Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Điều chỉnh chế độ ăn của người tiểu đường không chỉ là một phần quan trọng trong kế hoạch điều trị bệnh mà còn là “chìa khóa” để ngăn ngừa nhiều biến chứng liên quan đến sức khỏe tim mạch, gan, thận và hệ thần kinh. Vậy, chế độ ăn kiêng cho người tiểu đường cần được xây dựng dựa trên những nguyên tắc nào? Đâu là danh sách các loại thực phẩm tốt cho người bệnh tiểu đường mà bạn cần quan tâm? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Chế độ ăn cho người tiểu đường cần tuân thủ những nguyên tắc dinh dưỡng nào?
Dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong việc quản lý và phòng ngừa bệnh tiểu đường. Một chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ, ít đường và chất béo bão hòa có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu và duy trì cân nặng hợp lý. Điều này là cần thiết vì thừa cân – béo phì là tác nhân thúc đẩy bệnh tiểu đường tiến triển nặng.
Bên cạnh đó, việc chọn lựa thực phẩm hợp lý còn giúp ngăn ngừa biến chứng của bệnh tiểu đường như bệnh tim mạch, viêm loét bàn chân và tổn thương thận và mắt. Do đó, việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh là vô cùng quan trọng đối với người bệnh tiểu đường.
Mục tiêu cho chế độ ăn kiêng của người tiểu đường là nhằm giúp người bệnh:
Nguyên tắc chung trong chế độ ăn của người tiểu đường là cần đảm bảo:
Chế độ ăn kiêng cho người tiểu đường được xây dựng nhằm hỗ trợ người bệnh kiểm soát tốt mức đường huyết và huyết áp
Theo Hướng dẫn Chẩn đoán & Điều trị Bệnh tiểu đường (2017) của Sở Y tế TP.HCM, nhu cầu dinh dưỡng của bệnh nhân tiểu đường bao gồm:
| Nhu cầu dinh dưỡng | Hàm lượng khuyến nghị |
| Năng lượng | – Để duy trì cân nặng ở mức lý tưởng, người bệnh cần tiêu thụ (30 x chiều cao x chiều cao x 22) calo / ngày;
– Ví dụ: Người bệnh tiểu đường cao 1.6 mét cần tiêu thụ 30 x 1.6 x 1.6 x 22 = 1689.6 calo / ngày. |
| Chất đường bột
(carbohydrates) |
– Chiếm 50 – 60% tổng năng lượng / ngày;
– Không quá 45 – 60g carb / bữa chính và 15 – 20g carb / bữa phụ; – Hạn chế thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) cao trên 70. |
| Chất đạm | – Chiếm 15 – 20% tổng năng lượng / ngày hoặc 1 – 1.5g đạm / kg thể trọng / ngày;
– Trường hợp có biến chứng suy thận, cần giảm đạm xuống dưới mức 0.8g / kg thể trọng / ngày. |
| Chất béo | – Chiếm 25 – 30% tổng năng lượng / ngày, trong đó:
+ Chất béo bão hòa: Không được chiếm hơn ⅓ tổng lượng chất béo hoặc 10% tổng năng lượng tiêu thụ trong ngày; + Cholesterol: Không quá 300 mg / ngày. – Không nên dùng dầu cọ, dầu dừa, mỡ gia súc / gia cầm hoặc bơ / phô mai có nguồn gốc động vật; – Một tuần nên ăn 3 – 4 lần cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu,…) để bổ sung axit béo omega-3. |
| Muối | <5 – 6g / ngày. |
| Chất xơ | Đảm bảo cung cấp cho cơ thể ít nhất 20 – 40g chất xơ / ngày bằng cách tăng cường tiêu thụ:
– Rau lá xanh và rau củ: 400 – 500g / ngày; – Trái cây: 200 – 300g trái cây / ngày và ưu tiên chọn loại trái cây có chỉ số đường huyết (GI) nhỏ hơn 55. |
Theo các chuyên gia dinh dưỡng tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome, chế độ ăn kiêng cho người tiểu đường nên được xây dựng theo những lời khuyên sau:
Nguồn carbohydrate lành mạnh cho người bệnh tiểu đường đến từ những thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp (nhỏ hơn 55) và tải lượng đường huyết (GL) thấp (nhỏ hơn 20). Trong đó:
Ví dụ về một số thực phẩm có thể là nguồn carbohydrate lành mạnh cho người bệnh tiểu đường bao gồm:
Hầu hết các loại rau củ quả đều là nguồn carbohydrates lành mạnh cho người tiểu đường
Người bệnh tiểu đường không nên ăn nhiều muối vì muối làm tăng nguy cơ gây cao huyết áp. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh có đến 2/3 số người mắc bệnh tiểu đường hiện nay đồng mắc bệnh tăng huyết áp.
Huyết áp cao xảy ra đồng thời với bệnh tiểu đường tăng khả năng phát triển các biến chứng nghiêm trọng như bệnh tim mạch, tổn thương mắt và thận.
Vì vậy, chế độ ăn của người tiểu đường cần giới hạn hàm lượng muối tiêu thụ xuống dưới mức 5 – 6g / ngày.
Người bệnh tiểu đường nên hạn chế ăn thịt đỏ và thịt chế biến vì chúng thường chứa lượng chất béo bão hòa và muối natri cao, có thể làm tăng nguy cơ cao huyết áp và thúc đẩy các biến chứng tim mạch tiến triển.
Mặt khác, thịt chế biến sẵn cũng thường được tẩm ướp nhiều đường để kích thích vị giác. Điều này có thể tác động tiêu cực đến việc kiểm soát đường huyết.
Bằng cách giảm tiêu thụ những loại thịt này trong chế độ ăn của người tiểu đường, người bệnh có thể kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn và góp phần bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Người bệnh tiểu đường nên ăn nhiều trái cây và rau quả vì chúng giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, nhưng lại có hàm lượng calo và chất béo thấp.
Chất xơ trong trái cây và rau quả giúp làm chậm quá trình hấp thụ glucose và chất béo, từ đó giúp kiểm soát lượng đường trong máu hiệu quả và có lợi cho sức khỏe tim mạch.
Bổ sung nhiều rau củ quả vào chế độ ăn của người tiểu đường giúp người bệnh no lâu hơn, hỗ trợ quản lý cân nặng hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng liên quan đến tình trạng béo phì trong thời gian mắc bệnh tiểu đường.
Người bệnh tiểu đường nên ưu tiên tiêu thụ nhiều chất béo omega-3 thay cho mỡ động vật hoặc dầu ăn công nghiệp vì loại chất béo này có thể giúp:
Omega-3 có có nhiều trong mỡ các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu,…), quả bơ chín, các loại hạt và dầu từ chúng (hạt vừng, hạt óc chó, hạt điều, dầu hạt cải, dầu hạt lanh,…).
Omega-3 chứa nhiều trong mỡ các loại cá béo, quả bơ chín và các loại hạt
Đường bổ sung, thường tìm thấy trong đồ ăn ngọt, đồ uống có ga và thực phẩm chế biến, có thể gây tăng đường huyết đột ngột sau khi tiêu thụ.
Việc hấp thụ quá nhiều đường bổ sung không chỉ gây khó khăn trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường mà còn tăng nguy cơ gây béo phì, bệnh tim và kích thích viêm nhiễm quá mức.
Đối với người bệnh biểu phì, tình trạng viêm nhiễm quá mức có thể gây tổn thương hệ thần kinh ngoại biên, khiến người bệnh bị mất cảm giác ở chân hoặc thậm chí có thể dẫn đến tình trạng lở loét chân, khiến người bệnh phải cắt cụt chi để bảo vệ sự sống.
Vì vậy, chế độ ăn của người tiểu đường nên cắt giảm lượng đường bổ sung không cần thiết để kiểm soát tốt nồng độ glucose trong máu; qua đó, giúp giảm viêm và ngăn ngừa biến chứng một cách hiệu quả.
Chọn đồ ăn nhẹ cho chế độ ăn của người tiểu đường cần tập trung vào thực phẩm giàu chất xơ, protein và chất béo lành mạnh, đồng thời giới hạn lượng carbohydrate tiêu thụ ở dưới mức 20g.
Một số gợi ý lý tưởng về bữa ăn nhẹ cho người bệnh tiểu đường có thể bao gồm:
Theo nghiên cứu, người bệnh tiểu đường cần hạn chế uống rượu bia quá mức vì hàm lượng cồn cao trong rượu bia có thể gây nhiễm toan ceton (tăng axit máu) và tăng mỡ máu (tăng triglycerides máu). Trong đó:
Mặt khác, uống nhiều rượu lúc đói có thể gây hạ đường huyết và làm tăng nguy cơ tử vong ở bệnh nhân tiểu đường do các nguyên nhân không liên quan đến tim mạch.
Người bệnh tiểu đường nên hạn chế tối đa việc tiêu thụ rượu bia
Người bệnh tiểu đường không nên quá quan tâm đến các loại thực phẩm công nghiệp có dán nhãn “dành cho người tiểu đường” vì một số sản phẩm có thể chứa chất làm ngọt nhân tạo để thay thế đường, chẳng hạn như aspartame, sucralose và stevia.
Theo nghiên cứu, mặc dù chất làm ngọt nhân tạo có thể làm giảm lượng calo trong chế độ ăn của người tiểu đường, nhưng thực chất chúng có thể không có bất kỳ tác dụng có lợi nào trong việc kiểm soát đường huyết vì bản thân chúng có thể làm thay đổi độ nhạy của các tế bào với insulin.
Vì vậy, thay vì dựa vào nhãn mác, việc chọn lựa thực phẩm dựa trên thành phần dinh dưỡng, hàm lượng chất xơ và ít lượng đường tự nhiên mới là cách để quản lý bệnh tiểu đường hiệu quả.
Chế độ ăn bệnh tiểu đường được khuyến khích bổ sung nhiều chất chống oxy hóa và vitamin từ các loại rau củ quả vì những chất này đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết và ngăn chặn biến chứng liên quan đến bệnh tiểu đường ( như suy thận, gan nhiễm mỡ, bệnh mạch vành,…).
Ví dụ:
Tóm lại, bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và vitamin vào chế độ ăn kiêng của người tiểu đường là điều cần thiết và quan trọng, được nhiều chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Người bệnh tiểu đường nên tăng cường tiêu thụ chất chống oxy hóa và vitamins từ các loại rau củ quả, đậu và hạt
Người bệnh tiểu đường có thể đo lường giá trị dinh dưỡng trong chế độ ăn của mình theo 2 phương pháp sau:
Đếm lượng carb là việc tính toán lượng carbohydrate có trong mỗi bữa ăn hoặc món ăn mà bạn đang tiêu thụ.
Để đếm lượng carb, bạn cần truy cập Trung tâm Dữ liệu Thực phẩm của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), gõ vào ô tìm kiếm loại thực phẩm mà bạn đang ăn, sau đó tìm đến dòng “Carbohydrate, by difference” để xem tổng hàm lượng carb chứa trong thực phẩm.
Việc hiểu và áp dụng cách đếm carb trong mỗi bữa ăn giúp người bệnh tiểu đường duy trì mức đường huyết ổn định và kiểm soát bệnh hiệu quả.
Minh họa cách đọc hàm lượng carb của thực phẩm trên website của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ
Phương pháp đĩa (plate method) là cách đo lường dinh dưỡng cho bệnh nhân tiểu đường một cách trực quan, giúp người bệnh dễ dàng kiểm soát lượng carbs để quản lý đường huyết hiệu quả và duy trì cân nặng hợp lý.
Phương pháp này chia đĩa ăn thành 03 phần:
Minh họa cách chia khẩu phần ăn cho người bệnh tiểu đường theo phương pháp đĩa (plate method)
Khi xây dựng chế độ dinh dưỡng đái tháo đường, người bệnh cần lưu ý:
Người bệnh tiểu đường cần kết hợp thay đổi lối sống cùng với việc xây dựng chế độ ăn kiêng để tạo nên một chiến lược toàn diện trong việc quản lý bệnh tiểu đường. Cụ thể, thay đổi lối sống bao gồm:
Người bệnh tiểu đường cần kết hợp rèn luyện thể chất bên cạnh việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng
Trên đây là những thông tin quan trọng xoay quanh chủ đề thay đổi lối sống và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân tiểu đường. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được người bệnh tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì để kiểm soát tốt chỉ số đường huyết.
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến chế độ ăn của người tiểu đường, bạn hãy nhanh chóng liên hệ đến Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn chi tiết. Chúc bạn nhanh chóng xây dựng được một chế độ ăn khoa học, giúp kiểm soát bệnh hiệu quả!
