Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Ung thư trực tràng kiêng ăn gì là chủ đề không thể bỏ qua khi xây dựng chế độ ăn uống khoa học cho người mắc phải bệnh lý này. Bên cạnh phác đồ y khoa, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò không nhỏ trong quá trình hỗ trợ điều trị, phục hồi và ngừa tái phát. Vậy, người bệnh ung thư trực tràng không nên ăn gì để bảo vệ sức khỏe, tạo điều kiện cho cơ thể phục hồi? Hãy cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu chi tiết ngay trong bài viết sau.
Người bệnh ung thư trực tràng kiêng ăn gì tốt cho sức khỏe?
Người bệnh ung thư trực tràng cần ăn kiêng đúng cách bởi sau phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị, niêm mạc ruột và trực tràng thường trở nên nhạy cảm, dễ tổn thương. Nếu ăn uống không phù hợp, các thực phẩm có tính kích ứng có thể làm tăng viêm, gây đau, nóng rát và làm chậm quá trình hồi phục.
Ngoài ra, táo bón, tiêu chảy, đầy hơi và chướng bụng là những triệu chứng rất phổ biến sau phẫu thuật hoặc điều trị hóa – xạ trị. Chế độ ăn không hợp lý có thể làm tình trạng này nặng hơn, khiến người bệnh khó chịu, mệt mỏi và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng. Vì thế, lựa chọn thực phẩm dễ tiêu, ít kích thích sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động ổn định hơn, giảm biến chứng sau điều trị.
Không chỉ hỗ trợ phục hồi thể trạng, việc tuân thủ chế độ ăn kiêng còn có vai trò trong việc kiểm soát môi trường chuyển hóa bên trong cơ thể. Điều này góp phần hạn chế nguy cơ tế bào ung thư tái phát. Vì vậy, nắm rõ ung thư trực tràng kiêng ăn gì chính là bước đầu quan trọng trong quá trình phục hồi và sống khỏe sau điều trị.
Thịt bò, thịt heo mỡ, thịt cừu, xúc xích, thịt xông khói là nguồn chứa nhiều chất béo bão hòa, nitrit/nitrat và đặc biệt các độc chất như HCAs và PAHs khi chế biến ở nhiệt độ cao. Những chất này không chỉ gây viêm mà còn làm tăng nguy cơ tái phát ung thư.
Nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ 120g thịt đỏ/ngày có thể làm tăng 24% nguy cơ ung thư đại trực tràng, trong khi chỉ tiêu thụ 30g thịt chế biến sẵn/ngày cũng có thể làm tăng 36% nguy cơ mắc loại ung thư này. Vì vậy, trả lời cho câu hỏi ung thư trực tràng cần kiêng những gì, người bệnh không nên bỏ qua nhóm thịt đỏ và thịt chế biến sẵn.
Việc tiêu thụ thường xuyên đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ như khoai chiên, gà rán, bánh chiên… có thể làm tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa và dễ dẫn đến các triệu chứng như đầy bụng, chướng hơi, tiêu chảy hoặc rối loạn hấp thu. Ngoài ra, dầu chiên đi chiên lại nhiều lần còn tạo ra chất béo chuyển hóa (trans fat) – tác nhân được chứng minh góp phần gây viêm mạn tính, làm tăng nguy cơ tái phát ung thư đại trực tràng. Vì vậy, khi tìm hiểu ung thư trực tràng kiêng ăn gì, nhóm đồ chiên rán nên được hạn chế đầu tiên.
Hạn chế đồ chiên rán giúp giảm tải áp lực cho hệ tiêu hóa
Các thực phẩm ngọt, nhiều đường tinh luyện (saccharose, sucrose, glucose…) như bánh kem, kẹo, nước ngọt… không chỉ gây tăng đường huyết mà còn kích thích quá trình viêm trong cơ thể, làm suy giảm miễn dịch và tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển. Một số nghiên cứu cho thấy tế bào ung thư có xu hướng sử dụng đường làm “nguồn năng lượng” chính. Vì vậy, ung thư trực tràng kiêng những gì ngọt, chứa nhiều đường cũng là điều được các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Quá trình chuyển hóa cồn trong rượu bia tạo ra acetaldehyde – độc chất gây tổn thương gan – cơ quan giải độc chính của cơ thể – và ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình chuyển hóa thuốc điều trị ung thư. Bên cạnh đó, acetaldehyde còn có thể gây đột biến DNA, thúc đẩy xơ hóa gan và ung thư gan tiến triển. Do đó, nếu còn phân vân ung thư trực tràng kiêng ăn gì, thì rượu bia chính là nhóm cần tránh tuyệt đối.
Caffeine trong cà phê và trà đặc có thể kích thích nhu động ruột quá mức, dễ gây tiêu chảy, mất nước và làm rối loạn điện giải, đặc biệt nguy hiểm trong giai đoạn hậu phẫu hoặc đang hóa – xạ trị. Ngoài ra, các loại trà đặc còn chứa nhiều tannin, làm giảm hấp thu sắt và một số vi chất thiết yếu. Vì vậy, khi cân nhắc ung thư trực tràng nên kiêng ăn gì, người bệnh cần hạn chế tiêu thụ các loại thức uống này.
Thực phẩm cay như ớt, tiêu, sa tế… chứa capsaicin – hoạt chất tạo vị cay chủ đạo, có thể gây kích ứng niêm mạc ruột và trực tràng, đặc biệt nguy hiểm nếu vùng niêm mạc đang viêm hoặc tổn thương sau phẫu thuật. Việc tiêu thụ thức ăn cay nóng có thể làm rát dạ dày, gây đau quặn, tiêu chảy và ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Do đó, trong danh sách ung thư trực tràng kiêng ăn gì, người bệnh cần hạn chế nhóm thực phẩm cay nóng.
Thức ăn sống, tái, chưa chín kỹ như gỏi hải sản, sushi, sashimi, thịt tái, trứng sống… tiềm ẩn nguy cơ cao nhiễm khuẩn Salmonella, E.Coli, Listeria hoặc ký sinh trùng – đặc biệt nguy hiểm đối với người đang suy giảm miễn dịch sau hóa trị. Những tác nhân gây bệnh này có thể gây tiêu chảy kéo dài, mất nước, viêm ruột hoặc nặng hơn là ngộ độc thực phẩm, sốc phản vệ và nhiễm trùng máu toàn thân. Do đó, việc ăn đồ chưa nấu chín kỹ là mối nguy rõ rệt mà người bệnh cần tránh khi tìm hiểu ung thư trực tràng kiêng ăn gì để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
Thức ăn sống, tái tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc ký sinh trùng
Các loại rau sống hoặc rau già nhiều xơ như bắp cải sống, rau muống bào, bắp chuối bào… có thể gây khó tiêu, đầy bụng và làm tăng áp lực lên vùng trực tràng. Đặc biệt, với người mới phẫu thuật, nhóm rau này còn dễ làm tổn thương hoặc kích ứng vết mổ bên trong. Do đó, nếu thắc mắc bệnh ung thư trực tràng nên kiêng ăn gì , việc loại bỏ các loại rau không phù hợp và thay thế bằng rau củ hấp hoặc nấu chín mềm là điều cần thiết.
Cam, chanh, me, xoài xanh, dứa chứa nhiều axit hữu cơ như citric và malic, dễ làm tăng tiết axit dạ dày, gây rối loạn tiêu hóa và đau quặn bụng, nhất là với người có vết thương sau mổ hoặc đang hóa trị. Vì vậy, trả lời câu hỏi ung thư trực tràng kiêng ăn gì, trái cây chua nên được hạn chế và thay thế bằng trái cây ít axit như chuối, lê, táo chín.
Các sản phẩm này chứa nhiều lactose và chất béo bão hòa, dễ gây đầy hơi, tiêu chảy, nhất là ở người có tiền sử rối loạn dung nạp lactose. Đường trong sữa đặc còn có thể thúc đẩy quá trình viêm và tăng đường huyết, ảnh hưởng đến miễn dịch và hiệu quả điều trị.
Cá khô, dưa muối, mắm chứa lượng muối natri cao, làm tăng nguy cơ giữ nước, gây cao huyết áp và ảnh hưởng đến chức năng thận – cơ quan đào thải hóa chất dư thừa từ thuốc điều trị ung thư. Ngoài ra, thực phẩm lên men sai cách do ủ muối để lâu, chẳng hạn như dưa cải chua, còn dễ sản sinh nitrit – chất có thể chuyển hóa thành nitrosamine gây ung thư. Vì thế, khi tìm hiểu ung thư trực tràng kiêng ăn gì, nhóm này cần được hạn chế khỏi thực đơn hàng ngày.
Nhắc đến ung thư trực tràng kiêng ăn gì, đồ nướng cháy cạnh chắc chắn là nhóm cần loại bỏ triệt để. Thực phẩm nướng quá lửa (cháy cạnh) tạo ra các hợp chất độc hại như amin dị vòng (HCA) và acrylamide – đều là những chất đã được chứng minh có khả năng gây đột biến tế bào và sinh ung thư. Đặc biệt, khi tiêu thụ thường xuyên, các chất này tích lũy và làm tăng nguy cơ tái phát ung thư đại – trực tràng.
Nướng thực phẩm ở nhiệt độ cao có thể sản sinh ra hợp chất gây ung thư
Đồ ăn để lâu như khoai tây mọc mầm hay ngũ cốc nổi mốc, có thể bị nhiễm nấm Aspergillus flavus, sinh ra aflatoxin – một loại độc tố được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào chất gây ung thư Nhóm 1. Theo đó, aflatoxin có thể làm tổn thương gan, gây đột biến gen và làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến người bệnh dễ gặp biến chứng nặng. Do đó, khi tìm hiểu ung thư trực tràng kiêng ăn gì, cần tuyệt đối tránh thực phẩm mốc hoặc bảo quản quá lâu.
Đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia nhân tạo và chất béo chuyển hóa – vốn làm tăng tình trạng viêm và giảm sức đề kháng. Đồng thời, đồ đóng hộp thường có hàm lượng natri rất cao, ảnh hưởng đến chức năng tim mạch và thận, cản trở quá trình phục hồi tự nhiên trong cơ thể.
Các loại hạt nguyên vỏ như hạnh nhân, hạt hướng dương, hạt bí… là những loại hạt giàu dinh dưỡng nhưng không phù hợp cho người bệnh trực tràng đang yếu. Vỏ cứng khó tiêu có thể gây đau bụng, chướng hơi, thậm chí nguy cơ tắc ruột, đặc biệt sau phẫu thuật hoặc khi niêm mạc ruột đang tổn thương. Vì thế, người bệnh nên tránh các loại hạt nguyên vỏ khi tìm hiểu ung thư trực tràng kiêng ăn gì. Thay vào đó có thể dùng hạt đã bóc vỏ và nghiền nhỏ.
Mỗi giai đoạn trong quá trình điều trị ung thư trực tràng sẽ đi kèm với những thay đổi sinh lý và triệu chứng khác nhau. Do đó, việc điều chỉnh thực phẩm phù hợp ở từng giai đoạn là cần thiết để hạn chế tác dụng phụ và hỗ trợ phục hồi. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể theo từng giai đoạn, giúp người bệnh biết rõ ung thư trực tràng kiêng ăn gì và điều chỉnh chế độ ăn hợp lý:
Sau phẫu thuật, hệ tiêu hóa còn yếu, niêm mạc ruột và trực tràng có thể bị tổn thương, dễ bị kích ứng. Người bệnh nên tránh thực phẩm khó tiêu như rau xơ cứng, thịt đỏ, đồ chiên rán, và các loại hạt nguyên vỏ để giảm nguy cơ đầy hơi, đau bụng hoặc tắc ruột. Đồng thời, thực phẩm sống, tái cũng cần loại bỏ để phòng nhiễm khuẩn.
Người bệnh nên ăn thực phẩm mềm, dễ tiêu sau phẫu thuật
Hóa trị gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ miễn dịch và niêm mạc tiêu hóa, khiến người bệnh dễ buồn nôn, tiêu chảy, mất vị giác hoặc rối loạn hấp thu. Tránh các thực phẩm có mùi mạnh như cá biển tanh, thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ uống có gas hoặc cà phê để giảm kích ứng dạ dày. Ngoài ra, nên hạn chế đường tinh luyện vì có thể làm tăng viêm. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp giúp cải thiện tác dụng phụ. Vì thế, người bệnh cần đặc biệt lưu ý ung thư trực tràng kiêng ăn gì trong suốt quá trình hóa trị.
Xạ trị vùng chậu có thể gây tổn thương niêm mạc ruột, dẫn đến tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng và nguy cơ viêm ruột. Trong giai đoạn này, nên hạn chế thực phẩm nhiều lactose (sữa nguyên kem), thức ăn cay nóng, rau sống, hoặc đồ ăn chiên rán vì dễ làm nặng thêm triệu chứng. Ưu tiên thực phẩm mềm, dễ tiêu và ít kích ứng là điều cần thiết để giảm áp lực lên đường tiêu hóa.
Khi chuyển sang giai đoạn phục hồi, cơ thể cần bổ sung dinh dưỡng để tái tạo mô và nâng cao thể trạng. Tuy nhiên, vẫn cần tránh thực phẩm có nguy cơ gây tái viêm hoặc rối loạn tiêu hóa như đồ nướng cháy cạnh, thịt chế biến sẵn, rượu bia và thức ăn nhanh.
Bên cạnh đó, việc ăn quá nhiều chất béo bão hòa hoặc đường tinh luyện cũng có thể làm tăng nguy cơ tái phát bệnh. Vì vậy, dù đã qua giai đoạn điều trị tích cực, người bệnh vẫn nên nắm rõ ung thư trực tràng kiêng ăn gì để duy trì sức khỏe ổn định lâu dài.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp người bệnh phục hồi thể trạng mà còn tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị như phẫu thuật, hóa trị và xạ trị. Do đó, bên cạnh việc nắm rõ ung thư trực tràng kiêng ăn gì, người bệnh nên ưu tiên các nhóm thực phẩm sau:
Uống đủ nước hỗ trợ cơ thể phục hồi tối ưu
Duy trì chế độ ăn uống khoa học mỗi ngày là yếu tố nền tảng giúp người bệnh ung thư trực tràng cải thiện sức khỏe, tăng cường hiệu quả điều trị và hạn chế biến chứng. Bên cạnh việc hiểu rõ ung thư trực tràng kiêng ăn gì, người bệnh cần lưu ý các nguyên tắc sau để ăn uống đúng cách, an toàn và hiệu quả:
Như vậy, bài viết đã giúp bạn hình dung rõ hơn về ung thư trực tràng kiêng ăn gì cùng danh sách gợi ý những nhóm thực phẩm nên tránh. Tuy nhiên, việc xác định cụ thể ung thư trực tràng nên ăn gì và kiêng gì cũng cần dựa trên thể trạng cá nhân và mức độ bệnh lý của từng người. Vì vậy, hãy chủ động thăm khám để được tư vấn chế độ ăn phù hợp, an toàn và đem lại hiệu quả hỗ trợ điều trị tối ưu.
