Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Việc bổ sung vitamin A cho cơ thể giúp chúng ta khỏe mạnh hơn, duy trì hệ thống miễn dịch, và bảo vệ các cấu trúc quan trọng trong mắt. Tuy nhiên, cách bổ sung vitamin A như thế nào cho hiệu quả và an toàn là điều vô cùng quan trọng. Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome sẽ hướng dẫn cách bổ sung vitamin A cho người lớn cũng như trẻ nhỏ một cách hợp lý trong mỗi bữa ăn gia đình và thực phẩm chức năng hàng ngày.
Cách bổ sung vitamin A là dùng cùng với chất béo trong bữa ăn hàng ngày
Vitamin A là một chất dinh dưỡng quan trọng cho sức khỏe của mắt, da, niêm mạc và hệ miễn dịch. Nó đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm:
Một vài nghiên cứu cũng đã được thực hiện trên vitamin A ở bệnh nhân ung thư. Một số phát hiện ra rằng bệnh nhân ung thư vú giai đoạn cuối có nồng độ vitamin A trong huyết thanh thấp hơn và chế độ ăn giàu vi chất dinh dưỡng bằng cách bổ sung vitamin A có thể cải thiện chức năng miễn dịch và có tiên lượng tốt ở bệnh nhân ung thư đầu, cổ và giảm nguy cơ mắc bệnh đường miệng, ung thư hầu họng. (1, 2, 3)
Việc bổ sung vitamin A có thể gây hại như một biện pháp hóa học ngăn ngừa ung thư phổi ở những người có nguy cơ cao, và thực sự có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.
Vitamin A cần thiết cho sự phát triển của làn da và mái tóc khỏe mạnh. Tuy nhiên, cách bổ sung vitamin A quá nhiều hay quá ít đều gây tác dụng phụ như tăng sinh tế bào hắc tố, tăng sừng nang lông, rụng tóc và giảm chức năng của tuyến bã nhờn….
Giúp làm sạch mụn: Bổ sung vitamin A bằng cách bôi trực tiếp lên mụn trứng cá giúp làm sạch mụn bằng cách điều chỉnh quá trình thay đổi tế bào da, ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông. Retinoids cũng tăng cường sản xuất collagen, giúp cải thiện sự xuất hiện của sẹo mụn. Để thúc đẩy quá trình luân chuyển tế bào, axit retinoic có xu hướng chảy qua màng tế bào và bám vào các thụ thể nhân. Mặc dù isotretinoin (còn được gọi là Accutane) cần có đơn thuốc của bác sĩ, nhưng các công thức liều thấp hơn có sẵn mà không cần đơn thuốc. Do vitamin tan trong chất béo, nên bổ sung vitamin A quá nhiều có thể gây ra chứng thừa vitamin A.
Trẻ hóa da: Nếu không có đủ vitamin A, da của chúng ta có thể bị khô, ngứa hoặc sần sùi. Cả lớp trên và dưới của da đều cần vitamin A. Bổ sung vitamin A qua đường uống đúng liều lượng giúp ngăn ngừa tác hại của ánh nắng mặt trời bằng cách làm gián đoạn quá trình phá vỡ collagen. Do là một chất chống oxy hóa nên vitamin A có thể bảo vệ làn da khỏi bị cháy nắng (mặc dù không nhiều bằng việc thoa kem chống nắng). Nó giúp các tuyến dầu xung quanh nang lông hoạt động và cũng có thể giúp vết cắt và vết xước mau lành, đặc biệt nếu bạn đang dùng steroid để giảm viêm.
Tóc chắc khỏe: Nếu chúng ta bổ sung vitamin A một lượng vừa đủ có thể kích thích mọc tóc, thừa vitamin A có thể gây cho da đầu bị dầu dẫn đến rụng tóc. Cách bổ sung vitamin A vừa đủ, cân bằng là chìa khóa để tóc phát triển khỏe mạnh khiến tóc bị mỏng đi.
Bổ sung vitamin A qua bôi da giúp nhanh liền vết sẹo
Vitamin A là một chất dinh dưỡng quan trọng cho sức khỏe mắt. Vitamin A giúp bảo vệ màng nhầy của mắt khỏi các tác nhân gây hại bên ngoài như ánh sáng mạnh, khói, bụi và vi khuẩn, ngăn ngừa các bệnh như viêm kết mạc hay hội chứng khô mắt. Vitamin A cũng có vai trò trong quá trình tạo ra rhodopsin, một loại protein giúp mắt nhận biết ánh sáng trong điều kiện thiếu sáng. Thiếu vitamin A có thể gây ra các triệu chứng như mờ mắt, suy giảm thị lực hay đục thủy tinh thể.
Vitamin A có vai trò thúc đẩy và điều tiết hệ thống miễn dịch bẩm sinh, nâng cao sức đề kháng và khả năng miễn dịch thích ứng. Bổ sung vitamin A sẽ giúp kích thích sản xuất và hoạt động của các tế bào bạch cầu (tế bào chống vi rút và chống khối u); duy trì và củng cố các mô biểu mô và màng nhầy – tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể chống lại mầm bệnh.
Bổ sung vitamin A rất quan trọng đối với phụ nữ mang thai và thai nhi, cần thiết cho việc duy trì thị lực ban đêm của mẹ, sức khỏe mắt và khung xương, duy trì hệ thống miễn dịch của thai nhi. Thiếu vitamin A trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến sự phát triển phôi thai của những dị tật hậu môn trực tràng. Sự phát triển hệ thần kinh ruột có thể liên quan đến dị tật hậu môn trực tràng. Cách bổ sung vitamin A như thế nào là hợp lý với bà mẹ mang thai là vấn đề vô cùng quan trọng, bởi lượng vitamin A quá thấp hoặc quá cao trong chế độ ăn uống khi mang thai có thể dẫn đến những tác động xấu đến thai nhi.
Mẹ bầu nên lưu ý dùng thực phẩm bổ sung vitamin A tự nhiên
Bổ sung vitamin A không những tốt cho mắt mà còn hỗ trợ duy trì chức năng tim, phổi, thận hoạt động bình thường.
Hỗ trợ chức năng phổi: Bổ sung vitamin A với một lượng đầy đủ là cần thiết trong quá trình phát triển phổi sớm, hình thành phế nang, duy trì và tái tạo mô. Trong thực tế, thiếu vitamin A mãn tính có liên quan đến những thay đổi mô bệnh học trong lớp biểu mô phổi phá vỡ sinh lý phổi bình thường dẫn đến rối loạn chức năng mô nghiêm trọng và các bệnh về đường hô hấp.
Tình trạng vitamin A thấp ở trẻ sơ sinh có nguy cơ loạn sản phế quản phổi, một bệnh phổi mãn tính với sự mất khu trú của các tế bào có lông chuyển với chuyển sản sừng hóa và hoại tử niêm mạc phế quản cũng như tăng các tế bào tiết chất nhầy, và điều này trở nên quan trọng hơn ở trẻ sinh non khi nồng độ retinol trong huyết thanh thấp hơn đáng kể so với trẻ sơ sinh đủ tháng. Hơn nữa, chức năng phổi trưởng thành có thể là hệ quả của sự hình thành phế nang đầy đủ trong quá trình phát triển phổi của thai nhi và trong thời thơ ấu.
Hỗ trợ chức năng tim: Vitamin A rất quan trọng đối với sự phát triển tim của phôi thai, thiếu vitamin A trong thời kỳ mang thai dẫn đến tim bất thường và tử vong trước khi sinh. Việc bổ sung vitamin A bằng cách nào để tim phát triển đòi hỏi các bà mẹ chuẩn bị mang thai và đang mang thai cần lưu ý bổ sung vitamin A theo khuyến cáo của bác sĩ.
Hỗ trợ chức năng thận: Bổ sung vitamin A giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ điều hòa hệ thống bài tiết nước tiểu. Cách bổ sung vitamin A hợp lý, đúng liều lượng sẽ giảm bớt sự lắng đọng khoáng chất có trong nước tiểu, hạn chế việc hình thành sỏi thận.
Việc bổ sung vitamin A đúng cách cũng như chế độ ăn giàu vitamin A sẽ hỗ trợ cho quá trình tăng trưởng và phát triển bình thường ở trẻ em. Trẻ em lớn lên trong chớp mắt và điều cần thiết là cung cấp cho cơ thể trẻ mọi thứ trẻ cần để lớn lên và phát triển.
Tổ chức Y tế Thế giới, cho biết bổ sung vitamin A giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ em, hạn chế bệnh sởi, giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy, giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh tật ở trẻ em, tăng cơ hội sống sót, tránh tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi…
Để phòng chống thiếu vitamin A, mỗi năm ngành Y tế tổ chức 2 đợt uống bổ sung vitamin A vào ngày 1 và 2 tháng 6 và ngày 1 – 2 tháng 12 (năm 2 lần) cho trẻ từ 6-36 tháng tuổi cùng với nhóm trẻ dưới 6 tháng và 36-60 tháng tuổi có nguy cơ cao thiếu vitamin A.
| Độ tuổi | Nhu cầu khuyến nghị Vitamin A (µg RAE / ngày) | |
| Nam | Nữ | |
| 0-5 tháng | 300 AI – 600 UL | 300 AI – 600 UL |
| 6 – 12 tháng | 400 AI – 600 UL | 400 AI – 600 UL |
| 1 – 2 | 400 | 350 |
| 3 – 5 | 500 | 400 |
| 6 – 7 | 450 | 400 |
| 8 – 9 | 500 | 500 |
| 10 – 11 | 600 | 600 |
| 12 – 14 | 800 | 700 |
| 15 – 17 | 900 | 650 |
| 18 – 19 | 850 | 650 |
| 20 – 29 | 850 | 650 |
| 30 – 49 | 900 | 700 |
| 50 – 69 | 850 | 700 |
| >70 | 800 | 650 |
| Phụ nữ có thai | 3 tháng đầu | +0 |
| 3 tháng giữa | +0 | |
| 3 tháng cuối | +80 | |
| Phụ nữ cho con bú | +450 | |
Cách bổ sung Vitamin A là uống thực phẩm bổ sung như sữa hàng ngày
Cơ thể không thể tự sản xuất vitamin A, do đó cần bổ sung từ các nguồn thực phẩm hoặc thuốc. Cách bổ sung vitamin A tốt nhất và an toàn cho sức khỏe là từ thực phẩm giàu vitamin A. Trong một số trường hợp ăn uống không đủ chất, hoặc hấp thu kém, bác sĩ sẽ hướng dẫn cách bổ sung vitamin A cho người lớn hoặc trẻ nhỏ qua đườn uống bổ sung.
Chúng ta sẽ nhận đủ lượng theo khuyến cáo bằng cách bổ sung vitamin A có trong thực phẩm, bao gồm:
Bổ sung vitamin A bằng cách ăn uống các loại thực phẩm giàu vitamin A để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, thông qua các thực phẩm bổ sung vitamin A tự nhiên như: Cá hồi, thịt bò, sữa, gan động vật, rau củ quả có màu đỏ vàng cam, rau lá xanh đậm…
Cách bổ sung vitamin A tại chỗ bằng đường bôi thoa đã phát triển trong vài thập kỷ qua, được sử dụng trong một loạt các tình trạng da liễu, bao gồm mụn trứng cá, bệnh vẩy nến, lão hóa da do ánh nắng… Retinoids tại chỗ được chia thành 6 lớp, với 6 loại retinoid bôi tại chỗ bao gồm: Tretinoin (all- trans axit retinoic), adapalene, tazarotene, trifarotene, alittinoin, và bexarotene. Tuy nhiên cách bổ sung này chỉ nhầm mục đích điều trị các bệnh tại da chứ không cung cấp vitamin A cho cơ thể.
Một trong những chức năng chính của vitamin A là nâng cao sức khỏe của mắt. Do đó, bổ sung vitamin A cho mắt bằng dung dịch nhỏ mắt khi chế độ ăn uống không nhận đủ vitamin A. Vitamin A có thể được tìm thấy trong màng nước mắt và giúp tạo ra chất nhầy cho nước mắt, giúp ngăn ngừa bệnh tật. Điều này có nghĩa là thuốc nhỏ mắt có bổ sung vitamin A có thể bảo vệ mắt của một người khỏi chất độc, gốc tự do và chất gây dị ứng. Lưu ý là vitamin A dùng cách này được bào chế đặt biệt chứ không thể lấy vitamin A uống để nhỏ mắt.
Bổ sung vitamin A bằng thuốc nhỏ mắt giúp nâng cao sức khỏe của mắt
Những đối tượng nguy cơ cần bổ sung vitamin A liều cao là những trẻ có chế độ ăn uống nghèo nàn, hạn chế; những trẻ mắc bệnh sởi, trẻ có vấn đề về mắt; bị tiêu chảy tái phát nhiều lần hoặc những người có tình trạng làm tăng nhu cầu về vitamin A, chẳng hạn như bệnh tuyến tụy.
Bổ sung vitamin A liều cao chỉ là giải pháp khẩn cấp và kịp thời nhằm giải quyết tình trạng khô mắt gây nên hậu quả nghiêm trọng. Về lâu dài cha mẹ phải tìm cách bổ sung vitamin A qua chế độ dinh dưỡng hợp lý, cân đối các chất và đầy đủ trong bữa ăn của trẻ mỗi ngày.
Bổ sung vitamin A qua đường uống chủ yếu cho những người có chế độ ăn uống nghèo nàn, hạn chế, hoặc những người có tình trạng làm tăng nhu cầu về vitamin A, chẳng hạn như bệnh tuyến tụy, bệnh về mắt hoặc bệnh sởi.
Với trẻ em: Bổ sung vitamin A rất hữu ích cho trẻ bị thiếu vitamin A. Nhưng hầu hết những đứa trẻ khỏe mạnh, được nuôi dưỡng tốt không cần bổ sung. Cách bổ sung vitamin A bằng đường uống cho trẻ phải đúng liều lượng và hợp lý.
Bổ sung vitamin A dạng động vật, vitamin A được tạo sẵn có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe. Khi tiêu thụ quá mức, vitamin A được tạo sẵn có thể gây suy nhược, nhức đầu, buồn nôn, khô da và các triệu chứng khác. Theo thời gian, sự dư thừa mãn tính của vitamin A được tạo sẵn có thể gây đau khớp và khử canxi trong xương dẫn đến chứng loãng xương.
Do đó, cách bổ sung vitamin A cho người lớn hay trẻ em cần phải đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo bổ sung vitamin A liều cao sáu tháng một lần cho trẻ em từ 6 – 59 tháng tuổi theo chỉ định của bác sĩ, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ em.
Vì vitamin A hòa tan trong chất béo nên gan có thể hấp thụ và lưu trữ một lượng vitamin A liều cao một cách hiệu quả và sử dụng trong một thời gian dài. Bổ sung vitamin A liều cao giúp cải thiện tình trạng vitamin A chỉ trong tối đa ba tháng ở những trẻ có chế độ ăn uống thấp. Bổ sung vitamin A liều cao không đủ để ngăn ngừa thiếu vitamin A vì nó không giải quyết được nguyên nhân cơ bản của sự thiếu hụt.
Sau khi trẻ được bổ sung vitamin A, phụ huynh cần theo dõi sức khỏe của trẻ trong vòng 2 ngày nếu có những phản ứng như: nôn ói, tiêu chảy, đầy bụng, thóp hơi phồng, đau đầu, sưng tấy, ngứa da, sưng mặt hoặc môi, dị ứng… thì đưa trẻ đến cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Cách bổ sung vitamin A cho người lớn bằng đường uống không được dùng quá 5.000 IU (3000 mcg) vitamin A/ngày. Như đã nói ở trên, liều lượng bổ sung vitamin A cần phải được bác sĩ theo dõi và khuyến cáo, người bệnh không tự mua vitamin A hoặc ăn quá nhiều các sản phẩm giàu vitamin A, sẽ không tốt cho sức khỏe.
Không có bằng chứng nào cho thấy bổ sung vitamin A vào buổi sáng hay buổi tối tốt hơn, tuy nhiên bác sĩ và nhà sản xuất thực phẩm chức năng chỉ cách bổ sung vitamin A cho cơ thể là dùng sản phẩm trong bữa ăn có chất béo. Vitamin A và beta-carotene hòa tan trong chất béo, vì vậy hãy dùng vitamin A cùng với nguồn chất béo.
Vitamin A có thể được lưu trữ và dùng trong tương lai, không nhất thiết phải bổ sung vitamin A hàng ngày.
Việc bổ sung vitamin A hằng ngày thông qua chế độ ăn uống (carotenoid) an toàn với sức khỏe, nên có thể bổ sung hàng ngày. Việc bổ sung vitamin A bằng đường uống dưới 3.000 mcg mỗi ngày có thể an toàn, nhưng để chắc chắn, việc bổ sung vitamin A bằng cách nào cho hợp lý, bao lâu thì ngưng cần có sự chỉ định của bác sĩ, nhất là đối với phụ nữ mang thai và trẻ em.
Việc bổ sung vitamin A cho người lớn hay trẻ em quá nhiều với các thực phẩm được tạo sẵn (thường là từ các chất bổ sung hoặc một số loại thuốc) có thể gây đau đầu dữ dội, mờ mắt, buồn nôn, chóng mặt, đau cơ và các vấn đề về phối hợp. Trong những trường hợp nghiêm trọng, hấp thụ quá nhiều vitamin A được tạo sẵn thậm chí có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.
Người lớn tuổi bổ sung vitamin A dư thừa sẽ bị loãng xương
Bổ sung vitamin A cho người lớn trên 4.500 đơn vị (> 1.500 RAE)/ngày vitamin A có thể bị loãng xương. Trẻ sơ sinh bổ sung vitamin A quá liều (18.000 đến 60.000 đơn vị [6.000 đến 20.000 RAE]/ngày) vitamin A hòa tan trong nước có thể phát triển độc tính trong vòng một vài tuần. Dị tật bẩm sinh xảy ra ở con của những phụ nữ dùng isotretinoin (có liên quan đến vitamin A) để điều trị mụn trứng cá khi mang thai. Megadoses của vitamin A có thể gây nhiễm độc gan.
Bổ sung vitamin A dư thừa có thể gây ngộ độc, với các triệu chứng nhức đầu, phát ban. Độc tính cấp tính gây tăng áp lực nội sọ gây đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, buồn ngủ… Các triệu chứng ban đầu của nhiễm độc mãn tính là lông mọc thưa, thô; rụng lông mày; da khô ráp; khô mắt; và nứt nẻ môi. Sau đó, đau đầu dữ dội, tăng huyết áp nội sọ vô căn (giả u não) và suy nhược toàn thân phát triển. Chứng tăng sản vỏ xương và đau khớp có thể xảy ra, đặc biệt ở trẻ em. Gãy xương có thể xảy ra dễ dàng, đặc biệt là ở người lớn tuổi. Ở trẻ em, độc tính có thể gây ngứa, biếng ăn và chậm phát triển.
Do đó, việc bổ sung vitamin A cho cơ thể đúng cách cần được bác sĩ khám và chỉ định liều lượng phù hợp, tránh gây hậu quả khó lường và đáng tiếc cho trẻ em lẫn người lớn.
Cách bổ sung vitamin A an toàn là hỏi bác sĩ về cách dùng và tương tác thuốc. Nếu dùng vitamin A đường uống khi đang sử dụng thuốc chống đông máu (ngăn ngừa cục máu đông) có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Uống bổ sung vitamin A trong khi sử dụng thuốc điều trị ung thư tại chỗ sẽ làm tăng nguy cơ tác dụng phụ của thuốc, chẳng hạn như ngứa, khô da. Kết hợp bổ sung vitamin A liều cao với các loại thuốc khác có thể gây hại cho gan có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan. Nếu dùng thuốc giảm cân với vitamin A có thể làm giảm sự hấp thu các nguồn thực phẩm chứa vitamin A. Nếu dùng thuốc Thuốc bôi retinoid là kem, lotion và gel có chứa thuốc có nguồn gốc từ vitamin A và vitamin A qua đường uống cùng một lúc có thể làm tăng nguy cơ nồng độ vitamin A trong máu cao…
Để bổ sung vitamin A hiệu quả, người dùng nên kết hợp với chế độ ăn có đủ chất béo tốt, tránh bổ sung vitamin A khi bụng đói, bổ sung cùng với kẽm. Cách bổ sung vitamin A hiệu quả và an toàn nhất là qua thực phẩm tự nhiên chúng ta ăn hàng ngày như khoai lang, cà rốt, ớt chuông, rau bina, bông cải xanh… Nếu nghi ngờ trẻ thiếu hoặc có nguy cơ thừa vitamin A, mẹ nên đưa con đến khám tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome. Tại đây có máy xét nghiệm vi chất thế hệ mới giúp xác định trẻ có thiếu/thừa vitamin A, hay các loại vi chất khác như vitamin B, D… không. Trên cơ sở đó, bác sĩ sẽ thiết lập phác đồ điều trị để cải thiện các dấu hiệu thiếu/thừa và bổ sung vitamin A cho trẻ.
