Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Đối mặt với tình trạng rối loạn lipid máu, nhiều người thường tự hỏi “rối loạn lipid máu kiêng ăn gì tốt cho sức khỏe?”. Bởi lẽ, chế độ ăn uống thiếu khoa học từ lâu đã được cho là “cửa ngõ” quan trọng dẫn đến bệnh lý này. Vậy, dinh dưỡng thực sự có tác động như thế nào đối với mức mỡ máu trong cơ thể? Người bệnh rối loạn mỡ máu kiêng ăn gì tốt cho sức khỏe? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Người bệnh rối loạn lipid máu kiêng ăn gì tốt cho sức khỏe?
Rối loạn lipid máu là tình trạng nồng độ lipid trong máu, bao gồm cholesterol và triglyceride, cao hơn hoặc thấp hơn mức bình thường. Khi không được kiểm soát và điều trị đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như viêm tụy cấp tính, tổn thương võng mạc, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Chế độ ăn cho người rối loạn mỡ máu có ảnh hưởng mang tính quyết định đến hiệu quả kiểm soát và điều trị bệnh rối loạn lipid máu.
Cụ thể, ăn uống không lành mạnh, như tiêu thụ quá nhiều chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, đường và carbohydrate tinh chế, có thể làm tăng mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) và triglyceride (chất béo trung tính) trong máu. Điều này góp phần vào việc tích tụ mảng bám trên thành động mạch, tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Ngược lại, tránh tiêu thụ những loại thực phẩm này và tập trung vào một chế độ ăn giàu chất xơ (trái cây, rau, đậu, hạt, ngũ cốc nguyên hạt), chất béo không bão hòa (cá hồi, hạt chia, dầu ô-liu,…) có thể giúp cải thiện mức lipid máu
Các chuyên gia dinh dưỡng luôn khuyến nghị người bệnh rối loạn lipid máu kiêng ăn gì làm tăng triglyceride, cholesterol toàn phần và cholesterol LDL (cholesterol tỷ trọng thấp) trong máu. Trong đó bao gồm:
Bị rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chứa nhiều chất béo bão hòa là nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng mà người bệnh cần tuân thủ.
Bởi lẽ, khi bạn ăn quá nhiều chất béo bão hòa, cơ thể bạn sẽ phản ứng lại bằng cách làm giảm khả năng của gan trong việc xử lý cholesterol xấu (LDL), từ đó gây rối loạn lipid máu và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Cụ thể, trên gan có những “điểm” đặc biệt gọi là thụ thể LDL, hoạt động giống như các “bến đỗ”, giúp gan tiếp nhận cholesterol LDL từ máu và đem đi phân hủy.
Khi bạn tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa, các thụ thể này không thể làm việc hiệu quả. Điều này khiến cho cholesterol LDL không được loại bỏ ra khỏi máu và tích tụ dần, dẫn đến bệnh rối loạn lipid máu.
Để dễ hình dung, bạn có thể hiểu cholesterol LDL là một chất mềm, giống như sáp, có đặc tính bám dính cao. Khi tích tụ trong máu quá mức, chúng dễ dàng bám trên thành mạch, hình nên các mảng xơ vữa gây tắc nghẽn động mạch – mạch máu chính dẫn truyền máu và oxy đến nuôi sống các cơ quan.
Từ đó, tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa có thể làm tăng nguy cơ suy thận, viêm tụy, suy tim, nhồi máu cơ tim và đột quỵ thông qua việc làm tăng cholesterol xấu (LDL) trong máu.
Vì vậy, bị rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chứa nhiều chất béo bão hòa là điều luôn được bác sĩ và các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Tiêu thụ quá mức chất béo bão hòa có thể gây tắc nghẽn mạch máu
Nghiên cứu cho thấy, việc tiêu thụ trans fat có thể thúc đẩy các phản ứng viêm gây rối loạn chức năng nội mạc. Điều này góp phần làm suy giảm sức bền thành mạch, gây hẹp mạch và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ.
Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), một người trưởng thành có sức khỏe bình thường không nên tiêu thụ quá 2g trans fat mỗi ngày (hoặc không quá 1% tổng calo trong khẩu phần ăn) để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Do đó, đối với người bị rối loạn lipid máu – đối tượng vốn đã có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn người thường, việc tránh hoàn toàn việc tiêu thụ chất béo chuyển hóa là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Ăn nhiều đường có thể nhanh chóng làm tăng nồng độ glucose máu. Điều này thúc đẩy gan tăng cường chuyển hóa glucose thành triglyceride để dự trữ năng lượng cho cơ thể; qua đó, làm tăng triglyceride máu.
Về mặt bản chất, tuy triglyceride không thể trực tiếp gây hình thành mảng bám gây xơ vữa động mạch, nhưng các lipoprotein (cấu trúc chuyên vận chuyển triglyceride lưu thông trong máu) cũng đồng thời vận chuyển luôn cả cholesterol.
Do đó, tương tự như chất béo bão hòa và trans fat, sự hiện diện quá mức của triglyceride trong máu (do tiêu thụ đồ ăn nhiều đường) cũng là một yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến đau tim và đột quỵ.
Người bị rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chứa nhiều carbohydrate tinh chế (tinh bột đã qua quá trình xử lý công nghiệp) sẽ giúp quá trình kiểm soát mức lipid máu diễn ra hiệu quả hơn.
Bởi lẽ, carbohydrate tinh chế, khi được tiêu thụ quá mức, có thể nhanh chóng được chuyển hóa nhanh chóng thành đường glucose trong máu và thúc đẩy tổng hợp lipid trong gan.
Vì vậy, tương tự như việc tiêu thụ thực phẩm nhiều đường, việc dung nạp carbohydrate tinh chế quá mức cũng có thể làm tăng mức triglyceride và cholesterol LDL (cholesterol xấu) trong máu, đồng thời giảm cholesterol HDL (cholesterol tốt).
Mặt khác, việc tiêu thụ quá nhiều carbohydrate tinh chế có thể thúc đẩy tế bào kháng insulin (hoóc-môn điều hòa đường huyết); qua đó, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 – một biến chứng phổ biến ở người bệnh rối loạn lipid máu và cũng đồng thời là một yếu tố nguy cơ cho bệnh tim mạch.
Carbohydrate tinh chế chứa nhiều trong gạo trắng, bánh mì trắng và bánh kẹo ngọt
Thức ăn mặn là món ăn có chứa nhiều muối natri. Một chế độ ăn giàu muối natri có thể kích thích cơ thể tích nước, làm tăng tạm thời thể tích tuần hoàn máu và dẫn đến tăng huyết áp – một yếu tố nguy cơ khác cho bệnh tim mạch.
Đối với người bệnh rối loạn lipid máu, sự hiện diện quá mức của chất béo, đặc biệt là triglyceride trong máu, có thể khiến máu trở nên “đậm đặc” hơn và làm huyết áp tăng cao hơn so với người bình thường.
Huyết áp tăng cao khiến tim phải là việc “cực nhọc” hơn để bơm máu đi khắp cơ thể. Điều này có thể gây tổn thương cho cả tim lẫn thận – cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc lọc máu, từ đó làm tăng nguy cơ suy tim và suy thận mạn tính.
Do đó, việc kiêng ăn đồ mặn đối với người mắc bệnh rối loạn mỡ máu là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe tim mạch và thận.
Rượu bia chứa nhiều cồn, tồn tại dưới dạng ethanol. Nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ nhiều hơn 14g ethanol mỗi tuần có liên quan đến lượng chất béo trung tính trong huyết thanh cao hơn 0.041 mmol/L (0.7 mg/dL).
Như đã trình bày bên trên, triglyceride máu tăng cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác (viêm tụy, tổn thương võng mạc,…).
Do đó, người bị rối loạn lipid máu kiêng ăn gì và uống gì chứa nhiều cồn, điển hình như rượu bia, là điều luôn được nhiều chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, một số thực phẩm phổ biến có khả năng gây rối loạn mỡ máu mà bạn cần hạn chế tiêu thụ bao gồm:
Người bệnh rối loạn lipid máu nên kiêng tiêu thụ thịt đỏ vì thịt đỏ chứa lượng cao chất béo bão hòa và cholesterol, hai yếu tố có thể làm tăng mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) trong máu.
Mức cholesterol LDL cao là một yếu tố nguy cơ cho bệnh tim mạch vì nó có thể dẫn đến sự hình thành mảng bám trong động mạch, làm giảm hoặc cản trở lưu lượng máu đến tim và các bộ phận khác của cơ thể.
Ngược lại, việc giảm tiêu thụ thịt đỏ và thay thế bằng nguồn protein lành mạnh như thủy hải sản, thịt gia cầm bỏ da và các loại đậu,… có thể giúp cải thiện mức lipid trong máu và giảm nguy cơ phát triển các vấn đề sức khỏe liên quan đến tim mạch.
Người bệnh rối loạn mỡ máu cần hạn chế tối đa tiêu thụ thịt đỏ (heo, bò, cừu, dê,…)
Tương tự như thịt đỏ, người bệnh rối loạn lipid máu nên kiêng tiêu thụ nội tạng động vật vì nội tạng (như gan, tim và thận,…) thường chứa lượng cholesterol và chất béo bão hòa cao.
Không những thế, nội tạng động vật còn chứa lượng vitamin A cao vượt ngưỡng thông thường. Trung bình, hàm lượng vitamin A trong 100g gan bò / lợn thường cao gấp 5 – 6 lần trong 100g cà rốt, và cao gấp 7 – 8 lần mức vitamin A khuyến nghị tiêu thụ hàng ngày dành cho người trưởng thành.
Việc hấp thụ quá mức vitamin A có thể gây ngộ độc gan – cơ quan chuyển hóa chất béo chính của cơ thể, từ đó gây tích tụ lipid trong máu. Vì thế, việc hạn chế hoặc tránh ăn nội tạng động vật giúp tăng cường chức năng gan, kiểm soát tốt mức lipid máu và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Người bệnh rối loạn mỡ máu kiêng ăn gì chiên, rán sẽ tốt hơn cho sức khỏe. Nguyên nhân là vì quá trình chiên rán thường sử dụng dầu đun sôi nhiều lần ở nhiệt độ cao. Quá trình này có thể tạo ra chất béo chuyển hóa (trans fat) và góp phần làm tăng lượng chất béo bão hòa sẵn có trong thực phẩm.
Như đã trình bày bên trên, chất béo bão hòa và chuyển hóa có thể làm tăng mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) và triglyceride trong máu, đồng thời giảm cholesterol HDL (cholesterol tốt), từ đó làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ.
Ngược lại, người bệnh rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chiên, rán giúp giúp giảm nguy cơ tăng lipid máu và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Tương tự như đồ ăn chiên rán, sữa và các chế phẩm từ sữa nguyên kem (sữa chua, phô mát,…) cũng chứa hàm lượng cao chất béo bão hòa – loại chất béo có thể làm tăng mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) trong máu và gây hại cho sức khỏe tim mạch.
Do đó, thay vì tiêu thụ sữa và chế phẩm từ sữa nguyên kem, người bệnh nên ưu tiên chọn các sản phẩm sữa ít béo (tách béo một phần) hoặc không béo. Đây là cách lý tưởng để bạn vừa có thể cắt giảm chất béo bão hòa ra khỏi chế độ ăn, vừa có thể tận hưởng được nhiều lợi ích sức khỏe khác đến từ hàm lượng cao vitamin chứa trong sữa.
Người bệnh rối loạn lipid máu nên kiêng tiêu thụ sữa nguyên kem và chế phẩm từ chúng (sữa chua, phô mai,…)
Không phải tất cả loại chất béo từ thực vật đều tốt cho sức khỏe, ví dụ như dầu dừa, loại dầu thực vật chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo trung tính.
Mặc dù dầu dừa được nhiều người yêu thích và cho rằng chúng có nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng thực tế đã chứng minh tiêu thụ dầu dừa có thể làm tăng mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) so với các loại dầu thực vật khác.
Vì thế, người bệnh rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chứa dầu dừa, điển hình như nước cốt dừa, cơm dừa hoặc đồ ăn công nghiệp chứa dầu dừa trong bảng thành phần, sẽ giúp cải thiện lipid máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Người bệnh rối loạn lipid máu kiêng ăn gì chứa thịt chế biến sẵn là điều vô cùng quan trọng. Bởi lẽ, các loại thức ăn này chứa lượng lớn cả 4 hợp chất gây hại cho người bệnh rối loạn lipid máu như đã trình bày bên trên, trong đó bao gồm béo bão hòa, transfat, đường và natri.
Nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ hàm lượng lớn thịt chế biến sẵn có thể làm nguy cơ tăng triglyceride máu, tăng cholesterol máu và nguy cơ rối loạn lipid máu tăng lên lần lượt là 29% 38, 32% (ở nam giới) và 18%, 9%, 10% (ở nữ giới).
Không những thế, lượng đường tinh chế và natri cao trong các sản phẩm thịt chế biến sẵn (thịt hộp) cũng góp phần gây tăng huyết áp và thúc đẩy bệnh tiểu đường khởi phát. Đây là hai yếu tố có thể làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn lipid máu.
Vì vậy, hạn chế tiêu thụ thịt chế biến sẵn, ưu tiên lựa chọn thực phẩm tươi và chuẩn bị bữa ăn tại nhà là cách tốt nhất để kiểm soát chế độ ăn và hỗ trợ quản lý lipid máu hiệu quả.
Tương tự như thịt chế biến sẵn, người bệnh rối loạn lipid máu nên kiêng ăn mì ăn liền vì sản phẩm này thường giàu chất béo chuyển hóa (dưới dạng dầu cọ hydro hóa chứa trong các gói sốt), tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe tim mạch.
Ngoài ra, lượng natri cao trong mì ăn liền, tồn tại dưới dạng muối nêm, có thể dẫn đến tăng huyết áp, làm trầm trọng thêm tình trạng rối loạn lipid máu. Do đó, việc tránh tiêu thụ mì ăn liền giúp ngăn ngừa tăng lipid máu và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Mì ăn liền chứa nhiều natri và chất béo chuyển hóa trong các gói sốt / gia vị đính kèm
Người bệnh rối loạn mỡ máu cần kiêng một số thói quen xấu để bảo vệ sức khỏe và hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra thuận lợi. Cụ thể như sau:
Hút thuốc lá được chứng minh là có khả năng làm gia tăng hoạt động của gen lipase tại gan. Gen này có nhiệm vụ tạo ra một loại enzyme gọi là enzyme lipase gan.
Trong cơ thể, enzyme lipase gan giúp chuyển đổi các cholesterol mật độ rất thấp (VLDL) và cholesterol mật độ trung bình (IDL) trong máu thành cholesterol LDL – loại cholesterol trực tiếp gây xơ vữa động mạch
Do đó, hút thuốc không chỉ khiến bệnh rối loạn mỡ máu tiến triển nặng, mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Không những thế, một vài nghiên cứu còn cho thấy, việc phơi nhiễm khói thuốc lá thụ động trong thời gian dài cũng có thể dẫn đến rối loạn lipid máu. Điều này cho thấy rằng không chỉ những người hút thuốc mà cả những người xung quanh họ cũng bị ảnh hưởng.
Vì vậy, “bị rối loạn mỡ máu kiêng hút thuốc” từ lâu đã trở thành một điều kiện cơ bản, buộc người bệnh phải tuân thủ nếu muốn kiểm soát bệnh hiệu quả.
Người bị rối loạn mỡ máu không nên ăn nhiều calo vì tình trạng thừa cân, béo phì do ăn quá nhiều có thể gây áp lực lên gan, khiến gan gặp khó khăn trong việc chuyển hóa chất béo, dẫn đến tăng mức cholesterol và triglyceride trong máu.
Tập thể dục đều đặn kích thích nhu cầu sử dụng chất béo trong cơ thể một cách tự nhiên và tăng cường chức năng gan, từ đó làm tăng mức cholesterol HDL (tốt) và giảm mức cholesterol LDL (xấu) cũng như triglyceride trong máu.
Mặt khác, vận động còn giúp cải thiện cân nặng, hỗ trợ cải thiện lipid máu vô cùng hiệu quả. Theo nghiên cứu, giảm cân, dù chỉ giảm 5% khối lượng, cũng có thể làm giảm tổng lượng cholesterol toàn phần và triglyceride trong máu xuống lần lượt là 22.1% và 59%.
Do đó, người bệnh rối loạn lipid máu không nên lười vận động mà cần tích cực hoạt động thể chất, ít nhất là 30 phút / ngày, trong 5 ngày / tuần để hỗ trợ kiểm soát bệnh hiệu quả.
Căng thẳng kéo dài khiến cơ thể tăng cường giải phóng hoóc-môn cortisol, làm tăng đường huyết và kích thích gan tổng hợp chất béo quá mức. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng của cả cholesterol và triglyceride trong máu.
Trong khi đó, thiếu ngủ vừa có thể gây căng thẳng, vừa làm rối loạn nội tiết tố; qua đó, làm giảm khả năng cơ thể chuyển hóa glucose và lipid ở gan, dẫn đến rối loạn lipid máu. Vì vậy, để giữ cho mức lipid trong máu ổn định, việc quản lý căng thẳng và đảm bảo ngủ đủ giấc là điều rất quan trọng.
Thư giãn và ngủ đủ giấc hỗ trợ quá trình điều trị rối loạn lipid máu diễn ra thuận lợi
Để cải thiện tình trạng rối loạn mỡ máu, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
Bên cạnh việc kết hợp các biện pháp điều trị được gợi ý bên trên, bạn cũng nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi mức độ tiến triển và có biện pháp cải thiện phương pháp điều trị (nếu cần thiết).
Tóm lại, trên hành trình đối phó với rối loạn lipid máu, hiểu rõ rối loạn lipid máu kiêng ăn gì và kiên trì xây dựng một lối sống lành mạnh chính là “chìa khóa” để quản lý bệnh hiệu quả. Hy vọng rằng thông qua bài viết này, bạn đã có thêm những thông tin bổ ích để tự tin hơn trong việc kiểm soát bệnh và dự phòng những biến chứng tiềm ẩn.
