Tinh trùng yếu: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị

Vấn đề tinh trùng yếu không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của nam giới mà còn gây ra những lo lắng, áp lực tâm lý trong đời sống gia đình. Vậy, tinh trùng yếu là như thế nào? Nguyên nhân tinh trùng yếu đến từ đâu? Có cách nhận biết tinh trùng yếu không và làm thế nào để cải thiện tình trạng này? Tất cả sẽ được Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome giải đáp ngay trong bài viết sau.

Tinh trùng yếu là gì? Làm thế nào để nhận biết tinh trùng yếu?

Tinh trùng là tế bào sinh sản nam, được sản xuất trong tinh hoàn, mang 23 nhiễm sắc thể giúp truyền tải thông tin di truyền từ người cha. Tinh trùng có vai trò quan trọng trong sinh sản, bao gồm di chuyển đến trứng, thụ tinh và khởi đầu quá trình phát triển phôi thai. Đây là yếu tố then chốt quyết định khả năng duy trì nòi giống và hình thành sự sống mới.

Tinh trùng yếu là gì?

Tinh trùng yếu là tình trạng số lượng (mật độ) cũng như chất lượng của tinh trùng suy giảm, biểu hiện qua các thông số như tỷ lệ sống thấp, khả năng di động kém hoặc không thể di chuyển tiến thẳng đến trứng. Đồng thời, tỷ lệ tinh trùng dị dạng gia tăng cũng là dấu hiệu của tinh trùng yếu.

Nhận biết tinh trùng yếu được xác định qua xét nghiệm tinh dịch đồ, khi các chỉ số như mật độ, khả năng di động và hình thái đều không đạt mức bình thường theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Tinh trùng yếu ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản. Khả năng thụ tinh giảm vì tinh trùng không đủ sức tiếp cận trứng, hoặc khi thụ tinh, phôi thai dễ bị lỗi do bất thường về di truyền từ tinh trùng. Điều này làm giảm tỷ lệ mang thai thành công, gây khó khăn cho các cặp đôi mong muốn có con.

Ngoài ra, tinh trùng yếu còn gây tác động lớn về mặt cảm xúc và tâm lý, đặc biệt là cảm giác tự ti và lo lắng ở nam giới. Việc hiểu và điều trị kịp thời tình trạng này không chỉ giúp cải thiện khả năng sinh sản mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của cả hai vợ chồng.

Minh họa hình ảnh tinh trùng yếu biểu hiện qua mật độ tinh trùng thưa thớt và dị dạng (ảnh phải) so với tinh trùng khỏe mạnh (ảnh trái)

Dấu hiệu tinh trùng yếu

Tinh trùng yếu có thể không biểu hiện rõ ràng nhưng có một số dấu hiệu lâm sàng giúp nhận biết. Một số dấu hiệu tinh trùng yếu có thể bao gồm:

• Bất thường của tinh dịch khi nhận biết bằng mắt:
  • Tinh dịch loãng, ít, hoặc vón cục.
  • Màu sắc bất thường như vàng đậm, xanh hoặc đỏ (có thể có máu).
  • Mùi bất thường, hôi khó chịu, hoặc mùi nồng hơn bình thường.
• Đau hoặc sưng ở tinh hoàn: Cảm giác đau nhói hoặc sưng một bên hoặc cả hai bên tinh hoàn có thể là dấu hiệu của viêm nhiễm hoặc các vấn đề liên quan đến sản xuất tinh trùng.
• Rối loạn cương dương hoặc giảm ham muốn: Suy giảm testosterone, một trong những nguyên nhân gây tinh trùng yếu, thường đi kèm với rối loạn cương dương hoặc giảm ham muốn tình dục.
• Khó có con dù quan hệ tình dục đều đặn: Khi không thụ thai sau hơn một năm quan hệ tình dục không dùng biện pháp tránh thai, nguyên nhân có thể do chất lượng tinh trùng kém.
• Các vấn đề sức khỏe liên quan khác: Béo phì, tiểu đường, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc bệnh lý di truyền có thể là yếu tố gây ảnh hưởng đến sức khỏe tinh trùng.

Lưu ý:

• Các dấu hiệu tinh trùng yếu nêu trên không phải là triệu chứng đặc hiệu. Do đó, việc mắc các dấu hiệu nêu trên không đồng nghĩa với việc chắc chắn tinh trùng của bạn bị yếu.
• Tuy nhiên, nếu xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu nêu trên, tốt hơn hết là bạn cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để kiểm tra và nhận tư vấn, đảm bảo phát hiện và điều trị sớm các vấn đề về sức khỏe sinh sản.

Làm sao để biết tinh trùng yếu hay mạnh?

Để xác định tinh trùng yếu hay khỏe mạnh, nam giới cần thực hiện các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu tại các cơ sở y tế uy tín, trong đó bao gồm xét nghiệm tinh dịch đồ, xét nghiệm hóc-môn sinh sản và siêu âm vùng bìu. Cụ thể như sau:

• Xét nghiệm tinh dịch đồ:
  • Đây là phương pháp chính để đánh giá sức khỏe tinh trùng. Tinh dịch sẽ được phân tích các chỉ số như số lượng, khả năng di động, hình dạng và mật độ tinh trùng.
  • Theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tinh trùng yếu được xác định khi các chỉ số dưới mức bình thường. Cụ thể:
    • Mật độ tinh trùng: < 15 triệu/ml tinh dịch;
    • Tổng số tinh trùng: < 39 triệu trong một lần xuất tinh;
    • Tỷ lệ di động: < 40% tinh trùng di chuyển, hoặc < 32% tinh trùng di chuyển tiến thẳng;
    • Hình dạng tinh trùng bình thường: < 4% tinh trùng có hình dạng chuẩn;
    • pH tinh dịch: Nhỏ hơn 7.2 hoặc lớn hơn 8.0, cho thấy môi trường tinh dịch không phù hợp.
  • Nếu một hoặc nhiều chỉ số không đạt chuẩn, kết luận tinh trùng yếu có thể được đưa ra và bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp điều trị hoặc hỗ trợ sinh sản phù hợp.
• Xét nghiệm hormone sinh sản: Nhằm kiểm tra nồng độ hormone như testosterone, FSH (hormone kích thích tinh hoàn sinh tinh, và LH (hormone luteinizing), giúp phát hiện các rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
• Siêu âm vùng bìu: Siêu âm có thể phát hiện các bất thường ở tinh hoàn như giãn tĩnh mạch thừng tinh, viêm tinh hoàn hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh – những nguyên nhân tiềm ẩn có thể gây suy giảm chất lượng tinh trùng.

Xét nghiệm tinh dịch đồ giúp đánh giá được số lượng (count), hình thái (morphology) và khả năng chuyển động (motility) của tinh trùng

Nguyên nhân tinh trùng yếu là gì?

Tinh trùng yếu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm lối sống, môi trường, bệnh lý và các yếu tố sinh học khác. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

1. Thói quen sinh hoạt không lành mạnh

• Hút thuốc và uống rượu: Các chất độc hại làm giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thiếu kẽm, vitamin C, E và các chất chống oxy hóa có thể làm suy giảm chất lượng tinh trùng.
• Thiếu tập thể dục: Lối sống ít vận động dẫn đến giảm tuần hoàn máu đến cơ quan sinh dục, ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.

2. Tác động của môi trường

• Tiếp xúc với chất độc: Hóa chất trong công nghiệp hoặc thuốc trừ sâu có thể làm hỏng DNA của tinh trùng.
• Tiếp xúc với nhiệt: Nhiệt độ cao từ tắm nước nóng, làm việc trong môi trường nóng hoặc đặt laptop trên đùi thường xuyên có thể cản trở sản xuất tinh trùng.
• Bức xạ: Tiếp xúc với tia bức xạ làm tổn thương tinh hoàn và ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

3. Yếu tố sức khỏe và bệnh lý

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Gây ứ đọng máu, làm tăng nhiệt độ tại tinh hoàn.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Nồng độ testosterone thấp ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.
• Nhiễm trùng: Viêm đường sinh dục gây tổn thương tinh hoàn và giảm số lượng tinh trùng.

4. Tuổi tác và di truyền

• Tuổi cao làm giảm nồng độ testosterone, từ đó khiến cho số lượng và chất lượng tinh trùng suy giảm. (2)
• Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của tinh trùng, điển hình như ở người mắc đột biến gen xơ nang, hội chứng Klinefelter (có 2 nhiễm sắc thể X thay vì 1) hoặc hội chứng Noonan (đa dị tật bẩm sinh) (3)

Những nguyên nhân này thường kết hợp, tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản của nam giới, góp phần làm cho tinh trùng yếu.

Ai có nguy cơ cao mắc bệnh tinh trùng yếu?

Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh tinh trùng yếu có thể bao gồm:

• Người hút thuốc lá và uống rượu bia thường xuyên;
• Người tiếp xúc với hóa chất độc hại và bức xạ;
• Người thường xuyên tiếp xúc với nhiệt độ cao (thói quen tắm nước nóng, đặt laptop lên đùi, mặc quần bó hoặc làm việc trong môi trường nóng) có thể làm suy giảm quá trình sản sinh tinh trùng;
• Người thừa cân hoặc béo phì;
• Người có chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng;
• Nam giới trên 40 tuổi;
• Người mắc các bệnh lý mãn tính như giãn tĩnh mạch thừng tinh, tiểu đường, mất cân bằng nội tiết tố, hoặc nhiễm trùng đường sinh dục;
• Người mắc các hội chứng / yếu tố di truyền.

Người hút thuốc lá và uống rượu bia trong thời gian dài có nguy cơ cao mắc bệnh tinh trùng yếu

Tinh trùng yếu sống được bao lâu?

Tinh trùng yếu thường có tuổi thọ ngắn hơn tinh trùng khỏe mạnh do khả năng di chuyển kém và cấu trúc bất thường, khiến chúng khó tồn tại trong môi trường. Cụ thể như sau:

• Bên trong âm đạo: Tinh trùng yếu có thể sống từ 1-2 ngày, ngắn hơn so với tinh trùng khỏe mạnh (3-5 ngày). Điều này làm giảm cơ hội tiếp cận trứng để thụ tinh.
• Bên ngoài cơ thể: Tinh trùng yếu, tương tự tinh trùng bình thường, chỉ sống được vài phút nếu tinh dịch khô đi hoặc môi trường không phù hợp.

Tinh trùng yếu có phải yếu sinh lý không?

Tinh trùng yếu và yếu sinh lý là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, giữa chúng vẫn có sự liên quan trong một số trường hợp. Cụ thể như sau:

• Tinh trùng yếu: Liên quan đến chất lượng và số lượng tinh trùng (khả năng di động, hình dạng, mật độ), ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh nhưng không tác động trực tiếp đến chức năng tình dục.
• Yếu sinh lý: Là tình trạng suy giảm khả năng tình dục, bao gồm rối loạn cương dương, xuất tinh sớm hoặc giảm ham muốn, chủ yếu do yếu tố nội tiết, tâm lý hoặc bệnh lý.

Tuy nhiên, nồng độ testosterone thấp có thể gây cả tinh trùng yếu và yếu sinh lý, vì vậy cần thăm khám để xác định và điều trị đúng nguyên nhân.

Tinh trùng yếu có con được không?

Nam giới có tinh trùng yếu vẫn có khả năng có con, nhưng tỷ lệ thụ thai tự nhiên sẽ thấp hơn so với người có tinh trùng khỏe mạnh. Bởi lẽ, tinh trùng yếu có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển đến trứng hoặc thụ tinh do khả năng di động kém, số lượng thấp hoặc hình dạng bất thường.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, có khoảng 23% các cặp vợ chồng vô sinh có số lượng tinh trùng thấp, dù không được điều trị, vẫn có thể thụ thai tự nhiên sau 2 năm cố gắng, và tỷ lệ này thậm chí có thể tăng lên 33% sau 4 năm.

Đặc biệt, ngay cả ở những người đàn ông bị thiểu năng sinh sản nghiêm trọng (<2 triệu tinh trùng/mL), vẫn có đến 7.6% trong số họ có thể thụ thai thành công trong vòng 2 năm dù không được điều trị.

Điều này cho thấy, tinh trùng yếu không đồng nghĩa với việc nam giới không thể có con. Tuy nhiên, việc điều trị tinh trùng yếu vẫn là nhiệm vụ cấp thiết để giúp các cặp vợ chồng gia tăng tỷ lệ đậu thai tự nhiên.

Người bệnh tinh trùng yếu vẫn có khả năng có con dù tỷ lệ này thấp hơn người khỏe mạnh

Tinh trùng yếu có chữa được không?

Tinh trùng yếu có thể được cải thiện hoặc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra. Nếu do lối sống không lành mạnh, việc thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục và tránh các tác nhân có hại (thuốc lá, rượu bia) có thể giúp cải thiện chất lượng tinh trùng.

Tuy nhiên, nếu nguyên nhân liên quan đến bệnh lý như giãn tĩnh mạch thừng tinh, mất cân bằng nội tiết tố, hoặc nhiễm trùng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật, dùng thuốc điều trị hoặc áp dụng các biện pháp hỗ trợ sinh sản (như IUI, IVF).

Tinh trùng yếu phải làm sao?

Tinh trùng yếu cần được thăm khám và có thể được điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:

1. Phương pháp điều trị y khoa

• Dùng thuốc tăng cường nội tiết tố: Nếu tinh trùng yếu do nồng độ testosterone thấp hoặc mất cân bằng hormone, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều chỉnh nội tiết tố, giúp tăng cường sản xuất và chất lượng tinh trùng.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp tắc nghẽn đường dẫn tinh hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh, phẫu thuật là biện pháp hiệu quả để khôi phục chức năng sinh sản tự nhiên.

2. Các liệu pháp hỗ trợ sinh sản

• Thụ tinh nhân tạo (IUI): Tinh trùng sau khi xử lý sẽ được bơm trực tiếp vào tử cung, giúp rút ngắn hành trình tinh trùng đến trứng, tăng cơ hội thụ thai.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Trong trường hợp tinh trùng yếu nghiêm trọng, IVF có thể được sử dụng. Tinh trùng và trứng sẽ được kết hợp trong phòng thí nghiệm để tạo phôi, sau đó phôi được cấy vào tử cung.

Việc kết hợp giữa điều trị y khoa và duy trì lối sống lành mạnh có thể mang lại hiệu quả cải thiện sức khỏe tinh trùng một cách tối ưu, giúp tăng khả năng có con.

Cách phòng ngừa và hạn chế tinh trùng yếu tại nhà

Một số biện pháp thực hiện tại nhà có thể hỗ trợ nam giới tăng cường sức khỏe tinh trùng, chẳng hạn như:

1. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học

Bổ sung thực phẩm giàu kẽm, omega-3, vitamin C và E như hải sản, cá béo, rau xanh, và các loại hạt. Những dưỡng chất này có thể hỗ trợ cải thiện số lượng, khả năng di động và chất lượng tinh trùng.

Bên cạnh thực phẩm tự nhiên, nam giới có thể cân nhắc hỏi ý kiến bác sĩ về việc bổ sung thực phẩm chức năng chứa chiết xuất cây mật nhân (Eurycoma longifolia), chiết xuất hàu biển (oyster meat extract), chiết xuất cây bạch tật lê (Tribulus terrestris)… Bởi lẽ, tất cả đều là những chất có thể hỗ trợ cơ thể tăng cường sản xuất testosterone, từ đó góp phần cải thiện sức khỏe tinh trùng.

2. Duy trì lối sống lành mạnh

• Tránh thuốc lá, rượu bia, và các chất kích thích vì chúng làm tổn hại đến DNA của tinh trùng.
• Thực hiện tập thể dục đều đặn, ít nhất 150 phút mỗi tuần, để tăng cường tuần hoàn máu đến tinh hoàn.

3. Lưu ý khác

• Tránh tắm nước nóng hoặc tiếp xúc với nhiệt độ cao, vì nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Mặc quần áo thoáng mát, tránh đồ bó sát để giữ vùng hạ bộ ở nhiệt độ phù hợp.
• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử như laptop, điện thoại gần vùng hạ bộ để giảm tác động của sóng nhiệt.

Lưu ý:

• Các biện pháp nêu trên chỉ mang tính hỗ trợ, không thể thay thế cho phác đồ điều trị y khoa chuyên nghiệp do bác sĩ chỉ định.
• Ngoài việc thực hiện theo các biện pháp nêu trên, nam giới vẫn cần thăm khám sức khỏe định kỳ để tầm soát sớm các vấn đề sức khỏe và có biện pháp bảo vệ sức khỏe sinh sản phù hợp.

Thăm khám và xét nghiệm tinh dịch đồ định kỳ giúp đánh giá sức khỏe tinh trùng một cách chính xác

Xem thêm:

• Cách chữa tinh trùng yếu tại nhà
• Tinh trùng yếu ăn gì cho mạnh?

Hiện nay, tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chuyên khoa Tiết niệu – Nam học tự hào mang đến dịch vụ đánh giá sức khỏe sinh sản nam giới chuyên sâu, có sự kết hợp chặt chẽ giữa 3 chuyên khoa Hỗ trợ sinh sản, Phụ sản và Nam học. Sự phối hợp này đảm bảo bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị toàn diện, tối ưu hiệu quả cho từng người bệnh.

Ngoài ra, bệnh viện còn tự hào sở hữu ngân hàng mô hiện đại, hỗ trợ lưu trữ mô tinh trùng, mang lại giải pháp sinh sản bền vững cho những trường hợp đặc biệt, như người bệnh cần điều trị ung thư hoặc mắc các bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.

Tinh trùng yếu là vấn đề có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. Tuy nhiên, điều đáng mừng là việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời hoàn toàn có thể cải thiện chất lượng tinh trùng và tăng cơ hội thụ thai thành công. Do đó, nếu bạn nhận thấy bản thân có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, đừng ngần ngại đến các cơ sở y tế uy tín để được điều trị và bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách tối ưu.