Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Đối mặt với tình trạng tăng triglyceride máu, không chỉ bạn mà nhiều người khác cũng đang tìm kiếm những cách giảm triglyceride hiệu quả và an toàn. Bởi lẽ, tăng triglyceride máu là vấn đề sức khỏe nguy hiểm, có thể gián tiếp làm tăng nguy cơ tử vong của người bệnh. Trong bài viết sau, Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome sẽ giới thiệu đến bạn 11 cách giảm mỡ máu triglyceride lành mạnh, có tác dụng hạ mỡ máu lâu dài, giúp bạn kiểm soát bệnh hiệu quả.
Đâu là cách giảm triglyceride an toàn và hiệu quả?
Triglyceride (hay còn gọi là chất béo trung tính) là một loại lipid (chất béo) có trong máu, đồng thời cũng là nguồn cung cấp và dự trữ năng lượng chính cho cơ thể. Chỉ số triglyceride máu là hệ thống đo lường mức độ của triglyceride đang được lưu thông trong máu. Tăng triglyceride máu được định nghĩa là khi nồng độ triglyceride huyết thanh đo được trong lúc đói đạt từ 150 mg/dL trở lên.
Nếu tăng triglyceride máu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh còn có thể làm tăng nguy cơ mắc:
Chỉ số triglyceride máu cao tăng nguy cơ mắc các bệnh rối loạn chuyển hóa, như bệnh đái tháo đường tuýp 2, béo phì, tăng huyết áp, giảm cholesterol HDL (cholesterol tốt) trong máu.
Nồng độ triglyceride máu cao có thể góp phần vào sự tích tụ của mảng bám trên thành động mạch, dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch (bệnh mạch vành) và các biến cố tim mạch khác như nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Theo nghiên cứu, những người có mức triglyceride máu cao hơn 203.71 mg/dL (≥2,3 mmol/L) thường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn từ 30 – 160% so với người bình thường.
Triglyceride máu cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch
Triglyceride cao có thể gây cản trở lưu thông máu ở những mạch máu nhỏ nơi võng mạc, khiến tế bào thị giác bị thiếu hụt oxy, dưỡng chất, từ đó gây suy giảm thị lực tạm thời.
Ở mức độ nặng, triglyceride còn có thể bám quanh các cạnh ngoài của giác mạc, tạo nên một vòng cung màu xám bao quanh lòng đen của mắt, còn được gọi là triệu chứng vòng cung giác mạc (arcus senilis), rất dễ được nhận biết bằng mắt thường.
Tăng triglyceride máu thường đi kèm với tình trạng huyết áp cao, có thể gây áp lực lên các mạch máu nhỏ trong thận. Điều này có thể làm tổn thương cấu trúc mạch máu và suy giảm chức năng lọc của thận, gây nên bệnh suy thận.
Trong một số ít trường hợp, tăng triglyceride máu còn có thể dẫn đến Hội chứng thận hư, tình trạng xảy ra khi các mạch máu bị hỏng, làm rò rỉ protein vào nước tiểu.
Đặc biệt, tăng triglyceride máu ở mức độ nghiêm trọng, từ 500 mg/dL trở lên, có thể gây viêm tụy cấp tính – một tình trạng đau buốt ở vùng thượng vị, cần nhập viện để được cấp cứu kịp thời.
Hiểu rõ về các nguyên nhân gây tăng triglyceride máu có thể giúp bạn tìm được cách giảm triglyceride và chữa bệnh “tận gốc”, tối ưu cho tình trạng bệnh lý cá nhân.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây tăng triglyceride máu, bao gồm yếu tố di truyền, tuổi tác, chế độ ăn uống, lối sống và các tình trạng sức khỏe khác. Cụ thể như sau:
Chế độ ăn nhiều đường và carbohydrate tinh chế là nguyên nhân hàng đầu gây tăng triglyceride máu
Dưới đây là danh sách những cách giảm chỉ số triglyceride máu an toàn và hiệu quả, được nhiều chuyên gia tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome khuyến nghị:
Carbohydrate, đặc biệt là các loại như đường và carbs tinh chế, có thể được hệ tiêu hóa nhanh chóng phân hủy thành glucose, khiến lượng đường trong máu tăng vọt.
Điều này kích thích tuyến tụy tiết ra insulin, hormone điều chỉnh lượng đường trong máu. Insulin cũng có vai trò thúc đẩy sự tổng hợp triglyceride trong gan.
Khi lượng insulin trong máu cao, quá trình tổng hợp triglyceride cũng tăng lên, dẫn đến tăng triglyceride máu. Do đó, giảm tiêu thụ carbs tinh chế và đường là cách làm giảm triglyceride trong máu thông qua việc điều hòa mức insulin sau bữa ăn.
Axit béo omega-3, đặc biệt là EPA (eicosapentaenoic acid) và DHA (docosahexaenoic acid), có thể giúp cơ thể giảm sản xuất triglyceride bằng cách cản trở quá trình este hóa glycerol (quá trình tạo triglyceride) ở gan.
Không những thế, omega-3 còn tăng cường hoạt động của lipoprotein lipase – một loại enzyme giúp phân hủy chất béo trong máu, từ đó tăng cường đào thải triglyceride ra khỏi máu.
Việc bổ sung axit béo omega-3 cũng đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm & Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt như một biện pháp điều trị chính thức cho các trường hợp tăng triglyceride máu mức độ nặng (> 500 mg/dL) ở người trưởng thành.
Người bệnh tăng triglyceride máu có thể tăng cường bổ sung omega-3 bằng cách ưu tiên tiêu thụ các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu,…), thủy hải sản (tôm, cua, mực, rong biển, tảo biển,…), các loại hạt (hạt lanh, hạt chia, hạt cải,…) và dầu ép lạnh từ chúng.
Bổ sung chất xơ được xem là cách giảm triglyceride đơn giản nhưng hiệu quả. Bởi lẽ, chất xơ, đặc biệt là chất xơ hòa tan, có khả năng làm chậm quá trình tiêu hóa và hấp thụ carbohydrate trong ruột.
Điều này giúp hạn chế việc tăng đường huyết đột ngột sau khi ăn, và do đó, giảm sự tổng hợp triglyceride trong gan xảy ra khi mức đường huyết tăng cao.
Mặt khác, chất xơ còn khả năng làm đầy dạ dày và tạo cảm giác no lâu hơn sau bữa ăn, giúp giảm tổng lượng calo tiêu thụ và kiểm soát cân nặng hiệu quả.
Điều này đặc biệt cần thiết với người bệnh tăng triglyceride máu bởi ăn uống kiểm soát có thể thúc đẩy gan tổng hợp triglyceride quá mức, gây tăng mỡ máu.
Để bổ sung chất xơ, người bệnh cần tăng cường tiêu thụ rau lá xanh, trái cây tươi (bưởi, cam, quýt, lê, táo, chuối, nho,…), các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, lúa mạch, kiều mạch,…).
Ăn nhiều chất xơ giúp hạn chế hấp thụ carbohydrate từ thực phẩm, hỗ trợ giảm tổng hợp triglyceride ở gan
Tránh chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa là một chiến lược quan trọng trong việc xây dựng các cách giảm triglyceride máu hiệu quả. Nguyên nhân là bởi:
Thường được tìm thấy trong các sản phẩm từ động vật như bơ, pho mát và mỡ của gia súc / gia cầm, cũng như trong một số loại dầu thực vật như dầu cọ và dầu dừa.
Chất béo bão hòa có thể làm tăng sản xuất triglyceride trong gan. Khi gan xử lý lượng lớn chất béo bão hòa, cơ quan này cũng đồng thời tăng sản xuất triglyceride.
Thường được tạo ra trong quá trình hydro hóa dầu thực vật để sản xuất bơ và một số loại đồ ăn công nghiệp như mì gói, gia vị và thực phẩm đóng hộp.
Trans fat không chỉ làm tăng cholesterol LDL (xấu) mà còn giảm mức cholesterol HDL (tốt).
Cholesterol HDL có vai trò quan trọng trong việc đưa các chất béo xấu trở lại gan để đào thải ra khỏi cơ thể, bao gồm cả việc loại bỏ triglyceride trong hệ tuần hoàn.
Do đó, tiêu thụ chất béo chuyển hóa gây cản trở cơ thể trong việc loại bỏ triglyceride ra khỏi máu, dẫn đến tăng lượng triglyceride trong máu.
Giảm cân là cách giảm triglyceride máu được giới khoa học công nhận. Theo nghiên cứu, mức độ giảm triglyceride máu có tương quan tỷ lệ thuận với số cân nặng mà người bệnh giảm được.
Cụ thể, ở những người bệnh tăng triglyceride máu mức độ vừa và nhẹ, việc giảm từ 5 – 10% cân nặng có thể làm giảm mức triglyceride máu lần lượt là 16.4% ở nữ giới và 59% ở nam giới.
Khi kết hợp với việc giảm cân, nhiều nghiên cứu cho thấy tập thể dục nhịp điệu đặc biệt hiệu quả trong việc giảm chất béo trung tính.
Theo khuyến nghị của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ (HHS), người bệnh tăng triglyceride máu nên tập thể dục nhịp điệu ít nhất 30 phút mỗi ngày trong 5 ngày mỗi tuần thông qua các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, đi xe đạp và bơi lội.
Nếu người bệnh bị hạn chế về khả năng vận động do mắc bệnh lý liên quan đến cơ xương khớp, huyết áp hoặc tim mạch, việc lựa chọn các bài tập nhẹ nhàng hoặc chia thời gian tập ra thành nhiều buổi nhỏ có thể hữu ích trong việc hỗ trợ giảm mỡ máu và duy trì được sức khỏe tổng thể.
Tăng cường vận động là cách giảm triglyceride lành mạnh và hiệu quả
Kiểm soát khẩu phần ăn giúp cơ thể hạn chế hấp thụ carbohydrate đơn giản, đường và chất béo bão hòa, những chất có thể làm tăng triglyceride máu.
Mặt khác, ăn với lượng vừa phải giúp ngăn ngừa tình trạng nạp vào quá nhiều năng lượng mà cơ thể chưa cần sử dụng ngay, từ đó giảm khả năng tích tụ triglyceride. Bởi vì, triglyceride là một dạng chất béo được gan tổng hợp để lưu trữ calo dư thừa – calo mà cơ thể chưa có nhu cầu dùng đến.
Ngoài ra, việc chia nhỏ bữa ăn trong ngày, ăn theo kiểu “nhỏ giọt” cũng giúp duy trì mức đường huyết ổn định, hạn chế sự bùng phát insulin – một yếu tố thúc đẩy sự tổng hợp triglyceride quá mức trong gan.
Bỏ hút thuốc và hạn chế rượu bia là hai cách giảm triglyceride máu thiết yếu, có trong mọi phác đồ điều trị bệnh được chỉ định bởi bác sĩ. Nguyên nhân là vì:
Căng thẳng kéo dài (stress) kích thích cơ thể sản xuất và giải phóng các hoóc-môn như cortisol và adrenaline.
Các hormone này kích thích gan tăng cường tổng hợp glucose để cung cấp năng lượng nhanh chóng cho cơ thể. Nếu gan có quá nhiều glucose, cơ thể sẽ dùng chúng để tạo ra axit béo tự do (FFA) và tăng cường tổng hợp FFA thành triglyceride.
Ngược lại, khi giảm stress, mức cortisol và adrenaline giảm, từ đó giảm sự tổng hợp và giải phóng triglyceride ở gan.
Trong khi đó, thiếu ngủ (ngủ ít hơn 7 giờ mỗi đêm) có thể dẫn đến sự mất cân bằng hormone, bao gồm việc tăng sản xuất cortisol, góp phần làm tăng mức đường trong máu và triglyceride.
Ngược lại, ngủ đủ giấc giúp cân bằng lại các hormone này, giảm viêm, và cải thiện khả năng chuyển hóa lipid của cơ thể.
Ngủ đủ giấc giúp điều hòa hóc-môn gây căng thẳng, giảm tổng hợp triglyceride ở gan
Một số dưỡng chất bổ sung từ thiên nhiên cũng có tác dụng hỗ trợ làm giảm triglyceride máu, chẳng hạn như:
Dùng thuốc giảm triglyceride máu (theo chỉ định của bác sĩ) có thể giúp giảm mỡ máu theo một trong hai cơ chế sau:
Một số ví dụ về các loại thuốc giảm triglyceride phổ biến hiện nay cùng cơ chế chữa bệnh của từng loại thuốc được minh họa chi tiết trong bảng sau:
| STT | Dòng thuốc | Cách giảm triglyceride máu |
| 1 | Fibrates
(như Fenofibrate và Gemfibrozil) |
Tăng cường hoạt động của enzyme lipoprotein lipase, giúp cơ thể sử dụng triglyceride hiệu quả hơn; đồng thời giảm tổng hợp triglyceride ở gan [14] |
| 2 | Axit béo omega-3
(như Icosapent ethyl) |
Giảm tổng hợp triglyceride trong gan bằng cách tăng cường quá trình oxy hóa chất béo [15] |
| 3 | Niacin
(Vitamin B3) |
Giảm sản xuất triglyceride trong gan bằng cách ức chế enzyme diacylglycerol acyltransferase [16] |
Fibrate là dòng thuốc kê đơn phổ biến được bác sĩ chỉ định để điều trị tăng triglyceride máu
Để việc kiểm soát mức triglyceride máu đạt được hiệu quả cao và duy trì trong lâu dài, người bệnh cần lưu ý một số điểm sau:
Xét nghiệm triglyceride máu định kỳ giúp theo dõi sức khỏe và đánh giá hiệu quả điều trị
Mức triglyceride máu nằm trong khoảng từ 150 – 499 mg/dL, bệnh thường không khởi phát triệu chứng, hoặc nếu có, các triệu chứng cũng không phải là dấu hiệu đặc thù để nhận biết bệnh, điển hình như:
Vì vậy, việc kiểm tra thường xuyên và duy trì lối sống lành mạnh là rất quan trọng. Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nên trên, người bệnh cần nhanh chóng đến các cơ sở khám chữa bệnh để được xét nghiệm và tham khám sức khỏe toàn diện.
Trên đây là những những lưu ý quan trọng khi áp dụng các cách giảm chỉ số triglyceride máu mà người bệnh cần nắm rõ. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết thêm được nhiều cách hạ triglyceride máu an toàn, có thể được áp dụng đồng thời với việc dùng thuốc theo chỉ định từ bác sĩ.
Hãy nhớ rằng, kiên trì và nhất quán trong việc áp dụng các cách giảm triglyceride nêu trên mới chính là “chìa khóa” để kiểm soát bệnh thành công. Trong mọi tình huống, người bệnh vẫn cần tham vấn ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để lựa chọn đúng cách giảm mỡ máu triglyceride tối ưu cho tình trạng sức khỏe của mình.
