Suy giảm trí nhớ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách cải thiện

Suy giảm trí nhớ là một vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên thế giới. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu suy giảm trí nhớ có thể giúp bạn chủ động lên kế hoạch dự phòng và cải thiện bệnh một cách hiệu quả. Vậy, hội chứng suy giảm trí nhớ là gì? Người bệnh suy giảm trí nhớ cần làm gì để tình trạng này không tiến triển nặng? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome khám phá ngay trong bài viết sau.

Suy giảm trí nhớ là gì? Làm sao để cải thiện tình trạng này?

Suy giảm trí nhớ là gì?

Suy giảm trí nhớ (amnesia), hay còn gọi là chứng hay quên, đãng trí hoặc lẫn, là tình trạng não bộ bị mất khả năng ghi nhớ hoặc hồi tưởng về thông tin, sự kiện hoặc kinh nghiệm đã tích lũy được trong quá khứ.

Tình trạng hay quên do chứng suy giảm trí nhớ gây ra này thường xảy ra đột ngột, lặp đi lặp lại nhiều lần, ít có xu hướng “ủ bệnh” (tiến triển chậm) hoặc trở nên nặng dần theo thời gian.

Lưu ý:

Chứng suy giảm trí nhớ (amnesia) thường bị nhầm lẫn với bệnh sa sút trí tuệ (dementia) nhưng thực chất đây là hai vấn đề sức khỏe riêng biệt. Cụ thể:

Phân loại suy giảm trí nhớ

Suy giảm trí nhớ có thể được phân loại thành 7 hình thức chính, trong đó bao gồm:

• Suy giảm trí nhớ ngược dòng (retrograde amnesia): Trong hình thức suy giảm trí nhớ này, người bệnh thường gặp khó khăn trong việc nhớ lại thông tin từ quá khứ, nhưng vẫn có khả năng học hỏi và tạo ra ký ức mới;
• Suy giảm trí nhớ thuận chiều (anterograde amnesia): Là tình trạng não bộ mất khả năng tạo ra ký ức mới sau một sự kiện gây mất trí nhớ, trong khi ký ức từ quá khứ (trước sự kiện gây mất trí nhớ) vẫn có thể được duy trì;
• Suy giảm trí nhớ thoáng qua (transient global amnesia): Là tình trạng mất trí nhớ đột ngột và tạm thời. Người bệnh thường quên những sự kiện gần đây và khó hình thành ký ức mới, nhưng trí nhớ sẽ trở lại sau vài giờ hoặc vài ngày; (1)
• Suy giảm trí nhớ tuổi thơ (infantile or childhood amnesia): Là hiện tượng lãng quên tự nhiên, phổ biến ở người trưởng thành, khiến chúng ta không thể nhớ lại các sự kiện từ khi còn nhỏ, diễn ra trước 5 tuổi; (2)
• Suy giảm trí nhớ phân ly (dissociative amnesia): Người bệnh bị mất trí nhớ sau một sự kiện quan trọng, thường diễn ra sau một giai đoạn stress, trầm cảm hoặc một cú sốc tâm lý;
• Suy giảm trí nhớ sau chấn thương (post-traumatic amnesia): Xảy ra sau chấn thương đầu, gây mất trí nhớ tạm thời về sự kiện trước hoặc/và sau chấn thương; (3)
• Suy giảm trí nhớ do thuốc (drug-induced amnesia): Xảy ra khi bạn sử dụng thuốc có tác dụng phụ là gây suy giảm trí nhớ, điển hình là nhóm thuốc an thần dùng trong điều trị rối loạn giấc ngủ và bệnh trầm cảm.

Chứng suy giảm trí nhớ thoáng qua thường xuất hiện đột ngột mà không có dấu hiệu báo trước

Nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ

Nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ có thể bao gồm:

• Tổn thương hoặc rối loạn thần kinh (thoái hóa thần kinh do tuổi tác, bệnh Alzheimer, bệnh sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương,…);
• Bệnh tim mạch (chứng phình động mạch não, đột quỵ do tắc nghẽn mạch máu não,…);
• Chấn thương não;
• Tình trạng nhiễm trùng máu hoặc não;
• Ngộ độc rượu hoặc kim loại nặng;
• Lạm dụng thuốc;
• Hội chứng Wernicke-Korsakoff (tình trạng thiếu vitamin B1 nghiêm trọng xảy ra do lạm dụng rượu bia trong thời gian dài); (4)
• Tiếp xúc với chất độc môi trường như khí carbon monoxide;
• Rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu hoặc trải qua sự kiện tâm lý gây sốc.

Dấu hiệu suy giảm trí nhớ

Khi bị suy giảm trí nhớ, bạn có thể gặp các dấu hiệu như:

• Khó nhớ các sự kiện đã qua; (5)
• Quên tên người hoặc khuôn mặt từng gặp;
• Không nhớ đường đi hoặc địa điểm;
• Quên các sự kiện sắp tới.

Đặc biệt, ở người bị suy giảm trí nhớ, bộ não có thể vô thức tạo ra những thông tin sai lầm để điền thông tin vào vùng ký ức bị thiếu sót, gây nên hiện tượng “nhầm lẫn”.

Những người bị nhầm lẫn thường tin rằng những gì họ nhớ là đúng, mặc dù thực tế có thể rất khác, và họ cũng không hề có ý định nói dối.

Trong hầu hết trường hợp, nhầm lẫn thường không gây hại nhưng có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi tình trạng suy giảm trí nhớ tiến triển nặng.

Hội chứng suy giảm trí nhớ kéo dài bao lâu?

Hội chứng suy giảm trí nhớ có thể kéo dài từ vài phút đến vĩnh viễn, tất cả là tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.

Ví dụ:

• Chứng suy giảm trí nhớ do chấn thương đầu nhẹ có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Trong khi đó, tình trạng chấn thương đầu nặng hơn có thể khiến trí nhớ suy giảm từ vài ngày đến vài tháng.
• Đặc biệt, khi suy giảm trí nhớ là do vấn đề thoái hóa thần kinh, điển hình như bệnh Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ thùy trán – thái dương (frontotemporal dementia), chúng thường kéo dài vĩnh viễn, tức không thể được phục hồi.

Suy giảm trí nhớ có nguy hiểm không?

Trong hầu hết trường hợp, hội chứng suy giảm trí nhớ thường KHÔNG GÂY NGUY HIỂM mà chỉ tạm thời khiến nhịp sống của người bệnh bị đảo lộn.

Theo các chuyên gia khoa học thần kinh, tình trạng suy giảm trí nhớ KHÔNG PHẢI là một yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ, động kinh hay có thế gây nên bất kỳ biến chứng sức khỏe nào.

Do đó, người bệnh suy giảm trí nhớ hoàn toàn có thể an tâm vui sống mà không lo ngại mình sẽ bị mắc những bệnh lý thần kinh nguy hiểm trong tương lai.

Tuy nhiên, bạn cần lưu ý, trong những tình huống hiếm gặp, tình trạng suy giảm trí nhớ CÓ THỂ GÂY NGUY HIỂM, là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý thần kinh tiềm ẩn khi:

• Dấu hiệu suy giảm trí nhớ thoáng qua xuất hiện nhiều hơn 2 lần;
• Mức độ đãng trí có dấu hiệu tăng dần theo thời gian, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống;
• Tình trạng suy giảm trí nhớ còn đi kèm với các dấu hiệu sa sút nhận thức khác như rối loạn ngôn ngữ, gặp khó khăn trong việc phán đoán thời gian / khoảng cách / vị trí / đường đi,…

Suy giảm trí nhớ có thể là dấu hiệu nguy hiểm khi đi kèm với các triệu suy giảm nhận thức khác về thời gian, không gian,…

Phương pháp chẩn đoán suy giảm trí nhớ

Để chẩn đoán chứng bệnh suy giảm trí nhớ, đầu tiên, bác sĩ sẽ đặt câu hỏi về cuộc sống, các sự kiện gần đây và các triệu chứng hay quên mà bạn đang gặp phải. Sau đó, họ sẽ cho bạn làm các bài kiểm tra về thể chất và nhận thức để đánh giá mức độ suy giảm trí nhớ.

Một số bài kiểm tra nhận thức và trí nhớ dùng để chẩn đoán bệnh suy giảm trí nhớ có thể bao gồm:

• Bài kiểm tra Trạng thái Tâm thần Tối thiểu (Mini Mental State Examination – MMSE): Là một công cụ kiểm tra phổ biến được sử dụng để đánh giá chức năng nhận thức cơ bản, bao gồm trí nhớ, khả năng tập trung, khả năng tính toán, ngôn ngữ và khả năng đọc hiểu hình ảnh.
• Bài kiểm tra Suy giảm Nhận thức Sáu mục (Six Item Cognitive Impairment Test – 6CIT): Là một bài kiểm tra nhanh, gồm sáu câu hỏi, dùng để đánh giá mức độ suy giảm nhận thức. Bài kiểm tra này tập trung vào trí nhớ và tốc độ xử lý thông tin.
• Bài kiểm tra Tâm thần Viết tắt (Abbreviated Mental Test – AMT): Là một bài kiểm tra ngắn gồm 10 câu hỏi đơn giản, được sử dụng để đánh giá chức năng nhận thức, đặc biệt là trí nhớ và sự nhận thức về thời gian và không gian.

Sau các bài kiểm tra nhận thức và trí nhớ, bác sĩ sẽ chỉ định bạn thực hiện nhiều thủ tục thăm khám lâm sàng (xét nghiệm máu, đo điện não đồ, chọc dò tủy sống,…) kết hợp sử dụng nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại (chụp CT cắt lớp, chụp cộng hưởng từ MRI,…) để tìm kiếm nguyên nhân gây sa sút trí nhớ.

Nhìn chung, quy trình xét nghiệm bệnh suy giảm trí nhớ thường không cố định, mà được chỉ định dựa nguyên nhân gây ra bệnh mà bác sĩ nghi ngờ, cũng như các triệu chứng khác mà bạn có thể có.

Phương pháp điều trị suy giảm trí nhớ

Trong nhiều trường hợp, chứng suy giảm trí nhớ có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu bạn có vấn đề rối loạn thể chất hoặc tâm thần tiềm ẩn, việc điều trị là điều cần thiết.

Phương pháp điều trị suy giảm trí nhớ thường không cố định mà có thể tùy biến dựa trên nguyên nhân gây ra bệnh. Ví dụ:

Lưu ý:

• Hiện tại, không có bất kỳ loại thuốc nào có thể điều trị được tất cả các loại suy giảm trí nhớ;
• Hầu hết người bị suy giảm trí nhớ sẽ không thể phục hồi được toàn bộ trí nhớ đã mất, đặc biệt là khi nguyên nhân gây bệnh có liên quan đến bệnh lý mạn tính;
• Trong nhiều trường hợp, mục tiêu của quá trình điều trị bệnh suy giảm trí nhớ là chỉ để kiểm soát tốt triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh chứ không phải để khôi phục lại phần ký ức đã bị mất.

Mỗi nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ khác nhau cần được chuyên gia tư vấn và chỉ định một cách điều trị khác nhau

Cách khắc phục và phòng ngừa suy giảm trí nhớ

Khắc phục và phòng ngừa bệnh suy giảm trí nhớ đòi hỏi bạn cần phải xây dựng một thói quen sống lành mạnh và khoa học. Cụ thể:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Tập luyện thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc (ít nhất 7 tiếng / đêm) và ăn uống đủ chất (đặc biệt là vitamin B1, B3, B4 và B12) giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, bao gồm cả sức khỏe não bộ;
• Xây dựng thói quen khoa học: Thường xuyên cất vật dụng cá nhân tại cùng một vị trí để dễ nhớ, lên kế hoạch rõ ràng bằng cách viết lên giấy trước khi hành động, sử dụng điện thoại di động để đặt lịch nhắc hẹn hoàn thành công việc,… là những cách hỗ trợ phòng bệnh suy giảm trí nhớ hiệu quả;
• Thử thách trí não: Tham gia các hoạt động tư duy như đọc sách, chơi trò chơi trí tuệ, học ngoại ngữ,… giúp bạn kích thích trí não, làm chậm tốc độ thoái hóa thần kinh;
• Tránh đồ uống chứa cồn: Giảm thiểu hoặc tránh sử dụng rượu bia giúp ngăn ngừa tình trạng ngộ độc rượu gây suy giảm trí nhớ;
• Bảo vệ đầu: Đeo mũ bảo hiểm khi tham gia các hoạt động thể thao, sử dụng dây an toàn trong xe hơi để hạn chế tối đa nguy cơ chấn thương não, ảnh hưởng tiêu cực đến trí nhớ;
• Quản lý stress: Áp dụng các kỹ thuật giảm căng thẳng như thiền, yoga hoặc hít thở sâu để cân bằng tâm lý cũng góp phần cải thiện trí nhớ;
• Kiểm soát các bệnh lý liên quan: Nếu nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ là do bệnh lý mạn tính (bệnh Alzheimer, bệnh tim mạch,…), bạn cần chủ động tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ để kiểm soát bệnh, góp phần ngăn chặn tình trạng suy giảm trí nhớ tiến triển nặng.
• Sử dụng thực phẩm chức năng: Nếu nguyên nhân gây suy giảm trí nhớ của bạn đến từ stress hoặc tuần hoàn máu não kém, hãy hỏi ý kiến bác sĩ về việc bổ sung thực phẩm chức năng chứa bô đôi hoạt chất việt quất (blueberry) và bạch quả (Ginkgo biloba), điển hình như viên uống bổ não OTiV, để hỗ trợ cải thiện tình trạng bệnh.

Viên uống bổ não OTiV hỗ trợ cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ với bộ đôi hoạt chất đến từ việt quất (blueberry) và bạch quả (Ginkgo biloba)

Bị suy giảm trí nhớ: Khi nào đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ khi mất trí nhớ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, như gặp khó khăn trong việc hoàn thành công việc quen thuộc vì đột ngột quên mất những thông tin quan trọng.

Đặc biệt, nếu chứng hay quên mới xuất hiện trong thời gian gần đây nhưng có dấu hiệu tiến triển nhanh chóng hoặc đã khởi phát trên 2 lần, bạn cũng nên đặt lịch hẹn với bác sĩ càng sớm càng tốt để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Nếu bạn đang lo lắng về tình trạng suy giảm trí nhớ hoặc muốn kiểm tra chức năng nhận thức để có kế hoạch dự phòng, Trung tâm Khoa học Thần kinh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có thể là điểm đến lý tưởng mà bạn đang tìm kiếm.

Tại đây, chúng tôi cung cấp các dịch vụ chẩn đoán và điều trị chất lượng cao, với đội ngũ chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực thần kinh. Đến với BVĐK Tâm Anh, chúng tôi cam kết mang đến cho bạn sự chăm sóc tận tụy cùng các giải pháp điều trị toàn diện, giúp bạn duy trì và cải thiện trí nhớ hiệu quả.

Trên đây là những thông tin quan trọng về hội chứng suy giảm trí nhớ. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh đến từ đâu, cũng như người bị suy giảm trí nhớ cần làm gì để cải thiện tình trạng bệnh. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe!