Viêm dạ dày ruột: Triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng tránh

Viêm dạ dày ruột là bệnh lý tiêu hóa có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Vì thế, hiểu rõ về triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh là điều cần thiết để chủ động phòng ngừa và chữa bệnh kịp thời, bảo vệ an toàn cho sức khỏe của bạn và người thân. Vậy, nguyên nhân viêm dạ dày ruột đến từ đâu? Triệu chứng viêm dạ dày ruột là gì? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

Viêm dạ dày ruột là gì? Nguyên nhân và triệu chứng ra sao?

Viêm dạ dày ruột là gì?

Viêm dạ dày ruột (gastroenteritis) là tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc của dạ dày và ruột non, thường do virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây ra.

Do đó, bệnh viêm dạ dày ruột còn được biết đến với nhiều cái tên “bình dân” khác như là “cúm dạ dày” hoặc “tiêu chảy nhiễm trùng”.

Triệu chứng viêm dạ dày ruột

Viêm dạ dày ruột thường gây ra một loạt các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, chuột rút. Trong đó:

• Nôn mửa: Thường diễn ra trước khi xuất hiện dấu hiệu tiêu chảy từ 24 – 48 giờ;
• Tiêu chảy: Thường kéo dài khoảng 10 – 14 ngày kể từ lúc nhiễm trùng.

Hệ quả khác của bệnh viêm dạ dày ruột có thể bao gồm sốt, mất nước, mất cân bằng điện giải và mất năng lượng, khiến người bệnh thường xuyên mệt mỏi, uể oải, chán ăn, mất tập trung, nhức đầu, chóng mặt và khát nước.

Lưu ý:

Các triệu chứng viêm dạ dày ruột không phải là triệu chứng đặc hiệu, có thể bị nhầm lẫn với dấu hiệu của các bệnh lý khác. Vì thế, để biết chính xác mình hoặc người thân có bị viêm dạ dày ruột hay không, bạn cần đặt lịch hẹn với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác.

Xem thêm:

• Bệnh viêm dạ dày

Phân loại bệnh viêm dạ dày ruột

Phân loại bệnh viêm dạ dày ruột được tiến hành dựa trên diễn tiến và thời gian của bệnh, bao gồm hai dạng chính:

1. Viêm dạ dày ruột cấp

Viêm dạ dày ruột cấp là tình trạng viêm xảy ra ở dạ dày, ruột non một cách đột ngột, thường do nhiễm trùng bởi vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng.

Bệnh nhân có triệu chứng rõ rệt như tiêu chảy, nôn mửa, và đau bụng. Bệnh thường kéo dài trong vài ngày đến dưới 2 tuần, và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách mà không cần dùng thuốc.

2. Viêm dạ dày ruột mạn tính

Viêm dạ dày ruột mạn tính là tình trạng viêm ở niêm mạc dạ dày, ruột kéo dài nhiều tuần hoặc tái phát nhiều lần. Nguyên nhân thường liên quan đến các vấn đề tự miễn (rối loạn miễn dịch) hoặc do nhiễm trùng kéo dài (hơn 2 tuần), thường là do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori).

Các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân viêm dạ dày ruột

Nguyên nhân là tác nhân gây bệnh trực tiếp, trong khi các yếu tố nguy cơ chỉ là các yếu tố có thể làm tăng rủi ro mắc bệnh, chứ không chắc chắn gây ra bệnh. Theo đó, nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh viêm dạ dày ruột có thể bao gồm:

1. Nguyên nhân

Nguyên nhân viêm dạ dày ruột bao gồm:

• Virus: Rotavirus và norovirus là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra viêm dạ dày ruột. Chúng lây lan qua tiếp xúc với thực phẩm hoặc nước bị nhiễm bệnh.
• Vi khuẩn: Như Salmonella, E. coli, Helicobacter pylori và Campylobacter có thể gây nhiễm khuẩn dạ dày, ruột khi tiêu thụ thực phẩm hoặc nước ô nhiễm.
• Ký sinh trùng: Như Giardia lamblia và Cryptosporidium có thể xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm hoặc nước bị nhiễm khuẩn, từ đó gây viêm dạ dày ruột.

Nhiễm khuẩn E.coli từ thực phẩm có thể gây viêm dạ dày ruột

2. Yếu tố nguy cơ

Bao gồm:

• Hệ miễn dịch yếu: Trẻ nhỏ, người già hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý có nguy cơ bị viêm dạ dày ruột cao hơn so với phần đông dân số khỏe mạnh;
• Tiếp xúc với người nhiễm bệnh: Viêm dạ dày ruột lây lan nhanh qua tiếp xúc với người bệnh bởi vi khuẩn / virus có thể ẩn chứa trong nước bọt, dịch tiết và phân từ người bệnh;
• Vệ sinh kém: Sử dụng nguồn nước và thực phẩm không đảm bảo vệ sinh hoặc ăn uống chung với người bệnh có thể làm tăng nguy cơ bị viêm dạ dày ruột;
• Đi du lịch: Đặc biệt là khi đến các khu vực có điều kiện vệ sinh kém, từ đó làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh do tiêu thụ thực phẩm hoặc nước ô nhiễm.

Viêm dạ dày ruột có nguy hiểm không?

Trong hầu hết các trường hợp, viêm dạ dày ruột thường không nguy hiểm. Mặc dù gây khó chịu, nhưng bệnh thường tự khỏi trong vòng một tuần. Tuy nhiên, nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể trở nên nguy hiểm vì gây ra tình trạng mất nước và mất cân bằng điện giải.

Nếu không được điều trị kịp thời, mất nước nghiêm trọng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như suy thận, tụt huyết áp, sốc và ngất xỉu. Điều này đặc biệt nguy hiểm hơn, có thể dẫn tới tử vong khi người bệnh là trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch và thận suy yếu.

Vì vậy, bất kỳ ai có dấu hiệu mất nước do viêm dạ dày ruột cần được bổ sung nước ngay lập tức, đồng thời đặt lịch hẹn ngay với bác sĩ để được tư vấn bổ sung chất điện giải đúng cách, đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Viêm dạ dày ruột thường gây đau bụng, tiêu chảy và mất nước

Chẩn đoán bệnh viêm dạ dày ruột

Bác sĩ thường chẩn đoán viêm dạ dày ruột do virus dựa trên các triệu chứng được phát hiện trong buổi khám lâm sàng. Nếu các triệu chứng của bạn nhẹ và chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, bạn thường không cần xét nghiệm. (1)

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nếu bạn có tiền sử mắc bệnh mãn tính hoặc các rối loạn khác ở dạ dày và ruột, xét nghiệm phân hoặc nội soi dạ dày – ruột có thể giúp chẩn đoán viêm dạ dày ruột do virus, vi khuẩn và ký sinh trùng.

Điều trị viêm dạ dày ruột

Hầu hết người bệnh viêm dạ ruột đều có thể tự hồi phục sau khoảng 1 tuần mà không cần dùng bất kỳ loại thuốc nào để điều trị. Tuy nhiên, điều quan trọng là người bệnh phải uống nhiều nước để tránh bị mất nước.

Nói cách khác, phương pháp điều trị chính cho người bị viêm dạ dày ruột là bổ sung nước thường xuyên, bao gồm nước lọc, dung dịch bù nước, hoặc sữa công thức / sữa mẹ (nếu bệnh diễn ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ). Lúc này, điều quan trọng là cần phải bù đắp lượng nước mất đi do nôn và tiêu chảy.

Một số dung dịch điện giải như Gastrolyte, HYDRAlyte, Pedialyte và Repalyte có thể được bổ sung để thay thế lượng nước và muối trong cơ thể bị mất đi do tiêu chảy và nôn mửa. Tuy nhiên, người bệnh cần chủ động hỏi ý kiến sĩ trước khi bổ sung các dung dịch này để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Trong trường hợp nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột là do nhiễm khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori), người bệnh trưởng thành hoặc trẻ trên 3 tuổi có thể được bác sĩ chỉ định một phác đồ điều trị bao gồm thuốc kháng sinh và thuốc giảm tiết axit dạ dày trong vòng 10 – 14 ngày để tiêu diệt loại vi khuẩn này.

Vì vậy, để biết chính xác nguyên nhân viêm dạ dày ruột có thực sự là do vi khuẩn H. pylori không, người bệnh cần chủ động đặt lịch hẹn với bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.

Người bệnh cần hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn cách điều trị phù hợp

Cách chăm sóc người bệnh viêm dạ dày ruột tại nhà

Chăm sóc người bệnh viêm dạ dày ruột tại nhà đòi hỏi sự chú ý đến việc bù nước, cung cấp dinh dưỡng hợp lý và giữ vệ sinh cá nhân tốt. Cụ thể như sau:

• Bù nước: Cho người bệnh uống nước thường xuyên, sử dụng dung dịch bù nước đường uống như ORS (oresol) hoặc các loại dung dịch như Pedialyte theo chỉ định từ bác sĩ để tránh mất nước do nôn và tiêu chảy.
• Chế độ ăn uống: Cho ăn thực phẩm mềm, nêm nếm ít gia vị, dễ tiêu như cháo loãng, nước súp hoặc bánh mì mềm khi người bệnh đã đỡ buồn nôn.
• Vệ sinh cá nhân: Rửa tay sạch sau khi tiếp xúc để tránh lây lan bệnh.
• Theo dõi dấu hiệu nặng: Đưa người bệnh đến bác sĩ nếu thấy nôn liên tục, tiêu chảy kéo dài, mất nước nghiêm trọng hoặc có máu trong phân.

Dưới đây là một vài lưu ý khác trong việc điều trị bệnh viêm dạ dày ruột cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ mà bố mẹ cần lưu tâm:

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi rất dễ bị mất nước và cần đến bác sĩ khám nếu nghi ngờ bị viêm dạ dày ruột.
• Không nên dùng thuốc trị tiêu chảy hoặc nôn mửa mà không có chỉ định bác sĩ, vì có thể gây hại cho trẻ.
• Nếu trẻ nôn nhiều, hãy thử cho uống từng ngụm nước nhỏ cách 10 – 15 phút.
• Viêm dạ dày ruột dễ lây lan. Vì thế, phụ huynh nên rửa tay cẩn thận sau khi thay tã hoặc chăm sóc trẻ, đồng thời tránh cho trẻ tiếp xúc với trẻ khác để tránh lây nhiễm chéo cho đến khi hết bị tiêu chảy.

Xem thêm:

• Viêm dạ dày ruột nên ăn gì, không nên ăn gì để nhanh hồi phục?

Nghi mắc bị viêm dạ dày ruột: Khi nào đi khám bác sĩ?

Viêm dạ dày ruột có thể trở thành một tình huống khẩn cấp trong một số trường hợp nghiêm trọng. Bạn cần đến phòng cấp cứu hoặc đặt lịch hẹn với chuyên khoa Tiêu hóa ở bệnh viện gần nhất ngay khi thấy các dấu hiệu sau:

• Nôn mửa kéo dài hơn 24 giờ;
• Tiêu chảy không ngừng sau 48 giờ;
• Bạn có bệnh lý mãn tính như tiểu đường, bệnh thận hoặc tim mạch;
• Phát hiện máu trong phân hoặc chất nôn;
• Cơn đau bụng trở nên dữ dội;
• Sốt vượt quá 38°C;
• Bạn đang mang thai và có các dấu hiệu bất thường.

Người bệnh cần thăm khám ngay khi có các dấu hiệu đau bụng và buồn nôn kéo dài

Viêm dạ dày ruột có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm. Do đó, nếu nghi ngờ bản thân đang mắc phải bệnh lý này, bạn có thể cân nhắc đến Trung tâm Nội soi & Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa trực thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được tư vấn chăm sóc và điều trị đúng cách.

Tại đây, trung tâm không chỉ có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm mà còn áp dụng những kỹ thuật nội soi tiên tiến, đảm bảo quá trình thăm khám diễn ra nhẹ nhàng, không đau, mang lại kết quả chẩn đoán chính xác cùng sự thoải mái tối đa cho người bệnh.

Để đặt lịch thăm khám bệnh về đường tiêu hóa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể gọi đến số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).

Trên đây là những thông tin quan trọng xoay quanh bệnh viêm dạ dày ruột. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã hiểu rõ nguyên nhân viêm dạ dày ruột đến từ đâu, triệu chứng viêm dạ dày ruột là gì để có thể phát hiện bệnh sớm, lên kế hoạch phòng ngừa và điều trị hiệu quả.