Dậy thì sớm ở trẻ: Dấu hiệu, Nguyên nhân, Địa chỉ thăm khám và Cách điều trị

Thế nào là dậy thì sớm, dậy thì sớm là gì, nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị khi trẻ dậy thì sớm luôn được rất nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Dậy thì diễn ra sớm hơn bình thường hoặc diễn ra quá sớm khiến quá trình dậy thì tự nhiên của trẻ bị “đốt cháy giai đoạn” gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về chiều cao, thể chất và tâm lý trong tương lai.

Trẻ dậy thì sớm đang ngày càng có xu hướng gia tăng

Dậy thì sớm là gì?

Dậy thì sớm là hiện tượng trẻ có dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi đối với bé gái và 9 tuổi đối với bé trai. Theo đó, dậy thì là giai đoạn trẻ có sự tăng trưởng vượt bậc về chiều cao và cân nặng kèm theo những thay đổi về tâm, sinh lý, nội tiết… Thời điểm dậy thì ở mỗi trẻ có thể khác nhau, tuy nhiên, trung bình dấu hiệu dậy thì thường bắt đầu xuất hiện ở bé gái từ 8 – 13 tuổi và ở bé trai từ 9 – 14 tuổi. (1)

Tuổi dậy thì mang ý nghĩa quan trọng đối với cả bé trai lẫn bé gái, đánh dấu cột mốc trẻ sẵn sàng trở thành người lớn, là tiến trình phát triển tự nhiên của trẻ. Tuy nhiên, có một số yếu tố khiến quá trình đó bị đẩy nhanh hơn gây ra hiện tượng dậy thì sớm.

Dậy thì sớm khiến trẻ phổng phao sớm nhưng rất nhanh sau đó sẽ bị chững lại, trẻ sẽ thấp lùn hơn các trẻ có cùng độ tuổi khác khá nhiều. Theo đó, dậy thì sớm khiến trẻ thấp lùn tương ứng với việc trẻ bị mất “oan uổng” 3 năm phát triển chiều cao. Ngoài ra, trẻ dậy thì sớm còn phải đối mặt với rất nhiều hậu quả khác về sức khỏe, tâm sinh lý, các mối quan hệ xã hội…

Do đó, sự xuất hiện các dấu hiệu dậy thì sớm trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai luôn cần được theo dõi cẩn thận.

Dấu hiệu dậy thì sớm ở trẻ

Trẻ dậy thì sớm sẽ có những biểu hiện của sự phát triển sớm các dấu hiệu của tuổi dậy thì. Bước đầu tiên là phải xác định xem liệu con có dậy thì trước tuổi hay không.

Tiếp theo, cần tìm hiểu kỹ bất kỳ vấn đề gì có liên quan đến chấn thương đầu, nhiễm trùng não hoặc sử dụng các loại kem, thuốc hoặc chế độ ăn uống bất thường. Đồng thời, cũng nên biết đầy đủ thời điểm bắt đầu dậy thì ở bố mẹ và anh chị em vì điều này có thể cho thấy trẻ dậy thì sớm do tiền sử gia đình.

Tăng tốc độ phát triển theo đường tuyến tính cũng là một dấu hiệu của dậy thì sớm, vì vậy các chỉ số như chiều cao, cân nặng, tốc độ tăng trưởng (cm/nam) và chỉ số BMI nên được ghi chép lại.

Dậy thì sớm ở bé trai và bé gái sẽ có những dấu hiệu nhận biết khác nhau. Trong quá trình chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ, bố mẹ cần có sự quan tâm đúng mức và quan sát, lắng nghe cơ thể trẻ kịp thời để phát hiện sớm tình trạng dậy thì sớm trước khi quá muộn.

Dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái

• Biểu hiện đầu tiên là mô vú bắt đầu phát triển. Lúc này, bé sẽ cảm thấy căng tức quanh vú, mô vú lớn dần.
• Dấu hiệu thứ hai cho biết bé đang bước vào giai đoạn tiền dậy thì là lông ở các vùng kín như nách, mu… dần xuất hiện. Ở giai đoạn này, lông dài, mảnh và nhạt màu.
• Dấu hiệu tiếp theo là sự xuất hiện của dịch âm đạo. Đây là dịch nhầy trong, không mùi, là một dấu hiệu sinh lý bình thường. Dấu hiệu này cho thấy chức năng sinh dục của trẻ đang dần hoàn thiện để có thể mang thai và làm mẹ sau này. Sau khi bé có dịch âm đạo khoảng 6 tháng, kỳ kinh đầu tiên sẽ xuất hiện.
• Nổi mụn.
• Cơ thể có “mùi” lạ.

Dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai

• Lúc này, lông ở các vùng kín như nách, mu… của trẻ dần xuất hiện. Tuy nhiên, lông chưa đậm màu mà dài và mảnh. Ria mép cũng dần xuất hiện nhưng rất mảnh và thưa thớt.
• Ở giai đoạn tiền dậy thì, mô vú của khoảng 50% bé trai cũng có thể phát triển khiến các bé cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, hiện tượng này thường biến mất trong vòng 6 tháng.
• Dấu hiệu tiếp theo là cơ quan sinh dục của trẻ bắt đầu phát triển với biểu hiện như tinh hoàn to lên nhiều hoặc kích thước không đều ở hai bên; Da bìu mỏng hơn và đỏ hơn trong khi dương vật chưa có dấu hiệu thay đổi nhiều;…
• Giọng nói khàn đi (vỡ giọng).
• Có thể có những đêm mộng tinh – xuất tinh trong khi ngủ.
• Nổi mụn.

Nổi mụn là dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai

Nguyên nhân dậy thì sớm ở trẻ

Trong hầu hết trường hợp, các chuyên gia đều không xác định được nguyên nhân trẻ dậy thì sớm là gì, đặc biệt ở các bé gái. Tuy nhiên dựa vào căn nguyên (2), dậy thì sớm thường được chia thành 2 nhóm:

1. Dậy thì sớm trung ương

Dậy thì sớm trung ương phụ thuộc vào hormone GnRH. Loại dậy thì sớm này thể hiện sự phát triển dậy thì thật sự do sự trưởng thành và do kích hoạt trục hạ đồi – tuyến yên (HPG) sớm.

Trong hầu hết trường hợp, nguyên nhân phổ biến ở nữ giới là vô căn còn ở nam giới là do bệnh lý tiềm ẩn nào đó. Những nguyên nhân đó thường được quy về những nhóm khác nhau (3). Phổ biến nhất là:

• Có các khối u ở hệ thần kinh trung ương: U lành mô thừa ở vùng hạ đồi, u thần kinh đệm thị giác, nang màng nhện, u tế bào hình sao, u màng não thất, não úng thủy, u tuyến tùng…. Tổn thương não phổ biến nhất gây dậy thì sớm trung ương là u lành mô thừa.
• Chấn thương ở hệ thần kinh trung ương: Chấn thương đầu, chiếu xạ sọ não, bại não, nhiễm trùng (ví dụ như viêm màng não do lao).
• Các yếu tố về di truyền – gen: Đột biến mất chức năng mã hóa gen MRF3, đột biến tăng chức năng mã hóa gen kisspeptin (KISS1) và gen thụ thể (KISSR) – các gen này chịu trách nhiệm kích thích và ức chế giải phóng hormone GnRH.
• Mắc một số hội chứng như: U sợi thần kinh loại 1, hội chứng Sturge Weber, u xơ củ.
• Do môi trường: Tỷ lệ hiện mắc ở nhóm này đang tăng đáng kể, cơ chế chính xác vẫn chưa được xác định, nhưng một số chuyên gia cho rằng dinh dưỡng rối loạn và tiếp xúc với các hóa chất có thể gây rối loạn nội tiết.
• Do tiền sử gia đình.

Nguyên nhân dậy thì sớm có thể do tiền sử gia đình

2. Dậy thì sớm ngoại biên

Dậy thì sớm ngoại biên không phụ thuộc vào hormone GnRH. Nguyên nhân là do cơ thể tăng sản xuất các hormone sinh dục từ các nguồn nội sinh hoặc ngoại sinh và độc lập với sự tiết hormone GnRH. Dạng này ít gặp hơn so với dậy thì sớm trung ương. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Tăng sản thượng thận bẩm sinh hoặc u thượng thận.
• Hội chứng McCung-Albright: Gây ra bởi đột biến dẫn tới kích hoạt gen GNAS 1 dẫn tới tăng sự hình thành cAMP và tăng chức năng của tất cả thụ thể của cAMP.
• Hội chứng Van Wyk và Grumbach, bao gồm: Suy giáp, u nang buồng trứng và dậy thì sớm ở tuổi vị thành niên (suy giáp nguyên phát không được chữa trị sẽ dẫn đến tăng hoạt động ở tuyến yên và dẫn đến dậy thì sớm).
• Các khối u ở tuyến sinh dục: U tế bào Leydig hoặc Sertoli – dẫn đến tăng sản xuất androgen; u tế bào mầm – dẫn đến tăng sản xuất hormone hCG. Đây là nguyên nhân hiếm gặp của dậy thì sớm ngoại biên.
• Sử dụng hormone sinh dục ngoại sinh.
• Do tiền sử gia đình.

Yếu tố nguy cơ của dậy thì sớm

Dậy thì sớm do nhiều nguyên nhân hay yếu tố nguy cơ khác nhau gây ra. Ba mẹ cần nắm rõ những yếu tố này để chủ động phòng tránh tốt nhất cho trẻ trong quá trình chăm sóc trẻ hàng ngày.

• Giới tính: Các bé gái thường có xu hướng dậy thì sớm hơn các bé trai cùng tuổi.
• Thừa cân – Béo phì: Trẻ bị thừa cân, béo phì sẽ có nồng độ leptin cao hơn so với trẻ bình thường. Leptin là một loại hormon kích thích yếu tố tăng trưởng, tạo ra bởi các tế bào chất béo. Khi cơ thể của trẻ có nhiều leptin thì sẽ dẫn đến tuổi dậy thì diễn ra sớm hơn.
• Tiếp xúc với các hormone giới tính: Việc tiếp xúc với estrogen hay testosterone thông qua kem, thuốc mỡ hoặc các chất khác có chứa hormone sinh dục (như qua chế độ ăn uống) có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở trẻ.
• Trẻ mắc một số bệnh: Dậy thì sớm có thể là biến chứng của hội chứng tăng sản thượng thận bẩm sinh – bệnh liên quan đến sản xuất bất thường các kích thích tố nam (androgen) hoặc do suy giáp gây ra.
• Bức xạ trị liệu tác động lên hệ thống thần kinh trung ương: Việc xạ trị các khối u, ung thư máu hoặc các can thiệp tương tự có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm;
• Vấn đề an toàn thực phẩm: Để tăng lợi nhuận, nhiều sản phẩm chăn nuôi, trồng trọt được sử dụng các hormone tăng trưởng để rút ngắn thời gian sản xuất. Nếu ba mẹ vô tình cho trẻ sử dụng trong một thời gian dài sẽ có nguy cơ dậy thì sớm. Ngoài ra, những thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, đồ ngọt… cũng gây dậy thì sớm ở trẻ, bởi chứa nhiều chất bảo quản, chất tạo màu (phtalanats), vừa dễ gây béo phì, vừa có tác dụng tương tự như hormone giới tính, làm gia tăng dậy thì sớm.
• Sử dụng đồ chơi kém chất lượng: Các sản phẩm đồ chơi trôi nổi có thể chứa các chất liệu công nghiệp độc hại, có khả năng can thiệp vào quá trình nội tiết, làm rối loạn hệ thống hormone giới tính và gây dậy thì sớm.
• Tiếp cận với phim ảnh tình cảm quá sớm: Những trẻ bị ảnh hưởng khi bố mẹ xem quá nhiều phim truyền hình lãng mạn, sách báo người lớn và là nguyên nhân chính chiếm tới 60% khiến trẻ dậy thì sớm. Sau khi xem những phim ảnh, sách báo này, bộ não sẽ tiết ra hormone gây kích thích thúc đẩy nhanh quá trình chín ở hệ viền của não – vùng quy định vấn đề dậy thì của con người.

Dậy thì sớm ở trẻ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau

Phân loại dậy thì sớm theo tốc độ tiến triển

Theo các chuyên gia, dậy thì sớm được chia thành 3 loại phổ biến như sau:

1. Dậy thì sớm tiến triển nhanh

Hầu hết các bé gái dậy thì sớm đặc biệt là những trẻ bắt đầu trước 6 tuổi) đều thuộc trường hợp này. Quá trình đóng sụn tăng trưởng của xương và các thay đổi trong cơ thể tiến triển rất nhanh. Do đó chiều cao tiềm năng sẽ bị mất đi khi đến độ tuổi trưởng thành. Theo ước tính có khoảng ⅓ trẻ sẽ bị thấp lùn.

2. Dậy thì sớm tiến triển chậm

Nhiều trẻ em gái dậy thì sớm (đặc biệt là sau 7 tuổi) trải qua tất cả các giai đoạn với tốc độ trung bình. Ở những trẻ dậy thì tiến triển chậm, chiều cao sẽ phát triển rõ ràng ở giai đoạn đầu và vẫn tiếp tục phát triển cho đến khi xương của chúng đạt đến độ trưởng thành cuối cùng vào khoảng 16 tuổi. (4)

3. Dậy thì sớm không kéo dài

Các bé có dấu hiệu dậy thì sớm và cũng kết thúc sớm

Dậy thì sớm ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?

Khi trẻ dậy thì sớm, hàng loạt những thay đổi trong cơ thể sẽ tác động trực tiếp đến tâm lý, hành vi của trẻ, đồng thời còn dẫn đến hệ lụy không mong muốn cho sức khỏe và thể chất như giới hạn khả năng phát triển chiều cao, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm khác… (5)

1. Trẻ mất cơ hội phát triển chiều cao tối ưu

Khi bắt đầu dậy thì sớm, các nội tiết tố được sản xuất nhiều đến mức khiến trẻ tăng trưởng sớm hơn so với các bạn cùng trang lứa. Tuy nhiên, vì xương của trẻ trưởng thành nhanh hơn bình thường, các đầu xương sẽ bị cốt hóa sớm và đóng khép sớm, khiến cho thời gian sinh trưởng của bé bị rút ngắn. Sự phát triển chiều cao của trẻ sẽ chậm dần và dừng lại sớm khi các đầu xương khép kín lại.

Do đó, trẻ sẽ thấp hơn mức chiều cao lý tưởng khi trưởng thành, có thể mất đi tới 3 năm tăng trưởng chiều cao. Trẻ gái dậy thì sớm có thể lùn hơn so với bạn cùng tuổi đến 12cm, con số này ở trẻ trai là 20cm. (6)

2. Vấn đề tâm sinh lý và xã hội

Những trẻ dậy thì sớm dễ bị rối loạn cảm xúc hơn so với bình thường vì có nhiều áp lực từ bạn bè và lo lắng về hình ảnh bản thân. Bên cạnh đó, trẻ dậy thì sớm còn có nguy cơ cao tham gia vào các hành vi xấu như lạm dụng chất kích thích, các vấn đề về hạnh kiểm, cách ly xã hội, trốn học và có nhiều bạn tình…  Nguyên nhân bởi trẻ có thể rất chú ý đến sự thay đổi của cơ thể và tâm sinh lý, trong khi chưa đủ chín chắn về mặt suy nghĩ và kinh nghiệm sống. Điều này dễ dẫn đến hậu quả trẻ bị trầm cảm, tự ti, suy nghĩ tiêu cực, trẻ bị hấp dẫn bởi bạn khác giới sớm, nghĩ đến chuyện tình cảm sớm, thậm chí có nguy cơ bị lạm dụng tình dục. (7)

3. Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm

Ở các bé gái, chu kỳ kinh nguyệt diễn ra trước 8 tuổi sẽ dẫn đến nguy cơ rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì, làm tăng nguy cơ bị hội chứng buồng trứng đa nang sau này.

Dậy thì sớm còn là căn nguyên gây vô sinh và dễ bị tấn công bởi những căn bệnh ung thư: ung thư vú, ung thư dạ con, ung thư buồng trứng, buồn trứng đa nang, u não, các bệnh tuyến giáp, bệnh lý tim mạch khi đến tuổi mãn kinh…

Bố mẹ nên trò chuyện nhiều hơn với trẻ dậy thì sớm vì giai đoạn này trẻ sẽ có sự thay đổi về mặt tâm lý

Cách ngăn chặn dậy thì sớm

Phần lớn nguy cơ dậy thì sớm có liên quan đến giới tính, chủng tộc và tiền sử gia đình cũng như các nguyên nhân khác mà không thể tránh khỏi, vì vậy cha mẹ có thể hạn chế những gì có thể làm để ngăn ngừa tình trạng này.

Giữ cân nặng của con bạn ở mức phù hợp có thể giúp giảm nguy cơ dậy thì sớm và các tình trạng khác liên quan đến béo phì và thừa cân, chẳng hạn như bệnh tiểu đường loại 2.

Cha mẹ cũng nên tránh cho trẻ dùng thuốc nội tiết tố theo toa, thực phẩm chức năng hoặc các sản phẩm khác có thể chứa estrogen hoặc testosterone, trừ khi được bác sĩ kê đơn hoặc chỉ định.

Lời khuyên cho cha mẹ khi con dậy thì sớm

Trẻ có thể có rất nhiều câu hỏi về những gì đang xảy ra với cơ thể của chúng, bạn cùng lớp có thể nói những điều gây tổn thương, thậm chí có thể là vô ý. Điều quan trọng là cha mẹ phải dành thời gian để lắng nghe mối quan tâm của con và trả lời các câu hỏi một cách tế nhị nhưng trung thực.

Cha mẹ nên giải thích rằng mọi người đều trải qua tuổi dậy thì vào một thời điểm khác nhau. Một số trẻ bắt đầu sớm và một số trẻ bắt đầu muộn hơn nhiều. Tuy nhiên, hãy nhấn mạnh rằng tất cả những thay đổi cơ thể này sẽ xảy ra với tất cả mọi người vào một thời điểm nào đó.

Hãy nhớ rằng dậy thì sớm đôi khi dẫn đến cảm xúc tình dục sớm. Cha mẹ hãy hiểu và cảm thông trước sự tò mò và bối rối của con bạn về những thay đổi do sản xuất sớm các hormone liên quan đến giới tính. Tuy nhiên, hãy đặt ra ranh giới rõ ràng về các hành vi và giữ một cuộc đối thoại cởi mở với con trẻ.

Cha mẹ nên đối xử với con trẻ bình thường nhất có thể, tìm kiếm cơ hội để nâng cao lòng tự trọng. Khuyến khích con trẻ tham gia thể thao, nghệ thuật và các hoạt động khác, cùng với việc ghi nhận thành công trong lớp học, có thể giúp trẻ tự tin hơn.

Đừng ngần ngại đưa trẻ đến gặp chuyên gia tư vấn để học các chiến lược đối phó. Con bạn có thể cảm thấy thoải mái hơn khi nói về một số điều cá nhân với nhà trị liệu, thay vì với cha mẹ, ít nhất là trong thời gian đầu.

Vai trò của dinh dưỡng & vận động đối với trẻ dậy thì sớm

Bước vào tuổi dậy thì, trẻ cần được cung cấp nguồn dinh dưỡng đầy đủ, tương đương với người trưởng thành cùng chế độ tập luyện phù hợp để có thể phát triển thể chất, tinh thần cũng như chiều cao tối ưu. Ba mẹ cần có kế hoạch chăm sóc phù hợp để tạo điều kiện cho trẻ dậy thì sớm phát triển toàn diện nhất.

1. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ dậy thì sớm

Trẻ ở giai đoạn dậy thì mỗi ngày cần 2.200 – 2.400 calo, tương đương với lượng ăn của người trưởng thành. Nếu không cung cấp đúng và đủ trẻ sẽ bị thiếu hụt dinh dưỡng dẫn đến chậm hoàn thiện và phát triển các bộ phận cơ thể.

• Chất đạm: Lúc này trẻ dậy thì phát triển cơ bắp nên lượng đạm cần cao hơn người trưởng thành. Chất đạm chiếm 18 – 20% tổng số năng lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày, tương đương với 70 – 80gr/ ngày. Lượng đạm lấy từ thực phẩm như thịt, cá, tôm, cua, trứng sữa…. Trong đó đạm động vật nên được ưu tiên vì thức ăn có nguồn gốc động vật chứa nhiều sắt – chất sắt có vai trò quan trọng trong quá trình tạo máu. Ngoài ra, trẻ ở lứa tuổi này có nhiều hoạt động tiếp xúc với ngoại cảnh và môi trường sống nên cũng cần chất đạm để tham gia vào hệ miễn dịch nhằm tăng sức đề kháng.
• Chất béo: Dầu, mỡ không chỉ giúp trẻ ăn ngon miệng mà còn là nguồn cung cấp năng lượng tốt và giúp cơ thể hấp thu các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, K. Ở giai đoạn này trẻ cần cả chất béo no có trong thức ăn chứa nhiều đạm động vật và chất béo không no trong dầu ăn và cá, nên cho trẻ ăn cả mỡ động vật và dầu thực vật, khoảng 40 – 50gr mỗi ngày.
• Tinh bột: Là chất cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, chiếm 55 – 60% năng lượng, có trong gạo, bột mì, và sản phẩm chế biến, khoai, củ… Nên chọn lựa những loại bột đường thô cho trẻ để cung cấp chất xơ tốt cho đường tiêu hóa và phòng chống béo phì.
• Canxi: Rất cần thiết cho lứa tuổi dậy thì, nếu được cung cấp đủ sẽ giúp xương chắc khỏe và độ đậm xương đạt mức tối đa giúp trẻ phát triển tốt về chiều cao và phòng được bệnh loãng xương sau này. Mỗi ngày trẻ cần 1.000 – 1.200mg canxi. Canxi có nhiều trong sữa, cả sữa bò và sữa đậu nành, các loại thủy sản, xương cá (nên kho nhừ cá để có thể ăn cả xương). Nên uống 400 – 500ml sữa/ ngày.
• Chất sắt: Bé gái khi bước vào tuổi dậy thì cần lượng sắt nhiều hơn bé trai do mất máu trong chu kỳ kinh nguyệt. Nên bé trai chỉ cần 14 – 19 mg sắt/ ngày thì bé gái cần tới 30 mg sắt/ ngày. Chất sắt có nhiều trong thịt, phủ tạng động vật (gan, tim…), lòng đỏ trứng, đậu đỗ, rau xanh có nhiều vitamin C giúp hấp thu sắt tốt hơn. Nếu thiếu sắt trẻ sẽ bị thiếu máu gây ra các triệu chứng mệt mỏi, hay quên, buồn ngủ, da xanh…
• Các vitamin: Đây là những vi chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Thiếu vitamin A có thể gây bệnh ở mắt, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa; chậm phát triển chiều cao. Khi thiếu vitamin C, quá trình tổng hợp collagen gặp trở ngại, làm giảm quá trình hình thành tế bào ở các thành mạch, mô liên kết, xương, răng, giảm sức đề kháng. Đặc biệt, trẻ dậy thì sớm cũng cần hấp thu đủ vitamin D để giúp cơ thể hấp thu canxi tốt hơn.

Ngoài ra, trẻ dậy thì sớm cần uống đủ nước vì nước cần thiết cho mọi hoạt động chuyển hóa của cơ thể, khoảng 1,5 – 2 lít nước/ ngày. Và hướng dẫn trẻ kiến thức vệ sinh an toàn thực phẩm giúp trẻ lựa chọn những thức ăn đảm bảo vệ sinh, không nên cho trẻ ăn thức ăn ngoài đường phố.

2. Chế độ vận động

Ngoài chế độ ăn uống, vận động khoa học đóng vai trò rất quan trọng ở lứa tuổi dậy thì, vì đây là giai đoạn cuối cùng để trẻ tăng tốc chiều cao. Vận động đúng giúp tăng cường lưu thông máu, đưa các chất dinh dưỡng đến xương cao gấp 50 lần. Ngoài ra, vận động còn kích thích các sụn tăng trưởng và đầu xương của trẻ phát triển, dài ra, giúp trẻ tăng chiều cao tối ưu.

Trẻ tăng chiều cao tốt cũng là cách để ngăn thừa cân béo phì giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa về sau.

Chẩn đoán dậy thì sớm

Để chẩn đoán dậy thì sớm, các bác sĩ sẽ hỏi một số câu hỏi và thực hiện một số xét nghiệm. Bao gồm:

• Khám sức khỏe để đánh giá bất kỳ thay đổi nào trong cơ thể
• Tiền sử gia đình để tìm hiểu xem liệu dậy thì sớm có thể xảy ra trong gia đình hay không
• Xét nghiệm máu để kiểm tra hormone của trẻ và đôi khi là mức độ tuyến giáp
• Chụp X-quang, thường là bàn tay và cổ tay, để kiểm tra tuổi xương của trẻ; đây là một cách để biết chúng phát triển nhanh như thế nào và liệu chiều cao cuối cùng của người trưởng thành có thể bị ảnh hưởng hay không.
• MRI não đôi khi được sử dụng để loại trừ các vấn đề y tế có thể gây ra dậy thì sớm trung ương, chẳng hạn như khối u. MRI không phải là thói quen đối với hầu hết trẻ em. Chúng được sử dụng khi có nhiều khả năng là nguyên nhân cơ bản, chẳng hạn như ở trẻ em dưới 6 tuổi hoặc trẻ em có các triệu chứng khác.
• Siêu âm – ví dụ ở buồng trứng – có thể hữu ích trong một số trường hợp.

Các phương pháp điều trị dậy thì sớm

1. Đối với nguyên nhân dậy thì sớm trung ương

Các loại thuốc có chức năng tương tự GnRH là phương pháp điều trị căn bản – cơ chế hoạt động của thuốc là ngăn chặn các hormone có nguồn gốc từ tuyến yên kích thích tuổi dậy thì.

Trong tháng đầu tiên, các dấu hiệu dậy thì sớm có thể trở nên rõ ràng hơn. Nhưng sau đó, chúng sẽ biến mất. Theo chuyên gia Kaplowitz cho biết: “Ở các bé gái, ngực sẽ thu nhỏ lại sau 6 – 12 tháng điều trị. Trong một số trường hợp, chúng gần như biến mất”.

Các tác dụng phụ thường nhẹ, bao gồm đau đầu, các triệu chứng mãn kinh và áp xe tại chỗ tiêm. Hầu hết trẻ em cần điều trị đều nhận được những loại thuốc này dưới dạng tiêm hoặc cấy ghép:

• Tiêm được tiêm hàng tháng vào cơ hoặc tiêm hàng ngày ngay dưới da.
• Cấy ghép là đặt những ống nhỏ dưới da, thường là ở cánh tay. Chúng dần dần giải phóng thuốc vào cơ thể.
• Thuốc xịt mũi được dùng hàng ngày.

Progestin: Tiêm progestin từng là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho dậy thì sớm trung ương. Chúng kém hiệu quả hơn nhóm thuốc tương tự GnRH.

Các phương pháp điều trị khác: Phẫu thuật và xạ trị có thể cần thiết trong trường hợp dậy thì sớm trung ương do khối u não gây ra. Tuy nhiên việc loại bỏ khối u không phải lúc nào cũng giải quyết được tất cả các triệu chứng.

2. Đối với nguyên nhân dậy thì sớm ngoại biên

Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân. Trong một số trường hợp, phẫu thuật là cần thiết để loại bỏ khối u hoặc nang từ buồng trứng hoặc tinh hoàn. Thuốc có thể sử dụng ở vài trường hợp.

Những phương pháp điều trị dậy thì sớm này sẽ phụ thuộc vào từng trẻ và mức độ phát triển của chúng. Sau khi bắt đầu điều trị, quá trình giám sát diễn ra sau mỗi 1 – 3 tháng, đáp ứng điều trị sẽ thay đổi theo độ tuổi bắt đầu điều trị.

Cuối cùng, trẻ dậy thì sớm là tình trạng có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bố mẹ nên quan tâm đến trẻ để có thể nhận ra các dấu hiệu trẻ dậy thì sớm và điều trị kịp thời để giúp trẻ có cơ hội phát triển bình thường.

Khám dậy thì sớm cho trẻ ở đâu và như thế nào?

Hiện nay, dậy thì sớm ở bé trai và bé gái đang có xu hướng gia tăng. Điều này khiến nhiều bố mẹ lo lắng vì tình trạng này có thể ảnh hưởng tới sự phát triển tâm lý, thể chất, sức khỏe trẻ. Làm sao ngăn chặn dậy thì sớm, khám và điều trị dậy thì sớm ở đâu, trẻ dậy thì sớm có cao được không… là điều rất nhiều các bố mẹ quan tâm.

Việc khám, tư vấn và điều trị dậy thì sớm sẽ giúp trẻ tăng khả năng phát triển bình thường, đặc biệt là tăng chiều cao tối ưu cho trẻ.

Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome cung cấp dịch vụ Khám, tư vấn & điều trị dậy thì sớm Toàn diện – Khoa học – Hiệu quả – Chuyên nghiệp. Nutrihome với hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại bậc nhất, đội ngũ chuyên gia hàng đầu nhiều kinh nghiệm sẽ giúp phát hiện chính xác tình trạng dậy thì sớm ở trẻ. Quá trình khám dậy thì sớm sẽ bao gồm:

• Thăm khám trực tiếp cơ thể để có thể đánh giá sự thay đổi về các bộ phận (ví dụ thể tích tinh hoàn lớn hơn 4 ml được xác định là dậy thì sớm ở bé trai).
• Khai thác tiền sử gia đình để tìm hiểu xem liệu dậy thì sớm có thể xảy ra trong gia đình hay không.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra lượng hormone của trẻ.
• Chụp X-quang: Thường là bàn tay và cổ tay, để kiểm tra tuổi xương của trẻ – đây là một cách để biết trẻ phát triển nhanh như thế nào và liệu chiều cao cuối cùng khi trở thành người trưởng thành có thể bị ảnh hưởng hay không.
• MRI não: Đôi khi được sử dụng để loại trừ các vấn đề có thể gây ra trong trường hợp dậy thì sớm trung ương, như khối u. MRI không thường được sử dụng đối với hầu hết trẻ em.
• Siêu âm: Ví dụ ở buồng trứng – có thể hữu ích trong vài trường hợp.

Khi phát hiện những thay đổi “bất thường” trong cơ thể trẻ và nghi ngờ trẻ bị dậy thì sớm, ba mẹ đừng quá lo lắng hay gây ra lo lắng cho trẻ, hãy bình tĩnh cùng trẻ vượt qua và cao hơn là giúp trẻ phát triển tối ưu, toàn diện. Trẻ dậy thì sớm hoàn toàn có khả năng phát triển chiều cao tối ưu, tránh được rủi ro bệnh tật nếu nhận được sự can thiệp điều trị đúng cách và kịp thời. Trẻ cần được đánh giá toàn diện tình trạng sức khoẻ, tình trạng dinh dưỡng, tuổi xương, các chỉ số quan trọng khác trong cơ thể…, từ đó các chuyên gia dinh dưỡng sẽ đưa ra chỉ định, phác đồ điều trị khoa học cả về dinh dưỡng lẫn vận động.