Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách: Tốt nhất cho cả mẹ và bé

14/09/2022
Tư vấn chuyên môn bài viết
Chức Vụ: Bác sĩ Dinh dưỡng
Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome

Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ mang đến cho trẻ nhiều lợi ích về thể chất lẫn trí não mà còn tác động tích cực đến sức khỏe, quá trình hồi phục của mẹ sau sinh. Để giúp trẻ khỏe mạnh và phát triển toàn diện, đừng bỏ qua những hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ dưới đây, các mẹ nhé!

Nuôi con bằng sữa mẹ là gì?

Nuôi con bằng sữa mẹ là việc người mẹ cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời mà không bổ sung nước, sữa công thức hay bất kỳ loại thực phẩm nào khác. Khi bước vào cột mốc ăn dặm, tức trẻ bước vào tháng thứ 7, bên cạnh việc bú sữa mẹ trẻ sẽ bắt đầu ăn thêm một số thực phẩm cần thiết khác để bổ sung dưỡng chất đảm bảo sự phát triển toàn diện.

Vì sao cần cho bé bú mẹ thường xuyên?

Ngay sau khi sinh, cơ thể người mẹ đã sẵn sàng tiết sữa để nuôi con. Việc cho trẻ bú sữa đúng cữ, bú thường xuyên và đều đặn sẽ kích thích tuyến yên ở não bộ của mẹ tiết ra oxytocin và prolactin – 2 loại hormone có vai trò quan trọng thúc đẩy tuyến sữa hoạt động mạnh mẽ để tạo sữa, nhằm đảm bảo cung cấp lượng sữa ổn định cho trẻ bú.

Vì vậy, ngay sau khi sinh mẹ nên cố gắng tập cho trẻ bú mẹ càng nhiều càng tốt (khoảng 8 – 12 lần/ngày, mỗi cữ bú nên cách nhau từ 1 – 3 tiếng đồng hồ) để kích thích tuyến sữa “làm việc” hiệu quả. Khi nồng độ các hormone tăng lên thì việc sản xuất sữa của cơ thể sẽ đạt “năng suất” nhiều hơn.

cách nuôi con bằng sữa mẹ

Nuôi con bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu sẽ giúp trẻ phát triển tốt hơn

Nên nuôi con bằng sữa mẹ đến khi nào?

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến khích mẹ nên nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và tốt nhất kéo dài đến khi trẻ được 2 tuổi hoặc đến khi nào trẻ đã sẵn sàng cho việc ngừng bú mẹ (1). Bởi điều này không chỉ mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời cho trẻ mà còn cả bản thân người mẹ.

Bước qua cột mốc 6 tháng tuổi, ngoài việc bú sữa mẹ trẻ cần ăn dặm, ăn bổ sung thêm các thực phẩm cần thiết cho sự phát triển.

Dấu hiệu để nhận biết trẻ đã sẵn sàng ngừng bú mẹ hoặc cai sữa, đó là: bé trở nên lơ là với bầu vú mẹ, bé vui vẻ không quấy khóc dù không bú mẹ, bé ăn dặm ngon miệng và phát triển tốt…

Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với trẻ

Một số lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ đối với trẻ:

  • Sữa mẹ chứa IgA và một số một số kháng thể khác, cung cấp cho trẻ nguồn kháng thể tự nhiên quý giá giúp nâng cao hệ miễn dịch, tăng cường sức khỏe, giảm tối đa nguy cơ mắc các bệnh ở đường tiêu hóa và hệ hô hấp, nguy cơ sâu răng và bị dị ứng, chống lại các vi khuẩn và vi rút gây bệnh. (2, 3, 4, 5, 6, 7, 8)
  • Cung cấp nguồn dưỡng chất tuyệt vời bao gồm chất béo, chất đạm, các loại vitamin và khoáng chất đảm bảo sự tăng trưởng khỏe mạnh và toàn diện.
  • Sữa mẹ dễ tiêu hóa nên việc hấp thụ dưỡng chất của trẻ tốt hơn (đặc biệt giai đoạn sơ sinh khi đường tiêu hóa của trẻ vẫn đang trong quá trình hoàn thiện) nhờ đó giúp trẻ tăng cân lành mạnh, phòng tránh thừa cân béo phì. (9, 10)
  • Tăng cường trí thông minh ở trẻ: Nhiều nghiên cứu khoa học đã đưa ra kết luận những trẻ được bú sữa mẹ hoàn toàn trong giai đoạn đầu đời sẽ có chỉ số IQ cao hơn so với những trẻ không bú mẹ. Do trong thành phần sữa mẹ có chứa HMO, DHA. (11, 12, 13, 14)

Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với trẻ

Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời sẽ giúp trẻ tăng khả năng IQ

  • Cho trẻ bú mẹ thường xuyên sẽ giúp mẹ con gần gũi và thân thiết với nhau hơn, tạo cho trẻ cảm giác hạnh phúc và an toàn, nhờ vậy trẻ phát triển tốt hơn.
  • Lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ còn là giúp ngăn ngừa hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh SIDS, theo Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ AAP.

Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ với mẹ

Một số lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ đối với mẹ:

  • Hỗ trợ giảm cân hiệu quả: Với những mẹ muốn giảm cân sau sinh nhưng không gây ảnh hưởng đến sức khỏe và nguồn sữa cho con bú, việc nuôi con bằng sữa mẹ là chọn lựa hoàn hảo. Bởi cho trẻ bú mẹ sẽ giúp đốt cháy rất nhiều calo dư thừa. (15)
  • Giúp tử cung nhanh trở lại kích thước ban đầu: Khi cho con bú, hormone oxytocin sẽ được cơ thể sản xuất ra nhiều hơn. Loại hormone này không chỉ kích thích tuyến sữa hoạt động tốt mà còn có tác dụng giảm chảy máu, làm co thắt tử cung nhờ đó nó nhanh trở lại kích thước ban đầu.
  • Là phương pháp tránh thai tự nhiên: Mặc dù lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ này đã được giới khoa học công nhận, tuy nhiên, việc tránh thai chỉ an toàn với điều kiện mẹ chưa hành kinh trở lại và mẹ cho con bú mẹ hoàn toàn.
  • Giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh: Trầm cảm sau sinh (PPD) có thể xảy ra ở tất cả các bà mẹ, với nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau. Nhưng so với các mẹ không cho con bú hoặc cai sữa sớm, trầm cảm sau sinh ở mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ có nguy cơ tương đối thấp. (16)
  • Cùng với đó, cho con bú mẹ còn giúp giảm nguy cơ ung thư buồng trứng, ung thư vú, các bệnh về tim mạch, tiểu đường tuýp 2… (17, 18, 19)

Tác hại của việc không nuôi con bằng sữa mẹ

Trên là những lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ đã được khoa học chứng minh và công nhận. Theo đó, nếu không có vấn đề gì về sức khỏe mẹ nên cố gắng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ để đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ, cũng như thúc đẩy nhanh quá trình phục hồi của bản thân.

Trẻ không được bú sữa mẹ sẽ bị thiếu dinh dưỡng gia tăng nguy cơ còi cọc, chậm lớn, chậm phát triển thể chất lẫn trí não. Bên cạnh đó, khả năng đề kháng của trẻ cũng sẽ suy giảm, trẻ sẽ dễ mắc các bệnh vặt, đặc biệt bệnh ở đường tiêu hóa và hệ hô hấp hơn… Chưa kể, nguy cơ tử vong ở trẻ cao gấp 14 lần so với trẻ bú mẹ.

Sự khác nhau giữa các loại sữa mẹ

1. Sữa non

Sữa non đặc, có màu vàng đậm là loại sữa mẹ đặc biệt, sữa đầu tiên được cơ thể người mẹ sản xuất ra trong vòng 3 ngày đầu sau sinh. Sữa non giàu kháng thể, có nhiều tế bào bạch cầu, chứa nhiều chất dinh dưỡng (chất đạm, chất béo, các loại vitamin và khoáng chất) rất tốt đối với trẻ mới sinh.

2. Sữa chuyển tiếp

Sau khi tiết hết sữa non, tuyến sữa sẽ tiết ra sữa chuyển tiếp. Khác với sữa non chỉ xuất hiện trong 3 ngày, sữa chuyển tiếp xuất hiện từ 5 – 15 ngày. Sữa chuyển tiếp có thành phần dinh dưỡng gần giống với sữa trưởng thành.

3. Sữa trưởng thành

Giai đoạn sữa chuyển tiếp kết thúc, tuyến sữa bắt đầu chuyển sang tiết sữa trưởng thành. So với sữa non, lượng chất đạm của sữa trưởng thành chỉ bằng một nửa, ngược lại nó giàu chất béo hơn.

4. Sữa đầu bữa

Là sữa được tiết ra ở đầu cữ bú của trẻ. Sữa đầu bữa có màu trắng trong, hoặc màu hơi xanh, có số lượng nhiều. Phân tích thành phần, sữa đầu bữa chứa nhiều chất đạm, nước, đường và các vi chất dinh dưỡng.

nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

Sữa đầu thường chứa nhiều đạm, đường, các vi chất dinh dưỡng

5. Sữa cuối bữa

Là sữa được tiết ra gần cuối cữ bú của trẻ, sau khi trẻ đã bú hết sữa đầu. Sữa cuối bữa chứa nhiều chất béo hơn so với sữa đầu nên có màu trắng đục. Chất béo trong sữa mẹ cung cấp nhiều năng lượng giúp trẻ lớn nhanh và khỏe mạnh hơn. Vì vậy, ở mỗi cữ bú của trẻ mẹ nên kéo dài để trẻ có thể bú được cả hai loại sữa đầu bữa và cuối bữa.

Con bạn có bú đủ sữa không?

Khi nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, một trong những lo lắng và băn khoăn phổ biến nhất của các mẹ đó là làm sao để biết con có bú đủ sữa không? Để nhận biết điều này không khó, chỉ cần mẹ theo dõi:

  • Tã bẩn: Với trẻ mới sinh, nếu trẻ mỗi ngày trẻ thải ra từ 6 – 8 chiếc tã bẩn (nước tiểu trong hoặc vàng nhạt; phân màu vàng) nghĩa là trẻ đã bú đủ. Nếu con số tã ít hơn 6 chiếc mẹ cần theo dõi thêm và tăng cường cho trẻ bú.
  • Cân nặng: Trẻ bú đủ sẽ tăng cân đều đặn hàng tuần, hàng tháng và phát triển tốt.

Hướng dẫn cách nuôi con bằng sữa mẹ và cho con bú đúng cách

Một số lưu ý khi nuôi con bằng sữa mẹ và cách cho trẻ bú đúng cách dưới đây sẽ giúp mẹ nuôi con nhàn hơn, bớt đi những lo lắng không đáng có trong hành trình làm mẹ:

1. Nguyên tắc nuôi con bằng sữa mẹ

  • Nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, đặc biệt sau khi sinh trẻ ra mẹ nên cho trẻ bú ngay để tận hưởng những giọt sữa non quý giá đầu đời.
  • Nên cho trẻ bú đủ cữ và thường xuyên để kích thích tuyến sữa hoạt động hiệu quả. Bên cạnh đó, để đảm bảo nguồn sữa chất lượng cho bé bú mẹ cần ăn uống đủ chất, vận động phù hợp và nghỉ ngơi đủ.
  • Tần suất và thời gian cho con bú tốt nhất nên theo lịch trình riêng của trẻ, không nên máy móc theo khung thời gian chung bởi mỗi đứa trẻ không giống nhau.
  • Theo dõi cân nặng và chiều cao của con thường xuyên để đảm bảo trẻ bú đủ và tăng cân khỏe mạnh.

2. Hướng dẫn cho con bú đúng cách

  • Cho trẻ bú đúng cách sẽ tạo phản xạ xuống sữa, kích thích tuyến sữa tiết ra nhiều nhờ đó trẻ sẽ bú được nhiều hơn, bú thoải mái hơn đồng thời tránh được các sự cố khi bú như sặc/ trớ sữa…
  • Để trẻ bú đúng mẹ cần nắm rõ: Cách bế trẻ đúng (ôm trẻ sát vào lòng, tay đỡ mông trẻ, sao cho đầu – người của trẻ nằm trên một đường thẳng), cho trẻ ngậm bắt vú đúng (miệng trẻ ngậm kín xung quanh núm vú và quầng vú mẹ, mũi gần núm vú, cằm chạm bầu ngực).

Trường hợp nào không nên cho bé bú sữa mẹ?

Mặc dù nuôi con bằng sữa mẹ luôn được khuyến khích, tuy nhiên nếu rơi vào các trường hợp dưới đây thì không nên cho con bú mẹ, hoặc mẹ có thể nhờ bác sĩ tư vấn để có quyết định đúng đắn nhất:

  • Trường hợp của mẹ: Mẹ đang mắc các bệnh lý có khả năng lây nhiễm cao; mẹ đang sử dụng chất cấm; mẹ đang dùng thuốc hóa trị để điều trị ung thư, thuốc trị bệnh parkinson, viêm khớp…
  • Trường hợp của trẻ: Trẻ bị dị ứng sữa mẹ (phản ứng với các thành phần có trong sữa mẹ), trẻ mắc hội chứng hiếm gặp galactosemia…

Những dấu hiệu cho biết bé khát sữa

Nếu sinh con lần đầu hẳn mẹ sẽ khá lúng túng không biết khi nào con khát sữa để cho bú. Thay vì căng thẳng và lo lắng mẹ hãy dành thời gian quan sát trẻ để nhận ra các tín hiệu khát sữa từ con.

Hầu hết trẻ nhỏ đói sữa sẽ khóc đòi bú, đây là dấu hiệu dễ nhận biết nhất. Tuy nhiên cũng không loại trừ khả năng trẻ khóc do bị một số vấn đề khác nên mẹ cần lưu ý. Ngoài khóc, khi khát sữa mẹ trẻ sẽ phát thêm một số tín hiệu nữa là: chóp chép miệng liên tục, mút tay, dụi dầu vào ngực người bế…

Các cữ bú nên kéo dài bao lâu?

Mỗi đứa trẻ đều có nhu cầu ăn – uống – ngủ – nghỉ khác nhau. Do đó, với các cữ bú của trẻ mẹ không nên quy định thời gian bao lâu, hãy để trẻ bú theo nhu cầu của mình. Trung bình trẻ sẽ bú mẹ trong khoảng 15 – 20 phút cho mỗi bên ngực, thậm chí có trẻ kéo dài đến 60 phút bú sữa mẹ, điều này là hoàn toàn bình thường.

hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ

Hãy để trẻ bú theo nhu cầu của mình, không nên quy định thời gian

Cách chăm sóc nguồn sữa mẹ để nuôi con bằng sữa mẹ hiệu quả

Để cung cấp nguồn sữa mẹ cho con dồi dào, giàu dưỡng chất đảm bảo sự phát triển toàn diện của trẻ, mẹ cần chú ý chăm sóc nguồn sữa mẹ thật tốt. Cụ thể:

1. Dinh dưỡng

Thực hiện chế độ dinh dưỡng tốt, cân bằng 4 nhóm dưỡng chất (chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin và khoáng chất) và đa dạng các thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày. Điều này không chỉ tăng chất và lượng của sữa mà còn giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe. Vậy nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ nên và không nên ăn gì?

  • Nuôi con bằng sữa mẹ nên ăn gì: Ăn các thực phẩm chứa đạm (thịt, cá, hải sản, tôm…), rau xanh và các loại trái cây (bông cải xanh, rau lang, rau ngót, chuối, táo…), uống nhiều nước khoảng 2 – 3 lít/ ngày, thực phẩm chứa nhiều sắt…
  • Nuôi con bằng sữa mẹ không nên ăn gì: Các thực phẩm không nên ăn bao gồm: thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ và nhiều gia vị, thực phẩm cay nóng, thức uống có cồn hoặc chứa cafein, nước ngọt…

2. Tập luyện, vận động

Cùng với dinh dưỡng khoa học và cân bằng, việc tập luyện phù hợp sau sinh được xem là bộ đôi chìa khóa vàng tốt cho sức khỏe thể chất, tinh thần người mẹ cũng như tăng chất lẫn lượng sữa cho trẻ bú. Theo đó, mới sinh sức khỏe mẹ chưa hồi phục hãy nên đi lại nhẹ nhàng, tập các bài tập thể dục vừa sức tránh nằm hoặc ngồi nhiều.

Cách chăm sóc nguồn sữa mẹ để nuôi con bằng sữa mẹ

Tập luyện vận động nhẹ nhàng sau sinh vừa tốt cho sức khỏe vừa tăng cường chất và lượng sữa mẹ

3. Sinh hoạt

Chăm con nhỏ mẹ sẽ không có nhiều thời gian dành cho bản thân, nhưng dù vậy mẹ cũng không nên gắng quá sức. Hãy nhờ sự trợ giúp của người thân. Nên dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, ăn uống đúng giờ, ngủ đủ giấc, yêu thương bản thân mình khi có thể nhé!

Những khó khăn gặp phải khi nuôi con bằng sữa mẹ

Không có gì là suôn sẻ hoàn toàn, do đó, quá trình nuôi con bằng sữa mẹ có thể mẹ sẽ gặp rất nhiều khó khăn và thử thách. Đó có thể kể đến như: mẹ không đủ sữa cho con bú, mẹ bị nứt núm vú, tắc ống dẫn sữa và viêm vú, cương tức vú, núm vú phẳng và bị tụt vào trong…

Tuy nhiên, dù rơi vào bất cứ khó khăn nào mẹ cũng cần bình tĩnh để tìm cách giải quyết. Theo đó mẹ có thể tham khảo kinh nghiệm từ người đi trước hoặc nhờ sự trợ giúp của các chuyên gia.

Lời khuyên cho các bà mẹ mới cho con bú

Mang thai và sinh con là niềm hạnh phúc thiêng liêng của mỗi người phụ nữ. Trong khi đó, nuôi con là một hành trình dài đầy vất vả, mệt mỏi đôi khi khiến mẹ như muốn kiệt sức. Đặc biệt, nuôi con bằng sữa mẹ luôn là vấn đề gây đau đầu, stress cho các bà mẹ mới sinh con lần đầu.

Mẹ cần để ý các dấu hiệu đói của trẻ và cho trẻ bú bất cứ khi nào trẻ đói. Lời khuyên cho các bà mẹ mới cho con bú là hãy kiên nhẫn và luôn giữ tinh thần thoải mái. Khi cần phải sử dụng thuốc hoặc đang gặp phải bất kỳ tình trạng sức khỏe nào, hãy trao đổi với bác sĩ rằng mẹ nên tiếp tục hay tạm thời ngừng cho con bú.

Để tốt nhất, mẹ nên tham gia các lớp học tiền sản và tìm hiểu các nguyên tắc nuôi con bằng sữa mẹ, hướng dẫn cho con bú về tư thế, cách ngậm bắt vú sao cho đúng,… cũng như luôn chuẩn bị sẵn sàng các đồ dùng cần thiết cho việc cho con bú.

Sữa mẹ và việc nuôi con bằng sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho bà mẹ và trẻ sơ sinh. Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu không chỉ giúp bé tăng cân khỏe mạnh, mà còn mang lại rất nhiều lợi ích sức khỏe cho em bé mới chào đời, bao gồm trẻ ít nhiễm trùng hơn và giảm nguy cơ béo phì, cũng như bảo vệ người mẹ khỏi một số bệnh ung thư và các vấn đề sức khỏe khác.

Rate this post
10:31 06/01/2023