Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Một người nếu mắc phải táo bón mạn tính sẽ luôn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, chưa kể sinh hoạt hàng ngày, năng suất làm việc, sức khỏe cũng bị ảnh hưởng. Do đó, việc hiểu về táo bón kinh niên để cải thiện tình trạng rất quan trọng, giúp bạn khỏe mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Táo bón mạn tính là khi một người có số lần đi đại tiện (đi tiêu) dưới 3 lần/ tuần trong thời gian kéo dài (khoảng 3 tháng đến nhiều năm liên tục). Bởi ở những người mắc táo bón sự hoạt động của nhu động ruột sẽ ít hơn bình thường và khá khó khăn. Đây là một tình trạng sức khỏe liên quan đến hệ đường ruột. Theo một số số liệu thống kê, có khoảng 12% dân số trên thế giới mắc táo bón mạn tính.
Người bị táo bón kinh niên gặp rất nhiều khó khăn khi đi đại tiện. Đó là tình trạng rất mắc đại tiện nhưng khó “đẩy” phân ra ngoài (do phân cứng/ hoặc vón cục như phân dê), mỗi lần đi thường rất lâu và phải rặn thật mạnh (sẽ đau đớn rất hoặc chảy máu)… dù người bệnh đã có sự điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động. (1)
Người mắc táo bón mãn tính sẽ gặp rất nhiều khó khăn, đau đớn khi đi đại tiện
Thời gian mắc táo bón chính là điểm chủ yếu để phân biệt táo bón mạn tính và cấp tính. Bên cạnh đó, giữa hai loại táo bón này còn có một số khác biệt như bảng dưới đây:
| Táo bón mạn tính | Táo bón cấp tính | |
| Mức độ | Rất thường xuyên | Không thường xuyên |
| Thời gian | Kéo dài trên 3 tháng, hoặc thậm chí liên tục trong nhiều năm | Chỉ kéo dài một vài ngày |
| Ảnh hưởng | Gây khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe, làm gián đoạn công việc và chất lượng cuộc sống | Không gây ảnh hưởng quá nhiều chất lượng cuộc sống và sức khỏe |
| Nguyên nhân | – Chế độ ăn uống, lối sống sinh hoạt thiếu khoa học trong thời gian dài
– Mắc các bệnh liên quan tới đường tiêu hóa hoặc các bệnh liên quan đến hệ thần kinh – Do tác dụng phụ của các thuốc điều trị bệnh kéo dài… |
– Chế độ ăn uống/ hoặc thói quen sinh hoạt có sự thay đổi
– Do bị bệnh và phải sử dụng các loại thuốc để điều trị – Do đi du lịch, làm việc căng thẳng lười vận động… |
| Điều trị | – Sự thay đổi chế độ ăn uống, thể dục thể thao sẽ ít có sự tác động đến táo bón kinh niên.
– Cần sử dụng thuốc theo toa và chăm sóc y tế |
– Tăng cường chế độ ăn nhiều chất xơ
– Tăng cường tập thể dục thể thao – Có thể dùng thuốc nhuận tràng OTC (thuốc không kê đơn) |
Theo bác sĩ Cao Thị Thu Hương, những người mắc táo bón mạn tính sẽ có các dấu hiệu nhận biết điển hình là:
Trên là những dấu hiệu điển hình của táo bón nói chung và táo bón kinh niên nói riêng. Để giảm thiểu sự khó chịu, tránh những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, công việc, chất lượng cuộc sống… nếu gặp tình trạng trên bạn nên đi khám bác sĩ để có biện pháp xử trí kịp thời.
Táo bón là tình trạng rối loạn tiêu hóa thường gặp ở tất cả mọi người thuộc mọi độ tuổi, giới tính. Tuy nhiên, đối tượng bị táo bón mạn tính hoặc có nguy cơ cao mắc chứng này thường rơi vào những người lớn.
Cụ thể: Chị em phụ nữ, nhất là phụ nữ mang thai ở giai đoạn cuối); người trên 65 tuổi; người làm việc căng thẳng, ngồi thường xuyên và ít vận động thể dục thể thao; người có chế độ ăn hàng ngày thiếu chất xơ; người mắc bệnh nằm trên giường (có thể do chấn thương tủy sống)… là những đối tượng mắc/ có nguy cơ cao bị táo bón nói chung và táo bón mãn tính nói riêng.
Phụ nữ mang thai là đối tượng nguy cơ cao mắc táo bón kinh niên
Có rất nhiều nguyên nhân gây táo bón nói chung và dẫn đến táo bón kinh niên, táo bón mãn tính kéo dài nói riêng. Một số nguyên nhân chủ yếu có thể kể đến là:
Dinh dưỡng, vận động, thực hiện lối sống khoa học được xem là những chiếc chìa khóa vàng tác động đến sức khỏe con người.
Theo đó, nếu một người có chế độ dinh dưỡng hàng ngày thiếu chất xơ (ăn nhiều thịt; các thực phẩm chế biến sẵn có nhiều đường, chất béo, muối; dùng các chế phẩm từ sữa), không cung cấp đủ nước cho cơ thể (ngược lại uống nhiều bia, rượu)… sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe đường ruột. Bên cạnh đó, lối sống lười biếng, thiếu vận động cũng góp phần ảnh hưởng xấu đến chức năng tiêu hóa, sự hoạt động của nhu động ruột từ đó gây táo bón. (2)
Ngoài chế độ dinh dưỡng và vận động, nguyên nhân táo bón còn được xác định do một số loại bệnh như viêm đại tràng/ hoặc đại tràng kích thích (triệu chứng nghi ngờ: đau quặn/ đầy hơi/ chướng bụng; tiêu chảy kết hợp táo bón; phân có chất nhầy…), bệnh suy giáp (có thể khiến quá trình trao đổi chất của cơ thể chậm lại, điều này gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Triệu chứng là da khô, móng tay giòn, tăng cân không rõ nguyên nhân, hay mệt mỏi, nhạy cảm khi trời trở lạnh…), bệnh Crohn… (3)
Các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần là trầm cảm, thường xuyên lo lắng, bị căng thẳng kéo dài… cũng là nguyên nhân gây táo bón kinh niên, táo bón mạn tính do hệ thần kinh giao cảm bị ảnh hưởng và tác động tiêu cực đến hệ tiêu hóa. Ví dụ: Người bị trầm cảm sẽ có chế độ/ thời gian ăn uống, thời gian sinh hoạt, ngủ nghỉ, vận động thất thường… tất cả những điều này đều là những tác nhân gây ra táo bón. (4)
Một số người mắc táo bón mãn tính còn do sử dụng thuốc điều trị bệnh (theo toa hoặc thuốc không kê đơn) kéo dài. Đặc biệt là các loại thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc chặn canxi, thuốc chống loạn thần, thuốc kháng histamine, thuốc bổ sung sắt/ hoặc canxi, thuốc điều trị bệnh Parkinson, thuốc lợi tiểu, thuốc kháng cholinergic, thuốc phiện, thuốc kháng axit, thuốc chống tiêu chảy, thuốc chống co giật…
Sử dụng các loại thuốc điều trị bệnh kéo dài cũng là nguyên nhân dẫn đến táo bón mạn tính
Những phụ nữ mang thai, nhất là giai đoạn 3 tháng cuối đến giai đoạn sau sinh cũng rất thường mắc táo bón. Một phần do chế độ ăn uống thiếu chất xơ, dùng thuốc bổ sung canxi, sắt, do ảnh sự lớn lên của thai nhi gây chèn ép ruột… phần khác do sự thiếu vận động của cơ thể. Táo bón thai kỳ và táo bón sau sinh nếu không có biện pháp cải thiện, can thiệp kịp thời sẽ kéo dài và dễ dẫn đến táo bón kinh niên.
Trên là các nguyên nhân được xác định gây ra táo bón kinh niên, dù vậy, một số trường hợp không thể xác định được nguyên nhân gây bệnh, tình trạng này được gọi là táo bón mãn tính vô căn (viết tắt là CIC).
Như đã nêu trên, táo bón được xem là mãn tính khi có thời gian kéo dài trên 3 tháng đến nhiều năm. Đây được xem là một trong những tiêu chí chính (cùng các dấu hiệu khác như thời gian rặn khi đi tiêu, tình trạng phân…) để chẩn đoán táo bón mạn tính.
Cùng với đó, người bệnh sẽ được bác sĩ hỏi về tiền sử bệnh, tình trạng dùng thuốc, khám lâm sàng, khám trực tràng (trực tiếp đưa tay vào trực tràng để kiểm tra tình trạng tắc nghẽn, mức độ đau…), thực hiện xét nghiệm máu.
Trong một số trường hợp, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các xét nghiệm bổ sung bao gồm:
Sau khi khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm cần thiết để xác định chính xác nguyên nhân gây táo bón kinh niên các bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, giúp người bệnh mau chóng cải thiện tình trạng.
Chẩn đoán đúng nguyên nhân gây táo bón mạn tính sẽ giúp việc điều trị hiệu quả
Táo bón mạn tính không gây nguy hiểm tính mạng tức thì, tuy nhiên, nó gây ra những khó chịu, tác động xấu đến công việc, lối sống sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Tình trạng này nếu kéo dài không có biện pháp xử trí thì “có” sẽ là đáp án cho câu hỏi “Táo bón mãn tính có nguy hiểm không”
Bác sĩ Cao Thị Thu Hương cho biết, táo bón mạn tính kéo dài không được can thiệp lâu dần sẽ dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như: bệnh trĩ, chảy máu trực tràng, rò hậu môn, nứt hậu môn, sa trực tràng, đại tiện không tự chủ, kẹt phân tắc ruột, viêm mạch máu ở trực tràng thậm chí có thể là ung thư trực tràng… do đó người bệnh không nên chủ quan.
Điều chỉnh chế độ ăn uống hàng ngày, cung cấp cho cơ thể đủ lượng nước cần thiết, tăng cường vận động thể dục thể thao… là một trong những cách giúp cải thiện tình trạng táo bón hiệu quả. Cụ thể:
Dinh dưỡng đúng cách, đảm bảo chế độ ăn đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất quan trọng (chất đạm, chất béo, chất bột đường, vitamin và khoáng chất) và tăng cường các thực phẩm tự nhiên giàu chất xơ (nên ăn 2 – 3 phần trái cây và 6 – 7 phần rau xanh) rất tốt sức khỏe hệ tiêu hóa, có tác dụng ngăn ngừa và cải thiện táo bón.
Tăng cường ăn rau xanh và trái cây giúp cải thiện tình trạng táo bón
Một số loại thực phẩm chứa hàm lượng chất xơ cao, hỗ trợ nhuận tràng được các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người mắc chứng táo bón mạn tính nên sử dụng thường xuyên trong chế độ ăn hàng ngày đó là: ngũ cốc, đậu các loại, bưởi… Ngoài ra, sữa chua có chứa vi khuẩn Probiotic – lợi khuẩn có lợi cho sức khỏe hệ tiêu hóa, giúp tiêu hóa thức ăn nhanh – cũng được khuyến khích dùng.
Nước (bao gồm nước lọc, nước ép trái cây tươi, sữa, nước canh…) không chỉ quan trọng và cần thiết với sức khỏe, mà còn cải thiện nhu động ruột, giúp thải độc tố, đào thải chất cặn bã ra bên ngoài dễ dàng hơn. Theo đó chuyên gia khuyên người mắc táo bón nên cung cấp đủ nước cho cơ thể, khoảng 2 – 3 lít/ ngày. Tránh uống các đồ uống chứa cồn/ chất kích thích như rượu bia…
Dinh dưỡng khoa học và vận động thường xuyên được xem là chìa khóa vàng của sức khỏe. Vì vậy, để hỗ trợ điều trị táo bón mạn tính, chữa táo bón kinh niên người bệnh ngoài thực hiện ăn uống khoa học còn cần thể dục thể thao thường xuyên. Điều này có tác dụng thúc đẩy nhu động ruột hoạt động hiệu quả, nhờ đó tống xuất phân ra ngoài dễ dàng hơn.
Tập yoga (chú trọng các tư thế vặn mình, tư thế em bé…), chạy/ đi bộ, bơi lội… được đánh giá là những môn thể thao tốt cho người mắc táo bón vì chúng tác động tới vùng bụng, ruột giúp cải thiện chức năng của hệ tiêu hóa.
Lười đi vệ sinh, hoặc nín nhịn thường xuyên cũng là một trong những yếu tố dẫn đến táo bón. Vậy mắc táo bón mạn tính phải làm sao? Người bệnh cần tập đi vệ sinh đúng giờ (tốt nhất đi vào buổi sáng để đường ruột nhẹ nhàng), khi mắc vệ sinh cần đi ngay tuyệt đối không nên trì hoãn cố làm cho xong việc hay nín nhịn. Để việc đi đại tiện dễ chịu hơn, có thể kê thêm chiếc ghế để gác chân ngồi cho thoải mái.
Luôn giữ tinh thần thư giãn, thoải mái, không bị áp lực – căng thẳng – stress trong cả công việc lẫn cuộc sống cũng giúp cải thiện tình trạng táo bón hiệu quả.
Giữ tinh thần luôn thoải mái, vui vẻ cũng góp phần cải thiện táo bón
Dùng thuốc đặc trị có thể được chỉ định với người bệnh táo bón mạn tính (nhất là những người bị táo bón vô căn, hội chứng ruột kích thích). Để tránh các hệ lụy xấu cho sức khỏe cũng như giúp việc điều trị đạt được hiệu quả tối ưu nhất người bệnh khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào cũng cần hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Bên cạnh đó, khi dùng thuốc cần lưu ý tuân thủ hướng dẫn sử dụng, liều dùng và tuyệt đối không nên tự ý đổi thuốc
Trong trường hợp người bệnh đã áp dụng các cách trên nhưng không thu được kết quả khả quan, phương pháp phẫu thuật sẽ được tính đến. Thông thường táo bón kinh niên do sa trực tràng, tắc nghẽn ruột… sẽ được bác sĩ cân nhắc phẫu thuật để ngăn ngừa biến chứng.
Táo bón mạn tính không chỉ gây ra nhiều khó chịu, ảnh hưởng đến cuộc sống – sinh hoạt của người bệnh mà còn tiềm ẩn nhiều mối nguy sức khỏe. Do đó, để phòng ngừa, ngay khi có các dấu hiệu táo bón nêu trên người bệnh cần có biện pháp can thiệp kịp thời tránh để bệnh kéo dài, tiến triển thành táo bón mãn tính.
Đồng thời, để ngăn ngừa mắc táo bón nên kết hợp giữa chế độ ăn uống khoa học (tăng cường thực phẩm giàu chất xơ, tránh các thực phẩm không tốt cho sức khỏe đường tiêu hóa), cung cấp đủ nước cho cơ thể và thực hiện vận động thể dục thể thao đều đặn nhằm tăng cường hoạt động của nhu động ruột.
Táo bón kinh niên, táo bón mạn tính nếu không can thiệp sớm sẽ gây nhiều biến chứng sức khỏe nguy hiểm. Vì vậy, người bệnh nên đi khám bác sĩ sớm nhất có thể. Đặc biệt, nếu đã áp dụng các biện pháp nhưng táo bón vẫn không thuyên giảm và còn kèm các triệu chứng: sốt, sụt cân, chảy máu trực tràng, đau thắt lưng… cần phải đi khám bác sĩ ngay và luôn để tránh các nguy cơ xấu xảy ra.
