Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Không chỉ đóng vai trò thẩm mỹ, da còn liên quan mật thiết đến sức khỏe toàn thân. Những thay đổi nhỏ trên da đôi khi có thể là tín hiệu cảnh báo sớm từ bên trong cơ thể, cho thấy việc hiểu rõ da là một nhu cầu cần thiết trong chăm sóc sức khỏe lâu dài. Vậy, cấu tạo của da gồm mấy lớp? Chức năng của da ra sao? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Da là gì? Cấu tạo và chức năng ra sao?
Da là cơ quan bao phủ toàn bộ bề mặt bên ngoài của cơ thể. Với diện tích trung bình khoảng 1,5-2 m² ở người trưởng thành, da không chỉ là cơ quan lớn nhất trên cơ thể mà còn đảm nhiệm nhiều chức năng sống còn như bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn, duy trì cân bằng nhiệt độ, cảm nhận xúc giác và hỗ trợ tổng hợp vitamin D. Chính vì giữ vai trò đa dạng và thiết yếu như vậy, việc chăm sóc và bảo vệ da là một phần quan trọng để duy trì sức khỏe toàn diện của con người.
Cấu tạo da bao gồm 3 lớp chính là biểu bì, trung bì và hạ bì. Mỗi lớp đảm nhận một vai trò riêng biệt nhưng có sự phối hợp chặt chẽ để duy trì cấu trúc, chức năng và sức khỏe tổng thể của làn da. Dưới đây là đặc điểm riêng biệt của từng lớp:
Biểu bì là lớp ngoài cùng trong giải phẫu cấu trúc da, dày khoảng 0,05 – 1,5 mm, bao gồm 5 lớp tế bào chính. Theo thứ tự từ trong ra ngoài, 5 lớp này bao gồm: lớp đáy, lớp gai, lớp hạt, lớp bóng và lớp sừng. Cụ thể:
Nhờ hoạt động phối hợp hài hòa của cả năm lớp, biểu bì có thể vừa tái tạo da, vừa đóng vai trò là hàng rào bảo vệ đầu tiên của da trước các tác nhân gây hại từ môi trường.
Minh họa cấu tạo 5 lớp của biểu bì
Trung bì là lớp nằm dưới biểu bì, dày khoảng 0,3 – 3,0 mm, có cấu trúc giàu collagen, elastin – hai protein thiết yếu giúp da giữ được độ đàn hồi và săn chắc. Ngoài ra, lớp này còn chứa hệ thống mao mạch, đầu mút thần kinh và tế bào miễn dịch, đóng vai trò nuôi dưỡng và bảo vệ biểu bì phía trên khỏi các tác nhân gây hại từ bên trong cơ thể.
Bên trong trung bì còn có tuyến mồ hôi và tuyến bã nhờn, tham gia điều hòa thân nhiệt, độ ẩm cũng như tạo lớp màng sinh học tự nhiên trên bề mặt da. Nhờ sự phối hợp của các thành phần này, da duy trì được hàng rào bảo vệ sinh lý và khả năng cảm nhận ngoại cảnh.
Hạ bì – hay còn gọi là mô dưới da, dày trung bình từ 1 – 6 mm, chủ yếu chứa mô mỡ và mô liên kết lỏng (loose connective tissue). Đây là lớp đệm giúp da chống va đập, đồng thời đóng vai trò cách nhiệt, giữ ấm cơ thể và dự trữ năng lượng. Ngoài ra, các mạch máu lớn và dây thần kinh cũng phân bố tại đây, hỗ trợ lưu thông và phản ứng cảm giác.
Trong lĩnh vực thẩm mỹ, hạ bì là vùng quan trọng quyết định đến độ đầy đặn và sự trẻ trung của làn da. Khi mô mỡ teo dần theo tuổi, da dễ chảy xệ, hình thành nếp nhăn. Vì vậy, hiểu rõ cấu trúc hạ bì là nền tảng để ứng dụng hiệu quả các liệu pháp chống lão hóa cho da.
Không chỉ đơn thuần là lớp bao phủ bề mặt, da còn thực hiện nhiều chức năng quan trọng, góp phần duy trì sự sống và bảo vệ cơ thể, trong đó bao gồm:
Da là “tuyến phòng thủ” đầu tiên giúp cơ thể chống lại các yếu tố gây hại từ môi trường như vi khuẩn, virus, hóa chất độc hại và tia cực tím (UV). Cấu trúc chặt chẽ của lớp sừng trên bề mặt da tạo thành hàng rào vật lý, ngăn vi sinh vật xâm nhập.
Bên cạnh lớp sừng đóng vai trò hàng rào vật lý, các lớp sâu hơn của biểu bì còn chứa tế bào miễn dịch giúp nhận diện và chống lại tác nhân gây hại, đặc biệt là tế bào Langerhans. Những tế bào này có khả năng nhận diện vi khuẩn, virus hoặc hóa chất lạ xâm nhập qua da.
Khi phát hiện mối nguy, chúng sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch, gửi tín hiệu đến các tế bào bạch cầu khác để tiêu diệt tác nhân gây hại. Nhờ vậy, da không chỉ ngăn xâm nhập từ bên ngoài mà còn giúp cơ thể giảm nguy cơ nhiễm trùng và giới hạn phản ứng viêm lan rộng.
Da là hàng rào bảo vệ đầu tiên của cơ thể trước các tác nhân gây hại ngoài môi trường
Da đảm nhiệm vai trò dự trữ quan trọng thông qua lớp trung bì và hạ bì. Lượng nước được giữ lại trong các lớp tế bào sừng của biểu bì và mô liên kết ở trung bì giúp duy trì độ ẩm, tính đàn hồi và môi trường vi mô cần thiết cho các phản ứng sinh học tại chỗ. Nếu da mất nước, hàng rào bảo vệ dễ bị tổn thương, dẫn đến tăng nguy cơ nhiễm trùng và viêm.
Ngoài ra, dưới da còn chứa nhiều tế bào mỡ, không chỉ đóng vai trò dự trữ năng lượng mà còn tham gia tiết ra các hormone như leptin, adiponectin – có vai trò trong điều hòa chuyển hóa đường, chất béo và đáp ứng viêm.
Bên cạnh đó, khi tiếp xúc với ánh nắng, tiền chất 7-dehydrocholesterol trong biểu bì được biến đổi thành vitamin D3, giúp cơ thể hấp thu canxi và duy trì sức khỏe xương. Đây là một chức năng chuyển hóa đặc thù chỉ có ở da.
Da chứa hàng triệu thụ thể cảm giác, cho phép con người cảm nhận đau, nóng, lạnh, áp lực và chạm nhẹ. Các thụ thể này phân bố không đồng đều, tập trung nhiều ở môi và đầu ngón tay – những nơi cần độ nhạy cao.
Thông qua mạng lưới dây thần kinh kết nối với hệ thần kinh trung ương, da còn đóng vai trò kích hoạt não bộ thực hiện các phản xạ nhanh như rụt tay khi chạm vật nóng. Đây là chức năng quan trọng giúp cơ thể phản ứng tức thời trước nguy hiểm.
Da đóng vai trò then chốt trong việc duy trì thân nhiệt ổn định bất kể môi trường thay đổi. Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, các tuyến mồ hôi nằm sâu trong cấu trúc của da tiết mồ hôi (bao gồm nước và muối khoáng) lên bề mặt. Quá trình bốc hơi mồ hôi sẽ lấy đi nhiệt, giúp cơ thể giảm nhiệt hiệu quả. Đồng thời, hệ thống mạch máu dưới da cũng giãn nở để tăng lưu lượng máu đến bề mặt, hỗ trợ giải phóng nhiệt ra ngoài.
Ngược lại, khi cơ thể tiếp xúc với môi trường lạnh, mạch máu dưới da sẽ co lại nhằm giảm lưu lượng máu đến da, từ đó hạn chế mất nhiệt. Ngoài ra, lớp mỡ dưới da hoạt động như một lớp cách nhiệt, giúp giữ ấm cho cơ thể. Nhờ những cơ chế này, da không chỉ là “tấm áo giáp” bên ngoài mà còn là “lớp đệm giữ ấm”, âm thầm bảo vệ các cơ quan nội tạng, giúp chúng luôn hoạt động trong điều kiện tối ưu.
Trong da chứa các tuyến mồ hôi giúp điều hòa thân nhiệt
Việc phân loại da là bước nền tảng giúp lựa chọn phương pháp chăm sóc phù hợp, từ đó duy trì làn da khỏe mạnh và hạn chế các vấn đề da liễu. Dựa trên tiêu chí khác nhau, da người có thể được chia thành nhiều loại với đặc điểm riêng biệt. Cụ thể như sau:
Da của mỗi người có đặc điểm khác nhau, phản ánh qua mức tiết dầu, độ ẩm và phản ứng với môi trường. Phân loại này thường gồm 5 nhóm:
Da không đồng nhất trên toàn bộ cơ thể. Tùy vị trí, độ dày và hoạt động của tuyến bã nhờn sẽ khác nhau, dẫn đến nhu cầu chăm sóc khác biệt. Ví dụ:
Sức khỏe làn da không chỉ phụ thuộc vào di truyền mà còn bị tác động bởi nhiều yếu tố bên trong và bên ngoài cơ thể. Dưới đây là ba nhóm yếu tố phổ biến có thể khiến da lão hóa sớm, dễ kích ứng hoặc mất đi vẻ mịn màng tự nhiên:
Sự thay đổi nội tiết tố và tiến trình lão hóa tự nhiên của cơ thể là hai yếu tố nội sinh ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc và chức năng của da. Khi tuổi tăng lên hoặc nội tiết bị rối loạn, làn da sẽ trở nên yếu hơn, dễ xuất hiện các biểu hiện như mất đàn hồi, khô ráp, sạm nám hoặc tăng tiết bã nhờn. Những tác động cụ thể của hai yếu tố này đến da bao gồm:
Minh họa làn da xuất hiện các dấu hiệu lão hóa khi tuổi tác tăng cao
Da là cơ quan đầu tiên tiếp xúc với các yếu tố môi trường như tia cực tím, không khí ô nhiễm hay vi sinh vật. Bên cạnh đó, lối sống hiện đại ít vận động, căng thẳng kéo dài và thiếu ngủ cũng khiến làn da nhanh xuống cấp, mất khả năng tự bảo vệ và tái tạo. Những yếu tố này ảnh hưởng lên da theo các cơ chế cụ thể sau:
Dinh dưỡng hợp lý và quy trình chăm sóc đúng cách đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì làn da khỏe mạnh, đàn hồi và tươi sáng. Khi cơ thể thiếu hụt vitamin, khoáng chất hoặc áp dụng các biện pháp chăm sóc sai cách, hàng rào bảo vệ da dễ bị tổn thương, kéo theo nhiều hệ lụy về chức năng và ngoại hình của da. Những yếu tố cụ thể ảnh hưởng đến da bao gồm:
Sử dụng mỹ phẩm không phù hợp có thể gây kích ứng da
Da là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường nên rất dễ bị tổn thương nếu không được chăm sóc đúng cách. Dưới đây là một số bệnh về da phổ biến kèm dấu hiệu cảnh báo cần được nhận biết sớm:
Một chế độ chăm sóc da hiệu quả không chỉ giúp làn da khỏe mạnh, mịn màng mà còn góp phần ngăn ngừa lão hóa sớm và các bệnh lý nguy hiểm. Theo các chuyên gia da liễu, một quy trình chăm sóc da cơ bản cần đảm bảo đủ 3 bước:
Lưu ý: Không có quy trình chăm sóc da chung cho tất cả mọi người. Việc lựa chọn sản phẩm và phương pháp phù hợp với đặc điểm da cần được tư vấn bởi bác sĩ da liễu.
Ngoài chăm sóc da cơ bản, mỗi người cũng cần lưu ý đến chế độ dinh dưỡng và xây dựng thói quen thăm khám định kỳ để tối ưu hóa hiệu quả bảo vệ da. Trong đó:
Với cấu tạo phức tạp và chức năng đa dạng, da không chỉ là lớp vỏ bọc bên ngoài mà còn là một cơ quan sống giữ vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ, điều hòa và duy trì sức khỏe toàn thân. Việc hiểu rõ về da có thể giúp mọi người biết cách chăm sóc đúng cách, từ đó gìn giữ vẻ ngoài tươi trẻ và phòng ngừa các bệnh lý da liễu tiềm ẩn có thể ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống.
