Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Nhiễm vi khuẩn HP là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý nghiêm trọng ở dạ dày. Đặc biệt, loại vi khuẩn có thể tồn tại trong cơ thể đến suốt đời nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Vậy, vi khuẩn HP là gì? Nhiễm khuẩn HP có nguyên nhân từ đâu? Triệu chứng của bệnh ra sao? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Vi khuẩn HP là gì?
Vi khuẩn HP (tên khoa học: Helicobacter pylori, viết tắt: H. pylori) là loại vi khuẩn gram âm, có thân dạng xoắn ốc cùng với nhiều roi (đuôi nhỏ) ở một đầu. Cấu tạo đặc biệt này giúp vi khuẩn dễ dàng xâm nhập sâu vào lớp niêm mạc và gây ra các phản ứng nhiễm trùng trong dạ dày.
Vi khuẩn HP là loại vi khuẩn duy nhất có khả năng sống sót trong môi trường axit mạnh của dạ dày nhờ khả năng tiết ra enzyme urease, giúp trung hòa axit xung quanh nó.
Nhiễm vi khuẩn H. pylori trong dạ dày không phải lúc nào cũng gây ra bệnh. Tuy nhiên, nếu nhiễm phải các chủng vi khuẩn HP có độc lực cao trong thời gian dài, chúng có thể dẫn đến một số vấn đề ở dạ dày như viêm dạ dày HP, loét, xuất huyết hoặc thậm chí là ung thư nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Vi khuẩn HP có thân hình xoắn ốc cùng các roi ở đầu
Nhiễm trùng HP xảy ra khi vi khuẩn HP xâm nhập vào dạ dày của bạn. Nhờ cơ chế tiết ra enzyme urease để trung hòa axit xung quanh, vi khuẩn HP có thể sống sót và phát triển dễ dàng trong môi trường axit mạnh của dạ dày.
Yếu tố rủi ro khiến bạn có nhiều nguy cơ nhiễm phải vi khuẩn HP bao gồm điều kiện vệ sinh kém (dùng chung dụng cụ ăn uống với người bệnh, sống ở nguồn nước ô nhiễm,…), chế độ ăn uống không khoa học và hệ miễn dịch suy yếu.
Vi khuẩn HP có thể lây nhiễm thông qua các con đường sau:
Cơ chế lây nhiễm qua đường “miệng – miệng” xảy ra khi vi khuẩn H. pylori từ nước bọt hoặc dịch tiết trong miệng của người nhiễm bệnh truyền sang người khác.
Ví dụ, vi khuẩn có thể lây khi dùng chung đồ ăn, thức uống, hoặc thông qua việc hôn nhau. Trẻ nhỏ cũng có thể bị lây nhiễm từ người lớn trong gia đình qua việc dùng chung thìa, đũa hoặc ăn cùng bát.
Khuẩn HP có thể lây qua đường nước bọt khi dùng chung dụng cụ ăn uống hoặc sinh hoạt gần với người bệnh
Vi khuẩn H. pylori có thể tồn tại trong phân của người nhiễm bệnh. Nếu điều kiện vệ sinh không đảm bảo, vi khuẩn từ phân có thể tiếp xúc với nguồn nước nông nghiệp, từ đó làm ô nhiễm thức ăn hoặc nước uống.
Khi người khác tiêu thụ những thực phẩm này, họ có thể bị nhiễm bệnh. Ví dụ thực tế là ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém, không xử lý phân đúng cách, nguy cơ lây nhiễm qua con đường này thường cao hơn.
Lây nhiễm qua đường “phân – tay – miệng” xảy ra khi người nhiễm bệnh không rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh, và sau đó tiếp xúc với thức ăn, nước uống hoặc các vật dụng ăn uống.
Người khác khi ăn uống hoặc chạm vào các vật dụng này rồi đưa tay lên miệng có thể bị nhiễm vi khuẩn H. pylori. Ví dụ, trong gia đình hoặc nhà trẻ, nếu một người không giữ vệ sinh cá nhân tốt, vi khuẩn có thể dễ dàng lây lan.
Ngoài các con đường chính, H. pylori cũng có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp với chất nôn hoặc dịch dạ dày của người bệnh. Ví dụ, trong môi trường y tế, nhân viên y tế có thể bị lây nhiễm nếu không sử dụng các biện pháp phòng ngừa thích hợp khi tiếp xúc với chất dịch cơ thể của bệnh nhân.
Ngoài ra, các thói quen không hợp vệ sinh như ăn uống tại các quán ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh cũng tăng nguy cơ lây nhiễm.
Tất cả mọi người đều có nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP bởi vì đây là loại vi khuẩn dễ dàng lây lan thông qua nước bọt, phân và nguồn nước bị ô nhiễm.
Không những thế, mức độ lưu hành của vi khuẩn HP trong cộng đồng hiện đã ở mức rất cao. Điều này góp phần lớn vào việc làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn HP cho toàn bộ dân số nói chung, bao gồm cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Chỉ tính riêng tại Việt Nam, ước tính có khoảng 70.3% dân số đã nhiễm phải loại vi khuẩn này. Ở Hà Nội, con số này lên đến 76.8% và cá biệt hơn, tại Thành phố Hồ Chí Minh, con số này có thể lên tới 87.7%.
Mặc dù tất cả mọi người đều có nguy cơ nhiễm phải vi khuẩn HP, song trên thực tế, vẫn có một số đối tượng dễ bị nhiễm khuẩn HP hơn phần đông dân số còn lại, trong đó bao gồm:
Tất cả mọi người (không phân biệt độ tuổi) đều có nguy cơ nhiễm khuẩn HP
Các số liệu báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát & Ngăn ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy, có hơn hai phần ba dân số thế giới nhiễm phải loại vi khuẩn này nhưng hầu hết đều không có triệu chứng.
Nếu có xuất hiện triệu chứng, các dấu hiệu nhiễm khuẩn HP thường không đặc hiệu và khác nhau ở mỗi người, có thể bao gồm:
Ngay khi xuất hiện các triệu chứng nêu trên, đặc biệt là đau bụng dai dẳng hoặc đi ngoài phân đen, bạn nên đi khám bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Chẩn đoán vi khuẩn H. pylori được thực hiện thông qua một số phương pháp sau:
Đây là phương pháp phổ biến nhất được dùng để chẩn đoán vi khuẩn HP.
Trong xét nghiệm này, người bệnh cần uống một dung dịch chứa urea.
Nếu H. pylori hiện diện trong dạ dày, nó sẽ phân giải urea thành carbon dioxide (CO2), làm tăng lượng CO2 trong hơi thở của bạn so với mức thông thường, và điều này sẽ được phát hiện khi mẫu khí từ hơi thở được thu thập sau đó.
Xét nghiệm hơi thở (urea breath test) giúp phát hiện vi khuẩn HP thông qua sự gia tăng của khí CO2 trong hơi thở
Tìm kháng nguyên H. pylori trong mẫu phân để xác định sự hiện diện của vi khuẩn. Phương pháp này cũng không xâm lấn và được sử dụng để kiểm tra sau điều trị.
Xác định kháng thể chống H. pylori trong máu. Tuy nhiên, phương pháp này không thể phân biệt giữa nhiễm trùng hiện tại và nhiễm trùng đã qua.
Trong quá trình nội soi dạ dày, bác sĩ có thể lấy mẫu mô từ niêm mạc dạ dày để kiểm tra sự hiện diện của H. pylori. Phương pháp này cho phép chẩn đoán chính xác và đánh giá mức độ tổn thương niêm mạc.
Thực hiện trong quá trình nội soi, mẫu mô từ dạ dày được thử với dung dịch urease. Nếu có sự hiện diện của vi khuẩn HP, dung dịch sẽ thay đổi màu sắc do sự phân giải urea.
Mỗi phương pháp chẩn đoán nêu trên đều có ưu nhược điểm riêng. Vì thế, việc lựa chọn phương pháp nào còn tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của người cũng như chỉ định của bác sĩ.
Dương tính với vi khuẩn H. pylori không phải lúc nào cũng nguy hiểm bởi vì nhiễm phải loại vi khuẩn này không nhất thiết gây ra bệnh. Tuy nhiên, nếu nhiễm phải chủng HP có độc lực cao hoặc nhiễm trong thời gian dài, tình trạng này có thể là nguồn cơn dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn, như viêm / loét dạ dày – tá tràng, xuất huyết đường tiêu hóa hoặc thậm chí là ung thư.
Trong hầu hết trường hợp, việc phát hiện dương tính với vi khuẩn HP không nhất thiết đòi hỏi bạn phải điều trị ngay, trừ khi có các triệu chứng bất thường ở dạ dày như viêm, khó tiêu và đau bụng âm ỉ sau khi ăn.
Vi khuẩn HP không thể tự hết mà cần được điều trị bằng một hoặc nhiều loại thuốc kháng sinh. Khi nhiễm H. pylori, vi khuẩn có thể tồn tại trong dạ dày suốt đời nếu không được điều trị, tiềm ẩn nguy cơ gây ra các vấn đề sức khỏe như viêm loét hoặc thậm chí ung thư dạ dày.
Vi khuẩn HP thường được điều trị bằng phác đồ kết hợp giữa thuốc kháng sinh với các loại thuốc giảm tiết axit dạ dày. Trong trường hợp niêm mạc dạ dày có viêm / sưng hoặc loét, việc kết hợp thêm thuốc bảo vệ niêm mạc có thể được cân nhắc.
Phác đồ điều trị vi khuẩn H. pylori thường kéo dài từ 10 đến 14 ngày. Trong khoảng thời gian này, bạn cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả, ngăn ngừa bệnh tái phát hoặc tình trạng vi khuẩn HP kháng thuốc.
Dưới đây là bảng tóm tắt các phương pháp điều trị chính thường được dùng để kiểm soát / tiêu diệt vi khuẩn H. pylori và hỗ trợ quá trình phục hồi của niêm mạc dạ dày:
| Phương pháp điều trị | Mô tả / đại diện | Vai trò |
| Kháng sinh | Sử dụng kết hợp hai hoặc ba loại kháng sinh như amoxicillin, clarithromycin, metronidazole, hoặc tetracycline. | Diệt vi khuẩn H. pylori và ngăn ngừa tình trạng kháng kháng sinh. |
| Thuốc ức chế bơm proton (PPI) | Các thuốc như omeprazole, lansoprazole, hoặc esomeprazole. | Giảm sản xuất axit dạ dày, giúp niêm mạc lành lại và tăng hiệu quả của kháng sinh. |
| Thuốc giảm axit khác | Sử dụng thuốc H2-antagonist như ranitidine hoặc famotidine. | Giảm tiết axit dạ dày, hỗ trợ chữa lành niêm mạc. |
| Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày | Bismuth subsalicylate và sucralfate có thể được thêm vào phác đồ điều trị. | Bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi axit và vi khuẩn. |
Các biện pháp phòng ngừa lây nhiễm vi khuẩn H. pylori bao gồm:
Bằng cách thực hiện các biện pháp này, bạn có thể làm giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn H. pylori, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Ăn chín uống sôi giúp hạn chế nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn HP từ thực phẩm
Nếu nghi ngờ bản thân bị nhiễm khuẩn HP, bạn nên đặt lịch hẹn với bác sĩ càng sớm càng tốt mà không cần phải chờ đến khi bộc lộ triệu chứng. Bởi lẽ, sự hiện diện quá mức của vi khuẩn HP có thể làm tăng nguy cơ gây viêm loét dạ dày và tá tràng trong tương lai.
Việc thăm khám với bác sĩ là điều cần thiết để bạn được tư vấn xem có nên điều trị nhiễm khuẩn HP hay không. Đặc biệt, nếu các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, đầy hơi, chướng bụng không thuyên giảm, bạn cần thăm khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Nếu bạn lo lắng về vi khuẩn HP trong dạ dày, hãy đến Trung tâm Nội soi & Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để tầm soát kịp thời.
Với các phương pháp xét nghiệm hơi thở và xét nghiệm phân tiên tiến, trung tâm giúp bạn phát hiện vi khuẩn HP một cách nhanh chóng và chính xác, đảm bảo quy trình không đau và an toàn.
Ngoài ra, trung tâm còn quy tụ đội ngũ chuyên gia y tế có chuyên môn cao trong việc tư vấn điều trị vi khuẩn HP. Vì thế, khi đến thăm khám tại đây, bạn sẽ nhận được lộ trình điều trị phù hợp với thể trạng cá nhân, giúp bảo vệ sức khỏe dạ dày lâu dài, ngừa nguy cơ tái phát.
Để đặt lịch tầm soát nhiễm khuẩn HP tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Tóm lại, nhiễm khuẩn HP là nguyên nhân chính gây ra nhiều bệnh lý dạ dày nguy hiểm, nhưng tình trạng này có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Vì thế, nếu nghi ngờ nhiễm vi khuẩn HP, bạn đừng ngần ngại tìm đến sự tư vấn của bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
