và kẽm – những vi chất cần thiết cho quá trình tổng hợp protein miễn dịch, hoạt hóa tế bào lympho T và điều hòa phản ứng viêm.
Bên cạnh đó, yến mạch chứa beta-glucan – một loại chất xơ hòa tan đã được chứng minh có khả năng kích thích sản sinh interleukin-10 (IL-10), một cytokine chống viêm tự nhiên của cơ thể. Nhờ vậy, beta-glucan giúp làm dịu phản ứng viêm da, giảm ngứa và hạn chế tổn thương lan rộng ở người có cơ địa dị ứng.
Cá rô phi, cá quả, ức gà, thịt vịt… là những nguồn protein lành tính, ít gây dị ứng, rất phù hợp với người có cơ địa nhạy cảm. Nguyên nhân là bởi các loại thịt này ít chứa epitope protein – các đoạn cấu trúc trên phân tử protein dễ bị hệ miễn dịch nhận diện nhầm là “chất lạ”, từ đó gây dị ứng. Ngoài ra, so với thịt đỏ, nhóm này cũng chứa ít chất béo bão hòa – chất có thể gây viêm trong quá trình chuyển hóa, góp phần làm dịu phản ứng miễn dịch.
Sữa chua không đường, kefir và các thực phẩm lên men giàu lợi khuẩn (probiotics) là gợi ý phù hợp khi cân nhắc bị viêm da cơ địa nên ăn gì. Bởi vì lợi khuẩn, chẳng hạn như chủng Lactobacillus và Bifidobacterium, được chứng minh có khả năng ức chế quá trình sản sinh cytokine tiền viêm, đồng thời kích thích tổng hợp IL-10 – một chất điều hòa miễn dịch quan trọng giúp giảm nhẹ phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch.
Probiotics (lợi khuẩn) trong sữa chua có thể hỗ trợ kháng viêm
Chế độ ăn kiêng khoa học có thể giúp xác định thực phẩm dị ứng tiềm ẩn, nhưng việc loại bỏ quá nhiều cùng lúc dễ khiến cơ thể thiếu hụt dưỡng chất thiết yếu. Thay vào đó, nên thử loại bỏ từng nhóm thực phẩm nghi ngờ, rồi theo dõi phản ứng da trong 2-4 tuần. Sau đó, thử tái nạp có kiểm soát để đánh giá độ nhạy của cơ thể.
Việc áp dụng linh hoạt này vừa giúp nhận diện chính xác thực phẩm cần hạn chế, vừa tránh ảnh hưởng đến nhu cầu dinh dưỡng tự nhiên, đặc biệt ở trẻ em. Đối với câu hỏi viêm da cơ địa kiêng ăn gì, cách tiếp cận từng bước và điều chỉnh theo phản ứng của cơ thể đem lại nhiều lợi ích hơn so với việc áp dụng theo các nguyên tắc cứng nhắc.
Việc tự áp dụng chế độ ăn kiêng quá nghiêm ngặt mà không có chỉ định có thể làm rối loạn cân bằng vi chất, ảnh hưởng đến hàng rào miễn dịch và sức khỏe làn da. Để bảo vệ sức khỏe, người bệnh nên được thăm khám và đánh giá bởi chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ da liễu. Nhờ đó, việc xác định viêm da cơ địa kiêng ăn gì sẽ trở nên chính xác, có căn cứ khoa học và phù hợp với từng cá nhân.
Ngoài thực phẩm, nhiều yếu tố trong môi trường sống hàng ngày có thể làm nặng thêm triệu chứng hoặc kích hoạt đợt bùng phát viêm da cơ địa. Vì thế, người bệnh cần chủ động nhận diện và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố sau:
Người bệnh cần gặp bác sĩ để được tư vấn xây dựng chế độ ăn và dùng thuốc phù hợp
Nếu bạn đang phân vân chưa biết cách xây dựng chế độ ăn phù hợp khi mắc viêm da cơ địa, việc tìm đến chuyên gia là lựa chọn nên cân nhắc. Khoa Dinh dưỡng Tiết chế – Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự hào là địa chỉ thăm khám dinh dưỡng uy tín, có thể hỗ trợ bạn xây dựng thực đơn cá nhân hóa, giúp giảm kích ứng từ thực phẩm mà vẫn đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất.
Bên cạnh đó, đội ngũ tại đây còn phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ da để đưa ra kế hoạch ăn uống khoa học, hỗ trợ hiệu quả các liệu pháp điều trị và cải thiện hàng rào bảo vệ da từ bên trong. Để đặt lịch thăm khám và điều trị tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn vui lòng liên hệ 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hoặc 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Viêm da cơ địa kiêng ăn gì là vấn đề quan trọng giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn tái phát. Người bệnh cần tránh nhóm thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, trứng, sữa bò, đậu phộng, đồng thời hạn chế đồ chế biến sẵn, nhiều đường, dầu mỡ hay rượu bia. Bên cạnh đó, việc bổ sung rau xanh, trái cây, omega-3 và uống đủ nước sẽ hỗ trợ cải thiện làn da, tăng sức đề kháng và góp phần duy trì hiệu quả điều trị lâu dài.
