Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ và những thay đổi mẹ nên biết

09/06/2022 Theo dỗi Nutrihome trên google news
Tư vấn chuyên môn bài viết
Chức Vụ: Trợ lý Giám đốc Y khoa
Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome

Sữa mẹ được xem là thức ăn tốt nhất cho trẻ trong 6 tháng đầu đời. Bên cạnh các thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ giúp bé khỏe mạnh và tăng sức đề kháng, việc nuôi con bằng sữa mẹ còn mang lại nhiều lợi ích khác cho mẹ như: nhanh giảm cân, giảm nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng, giải phóng hormone oxytocin, …

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ

Sữa mẹ chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu, đặc biệt là từ 10 -15 ngày sau sinh, do đó các bác sĩ khuyên rằng mẹ hãy cho con bú ngay từ khi lọt lòng. Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ bao gồm: Chất đạm, chất béo, carbohydrate, kháng thể thụ động, vitamin và khoáng chất, men và hormone.

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ

Thành phần dinh dưỡng dưỡng trong sữa mẹ ảnh hưởng ra sao đến sự phát triển của trẻ nhỏ

1. Nước

Sữa mẹ được tạo thành từ khoảng 90% là nước. Cơ thể con người phụ thuộc vào nước để hoạt động. Nước có chức năng duy trì hydrat hóa, giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể, bôi trơn các khớp và bảo vệ các cơ quan. May mắn thay, chỉ riêng sữa mẹ đã cung cấp tất cả lượng nước cần thiết cho trẻ nhỏ để phát triển.

thành phần trong sữa mẹ, nước

Nước là thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ

2. Chất bột đường (Carbohydrate)

Disaccharide Lactose, hay còn gọi là đường Lactose, đây là thành phần trong sữa mẹ, nó cung cấp 40% năng lượng cần thiết cho sự phát triển và tăng trưởng của bé. Lactose cùng với Oligosaccharide được xem là 2 cacbohydrat quan trọng nhất và chủ yếu nhất của sữa mẹ. Tác dụng chính của chúng đều là hỗ trợ sự phát triển của não bộ, đồng thời giúp bé có được một hệ đường ruột khỏe mạnh, tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng tốt nhất.

3. Chất béo (Lipid)

Chất béo là thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ. Chất béo trong sữa mẹ thường cung cấp 50% năng lượng hàng ngày cho trẻ. Nó chủ yếu bao gồm Triglyceride và các acid béo dài như AA và DHA, giúp hoàn thiện võng mạc, bộ não, các mô thần kinh và hệ miễn dịch của trẻ. MHO cũng là một loại acid béo ngắn có trong sữa mẹ, vi chất này có tính năng đẩy chất thải và vi khuẩn ra khỏi ruột của trẻ, tương tự như tác dụng của chất xơ. Vì vậy, việc cho bé bú mẹ hoàn toàn sẽ không có hiện tượng bị táo bón hay tiêu chảy cho dù bé đi nhiều lần 2 ngày hay nhiều ngày 1 lần phân vẫn mềm, vàng không bị vón cục. Ngoài ra, chất béo còn được xem là dung môi để giúp hấp thụ một số vitamin quan trọng.

4. Chất đạm (Protein)

Protein cũng nằm trong danh sách những thành phần sữa mẹ không thể bỏ qua. Vi chất này cung cấp amino-acid cho trẻ, giúp tăng trưởng cơ và xương, tạo kháng thể, làm dung môi cho hormone, tạo các loại men cần thiết cho cơ thể. Protein bao gồm: WHEY protein và CASEIN protein. (1)

WHEY protein chiếm khoảng 60% (a-lactalbumin, lactoferrin, lysozyme, immunoglobulin …). Bên cạnh chức năng dinh dưỡng, whey protein với các thành phần trên còn có chức năng bảo vệ, đào thải chất cặn bã, dư thừa, các chất độc, tế bào lạ ra ngoài cơ thể. Whey protein sữa mẹ ở dạng lỏng có khả năng giúp trẻ tiêu hóa và hấp dụ dễ dàng trong ruột, từ đó giúp hoàn chỉnh niêm mạc ruột, tạo kháng thể …

CASEIN protein có hàm lượng chiếm khoảng 40% trong sữa mẹ, chúng có chức năng chính là đạm dinh dưỡng, kết tủa trong ruột dạng mềm để dễ tiêu hóa hấp thụ.

5. Kháng thể

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ là yếu tố chính giúp bé khỏe mạnh và chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài. Mỗi cữ bú sẽ có hàng triệu bạch cầu sống từ sữa mẹ và các globulin miễn dịch được đi vào cơ thể của bé. Khi trẻ bị các loại vi khuẩn tấn công, các vi chất này sẽ đóng vai trò bảo vệ trẻ lớn lên khỏe mạnh. (2)

thành phần trong sữa mẹ, kháng thể

Sữa mẹ chứa kháng thể bảo vệ trẻ khỏi bệnh tật nhất là các bệnh nhiễm khuẩn, như tiêu chảy và viêm đường hô hấp

6. Các hợp chất NPN (Non-Protein Nitrogen)

Có hơn 200 loại hợp chất NPN trong sữa mẹ như: carnitine, taurine, amino-sugar, nucleic acid,… giúp trẻ phát triển trí não, võng mạc và gan. Ngoài ra, các hợp chất NPN còn đóng vai trò như một chất dung môi cho các vi khuẩn có ích, giúp cơ thể điều tiết để sử dụng năng lượng và chất dinh dưỡng dự trữ mỗi khi cần thiết.

7. Vitamin và khoáng chất

Sữa mẹ chứa nhiều canxi, sắt và selen, tất cả vi chất này đều dễ hấp thu. Chúng không chỉ giúp cho bé có một bộ xương và răng chắc khỏe, một hệ miễn dịch khỏe mạnh mà còn đem lại rất nhiều lợi ích cho sự phát triển trí não.

8. Enzyme và hormone

Sữa mẹ bao gồm các loại men tiêu hóa như amylase, lipase, hormone prolactin, thyroid, oxytocin… đều có vai trò tăng sức khỏe của đường ruột, cân bằng sinh hóa cho bé. Các loại men và hormone này đều ảnh hưởng nhất định đến mùi vị của sữa mẹ, khi mẹ thay đổi khẩu phần ăn uống chúng sẽ thay đổi theo. Do đó, chúng giúp bé dần dần làm quen với những thực phẩm khác nhau trong cuộc sống.

Theo các chuyên gia, “không có sữa mẹ xấu, mà chỉ lo mẹ không đủ sữa hoặc sữa mẹ không đủ chất dinh dưỡng khiến bé không thể phát triển tối ưu. Việc phân tích thành phần sữa mẹ là cơ sở khoa học để các chuyên gia thiết lập chế độ dinh dưỡng phù hợp cho mẹ, đảm bảo sữa mẹ đầy đủ các chất đường, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất cho bé một khởi đầu toàn diện”.

Dịch vụ xét nghiệm thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ

Nutrihome với công nghệ phân tích thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ hiện đại nhất hiện nay

Giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ

Theo các bác sĩ, sữa mẹ chính là thức ăn hoàn chỉnh và thích hợp nhất đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Việc nuôi con bằng sữa mẹ mang lại lợi ích cho cả mẹ và bé theo nhiều cách khác nhau, và nhiều lợi ích trong số này vẫn tiếp tục kéo dài sau khi việc cho trẻ bú kết thúc.

Với trẻ nhỏ, nuôi con bằng sữa mẹ mang đến hàng loạt những lợi ích lý tưởng như: cung cấp dinh dưỡng, cung cấp kháng thể, giúp tăng cân, giảm nguy cơ mắc bệnh, giúp trẻ thông minh hơn và gắn kết tình cảm mẹ con nhiều hơn.

Hàm lượng thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ thích ứng tương đối chính xác với nhu cầu của dinh dưỡng của bé trong suốt quá trình phát triển. Sữa non – những giọt sữa mẹ đầu tiên (4-5 ngày đầu sau khi sinh) có thành phần khác hơn so với sữa chuyển tiếp (từ ngày thứ 5 đến khoảng 2 tuần sau sinh) hay sữa trưởng thành.

Với bà mẹ, lợi ích từ việc nuôi con bằng sữa mẹ có thể kể đến như: hạn chế nguy cơ trầm cảm sau sinh, giảm cân nhanh chóng hơn, giúp tử cung co hồi tốt hơn, hỗ trợ tránh thai tự nhiên, tăng sức đề kháng và giảm nguy cơ bệnh tật không mong muốn.

Sữa mẹ có khác nhau ở mỗi người không?

Có thể khẳng định rằng sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng tốt nhất, quý giá nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, giúp hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện cả về trí não và thể chất. Vì vậy, chất lượng cũng như giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ ở mỗi người về cơ bản là giống nhau.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, do cơ địa, tinh thần, chế độ ăn uống, … thì chất lượng cũng như số lượng và mùi vị sữa mẹ cũng có thể thay đổi chút và không giống nhau ở mỗi người.

Giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ ở mỗi người về cơ bản là giống nhau

Giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ ở mỗi người về cơ bản là giống nhau

Thành phần dinh dưỡng của sữa mẹ có thay đổi không?

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ sẽ thay đổi để phù hợp với độ tuổi và nhu cầu dinh dưỡng khác nhau của trẻ. Sữa mẹ của mỗi bà mẹ là duy nhất để đáp ứng nhu cầu cụ thể cho con mình.

Một số yếu tố khách quan như giai đoạn cho con bú hoặc thời gian trong ngày sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến thành phần của sữa mẹ.

Bên cạnh đó, các yếu tố khác cũng đóng một vai trò nhất định:

  • Tuổi của bé: Thành phần dinh dưỡng của sữa non, sữa chuyển tiếp, sữa trưởng thành là khác nhau. (3)
  • Thời gian từ lần bú cuối cùng: Hàm lượng chất béo trong sữa mẹ bị ảnh hưởng nhiều bởi khoảng thời gian giữa lần bú cuối và liều lượng mà bé tiêu thụ. Điều đó được hiểu rằng, nếu khoảng cách giữa các cữ bú càng dài thì hàm lượng chất béo càng giảm bởi nó được pha loãng trong nhiều lượng sữa hơn.
  • Giai đoạn nuôi con: Hàm lượng chất béo cũng như đường lactose sẽ có sự thay đổi giữa sữa đầu và sữa cuối.
  • Thời gian trong ngày: Hàm lượng chất béo trong sữa mẹ sẽ đạt đỉnh vào giữa buổi sáng và thấp nhất vào buổi đêm.
  • Độ tuổi của mẹ: Độ tuổi của mẹ không đóng vai trò quan trọng quyết định thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ.
  • Chế độ ăn của mẹ: Sữa mẹ rất dễ bị thay đổi chất béo trong chế độ ăn hằng ngày. Nó sẽ điều chỉnh trong vòng 2-3 ngày để tương ứng với chất béo trong chế độ ăn uống của mẹ. Đây cũng là lý do tại sao mẹ cũng cần phải ăn uống đầy đủ.
  • Cân nặng của trẻ: Trong một số nghiên cứu, hàm lượng dinh dưỡng cao hơn ở trẻ sơ sinh nhẹ cân. Tuy nhiên, hàm lượng carb và protein thì không bị ảnh hưởng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến thành phần của sữa mẹ

Sữa mẹ có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố gây ra các vấn đề về dinh dưỡng ở bé. Dưới đây là các yếu tố gây ảnh hưởng đến thành phần của sữa mẹ: (4)

  • Cà phê: Cà phê có thể làm thay đổi mùi vị của sữa mẹ bằng cách làm biến đổi thành phần sắt, một trong những thành phần dinh dưỡng quan trọng trong sữa mẹ. Điều này sẽ dẫn đến bệnh thiếu máu từ nhẹ đến trung bình và các vấn đề về giấc ngủ ở trẻ.
  • Rượu: Rượu không được khuyên dùng trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Nguyên nhân là do các chất hóa học có trong rượu có thể truyền sang trẻ, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của bé theo nhiều cách. Thành phần hóa học của nó như đường dư thừa và ethanol có ảnh hưởng đến mùi vị và hương vị của sữa mẹ.
  • Căng thẳng: Bất kỳ loại căng thẳng nào trong thời kỳ cho con bú của mẹ, đặc biệt là trong vòng sáu tháng đầu, đều có thể làm giảm nồng độ oxytocin trong sữa. Đây là một loại hormone kích thích tiết sữa thiết yếu giúp sản sinh sữa và giảm căng thẳng ở các bà mẹ.
  • Nội tạng và hải sản: Nội tạng và hải sản luôn nằm trong danh sách thực phẩm hạn chế trong thời kỳ cho con bú. Một lượng nhỏ trong thực phẩm này giúp cung cấp sắt, axit béo omega-3 và protein cho em bé. Tuy nhiên lượng tiếp cận của nó có thể làm tăng độc tố trong sữa mẹ, do đó ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ cũng như mùi vị và dẫn đến một số tác dụng phụ khi tiêu thụ.
  • Hút thuốc: Hút thuốc có thể gây thay đổi bất lợi về mùi vị và thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ. Chất độc trong khói thuốc thông qua sữa mẹ gây ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của trẻ sơ sinh.
  • Vận động quá mức: Vận động vừa phải sẽ giúp cải thiện chất lượng sữa mẹ và giảm tăng cân khi mang thai để mẹ có sức khỏe tốt nhất. Song, việc tập thể dục cũng như vận động quá nhiều có thể làm tăng nồng độ axit lactic trong sữa mẹ, điều này sẽ làm thay đổi mùi vị của nó ở một mức độ nào đó. Nó cũng có thể làm cho sữa mẹ có vị chua và mặn,

Thành phần trong sữa mẹ thay đổi như thế nào?

Sữa mẹ sẽ có hàm lượng dinh dưỡng khác nhau ở mỗi giai đoạn khác nhau.

1. Theo giai đoạn phát triển của trẻ

Sữa mẹ thông thường sẽ có sự thay đổi trong từng giai đoạn sau sinh nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của bé. Các giai đoạn thay đổi bao gồm:

  • Sữa non trong những ngày đầu tiên: Trong những ngày đầu sau sinh, sữa mẹ tiết ra được gọi là sữa non. Sữa non có dạng đặc, có màu vàng đậm và nhạt, sữa loãng dần ở những ngày sau đó. Sữa non thường chứa ít lactose, chất béo và vitamin tan trong nước, nhưng lại rất giàu protein cũng như các loại vitamin tan trong chất béo, đặc biệt là các tế bào miễn dịch. Bởi vậy mà trẻ bú sữa non của mẹ sẽ làm tăng sức đề kháng chống lại bệnh tật.
  • Sữa chuyển tiếp ở vài ngày tiếp theo: Sữa mẹ sẽ chuyển sang giai đoạn sữa chuyển tiếp thường gọi là xuống sữa. Lúc đầu, lượng sữa này khá nhiều do tuyến sữa chưa nhận được nhu cầu của bé. Mẹ sẽ thường xuyên có hiện tượng căng bầu ngực và ướt áo do sữa rỉ ra.
  • Sữa trưởng thành từ 6 tuần sau sinh: Từ hai tuần trở đi sữa mẹ mới được coi là sữa trưởng thành thật sự. Sữa này có màu trắng đục, loãng hơn so với sữa non, tuy nhiên vẫn có một độ sánh nhất định. Thành phần sữa mẹ lúc này có chứa nhiều chất béo, protein, chất kích thích miễn dịch, vitamin và chất khoáng, carbohydrate, men và hormone đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng vừa đủ cho bé.
  • Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ sau 6 tháng: sữa mẹ lúc này vẫn chứa khá nhiều chất dinh dưỡng và kháng thể cần thiết cho bé. Tuy nhiên sữa dần dần sẽ không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của bé. Do đó, nếu chỉ cho trẻ bú hoàn toàn như 6 tháng trước đó thì trẻ sẽ phát triển chậm.

2. Thay đổi trong từng lần bú

  • Sữa đầu: có màu hơi xanh nhẹ, chứa rất nhiều đạm, đường, nước và các dinh dưỡng quan trọng khác, chúng thường được tiết ra đầu bữa bú của trẻ.
  • Sữa cuối: thường có màu trắng nhẹ do chứa nhiều chất béo hơn, được tiết ra cuối bữa bú của bé. Vì sữa cuối bữa thường chứa nhiều chất béo giúp trẻ lớn nhanh, do đó cha mẹ cần chú ý nên cho bé bú đến hết sữa cuối, không nên chuyển bên sớm.

Làm thế nào để sữa mẹ giàu dinh dưỡng hơn?

Để thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ được đảm bảo hơn, mẹ cần chú ý đến việc tăng cường chế độ dinh dưỡng cho khẩu phần ăn mỗi ngày. Cụ thể:

  • Tăng cường rau xanh và trái cây: đều là nguồn thực phẩm có chứa các nguồn dinh dưỡng thiết yếu như chất xơ, vitamin… Vì vậy mẹ nên bổ sung hoa quả, rau xanh và cả ngũ cốc trong mỗi bữa ăn.
  • Tăng cường thực phẩm giàu DHA giúp trẻ thông minh: các thực phẩm giàu DHA như cá, thịt đều vô cùng cần thiết và quan trọng. Mẹ nên ăn 1-2 bữa cá trong tuần và cũng đừng quên tăng cường thịt để đủ dinh dưỡng protein cho cả mẹ và bé.
  • Bổ sung canxi: Canxi là một vi chất quan trọng đối với cơ thể của mọi người, đặc biệt là các bà mẹ sau sinh và trẻ nhỏ. Mẹ hãy chú trọng việc bổ sung canxi để hệ xương của bé phát triển, đồng thời tránh được tình trạng loãng xương của mẹ sau này.
  • Uống đủ nước: Tương tự như các vi chất kể trên, nước cũng là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống khoa học hàng ngày của mẹ và bé. Việc đảm bảo đủ nước cho cơ thể sẽ đảm bảo được lượng sữa mẹ dồi dào cũng như giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ. Vì vậy, mẹ cần duy trì 2 lít nước mỗi ngày, tương đương với 8-10 cốc nước.

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ và những câu hỏi thường gặp

1. Thành phần của sữa mẹ có thay đổi khi nhu cầu của trẻ thay đổi không?

Thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ sẽ thay đổi phụ thuộc vào nhu cầu dinh dưỡng ở mỗi giai đoạn phát triển của trẻ. Ví dụ, sữa trưởng thành thường sẽ chứa nhiều chất béo, protein, chất kích thích miễn dịch, vitamin và chất khoáng, carbohydrate, men… hơn sữa chuyển tiếp.

2. Thời gian nào trong ngày là sữa mẹ giàu dinh dưỡng nhất?

10 đến 15 ngày sau sinh là giai đoạn mà sữa mẹ giàu dinh dưỡng nhất, bao gồm chất béo, kháng thể, chất đạm, vi chất dinh dưỡng, carbohydrate, men và hormone nên mẹ hãy cho trẻ bú ngay từ khi chào đời.

3. Sữa mẹ có bị mất chất dinh dưỡng khi đông lạnh không?

Sữa mẹ khi để đông trong tủ lạnh, các tế bào bạch cầu và hàm lượng vitamin C bị giảm sút, tuy nhiên tổng lượng chất béo, protein, các enzim, đường lactose và các vitamin và chất kháng thể, chất chống viêm khác hầu như vẫn được đảm bảo.

4. Sữa mẹ sau 6 tháng có bị mất giá trị dinh dưỡng không?

Từ 6 tháng đến 24 tháng tuổi (thời điểm thích hợp để bé cai sữa), giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ bắt đầu giảm sút về thành phần dưỡng chất và các kháng thể. Tuy nhiên, sữa mẹ vẫn luôn cần thiết và phù hợp với hệ tiêu hóa của bé.

5. Sữa mẹ sau 1 tuổi có còn giá trị dinh dưỡng gì không?

Câu trả lời là có. Thực tế, sữa mẹ sau 1 tuổi vẫn chứa những thành phần dinh dưỡng thiết yếu cho bé như chất béo, protein, vitamin, kháng thể. Nó không thay đổi nhiều so với giai đoạn trước đó. Tuy nhiên, ngoài việc bú mẹ xen kẽ, cần cho bé ăn dặm, nhưng không nên cắt bỏ hoàn toàn sữa mẹ ra khỏi chế độ ăn của trẻ.

Trên đây là những thông tin hữu ích về thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ mà Nutrihome muốn gửi đến các bậc cha mẹ. Thông qua bài viết trên, Nutrihome hi vọng các bậc cha mẹ sẽ có thêm kiến thức cần thiết và kinh nghiệm nuôi con bằng sữa mẹ, tránh những lo lắng không đáng có và duy trì một chế độ dinh dưỡng cũng như sinh hoạt khoa học để có nguồn sữa dồi dào và đầy đủ dưỡng chất cho bé yêu.

5/5 - (1 bình chọn)
10:33 06/01/2023