Viêm dạ dày tá tràng: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Viêm dạ dày tá tràng là một vấn đề tiêu hóa phổ biến. Cuộc sống hiện đại với nhịp sống căng thẳng, thói quen ăn uống thiếu khoa học và lạm dụng một số loại thuốc đã được cho là góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Vậy, đâu mới là nguyên nhân chính xác dẫn đến bệnh viêm dạ dày tá tràng? Làm thế nào để nhận biết các triệu chứng viêm dạ dày tá tràng và phòng bệnh một cách hiệu quả? Tất cả sẽ được Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome giải đáp ngay trong bài viết sau.

Viêm dạ dày tá tràng là gì? Triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh ra sao?

Viêm dạ dày tá tràng là gì?

Viêm dạ dày tá tràng là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở niêm mạc dạ dày và tá tràng – phần đầu tiên của ruột non, trực tiếp kết nối với dạ dày, nằm sau môn vị. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm dạ dày tá tràng có thể dẫn đến loét, xuất huyết và các biến chứng nghiêm trọng khác.

Phân loại bệnh viêm dạ dày tá tràng

Bệnh viêm dạ dày tá tràng có thể được chia thành hai loại, đó là cấp tính và mãn tính (hoặc mạn tính). Cụ thể như sau:

1. Viêm dạ dày tá tràng cấp tính

Viêm dạ dày tá tràng cấp tính là tình trạng viêm chỉ kéo dài trong ngắn hạn, thường do chất gây kích ứng hoặc nhiễm trùng gây ra, có thể dẫn đến những cơn đau dạ dày bất ngờ nhưng dữ dội.

Tuy nhiên, bệnh có thể được chữa lành hoàn toàn chỉ sau khoảng 2 – 8 tuần nếu nguyên nhân cơ bản được loại bỏ, bằng cách áp dụng các phương pháp điều trị đơn giản như uống thuốc, điều chỉnh lối sống và chế độ dinh dưỡng.

Viêm dạ dày tá tràng cấp tính có thể được chia thành hai loại, đó là xói mòn (ví dụ, xói mòn nông, xói mòn sâu, xói mòn xuất huyết) và không xói mòn (thường do vi khuẩn Helicobacter pylori gây ra)

So sánh hình ảnh bề mặt niêm mạc dạ dày khi bị viêm cấp tính có xói mòn với không có xói mòn

2. Viêm dạ dày tá tràng mạn tính

Viêm dạ dày tá tràng mạn tính là tình trạng niêm mạc dạ dày bị tổn thương lâu dài, có thể kéo dài nhiều tháng đến nhiều năm. Viêm dạ dày tá tràng mạn tính được chia thành 3 loại dựa trên các nguyên nhân liên quan:

• Loại 1 là do hệ thống miễn dịch của bạn phá hủy các tế bào dạ dày.
• Loại 2 là loại phổ biến nhất, do vi khuẩn Helicobacter pylori (H.pylori) gây ra.
• Loại 3 là do việc lạm dụng các chất kích ứng hóa học như thuốc chống viêm không steroid (NSAID), rượu bia,… trong thời gian dài gây ra.

Nguyên nhân gây viêm dạ dày tá tràng

Viêm dạ dày tá tràng có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:

• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori: Là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm dạ dày tá tràng, có liên quan đến khoảng 82% tổng số ca viêm dạ dày hiện nay.
• Lạm dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các loại thuốc này có thể làm giảm tiết chất nhầy và bicarbonate (chất kiềm hóa) để bảo vệ niêm mạc, khiến niêm mạc bị kích ứng, dẫn đến viêm.
• Căng thẳng kéo dài: Có thể làm tăng tiết axit dạ dày, gây kích ứng niêm mạc.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều thức ăn cay, nóng, nhiều chất béo, hoặc uống rượu bia, cà phê có thể kích thích niêm mạc dạ dày.
• Hút thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá kích thích tiết axit dạ dày và làm giảm khả năng bảo vệ của niêm mạc. (1)
• Mắc bệnh lý gây viêm ruột (Inflammatory bowel disease – IBD): Theo các số liệu thống kê từ Đại học Oxford cho thấy, những người mắc IBD có nhiều nguy cơ bị viêm dạ dày tá tràng (không phải do nhiễm H. pylori) cao hơn những người không mắc IBD.
• Bệnh lý khác: Bao gồm các bệnh lý tự miễn khác hoặc bệnh Celiac (không dung nạp gluten), có thể gây viêm ruột mãn tính, rồi dẫn đến viêm dạ dày tá tràng.

Nhiễm phải khuẩn Helicobacter pylori là nguyên nhân hàng đầu gây viêm dạ dày tá tràng

Đối tượng dễ mắc bệnh viêm dạ dày tá tràng

Dựa vào những nguyên nhân gây viêm dạ dày tá tràng nêu trên, có thể thấy, những đối tượng dễ mắc bệnh viêm dạ dày và tá tràng có thể bao gồm:

• Người nhiễm phải vi khuẩn Helicobacter pylori (ước tính chiếm hơn 70% dân số);
• Người có tiền sử dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) trong thời gian dài;
• Người có chế độ ăn uống thiếu cân đối (tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa, đường, caffeine, rượu bia,…);
• Người có lối sống thiếu khoa học (hút thuốc lá, làm việc quá sức, thường xuyên lo lắng, lười vận động,…);
• Người mắc bệnh tự miễn và các bệnh lý khác có thể gây viêm ruột.

Triệu chứng viêm dạ dày tá tràng

Triệu chứng của viêm dạ dày tá tràng có thể bao gồm:

• Đau bụng: Thường là đau rát hoặc đau âm ỉ ở vùng thượng vị. Cảm giác đau có thể tăng lên khi bụng đói hoặc sau khi ăn;
• Buồn nôn và nôn mửa: Cảm giác buồn nôn thường xuất hiện kèm theo đau bụng, đôi lúc đi kèm nôn mửa, đặc biệt khi ổ viêm đã tiến triển thành vết loét, gây xuất huyết niêm mạc;
• Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu: Do thức ăn không được tiêu hóa hiệu quả ở dạ dày với tá tràng;
• Chán ăn và giảm cân: Mất cảm giác thèm ăn và giảm cân không rõ nguyên nhân bởi hiệu suất hấp thụ dưỡng chất ở tá tràng bị suy giảm;
• Mệt mỏi: Do mất máu hoặc thiếu dinh dưỡng, đặc biệt khi tình trạng viêm kéo dài, gây xuất huyết niêm mạc dạ dày và tá tràng.

Nếu không được điều trị kịp thời, các biểu hiện viêm dạ dày tá tràng nêu trên có thể tiến triển năng, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như nôn ra máu, đau đầu, hoa mắt, đi ngoài phân đen, suy nhược thể chất hoặc thậm chí là ung thư dạ dày tá tràng (đặc biệt khi nguyên nhân gây bệnh đến từ vi khuẩn H. pylori).

Đau bụng, đầy hơi, khó tiêu có thể là dấu hiệu viêm dạ dày tá tràng

Bệnh viêm dạ dày tá tràng có lây không?

Viêm dạ dày tá tràng có thể lây nếu nguyên nhân gây bệnh là do nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori). Vi khuẩn này có thể lây lan qua con đường tiếp xúc trực tiếp giữa người với người, nước bọt, chất nôn, phân, sử dụng chung dụng cụ ăn uống, nước hoặc nguồn thực phẩm bị nhiễm khuẩn.

Tuy nhiên, nếu tình trạng viêm dạ dày tá tràng đến từ các nguyên nhân khác như lạm dụng thuốc chống viêm, căng thẳng hoặc do chế độ ăn uống,… thì chúng đều không lây nhiễm.

Viêm dạ dày tá tràng có nguy hiểm không?

Viêm dạ dày tá tràng có thể nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Loét dạ dày tá tràng: Tổn thương niêm mạc kéo dài có thể tiến triển thành viêm loét dạ dày tá tràng, làm đứt gãy niêm mạc, hình thành vết loét gây đau đớn;
• Xuất huyết tiêu hóa: Viêm hoặc loét nặng có thể gây chảy máu, dẫn đến thiếu máu hoặc suy nhược thể chất;
• Thủng dạ dày hoặc tá tràng: Nếu vết loét ăn sâu, có thể dẫn đến thủng, gây viêm phúc mạc – một tình trạng cấp cứu.
• Hẹp môn vị: Viêm dạ dày tá tràng mãn tính có thể hình thành sẹo, gây xơ hóa vùng nối giữa dạ dày và tá tràng (môn vị). Sự xơ hóa này làm hẹp đường ra của dạ dày, gây tắc nghẽn, cản trở sự lưu thông của thức ăn từ dạ dày xuống ruột non, dẫn đến triệu chứng nôn mửa và khó tiêu.

Do đó, phát hiện sớm và điều trị kịp thời là điều cần thiết để ngăn ngừa những biến chứng nêu trên.

Chẩn đoán bệnh viêm dạ dày và tá tràng

Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh viêm dạ dày tá tràng thông qua các phương pháp sau:

1. Nội soi dạ dày tá tràng

Sử dụng ống nội soi có gắn camera ở đầu để quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày và tá tràng, giúp phát hiện vùng viêm gây phù nề, sưng đỏ hoặc xói mòn niêm mạc (nếu có).

Nội soi là phương pháp chẩn đoán viêm dạ dày tá tràng phổ biến hiện nay

2. Xét nghiệm máu, hơi thở, phân

Nhằm phát hiện dấu vết của vi khuẩn H. pylori, nguyên nhân hàng đầu gây viêm dạ dày tá tràng. Trong đó:

• Xét nghiệm máu: Giúp tìm kiếm kháng thể chống lại H. pylori trong hệ miễn dịch. Sự hiện diện của kháng thể cho thấy cơ thể đã phản ứng với vi khuẩn này.
• Xét nghiệm hơi thở: Bệnh nhân được cho uống một dung dịch chứa ure. Nếu H. pylori hiện diện, vi khuẩn sẽ phân hủy ure thành amoniac và CO2, được phát hiện thông qua hơi thở.
• Xét nghiệm phân: Giúp tìm kiếm kháng nguyên hoặc dấu vết di truyền của H. pylori trong mẫu phân, xác định sự hiện diện của vi khuẩn. Bên cạnh đó, xét nghiệm phân cũng giúp tầm soát các dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa (nếu có) do viêm dạ dày tá tràng gây ra.

3. Chụp X-quang dạ dày tá tràng

Giúp phát hiện các tổn thương, vết loét hoặc tình trạng hẹp môn vị (nếu có).

4. Sinh thiết niêm mạc dạ dày và tá tràng

Lấy mẫu mô từ niêm mạc thông qua phương pháp nội soi để mang đi kiểm tra dưới kính hiển vi, từ đó xác định mức độ viêm và loại trừ các bệnh lý khác như ung thư.

Viêm dạ dày tá tràng có khỏi được không?

Bệnh viêm dạ dày tá tràng có thể được chữa khỏi sau vài ngày (trong trường hợp viêm cấp tính) hoặc vài tuần đến vài tháng (trong trường hợp viêm mãn tính) nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể trở nặng hoặc tái phát và dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị viêm dạ dày tá tràng

Để điều trị bệnh viêm dạ dày tá tràng, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều phương pháp sau:

1. Bổ sung thuốc đường uống

• Thuốc kháng sinh: Giúp diệt vi khuẩn Helicobacter pylori, nguyên nhân hàng đầu gây viêm dạ dày tá tràng. Bác sĩ thường chỉ định người bệnh dùng kết hợp hai hoặc ba loại kháng sinh cùng lúc để tăng cường hiệu quả điều trị, điển hình như thuốc Amoxicillin hoặc/và Clarithromycin.
• Thuốc ức chế bơm proton: Giúp giảm tiết axit dạ dày, hỗ trợ niêm mau lành, điển hình như thuốc Omeprazole hoặc Esomeprazole.
• Thuốc kháng histamin: Giúp ức chế thụ thể histamin H2 trong các tế bào thành dạ dày, làm giảm sản xuất axit dạ dày, điển hình như thuốc Ranitidine hoặc Famotidine.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc: Tạo lớp màng bảo vệ trên niêm mạc dạ dày và tá tràng, ngăn không cho axit và chất kích thích gây tổn thương thêm, điển hình như thuốc Sucralfate hoặc Bismuth subsalicylate.

2. Điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống

• Bao gồm việc tăng cường chất xơ, vitamin và chất chống oxy hóa đến từ rau lá xanh, củ quả, ngũ gốc, các loại đậu và hạt; đồng thời hạn chế chất béo bão hòa, đường, caffeine, rượu bia.
• Hạn chế căng thẳng, tăng cường vận động và cai thuốc lá.
• Ngừng hoặc thay đổi thuốc: Nếu viêm dạ dày tá tràng do tiền sử lạm dụng thuốc kháng viêm không chứa steroids (NSAIDs), ngừng hoặc thay đổi loại thuốc có thể hỗ trợ niêm mạc phục hồi.

>>> Xem thêm: Viêm dạ dày tá tràng kiêng ăn gì?

Cách phòng ngừa viêm dạ dày tá tràng

Để phòng người bệnh viêm dạ dày tá tràng, mỗi người cần:

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Bằng cách hạn chế thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, rượu bia, cà phê và hạn chế sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ;
• Kiểm soát căng thẳng: Bằng cách làm việc vừa sức, tăng cường vận động và tham gia các hoạt động thư giãn khác như đọc sách, nghe nhạc, xem phim,….;
• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc lá làm tăng độ axit và giảm tiết chất nhầy ở niêm mạc, dễ dẫn đến viêm dạ dày tá tràng;
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Giúp theo dõi sức khỏe hệ tiêu hóa, đặc biệt là sàng lọc nhiễm khuẩn Helicobacter pylori, nguyên nhân chính gây viêm dạ dày tá tràng.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ với bác sĩ là bước đầu quan trọng để phòng bệnh

Nghi mắc bệnh viêm dạ dày tá tràng: Khi nào đi khám bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu viêm dạ dày tá tràng như đau rát vùng bụng trên, khó tiêu, đầy hơi, buồn nôn, nôn mửa, chán ăn, giảm cân không rõ nguyên nhân.

Đặc biệt, nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng, kéo dài hoặc có dấu hiệu chảy máu (như nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen), bạn cần tìm đến sự chăm sóc y tế ngay tại chuyên khoa Tiêu hóa ở bệnh viện gần nhất.

Nếu bạn vẫn phân vân chưa biết đâu là địa chỉ thăm khám sức khỏe dạ dày và tá tràng uy tín, hãy cân nhắc đến chuyên khoa Tiêu hóa – Gan – Mật – Tụy thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Tại đây, chúng tôi không chỉ sở hữu hệ thống máy móc nội soi hiện đại, giúp phát hiện kịp thời các dấu hiệu viêm (dù là nhỏ) trên niêm mạc tiêu hóa, mà còn là nơi làm việc của đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, giúp bạn xây dựng một phác đồ điều trị bệnh hiệu quả và đúng mục tiêu.

Để đặt lịch thăm khám viêm dạ dày tá tràng tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).

Tóm lại, viêm dạ dày tá tràng là một bệnh lý tiêu hóa có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Vì thế, việc hiểu rõ các triệu chứng và nguyên nhân của viêm dạ dày tá tràng là bước đầu quan trọng để nhận biết sớm và ngăn ngừa bệnh đúng lúc.

Bên cạnh đó, việc thực hiện các phương pháp chẩn đoán chính xác sẽ giúp xác định tình trạng bệnh và đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Vì thế, mỗi người cần chủ động kiểm tra sức khỏe thường xuyên để tầm soát bệnh viêm dạ dày tá tràng, đặc biệt là sau khi có các dấu hiệu bất thường ở hệ tiêu hóa.