Bệnh tiền đình là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Bệnh tiền đình không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn, dẫn đến chấn thương không được điều trị kịp thời. Vậy, bệnh tiền đình là gì? Dấu hiệu của tiền đình ra sao? Nguyên nhân bị tiền đình đến từ đâu? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

Bệnh tiền đình là gì? Dấu hiệu nhận biết ra sao?

Hệ thống tiền đình là bộ phận giúp cơ thể giữ thăng bằng và định hướng không gian, nằm ở cả tai trong và hệ thần kinh trung ương. Phần ngoại biên của hệ thống này gồm mê đạo tiền đình ở tai trong, giúp phát hiện chuyển động và vị trí cơ thể. Phần trung ương nằm ở thân não và tiểu não, nơi xử lý thông tin từ tai trong và phối hợp với các bộ phận khác để duy trì thăng bằng, kiểm soát cử động mắt và điều chỉnh tư thế.

Bệnh tiền đình là gì?

Bệnh tiền đình là tình trạng rối loạn chức năng của hệ thống tiền đình, gây mất khả năng kiểm soát thăng bằng và định hướng không gian của cơ thể. Tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hằng ngày nếu không được kiểm soát đúng cách.

Nguyên nhân bị tiền đình

Bệnh tiền đình có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các bệnh lý tai trong, tổn thương hệ thần kinh trung ương hoặc các yếu tố nguy cơ khác. Cụ thể như sau:

1. Bệnh lý về tai

Các vấn đề về tai trong là nguyên nhân phổ biến gây rối loạn tiền đình ngoại biên, trong đó bao gồm:

• Viêm tai giữa hoặc tổn thương tai trong: Gây mất cân bằng dịch trong tai, khiến tín hiệu truyền đến não bị sai lệch, gây chóng mặt và mất thăng bằng. (1)
• Viêm dây thần kinh tiền đình cấp tính do virus: Làm gián đoạn hoạt động của dây thần kinh tiền đình, khiến người bệnh chóng mặt đột ngột, buồn nôn.
• Bệnh Meniere: Gây rối loạn lượng dịch trong tai trong, làm xuất hiện triệu chứng chóng mặt, ù tai và suy giảm thính lực từng đợt.

Việc phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý tai trong là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa rối loạn tiền đình kéo dài.

2. Tổn thương thần kinh trung ương

Tiền đình trung ương có thể bị tổn thương nghiêm trọng do các bệnh lý về não bộ, chẳng hạn như:

• Tai biến mạch máu não: Làm gián đoạn lưu thông máu lên não, ảnh hưởng đến vùng thân não và tiểu não – nơi xử lý thông tin tiền đình.
• U não hoặc viêm não: Gây chèn ép hoặc viêm nhiễm các dây thần kinh liên quan đến thăng bằng, dẫn đến chóng mặt kéo dài.
• Rối loạn tuần hoàn máu: Một số bệnh lý như tăng/hạ huyết áp, xơ vữa động mạch… có thể ảnh hưởng đến lưu thông máu lên não, gây khó khăn trong việc xử lý tín hiệu từ hệ tiền đình, làm xuất hiện tình trạng loạng choạng và chóng mặt mãn tính.

Các bệnh lý này thường cần điều trị chuyên sâu và theo dõi y tế lâu dài để tránh tổn thương nghiêm trọng hơn.

3. Các yếu tố nguy cơ khác

Ngoài các nguyên nhân bệnh lý, nhiều yếu tố bên ngoài cũng góp phần gây rối loạn tiền đình, chẳng hạn như:

• Chấn thương đầu hoặc cổ: Có thể làm tổn thương dây thần kinh tiền đình hoặc tai trong.
• Thiếu máu, suy nhược cơ thể: Khi cơ thể không được cung cấp đủ dưỡng chất và oxy, hệ thần kinh tiền đình hoạt động kém hiệu quả.
• Yếu tố di truyền, ô nhiễm tiếng ồn và stress: Dẫn đến kích thích quá mức hệ tiền đình, gây chóng mặt và mất thăng bằng.
• Tuổi tác: Người lớn tuổi có nguy cơ rối loạn tiền đình cao hơn do thoái hóa tự nhiên các cấu trúc tai trong và thần kinh.

Việc quản lý tốt các yếu tố nguy cơ này sẽ giúp hạn chế tình trạng rối loạn tiền đình tái phát hoặc diễn biến nặng.

Tuổi tác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiền đình

Dấu hiệu của tiền đình

Rối loạn tiền đình thường gây ra các dấu hiệu đặc trưng, bao gồm chóng mặt, quay cuồng, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột. Người bệnh thường mất thăng bằng khi đứng hoặc đi lại, dễ té ngã. Các triệu chứng khác như rối loạn thị giác (nhìn mờ, hoa mắt, nhạy cảm với ánh sáng) và rối loạn thính giác (ù tai, giảm thính lực) cũng rất phổ biến. (2)

Ngoài ra, người bệnh rối loạn tiền đình còn có thể cảm thấy lo lắng quá mức, khó tập trung hoặc thay đổi tâm lý như căng thẳng, dễ cáu gắt. Những triệu chứng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày và đòi hỏi được thăm khám kịp thời để tránh biến chứng nặng hơn.

Bệnh tiền đình có nguy hiểm không?

Bệnh tiền đình thường không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng nếu không điều trị, nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng, hoa mắt khiến người bệnh dễ té ngã, dẫn đến chấn thương, đặc biệt ở người lớn tuổi. Trong trường hợp rối loạn tiền đình trung ương do đột quỵ hoặc tổn thương não, bệnh có thể gây nguy cơ biến chứng nặng như liệt, suy giảm nhận thức. Do đó, bệnh cần được phát hiện và điều trị sớm để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa di chứng.

Chẩn đoán bệnh tiền đình như thế nào?

Chẩn đoán bệnh tiền đình dựa trên kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng, rối loạn thị giác và phản xạ mắt (phản xạ tiền đình – mắt). Trong đó, các xét nghiệm thường dùng gồm:

• Xét nghiệm ENG/VNG (đo điện nhãn đồ) để kiểm tra chuyển động mắt bất thường.
• Đo thính lực nhằm xác định tổn thương tai trong.
• Chụp MRI hoặc CT não giúp phát hiện các tổn thương ở hệ thần kinh trung ương như u não hoặc đột quỵ.

Chẩn đoán chính xác đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả.

Phương pháp điều trị bệnh tiền đình hiệu quả

Việc nhận diện và điều trị sớm bệnh tiền đình đóng vai trò quan trọng giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp điều trị hiện nay được chia thành nhiều hướng linh hoạt, tùy theo mức độ bệnh, cụ thể như sau:

1. Điều trị không dùng thuốc

Liệu pháp phục hồi chức năng tiền đình không dùng thuốc chủ yếu bao gồm các bài tập phối hợp đầu, cơ thể và mắt nhằm cải thiện khả năng thăng bằng; một số động tác thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga giúp tăng lưu thông tuần hoàn não. Ngoài ra, điều chỉnh chế độ ăn uống bằng cách hạn chế muối, caffeine, rượu bia và tăng cường bổ sung vitamin nhóm B, C (theo chỉ định của bác sĩ) có thể hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Vận động thể chất nhẹ nhàng hỗ trợ cải thiện tuần hoàn não

2. Điều trị bằng thuốc

Thuốc được sử dụng để giảm các triệu chứng chóng mặt, buồn nôn và cải thiện tình trạng mệt mỏi. Các loại thuốc phổ biến gồm betahistine, thuốc an thần hoặc thuốc chống nôn.

3. Phẫu thuật

Trong các trường hợp bệnh nặng, đặc biệt khi không đáp ứng với liệu pháp phục hồi và thuốc, phẫu thuật tiền đình có thể được chỉ định để khắc phục tổn thương và khôi phục chức năng thăng bằng. Các tình huống cần phẫu thuật bao gồm bệnh Meniere nặng, tổn thương cấu trúc tai trong do chấn thương hoặc viêm nhiễm nghiêm trọng hoặc u dây thần kinh tiền đình.

Biện pháp phòng ngừa bệnh tiền đình

Phòng ngừa bệnh tiền đình hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng và thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ. Cụ thể như sau:

1. Thực hiện chế độ ăn uống khoa học

Hạn chế các thực phẩm gây ảnh hưởng đến tuần hoàn não như muối, caffeine, rượu bia. Thay vào đó, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin B6, C và omega-3 có thể hỗ trợ chức năng thần kinh và tăng cường lưu thông máu, giúp phòng ngừa rối loạn tiền đình hiệu quả.

2. Duy trì vận động hợp lý

Tập thể dục thường xuyên với các bài tập như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc tập giữ thăng bằng thông qua các động tác yoga có thể giúp cải thiện lưu thông máu, tăng cường sức mạnh cơ bắp và duy trì sự ổn định của hệ tiền đình. Vận động đều đặn còn giúp ngăn ngừa chóng mặt do rối loạn tuần hoàn.

3. Tránh stress và căng thẳng tâm lý

Căng thẳng kéo dài làm tăng nguy cơ rối loạn tiền đình do ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Duy trì tâm lý ổn định thông qua thiền, thư giãn hoặc các hoạt động giải trí là cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh.

4. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường ở tai trong hoặc hệ thần kinh. Việc kiểm tra thường xuyên sẽ giúp điều trị kịp thời, ngăn ngừa các rối loạn tiền đình diễn biến nghiêm trọng hơn.

Có triệu chứng bệnh tiền đình: Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có các triệu chứng chóng mặt quay cuồng, mất thăng bằng, buồn nôn, ù tai hoặc nhìn mờ kéo dài hơn vài ngày hoặc tái phát thường xuyên, bạn nên gặp bác sĩ. Đặc biệt, cần thăm khám ngay nếu triệu chứng kèm theo đau đầu dữ dội, khó nói, liệt mặt hoặc mất ý thức, vì đây có thể là dấu hiệu của tổn thương hệ thần kinh nghiêm trọng như đột quỵ hoặc u não.

Người bệnh cần thăm khám ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh tiền đình

Hiện nay, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là điểm đến uy tín trong lĩnh vực thăm khám và điều trị bệnh tiền đình mà bạn có thể cân nhắc lựa chọn. Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, chuyên sâu trong các chuyên khoa Thần kinh và Tai Mũi Họng, mang đến dịch vụ khám chữa bệnh toàn diện, xử lý các rối loạn tiền đình ngoại biên cũng như trung ương.

Ngoài ra, bệnh viện còn áp dụng các thiết bị y tế hiện đại, bao gồm máy chụp MRI 1.5-3 Tesla để phát hiện những bất thường tại não bộ và tai trong, hệ thống máy đo tiền đình INTERACOUSTICS (Đan Mạch), công nghệ điện nhãn đồ VNG giúp phân tích, chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh tiền đình, từ đó đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả.

Tóm lại, bệnh tiền đình không phải lúc nào cũng nghiêm trọng, nhưng nếu không xử lý sớm có thể gây nhiều khó khăn trong sinh hoạt. Phòng ngừa bằng cách duy trì lối sống khoa học, tập thể dục và theo dõi sức khỏe thường xuyên có thể giúp bạn kiểm soát tình trạng bệnh hiệu quả, tránh được các biến chứng nghiêm trọng.