Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Thực tế cho thấy, không phải ai cũng biết về cấu tạo đại tràng khi đây là một trong những bộ phận quan trọng của hệ thống tiêu hóa. Để bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa các vấn đề liên quan đến đại tràng, việc hiểu rõ vị trí, chức năng, cách hoạt động của cơ quan này là thật sự cần thiết. Hãy cùng Nutrihome tìm hiểu những thông tin cơ bản về cấu tạo của đại tràng và một số bệnh lý thường gặp trong bài viết dưới đây nhé!
Cấu tạo đại tràng người và những bệnh lý thường gặp
Đại tràng (còn gọi là ruột già hay colon) là một phần quan trọng của hệ tiêu hóa. Chức năng của đại tràng là nhận và xử lý thức ăn đã được tiêu hóa từ ruột non. Sau đó, đại tràng thực hiện việc hấp thụ nước và muối khoáng, đồng thời kết hợp với sự phân hủy của các vi khuẩn để biến thức ăn thành phân.
Khi lượng phân đủ, đại tràng sẽ co bóp để tạo ra nhu động, từ đó đẩy phân xuống trực tràng – phần cuối cùng của đại tràng ở gần hậu môn và bài tiết ra bên ngoài cơ thể. (1)
Đại tràng là một bộ phận quan trọng trong hệ tiêu hóa
Vị trí đại tràng nằm gần cuối ống tiêu hóa, nối liền phía trên với ruột non và phía dưới với ống hậu môn. Cấu tạo đại tràng hình thành một vòng cung bao quanh ruột non, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và loại bỏ chất thải.
Cấu tạo đại tràng được chia thành ba phần chính, bao gồm: manh tràng, kết tràng và trực tràng. (2)
Cấu tạo đại tràng người gồm manh tràng có hình dáng giống như một túi tròn, nằm ngay dưới nơi hỗng tràng đổ vào ruột già. Phần đầu bịt kín của manh tràng nối với một đoạn ngắn gọi là ruột thừa, đoạn ruột thừa này trông như một ngón tay với chiều dài trung bình khoảng 9 cm và đường kính từ 0,5 đến 1 cm ở người trưởng thành.
Kết tràng được chia thành bốn phần: kết tràng lên, kết tràng ngang, kết tràng xuống và cuối cùng là kết tràng sigma. Kết tràng lên kéo dài từ manh tràng lên dọc theo phía bên phải ổ bụng cho tới khi gặp gan, tại đây nó uốn cong tạo thành góc gan phải.
Tiếp theo là kết tràng ngang đi ngang qua ổ bụng đến gần lá lách bên trái sẽ uốn cong xuống ở góc lách trái và tạo thành kết tràng xuống. Khi tới khung chậu, phần kết tràng uốn lại thành hình chữ S và nối với ống hậu môn gọi là kết tràng sigma.
Sau khi kết tràng sigma uốn cong hai lần, nó tiếp nối với trực tràng và tạo thành một ống thẳng dài khoảng 15 cm, kết thúc tại hậu môn ra bên ngoài cơ thể. Cấu tạo đại tràng với trực tràng có hai cơ vòng giúp kiểm soát hoạt động đóng, mở hậu môn. Vị trí của trực tràng nằm ngay sau bàng quang ở nam giới và sau tử cung ở nữ giới.
Cấu tạo đại tràng có bốn lớp và mỗi lớp đảm nhận một chức năng cụ thể. Bắt đầu từ lớp trong cùng, các lớp của đại tràng bao gồm: (3)
Niêm mạc được chia thành ba mô phụ, với bề mặt niêm mạc được gọi là biểu mô, nơi bắt nguồn của hầu hết các loại ung thư đại tràng và trực tràng. Niêm mạc cung cấp chất bôi trơn, hỗ trợ quá trình di chuyển của phân qua đại tràng.
Lớp dưới niêm mạc là lớp tiếp theo của đại tràng, chứa nhiều mạch máu và dây thần kinh. Lớp này là mô liên kết, có chức năng nối kết niêm mạc với lớp cơ bên dưới.
Lớp cơ là lớp thứ ba của đại tràng, bao gồm các sợi cơ được sắp xếp theo hai hướng, một bộ chạy theo chiều ngang và một bộ chạy vòng quanh đại tràng. Khi ung thư xâm nhập vào lớp cơ, nguy cơ di căn đến các bộ phận khác của cơ thể sẽ tăng lên đáng kể. Do đó, việc phát hiện và điều trị sớm trở nên rất quan trọng.
Lớp thanh mạc là lớp ngoài cùng của đại tràng. Khi ung thư lan qua lớp thanh mạc, có nghĩa là nó đã rời khỏi đại tràng và di căn. Trong quá trình chẩn đoán ung thư đại tràng, bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ xác định mức độ xâm lấn của ung thư, từ lớp niêm mạc bên trong cho đến lớp thanh mạc bên ngoài, nhằm xác định giai đoạn của bệnh. Phần lớn ung thư đại tràng đều bắt đầu ở lớp niêm mạc và có thể lan ra lớp thanh mạc nếu không được điều trị kịp thời.
Chiều dài của đại tràng rơi vào khoảng 150 cm, tạo thành hình chữ U ngược xung quanh bụng. Xét về mặt cấu tạo đại tràng thì nó ngắn hơn ruột non khoảng 4 lần nhưng lại có diện tích hấp thụ lớn hơn nhiều. Sự khác biệt này cho thấy vai trò quan trọng của đại tràng trong hệ tiêu hóa.
Đại tràng cung cấp các vitamin cần thiết nhờ môi trường thuận lợi cho sự phát triển của hàng nghìn tỷ vi khuẩn. Những vi khuẩn này không chỉ bảo vệ đường ruột mà quá trình lên men do vi khuẩn còn giúp tạo ra các vitamin, đặc biệt là vitamin K và vitamin nhóm B, bao gồm biotin (B7), vitamin B12, vitamin B1 và riboflavin (B2).
Trong đó:
Đại tràng hấp thụ nước, chất khoáng và chất điện giải từ ruột non vào thận, sau đó cô đặc chúng thành chất thải. Khi đại tràng hấp thụ quá nhiều nước, chất thải có thể trở nên cứng và khô, dẫn đến táo bón.
Ngược lại, nếu phân di chuyển quá nhanh do viêm ruột cấp, niêm mạc đại tràng sẽ tiết ra một lượng lớn nước và chất điện giải nhằm làm loãng các yếu tố kích thích và nhanh chóng đẩy chất thải xuống, gây tiêu chảy.
Mặc dù tiêu chảy có thể dẫn đến tình trạng mất nước và chất điện giải, nhưng đây là cơ chế bảo vệ giúp loại bỏ các chất kích thích ra khỏi cơ thể và hỗ trợ người bệnh mau hồi phục hơn.
Môi trường kiềm trong đại tràng tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hấp thụ nước và lên men chất xơ nhờ vi khuẩn đường ruột, giúp hình thành phân và hỗ trợ tiêu hóa một số chất chưa được hấp thụ ở ruột non.
Ngoài ra, niêm mạc đại tràng tiết ra một lượng dịch có tính kiềm để bảo vệ niêm mạc ruột khỏi tổn thương và đồng thời làm mềm chất thải, giúp việc bài tiết diễn ra dễ dàng hơn.
Niêm mạc đại tràng chủ yếu cấu tạo từ các tế bào nhầy, chịu trách nhiệm bài tiết chất nhầy. Chất nhầy được sản xuất khi thức ăn tiếp xúc với tế bào nhầy hoặc khi có kích thích từ phản xạ ruột tại chỗ.
Vai trò của chất nhầy là bảo vệ thành ruột khỏi trầy xước, ngăn chặn tác hại của vi khuẩn có trong phân và giữ cho phân dính với nhau. Bên cạnh đó, đường tiêu hóa cũng là nơi bài tiết các chất tồn đọng và những loại thuốc sau khi cơ thể hấp thụ. (4)
Đại tràng có chức năng chính là nhận thức ăn đã được tiêu hoá và hấp thụ dưỡng chất từ ruột non
Hội chứng ruột kích thích (IBS) được cho là liên quan đến các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến nhu động ruột già thông qua hệ thần kinh tự chủ ngoại biên. Trong thời kỳ căng thẳng, các cơn co thắt phân đoạn có thể tăng hoặc giảm, dẫn đến tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy.
Viêm túi thừa là một tình trạng rối loạn khiến các túi phát triển trong niêm mạc đại tràng do lớp cơ ở thành đại tràng yếu đi. Nếu các túi này bị nhiễm trùng hoặc viêm sẽ gây đau bụng, thay đổi nhu động ruột,… Điều này thường xảy ra theo thời gian do quá trình lão hóa nên phổ biến hơn ở những người lớn tuổi.
Polyp đại tràng là khối tế bào nhỏ hình thành trên niêm mạc đại tràng. Phần lớn các polyp này đều vô hại, nhưng theo thời gian một số có thể phát triển thành ung thư đại tràng và gây tử vong nếu không được phát hiện sớm. Polyp đại tràng thường không có triệu chứng rõ ràng, nên người bệnh chỉ phát hiện ra khi nội soi đại tràng.
Ung thư đại tràng bắt nguồn từ các polyp trong niêm mạc ruột già và trực tràng, do sự phát triển bất thường của tế bào có thể xâm lấn hoặc di căn sang các bộ phận khác. Tế bào ung thư có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong ruột già, thậm chí cả phần đầu tiên.
Ung thư đại tràng thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu
Cần đi khám ngay khi thấy xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ là vấn đề ở đại tràng (ruột già) như sau:
Nên đến cơ sở y tế để thăm khám khi có biểu hiện nghi ngờ bệnh đại tràng
Nội soi đại tràng là kỹ thuật sử dụng ống nội soi mềm gắn camera có đường kính khoảng 1cm và đưa từ hậu môn lên đại tràng đến manh tràng để quan sát và ghi lại toàn bộ hình ảnh cấu tạo đại tràng.
Quá trình nội soi giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương như chảy máu, polyp, viêm loét đại tràng,… Ngoài ra, bác sĩ có thể can thiệp điều trị ngay trong quá trình nội soi như cắt polyp, sinh thiết,…
Chụp CT đại tràng hay chụp cắt lớp là phương pháp chẩn đoán sử dụng hệ thống máy quét CT để tạo hình ảnh 2D hay 3D của đại tràng và trực tràng. Phương pháp này cho phép bác sĩ đưa ra kết luận nhanh chóng và chính xác mà không cần sử dụng các kỹ thuật truyền thống. Tuy nhiên, chụp CT có hạn chế trong việc đánh giá bề mặt tổn thương và cũng không thể kết hợp can thiệp điều trị trong quá trình chẩn đoán như phương pháp nội soi.
Siêu âm đại tràng là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng sóng siêu âm tần số cao để thu được hình ảnh cấu tạo đại tràng bên trong. Với độ nhạy cao, siêu âm hỗ trợ chẩn đoán được rất nhiều bệnh lý khác nhau ở đại tràng và trong hệ tiêu hóa.
Các bệnh lý tại đại tràng không chỉ gây ra đau đớn, khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe mà thậm chí còn có thể dẫn đến ung thư đại tràng nếu không được điều trị kịp thời.
Do đó, các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa khuyến cáo rằng, ngay khi xuất hiện triệu chứng bất thường, bạn nên đi khám càng sớm càng tốt. Dựa trên kết quả khám lâm sàng và cận lâm sàng, bác sĩ sẽ tư vấn và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, nhằm tránh những biến chứng nghiêm trọng.
Nội soi là phương pháp quan trọng trong xét nghiệm chẩn đoán viêm đại tràng
Rối loạn đại tràng là một bệnh lý khá phổ biến với nguyên nhân gây bệnh đa dạng và triệu chứng thường rất khó chịu. Nhiều người mắc các triệu chứng như đau bụng và tiêu chảy thường chủ quan, nghĩ rằng đây chỉ là vấn đề tạm thời.
Tuy nhiên, chính sự chủ quan này có thể khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn. Nếu những triệu chứng của rối loạn đại tràng diễn ra thường xuyên có thể dẫn đến mất nước, chán ăn, suy dinh dưỡng, mệt mỏi,… ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tổng thể.
Hầu hết các trường hợp rối loạn đại tràng sẽ không tự khỏi nếu không có sự can thiệp từ thay đổi trong chế độ ăn uống, lối sống khoa học và sử dụng thuốc điều trị phù hợp. Vì vậy, khi thấy xuất hiện các dấu hiệu liên quan đến bệnh viêm đại tràng, bạn nên chủ động thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được tư vấn và điều trị hiệu quả.
Có thể bạn chưa biết, một người vẫn có thể sống bình thường sau khi cắt bỏ đại tràng. Lý do là vì các chất dinh dưỡng từ thực phẩm chủ yếu được hấp thụ bởi ruột non.
Đối với một số bệnh lý như ung thư đại tràng hoặc bệnh viêm ruột có thể khiến việc cắt bỏ đại tràng hoặc một phần trong cấu tạo đại tràng trở thành một sự lựa chọn cần thiết.
Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật mở hậu môn nhân tạo, trong đó một lỗ mở sẽ được tạo ra trên bụng để thu nhận chất thải chảy vào túi hậu môn nhân tạo.
Ngoài ra, một lựa chọn khác là sử dụng túi chữ J, trong đó phần cuối của ruột non được sử dụng để chứa phân giúp người bệnh có thể đại tiện. Việc này nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người đã phẫu thuật cắt bỏ đại tràng. (5)
Dưới đây là những gợi ý chung để duy trì sức khỏe đường ruột:
Xây dựng chế độ ăn uống cân đối khoa học giúp tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ sự thay đổi nào liên quan đến quá trình tiêu hóa, thì hãy chú ý đến sức khỏe của đại tràng bởi đó có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề nghiêm trọng.
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một cơ sở y tế có chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị hiệu quả cho bệnh nhân mắc các vấn đề về đường tiêu hóa, từ những bệnh lý nhẹ đến nghiêm trọng.
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự hào với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm trong cả Nội khoa, Ngoại khoa và Nội soi tiêu hóa. Bên cạnh đó, các trung tâm còn được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, nhằm đáp ứng tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của bệnh nhân.
Để đặt lịch kiểm tra sức khỏe hệ tiêu hóa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 028 7102 6789 – 093 180 6858 (TP.HCM) hay 024 3872 3872 – 024 7106 6858 (Hà Nội). Việc thăm khám định kỳ không chỉ góp phần giúp bạn quản lý tốt sức khỏe của bản thân và gia đình mà còn hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống.
Qua những thông tin trên, hy vọng Nutrihome đã cung cấp cho các bạn những kiến thức hữu ích về cấu tạo đại tràng, dấu hiệu nhận biết của bệnh lý liên quan cũng như cách phòng tránh. Từ đó, nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng của đại tràng và khuyến khích mọi người chú trọng hơn đến việc bảo vệ sức khỏe của cơ quan này.
