Theo các chuyên gia dinh dưỡng, xây dựng một chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu là yếu tố tiên quyết giúp người bệnh duy trì được chỉ số lipid máu trong ngưỡng an toàn. Vậy, chế độ ăn cho người rối loạn mỡ máu được xây dựng như thế nào? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm lời giải đáp ngay trong bài viết sau đây.
Chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu nên được xây dựng như thế nào?
Chế độ ăn ảnh hưởng thế nào đến việc ổn định lượng mỡ trong máu?
Chế độ ăn uống có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kiểm soát và ổn định mức mỡ trong máu. Cụ thể, chế độ dinh dưỡng có thể gây tăng hoặc giảm mức triglyceride (chất béo trung tính) và mức cholesterol (bao gồm cholesterol toàn phần, cholesterol LDL, cholesterol HDL) trong máu, chẳng hạn như:
- Chế độ ăn chứa nhiều chất béo “xấu” (chất béo chuyển hóa hay trans fat và chất béo bão hòa) có thể làm tăng mức cholesterol “xấu” (cholesterol LDL) trong máu; từ đó, hình thành xơ vữa động mạch và dẫn đến gia tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ.
- Ngược lại, chế độ ăn giàu chất béo tốt (chất béo không bão hòa) có thể hỗ trợ làm tăng mức cholesterol tốt (cholesterol HDL), giúp cải thiện sức khỏe tim mạch.
Song song đó, việc tiêu thụ nhiều carbs tinh chế và đường còn có thể gây tăng triglyceride trong máu; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy các biến chứng về tim mạch khởi phát ở người bệnh rối loạn lipid máu.
Vì vậy, xây dựng chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu chính là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát mỡ máu hiệu quả.
Duy trì chế độ ăn uống riêng biệt sẽ hỗ trợ kiểm soát bệnh rối loạn lipid máu hiệu quả
Nguyên tắc chung của chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu
Để có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng bệnh và dự phòng biến chứng hiệu quả, việc xây dựng chế độ ăn cho người rối loạn mỡ máu cần được xây dựng dựa trên các nguyên tắc chung sau:
- Giảm lượng chất béo tổng thể: Hàm lượng chất béo trong chế độ ăn cho người bị rối loạn lipid máu cần được kiểm soát trong ngưỡng dưới 30% nhưng trên 20% tổng năng lượng tiêu thụ trong ngày;
- Giới hạn lượng tiêu thụ chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa: Tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa có thể gây suy giảm khả năng xử lý cholesterol LDL (cholesterol xấu) của gan, dẫn đến tăng cholesterol máu. Trong khi đó, tiêu thụ chất béo chuyển hóa được cho là tác nhân gây rối loạn chức năng nội mạc, làm tăng nguy cơ hẹp mạch và mắc bệnh tim mạch. Vì vậy, người bị rối loạn lipid máu không nên tiêu thụ chất béo chuyển hóa lẫn chất béo bão hòa.
- Tăng lượng chất béo không bão hòa: Bổ sung chất béo không bão hòa (omega-3, omega-6 và omega-9) được chứng minh có thể hỗ trợ làm giảm mức cholesterol LDL trong máu. Đặc biệt, một số nghiên cứu còn cho thấy omega-3 còn có khả năng hỗ trợ làm giảm triglyceride máu. Do đó, chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu cần chứa ít nhất 22 – 25% tổng năng lượng đến từ loại chất béo có lợi này;
- Tăng lượng chất xơ hòa tan: Bổ sung chất xơ hòa tan có thể hỗ trợ cải thiện mức cholesterol trong máu bằng cách hạn chế hấp thụ cholesterol từ thực phẩm. Ngoài ra, chất xơ còn làm chậm quá trình hấp thu đường và carbohydrate; từ đó, giúp ổn đường lượng đường huyết sau ăn, hỗ trợ làm giảm mức triglyceride trong máu;
- Hạn chế lượng cholesterol: Cholesterol từ thực phẩm có thể gây tăng mức cholesterol trong máu, thúc đẩy bệnh rối loạn lipid máu tiến triển nhanh chóng. Do đó, hạn chế cholesterol trong chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu là điều được Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến nghị;
- Giảm carbohydrate tinh chế và đường bổ sung: Tiêu thụ nhiều carbohydrate tinh chế và đường có thể làm tăng đường huyết đột ngột, gián tiếp gây tăng triglyceride máu. Vì vậy, người bệnh cần giảm tiêu thụ đường và carbohydrate tinh chế lần lượt ở dưới mức dưới 25g và 275g mỗi ngày.
Thực phẩm giàu chất xơ giúp hạn chế hấp thụ cholesterol ở ruột
Nhu cầu dinh dưỡng của người bị mỡ máu cao
Nhu cầu dinh dưỡng của người bệnh mỡ máu cao được thể hiện chi tiết trong bảng thông tin sau đây:
| Thành phần |
Hàm lượng khuyến nghị |
| Năng lượng |
Nạp khoảng từ 30 – 35 kcal / kg cân nặng |
| Carbohydrate |
– Chiếm tỷ lệ từ 45 – 55 % trên tổng năng lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày;
– Hoặc một ngày tiêu thụ từ 225 – 275 g (đối với chế độ ăn 2000 calo / ngày); |
| Protein |
– Dung nạp ít hơn 15% trên tổng năng lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày;
– Hoặc một ngày tiêu thụ dưới 75 g (đối với chế độ ăn 2000 calo / ngày)
– Lưu ý, ưu tiên tiêu thụ đạm thực vật (đặc biệt là đậu nành) thay cho đạm từ các loại thịt đỏ; |
| Chất béo toàn phần |
– Nạp dưới 30% tổng năng lượng từ khẩu phần ăn hàng ngày;
– Hoặc một ngày không tiêu thụ nhiều hơn 66 g (đối với chế độ ăn 2000 calo / ngày) |
| Chất béo bão hòa |
– Dung nạp dưới 7% trên tổng năng lượng từ khẩu phần ăn hàng ngày;
– Hoặc không tiêu thụ nhiều hơn 15 g / ngày (đối với chế độ ăn 2000 / ngày) |
| Chất béo không bão hòa đơn (omega-9) |
– Cung cấp hàm lượng với tỷ lệ 15% trên tổng năng lượng trong khẩu phần ăn;
– Hoặc chiếm tỷ lệ khoảng 50% trên tổng năng lượng chất béo tiêu thụ trong ngày;
– Tương đương với việc tiêu thụ khoảng 33 g một ngày (đối với chế độ ăn 2000 calo/ ngày); |
| Chất béo không bão hòa đa (omega-3 và 6) |
– Chiếm tỷ lệ 7% trên tổng năng lượng khẩu phần ăn trong ngày (lưu ý, không nên vượt quá 10%);
– Hoặc một ngày tiêu thụ từ 15g – 22 g (đối với chế độ ăn 2000 calo / ngày);
– Trong đó, lượng tiêu thụ omega 3 không nên nhiều hơn 3g / ngày (từ thực phẩm) và 2 g / ngày (từ thực phẩm chức năng); |
| Cholesterol |
Tiêu thụ ít hơn 200 mg / ngày |
| Trans fat |
– Kiểm soát lượng tiêu thụ dưới 1% trên tổng năng lượng trong khẩu phần một ngày;
– Hoặc không tiêu thụ nhiều hơn 0.5 g / lần ăn; |
| Rượu bia |
Một ngày, tiêu thụ dưới 14 g cồn (đối với nữ) và từ 14 – 28 g (đối với nam) |
| Stanol hoặc sterol thực vật |
Tiêu thụ tối thiểu 2g / ngày |
| Chất xơ |
Tiêu thụ tối thiểu 20g / ngày |
Cách áp dụng các nguyên tắc chung của chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu
Để có thể áp dụng các nguyên tắc chung của chế độ ăn giúp kiểm soát tình trạng rối loạn lipid máu, người bệnh có thể tham khảo các cách sau đây:
1. Luôn ưu tiên nguồn protein ít chất béo bão hòa
Thịt gia cầm, gia súc chứa nhiều chất béo bão hòa. Vì vậy, ưu tiên nguồn protein từ nguồn thực phẩm chứa ít chất béo bão hòa sẽ là giải pháp hiệu quả hỗ trợ cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu. Một số nguồn protein ít chất béo bão hòa bao gồm:
- Protein từ cá béo: Các loại cá béo là nguồn protein và omega-3 (loại axit béo giúp cải thiện mức triglyceride máu) nhưng chứa rất ít chất béo bão hòa. Trong tuần, người bệnh rối loạn lipid máu nên tiêu thụ từ 170 – 240g loại cá này để có thể đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ omega-3 của cơ thể;
- Đạm từ đậu nành: Mỗi ngày, tiêu thụ từ 28 – 45g đạm từ đậu nành có thể góp phần làm giảm khoảng 5 mg/dL mức cholesterol toàn phần, khoảng 4 mg/dL cholesterol LDL và làm tăng 0.8 mg/dLmức cholesterol HDL (cholesterol tốt). Bên cạnh đó, người bị rối loạn mỡ máu nên bổ sung thêm tối thiểu 5 g protein từ đậu nành (trên mỗi 1000 kcal dung nạp vào cơ thể) để hỗ trợ tối ưu hiệu quả giảm chỉ số mỡ máu.
Lưu ý:
Người bệnh rối loạn mỡ máu vẫn có thể tiêu thụ thịt đỏ (bò, lợn, dê, cừu…); tuy nhiên, cần chọn phần thịt không lẫn mỡ và da để tránh dung nạp chất béo bão hòa vào cơ thể.
Đậu nành là nguồn đạm thực vật có thể giúp cải thiện chỉ số mỡ máu
2. Tăng cường trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt
Chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu cần đảm bảo bổ sung đầy đủ trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt. Bởi vì, đây là các loại thực phẩm giàu chất béo thực vật (stanols, sterols…) và chất xơ hòa tan tốt cho sức khỏe của người bệnh. Trong đó:
- Chất xơ hòa tan: Giúp làm giảm khả năng hấp thụ cholesterol từ ruột vào máu;
- Chất béo thực vật stanol và sterol: Đây là nhóm chất béo có lợi cho sức khỏe của người bệnh rối loạn mỡ máu. Mỗi ngày, bổ sung khoảng 2 gam sterols và stanols đã được chứng minh có thể hỗ trợ làm giảm 10% mức cholesterol LDL trong máu.
Chế độ ăn cho bệnh nhân rối loạn lipid máu được khuyến nghị cung cấp tối thiểu 400g rau củ quả mỗi ngày, bao gồm 100g trái cây tươi (giàu chất xơ, ít đường như trái cây họ cam quýt, táo, việt quất…) và 300g rau củ tùy thích.
3. Tập trung vào thực phẩm giàu omega-3
Bổ sung omega-3 từ lâu đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm & Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đồng ý cho người bệnh mỡ máu cao sử dụng như một liệu pháp chính thức để điều trị tình trạng tăng triglyceride máu.
Để bổ sung loại axit béo này, người bệnh rối loạn lipid máu cần ưu tiên ăn các loại thực phẩm giàu omega-3 như các loại cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi, cá ngừ…), các loại hạt (hạt điều, hạt dẻ cười, hạnh nhân, hạt óc chó…), tảo biển, rong biển.
4. Tránh đồ uống có đường và thực phẩm chế biến sẵn
Tiêu thụ đồ uống nhiều đường và thực phẩm chế biến sẵn có thể tác động tiêu cực đến tình trạng bệnh rối loạn lipid máu. Cụ thể:
- Đồ uống nhiều đường: Người bệnh rối loạn mỡ máu tiêu thụ nhiều các loại đồ uống giải khát chứa nhiều đường như nước ép đóng lon, nước ngọt có ga, nước tăng lực… không chỉ làm tăng mức triglyceride trong máu mà còn góp phần làm kháng insulin dẫn đến biến chứng tiểu đường;
- Thực phẩm chế biến sẵn: Các loại thực phẩm chế biến sẵn như thịt xông khói, đồ ăn đóng hộp, xúc xích, snack, mì ăn liền… có thể chứa lượng lớn chất béo “xấu” (chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa) và muối. Tiêu thụ nhiều loại thực phẩm này chính là tác nhân khiến cho mức mỡ máu tăng cao, dẫn đến nguy cơ khởi phát các biến chứng về tim mạch;
Do đó, chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu nên tránh hoàn toàn việc tiêu thụ đồ uống nhiều đường và thực phẩm chế biến sẵn để bảo vệ sức khỏe.
5. Ưu tiên nấu ăn tại nhà và hạn chế ăn ngoài
Thức ăn đường phố thường chứa nhiều chất bẽo bão hòa và trans fat do hàng quán vỉa hè thường ưu tiên sử dụng mỡ động vật / dầu ăn công nghiệp đun đi đun lại nhiều lần ở nhiệt độ cao để tối ưu hóa lợi nhuận. Điều này tiềm ẩn rủi ro gây tăng chỉ số mỡ máu, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Ngược lại, nấu ăn tại nhà là cách giúp người bệnh có thể chủ động chọn nguồn thực phẩm tươi sạch và phương pháp chế biến lành mạnh, hạn chế sử dụng dầu mỡ, gia vị, giúp bạn quản lý sức khỏe hiệu quả.
6. Đọc nhãn thực phẩm cẩn thận trước khi mua
Khi đọc nhãn thực phẩm, bạn cần lưu ý đến hàm lượng của các chất như cholesterol, chất béo chuyển hóa, chất béo bão hòa, carbohydrate, đường và muối có trong sản phẩm.
Nhờ vào việc đọc nhãn sản phẩm, người bệnh rối loạn lipid máu có thể chủ động tránh được việc mua phải thực phẩm chứa nhiều các chất có hại, hạn chế nguy cơ thúc đẩy bệnh tiến triển.
Thói quen đọc nhãn sản phẩm góp phần giúp người bệnh rối loạn lipid máu kiểm soát lượng tiêu thụ chất béo
Những thực phẩm tốt cho người bị rối loạn mỡ máu
Những loại thực phẩm tốt cho người bệnh rối loạn mỡ máu bao gồm:
- Thực phẩm giàu chất xơ hòa tan: Chất xơ hòa tan giúp làm giảm sự hấp thu cholesterol từ thực phẩm vào máu. Một số nguồn chất xơ hòa tan tốt cho người bệnh rối loạn lipid máu bao gồm yến mạch, vỏ mã đề, lúa mạch, táo, bơ, chuối, đậu bắp, rau dền;
- Thực phẩm giàu đạm thực vật: Đạm thực vật là loại đạm gần như không chứa chất béo bão hòa nên an toàn đối với sức khỏe của người bệnh. Một số nguồn đạm thực vật tốt cho người mỡ máu cao bao gồm: các loại đậu (đậu nành, đậu Hà Lan, đậu lăng,….), đậu phụ, sữa đậu nành,…;
- Thực phẩm giàu omega-3: Để bổ sung omega-3, người bệnh cần ưu tiên chọn các loại thực phẩm như các loại hạt (hạt hạnh nhân, hạt óc chó, hạt lanh, hạt chia…), dầu thực vật (dầu hạt cải, dầu ô liu…), các loại cá béo (cá thu, cá ngừ, cá hồi, cá mòi…);
- Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và vitamin: Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và vitamin như trà xanh, socola nguyên chất, rau xanh, trái cây tươi… có thể hỗ trợ ngăn chặn nguy cơ hình thành mảng xơ vữa động mạch thông qua đặc tính kháng viêm; từ đó, hỗ trợ làm giảm nguy cơ gây ra các biến chứng về tim mạch.
Lời khuyên trong chế độ ăn cho người rối loạn mỡ máu
Sau đây là một vài lời khuyên từ các chuyên gia dinh dưỡng về cách xây dựng chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu:
- Uống đủ nước: Uống đủ lượng nước cần thiết không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn là cách giúp kiểm soát cân nặng và nâng cao sức khỏe tổng thể;
- Ăn uống điều độ, cân đối: Bỏ bữa là tác nhân thúc đẩy người bệnh có xu hướng ăn nhiều hơn vào bữa sau, dẫn đến nguy cơ tăng đường huyết đột ngột, mất kiểm soát cân nặng và gia tăng chỉ số mỡ máu. Vì vậy, người bệnh rối loạn mỡ máu nên ăn uống điều độ, không bỏ bữa để bảo vệ sức khỏe tối ưu;
- Chia nhỏ khẩu phần: Giúp kiểm soát đường huyết và cân nặng, tạo điều kiện thuận lợi để quá trình giảm mỡ máu diễn ra hiệu quả;
- Hạn chế sử dụng đường tinh luyện và muối khi chế biến món ăn: Tiêu thụ nhiều đường tinh luyện và muối sẽ thúc đẩy bệnh rối loạn lipid máu tiến triển nhanh chóng. Do đó, người bệnh nên hạn chế sử dụng hai loại gia vị này. Ngoài ra, để tạo độ ngọt cho món ăn, bạn có thể sử dụng các loại đường ăn kiêng từ thiên nhiên (đường la hán quả, đường cỏ ngọt…) thay cho đường tinh luyện;
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi xây dựng chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu. Điều này sẽ giúp tối ưu hiệu quả của chế độ dinh dưỡng và đảm bảo an toàn cho sức khỏe của người bệnh;
- Kiên trì lâu dài: Cải thiện chỉ số mỡ máu là hành trình dài hạn, người bệnh cần kiên trì tuân thủ chế độ dinh dưỡng và phác đồ điều trị bằng thuốc của bác sĩ (nếu có). Bởi lẽ, việc áp dụng chế độ ăn uống chuyên biệt cần được duy trì ít nhất từ 3 đến 6 tháng mới có thể phát huy hiệu quả cải thiện chỉ số lipid máu rõ rệt;
- Xét nghiệm chỉ số mỡ máu định kỳ: Kiểm tra chỉ số mỡ máu định kỳ từ 2 – 3 tháng / lần là cách hiệu quả để bác sĩ theo dõi tình trạng sức khỏe của người bệnh; từ đó, có những biện pháp điều chỉnh kịp thời (nếu cần).
Kết hợp thay đổi lối sống và chế độ ăn cho bệnh nhân rối loạn lipid máu
Để tối ưu hiệu quả hỗ trợ cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu, bên cạnh việc xây dựng chế độ ăn uống chuyên biệt, người bệnh cần kết hợp duy trì lối sống khoa học, bao gồm:
- Tránh xa thuốc lá: Chất nicotine có trong thuốc lá có tác động gây viêm và làm giảm chức năng chuyển hóa lipid ở gan. Vì vậy, không hút thuốc và tránh xa khói thuốc lá là cách giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện tình trạng bệnh rối loạn lipid máu;
- Rèn luyện thể chất: Thường xuyên tập thể dục có thể gây giảm mức cholesterol toàn phần, triglyceride và cholesterol LDL. Bên cạnh đó, tập thể dụng ít nhất 120 phút mỗi tuần đã được chứng mình có thể hỗ trợ làm tăng cholesterol HDL (cholesterol tốt) trong máu, giúp người rối loạn mỡ máu có thể dự phòng các biến chứng nguy hiểm về tim mạch;
- Giữ tinh thần lạc quan, nâng cao chất lượng giấc ngủ: Giúp ổn định hoạt động của hệ thống nội tiết tố và hỗ trợ cơ chế phục hồi toàn diện sau một ngày dài hoạt động vất vã, từ đó hỗ trợ quá trình chuyển hóa lipid máu ở gan diễn ra hiệu quả và cải thiện mức lipid máu.
Giữ tinh thần lạc quan là cách giúp cải thiện sức khỏe cho người bệnh rối loạn lipid
Trên đây là tổng hợp những thông tin cần thiết về chế độ ăn cho người rối loạn mỡ máu. Hy vọng thông qua bài viết này, người bệnh đã có thể biết cách chọn lựa thực phẩm có lợi và hạn chế thực phẩm có hại cho sức khỏe.
Tóm lại, áp dụng chế độ ăn cho người rối loạn lipid máu không chỉ giúp kiểm soát, cải thiện tình trạng bệnh mà còn hỗ trợ phòng tránh các biến chứng nguy hiểm về tim mạch ảnh hưởng đến tính mạng. Nếu cần được tư vấn về việc thiết kế thực đơn chuyên biệt cho người bị rối loạn lipid máu, bạn hãy liên hệ đến Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn chi tiết.
