6 dấu hiệu thiếu vitamin A ở trẻ thường gặp

Thiếu vitamin A không chỉ gây ra các tổn thương ở mắt mà còn làm giảm sức đề kháng, gia tăng nguy cơ nhiễm trùng, các bệnh về đường hô hấp, tiêu hóa… ở trẻ. PGS.TS.BS Lê Bạch Mai khuyến cáo, các bố mẹ có con nhỏ cần  biết những dấu hiệu thiếu vitamin A ở trẻ để ngăn chặn kịp thời các nguy cơ về sức khỏe do thiếu vi chất này.

Bài viết được sự tư vấn chuyên môn của PGS.TS.BS Lê Bạch Mai, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, Giám đốc Y khoa miền Bắc Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome

Suy giảm thị lực là một trong những dấu hiệu thiếu vitamin A ở trẻ.

Vitamin A là loại vi chất tan trong chất béo, rất quan trọng đối với nhiều chức năng hoạt động của cơ thể, chẳng hạn: thị giác, hệ miễn dịch, hệ cơ xương. Có 2 loại vitamin A được tìm thấy trong thực phẩm: vitamin A và tiền vitamin A. 

– Vitamin A (thường có từ nguồn gốc động vật): có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa.

– Tiền vitamin A (thường có nguồn gốc từ thực vật): có trong các loại củ quả màu vàng/cam, các loại rau màu xanh sẫm… Khi vào cơ thể, tiền vitamin A sẽ được chuyển hóa thành vitamin A.

Nhận biết các dấu hiệu thiếu vitamin A ở trẻ

Khô mắt, quáng gà, khô da, chậm tăng trưởng… là những  dấu hiệu trẻ bị thiếu vitamin A mẹ cần lưu ý. Cụ thể từng dấu hiệu này như sau:

– Quáng gà

Thiếu vitamin A là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến quáng gà. Đây là hiện tượng thị lực bị giảm do thiếu ánh sáng. Nếu mẹ thấy trẻ chỉ ngồi yên một chỗ không dám di chuyển vào lúc chập choạng tối, hoặc hay vấp phải đồ vật trên lối đi… khả năng cao là bé đã bị quáng gà. Vitamin A tham gia cấu tạo nên các tế bào cảm thụ ăn sáng. Quáng gà là biểu hiện sớm của thiếu vitamin A. May mắn thay, quáng gà khi được điều trị bằng vitamin A liều cao sẽ khỏi sau một thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu quáng gà không được điều trị sớm sẽ dẫn đến nguy cơ mù lòa vĩnh viễn.

– Khô mắt

Khô mắt hoặc tuyến lệ không có khả năng tiết ra nước mắt là một trong các triệu chứng thiếu vitamin A ở trẻ phổ biến. Bởi lẽ, vitamin A cần thiết cho sự phát triển cũng như duy trì chức năng của các mô ở mắt, đặc biệt kết mạc và giác mạc. 

Tùy thuộc vào mức độ thiếu vitamin A, mắt sẽ gặp các tình trạng như: khô kết mạc (thiếu vitamin A nhẹ), khô giác mạc (thiếu vitamin A nặng). Nghiêm trọng hơn, khô nhuyễn giác mạc có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.

– Khô da

Vitamin A rất quan trọng trong việc sửa chữa và tái tạo các tế bào da, ngăn ngừa viêm da. Nếu trẻ không nhận đủ loại vi chất này sẽ có nguy cơ cao bị khô da cũng như một số bệnh về da khác, trong đó có bệnh chàm. 

Biểu hiện thiếu vitamin A ở trẻ còn là tình trạng khô da hay các bệnh khác về da.

– Chậm tăng trưởng

Đây là biểu hiện thiếu vitamin A ở trẻ rất thường gặp. Cùng với vitamin D, vitamin A tham gia vào quá trình phát triển xương và sự tăng trưởng của cơ thể trẻ. Vì vậy, nếu thiếu vitamin A, trẻ sẽ chậm lớn, còi cọc, suy dinh dưỡng.

– Nhiễm trùng đường hô hấp

Thiếu vitamin A cũng đồng nghĩa với sức đề kháng của cơ thể suy giảm, khi đó, trẻ sẽ dễ bị nhiễm trùng, nhiễm khuẩn, đặc biệt mắc các bệnh về đường hô hấp và tiêu hóa. Chưa kể, hệ miễn dịch suy giảm có thể làm tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ.

– Vết thương lâu lành

Trẻ nhỏ thường hiếu động, hay chạy nhảy nô đùa nên không tránh khỏi bị té ngã, trầy xước. Nếu mẹ thấy vết thương của trẻ lâu lành hãy nghĩ đến khả năng trẻ bị thiếu vitamin A. Nguyên nhân, vitamin A thúc đẩy cơ thể sản sinh collagen – thành phần quan trọng giúp vết thương ở da chóng lành. 

Cải thiện tình trạng thiếu Vitamin A ở trẻ bằng cách nào?

Để phòng ngừa và điều trị thiếu vitamin A ở trẻ, trước tiên mẹ cần xác định nhu cầu khuyến nghị vitamin A (μg/ngày) đối với từng nhóm tuổi như sau:

Sau khi xác định được nhu cầu vitamin A ở từng nhóm tuổi, để phòng tránh các biểu hiện thiếu vitamin A ở trẻ mẹ nên:

– Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời

Sữa mẹ, đặc biệt sữa non, rất giàu vitamin A. Đối với những trẻ dưới 6 tháng nhưng không bú mẹ, mẹ nên chọn cho trẻ loại sữa công thức có bổ sung đầy đủ vi chất thiết yếu, trong đó có vitamin A.

– Bổ sung vitamin A từ thực phẩm

• Tăng cường bổ sung thịt gà, cá hồi, cá ngừ, gan bò, trứng, sữa, phô mai… vào thực đơn của trẻ. Những thực phẩm này chứa lượng vitamin A tạo sẵn dồi dào nên cơ thể trẻ sẽ không mất công chuyển đổi. Lưu ý, dạng vitamin A từ động vật được chứng minh dễ hấp thu hơn so với dạng vitamin A từ thực vật.
• Cho trẻ ăn nhiều rau xanh và các loại củ quả có màu sắc sặc sỡ. Chúng có nguồn carotenoids phong phú, khi vào cơ thể trẻ sẽ chuyển hóa thành vitamin A. Các loại trái cây và rau củ giàu vitamin A carotenoids bao gồm: rau bina, cà rốt, dưa lưới, xoài, cam, đu đủ, bông cải xanh, bí đao, bí ngô… 

Thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh, củ quả màu vàng/cam… là những thực phẩm bổ sung nguồn vitamin A dồi dào cho trẻ.

– Bổ sung vitamin A cho trẻ qua đường uống 

Mọi trẻ em dưới 3 tuổi đều phải được bổ sung vitamin A liều cao mỗi sáu tháng (vào ngày 1, 2 tháng 6 và 1, 2 tháng 12 hàng năm) tại các điểm uống vitamin A.  

Bên cạnh đó, trẻ trên 3 tuổi cũng cần bổ sung vitamin A nếu không nhận đủ loại vi chất này từ chế độ ăn uống hàng ngày. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin A như thế nào, liều lượng bao nhiêu cần dựa trên tình trạng trẻ thiếu hụt dưỡng chất này nhiều hay ít và phải do bác sĩ có chuyên môn chỉ định, mẹ tuyệt đối không được tự ý cho trẻ uống. 

Nếu nghi ngờ trẻ thiếu hoặc có nguy cơ thiếu vitamin A, mẹ nên đưa trẻ đến khám tại Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome. Tại đây có máy xét nghiệm vi chất thế hệ mới giúp xác định chính xác và nhanh chóng trẻ có bị thiếu vitamin A hay các loại vi chất khác không. Nếu có, bác sĩ sẽ thiết lập phác đồ điều trị để cải thiện các dấu hiệu thiếu vitamin A ở trẻ. Đồng thời, các kỹ sư tiết chế của Nutrihome sẽ lên thực đơn dinh dưỡng gồm đa dạng thực phẩm giàu vitamin A phù hợp với sở thích của trẻ, góp phần phòng ngừa và điều trị trẻ thiếu vitamin A hiệu quả.