Viêm dạ dày ruột ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết sớm và cách xử lý

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể khiến cơ thể bị mất nước nghiêm trọng nếu không được phát hiện và chăm sóc đúng cách. Bên cạnh đó, trẻ có thể gặp phải các triệu chứng khó chịu, làm gián đoạn sinh hoạt hàng ngày. Vậy, bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em là gì? Cha mẹ cần làm gì khi trẻ bị viêm dạ dày ruột? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em là gì? Cách điều trị ra sao?

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em là gì?

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em (gastroenteritis) là tình trạng viêm nhiễm ngắn hạn xảy ra ở dạ dày, ruột non và đôi khi có thể ảnh hưởng đến ruột già. Bệnh có thể làm suy giảm chức năng tiêu hóa, hấp thu dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự cân bằng nước và điện giải trong cơ thể trẻ.

Trong phần lớn trường hợp, bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em chỉ mang tính chất tạm thời, thường tự khỏi sau một tuần nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát kịp thời các dấu hiệu mất nước, bệnh có thể gây suy nhược thể chất và dẫn đến nhiều biến chứng khó lường do mất nước nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, trong đó bao gồm nhiễm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng; dị ứng/ngộ độc thực phẩm hoăc do nhiễm phải hóa chất/thuốc dùng không đúng chỉ định. Cụ thể như sau:

• Nhiễm virus: Các loại virus như Rotavirus, Norovirus, Adenovirus có thể tấn công hệ tiêu hóa, gây viêm nhiễm và làm mất cân bằng đường ruột, khiến trẻ dễ bị tiêu chảy, mất nước.
• Vi khuẩn và ký sinh trùng: Vi khuẩn như Salmonella, E. coli, Campylobacter, hoặc ký sinh trùng như Giardia lamblia có thể lây qua thực phẩm, nước uống hoặc môi trường kém vệ sinh, làm gia tăng nguy cơ viêm dạ dày ruột trẻ em.
• Dị ứng thực phẩm/Ngộ độc thực phẩm: Một số trẻ có thể phản ứng miễn dịch mạnh với sữa, hải sản, đậu phộng; hoặc ăn phải thực phẩm nhiễm khuẩn, dẫn đến kích ứng niêm mạc ruột và rối loạn tiêu hóa.
• Nhiễm hóa chất hoặc thuốc: Việc tiếp xúc với thuốc trừ sâu, kim loại nặng, hoặc lạm dụng thuốc kháng viêm, kháng sinh có thể gây tổn thương niêm mạc dạ dày, làm rối loạn hệ tiêu hóa, dẫn đến tình trạng viêm lây lan ở dạ dày với ruột non.

Việc hiểu rõ nguyên nhân khiến trẻ bị viêm dạ dày ruột giúp cha mẹ có biện pháp phòng ngừa hiệu quả, bảo vệ sức khỏe của thiên thần nhỏ một cách tối ưu.

Minh họa cấu trúc của Rotavirus (virus gây tiêu chảy cấp)

Dấu hiệu của viêm dạ dày ruột ở trẻ em

Các triệu chứng của viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể dao động từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ mất nước. Cụ thể như sau:

1. Triệu chứng nhẹ

• Tiêu chảy lỏng, không có máu: Trẻ đi ngoài phân lỏng, có thể tăng số lần đi ngoài lên trên 3 lần/ngày nhưng không kèm theo máu hoặc nhầy. Đây là dấu hiệu thường gặp khi viêm dạ dày ruột ở trẻ em do virus.
• Đau bụng nhẹ: Cơn đau không dữ dội, thường xuất hiện quanh rốn hoặc vùng bụng dưới do nhu động ruột tăng lên bất thường.
• Buồn nôn, nôn mửa: Trẻ có thể bị nôn vài lần, đặc biệt sau khi ăn hoặc uống sữa.
• Sốt nhẹ: Bé bị viêm dạ dày ruột có thể khiến thân nhiệt tăng nhẹ (37,5 – 38,5°C) do phản ứng viêm của cơ thể.

2. Triệu chứng nặng

• Tiêu chảy nhiều, phân có máu hoặc nhầy: Đây là dấu hiệu cảnh báo nhiễm vi khuẩn, có thể gây tổn thương niêm mạc ruột, làm bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em trở nên nghiêm trọng hơn.
• Nôn nhiều, kéo dài: Trẻ nôn liên tục, không giữ được thức ăn hoặc nước uống, dễ dẫn đến mất nước nhanh.
• Sốt cao trên 39°C: Khi trẻ sốt cao kèm theo tiêu chảy và nôn ói, nguy cơ mất nước và biến chứng tăng cao.
• Mất nước nghiêm trọng: Dấu hiệu gồm khô môi, tiểu ít, mắt trũng sâu, da nhăn nheo, quấy khóc nhưng không có nước mắt, cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay để tránh nguy hiểm.

Việc theo dõi sát các dấu hiệu giúp cha mẹ có biện pháp xử lý kịp thời, hạn chế biến chứng nguy hiểm của bệnh.

Viêm dạ dày ruột ở trẻ em có lây không?

Có! Bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể lây lan, đặc biệt khi do virus hoặc vi khuẩn. Bệnh chủ yếu lây qua đường tiêu hóa khi trẻ tiếp xúc với thực phẩm, nước uống nhiễm khuẩn hoặc dùng chung đồ dùng với người bệnh. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây qua tay bẩn, bề mặt đồ chơi, tiếp xúc trực tiếp với dịch nôn hoặc phân nhiễm virus, vi khuẩn.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Dưới đây là những biến chứng cần đặc biệt lưu ý:

• Mất nước nghiêm trọng: Tiêu chảy và nôn kéo dài khiến trẻ mất nhiều nước và điện giải, có thể dẫn đến sốc, suy thận, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được bù nước kịp thời.
• Suy dinh dưỡng: Khi viêm dạ dày ruột ở trẻ em kéo dài, niêm mạc ruột bị tổn thương khiến cơ thể hấp thu kém chất dinh dưỡng, làm trẻ sụt cân, chậm phát triển và suy giảm miễn dịch.
• Viêm ruột cấp tính: Trong trường hợp nhiễm khuẩn nặng, vi khuẩn có thể tấn công niêm mạc ruột, gây loét, xuất huyết tiêu hóa, làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Hội chứng HUS (tan máu – ure huyết cao): Một số chủng E. coli tiết độc tố Shiga có thể gây tổn thương mạch máu nhỏ ở thận, dẫn đến suy thận cấp, thiếu máu nặng, nguy hiểm đến tính mạng.

Vì vậy, nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và đưa trẻ đi khám kịp thời là cách tối ưu để phòng ngừa biến chứng và bảo vệ sức khỏe tiêu hóa của trẻ.

Viêm dạ dày ruột có thể khiến trẻ bị sốt, mất nước và suy nhược thể chất

Chẩn đoán viêm dạ dày ruột trẻ em

Để chẩn đoán bệnh viêm dạ dày ruột ở trẻ em, bác sĩ sẽ kết hợp khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết nhằm đánh giá mức độ bệnh và nguyên nhân gây viêm. Cụ thể như sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra các triệu chứng như tiêu chảy, nôn mửa, sốt, mất nước, đồng thời khai thác tiền sử tiếp xúc với thực phẩm hoặc môi trường có nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Xét nghiệm phân: Giúp phát hiện vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây bệnh, đồng thời kiểm tra sự hiện diện của máu hoặc bạch cầu trong phân.
• Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng mất nước, rối loạn điện giải và nhiễm trùng trong trường hợp bệnh nặng.
• Xét nghiệm cấy phân: Là quy trình nuôi cấy mẫu phân trong môi trường chứa thạch dinh dưỡng, được thực hiện khi nghi ngờ vi khuẩn nguy hiểm như Salmonella, E. coli, Campylobacter để lựa chọn kháng sinh phù hợp.

Việc chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm cho trẻ.

Cách điều trị viêm dạ dày ruột ở trẻ em

Việc điều trị viêm dạ dày ruột ở trẻ em tập trung vào bù nước, điều chỉnh chế độ ăn uống và sử dụng thuốc khi cần thiết. Cụ thể như sau:

1. Bù nước và điện giải

Bằng cách bổ sung dung dịch Oresol hoặc truyền dịch. Cụ thể như sau:

• Dùng ORS (Oresol) theo hướng dẫn: Khi trẻ bị tiêu chảy và nôn, cơ thể mất nước và điện giải nhanh chóng. Oresol giúp bổ sung lượng nước bị mất, hạn chế nguy cơ mất nước nghiêm trọng.
• Nếu trẻ không uống được, cần truyền dịch: Trong trường hợp trẻ mất nước nặng (mắt trũng, khô môi, quấy khóc không có nước mắt, tiểu ít), cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được truyền dịch kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm của viêm dạ dày ruột ở trẻ em.

2. Chế độ ăn uống hợp lý

Khi trẻ bị viêm dạ dày ruột, cha mẹ cần lưu ý đến một số nguyên tắc dinh dưỡng như:

• Tiếp tục cho trẻ bú mẹ nếu có thể: Sữa mẹ chứa nhiều kháng thể và chất dinh dưỡng giúp trẻ phục hồi nhanh hơn khi bị viêm dạ dày ruột.
• Cho trẻ ăn thực phẩm dễ tiêu hóa: Cháo loãng, súp, chuối, táo, khoai nghiền… là những thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa, hạn chế kích thích dạ dày và ruột.
• Tránh thực phẩm dầu mỡ, đường, sữa bò: Những thực phẩm này có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng tiêu chảy và gây khó tiêu, khiến viêm dạ dày ruột ở trẻ em kéo dài lâu hơn.

Trẻ nên được ưu tiên ăn thực phẩm mềm, dễ tiêu hóa trong khi bị viêm dạ dày ruột

3. Sử dụng thuốc

Bao gồm việc sử dụng một số loại thuốc như:

• Thuốc hạ sốt Paracetamol: Khi trẻ sốt trên 38,5°C, cha mẹ có thể dùng Paracetamol theo liều lượng phù hợp để giảm sốt và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn.
• Men vi sinh: Giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và giảm triệu chứng tiêu chảy, đặc biệt khi viêm dạ dày ruột ở trẻ em do mất cân bằng vi sinh.
• Thuốc chống nôn, tiêu chảy: Chỉ sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý dùng vì có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm.
• Kháng sinh: Chỉ dùng khi có nhiễm khuẩn được xác định qua xét nghiệm, không tự ý sử dụng khi chưa có chỉ định từ bác sĩ để tránh tình trạng kháng thuốc và ảnh hưởng hệ vi khuẩn đường ruột của trẻ.

Phòng ngừa viêm dạ dày ruột ở trẻ

Để hạn chế nguy cơ viêm dạ dày ruột ở trẻ em, cha mẹ cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Tiêm vắc-xin, đặc biệt là vắc-xin Rotavirus: Đây là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ nhiễm virus gây tiêu chảy cấp – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm dạ dày ruột ở trẻ em.
• Rửa tay sạch sẽ: Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi chơi đùa để ngăn ngừa vi khuẩn, virus xâm nhập vào đường tiêu hóa.
• Ăn chín uống sôi: Đảm bảo trẻ ăn thực phẩm được nấu kỹ, uống nước sạch để tránh nhiễm khuẩn đường ruột, hạn chế nguy cơ tiêu chảy.
• Vệ sinh đồ chơi, vật dụng của trẻ: Thường xuyên khử trùng các vật dụng trẻ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, cốc chén, bình sữa để ngăn chặn sự lây nhiễm vi khuẩn.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Khi có dịch tiêu chảy hoặc bệnh đường ruột lây nhiễm, hạn chế để trẻ tiếp xúc với người bệnh, đặc biệt trong môi trường nhà trẻ, trường học để giảm nguy cơ lây lan viêm dạ dày ruột ở trẻ em.

Thực hiện đồng bộ các biện pháp trên giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Nghi ngờ bé bị viêm dạ dày ruột: Khi nào nên đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Tiêu chảy kéo dài hơn 3 ngày;
• Trẻ nôn nhiều, không uống được nước;
• Sốt cao trên 39°C không hạ sau khi dùng thuốc hạ sốt hoặc kèm theo co giật;
• Trẻ có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, bao gồm khô môi, mắt trũng, da nhăn nheo, ít tiểu, quấy khóc không có nước mắt;
• Phân có máu, đau bụng dữ dội.

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay khi nhận thấy các dấu hiệu tiêu chảy hoặc sốt cao kéo dài

Để đảm bảo con được chẩn đoán và điều trị kịp thời, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở y tế uy tín, chẳng hạn như chuyên khoa Nhi tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, chuyên sâu về tiêu hóa nhi khoa, bệnh viện là địa chỉ tin cậy giúp cha mẹ an tâm khi con gặp các vấn đề về tiêu hóa.

Tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, trẻ được thăm khám trong môi trường hiện đại, thân thiện, với hệ thống thiết bị tiên tiến như máy nội soi tiêu hóa không đau; máy xét nghiệm phân tìm vi khuẩn, virus, giúp chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị tối ưu.

Đặc biệt, bệnh viện còn có khoa Dinh dưỡng Tiết chế, phối hợp cùng chuyên khoa Nhi cung cấp dịch vụ theo dõi và tư vấn dinh dưỡng chuyên sâu, giúp trẻ nhanh chóng hồi phục sau bệnh, đồng thời hỗ trợ cha mẹ điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp cho con trẻ nhằm hạn chế nguy cơ tái phát.

Tóm lại, viêm dạ dày ruột ở trẻ em có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm dấu hiệu để đưa trẻ đi khám bệnh, kết hợp chăm sóc đúng cách có thể giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và tránh biến chứng.