Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng cho trẻ thiếu kẽm

Kẽm là khoáng chất vi lượng nhiều thứ 2 trong cơ thể – sau sắt. Kẽm có nhiệm vụ hỗ trợ cho hơn 100 enzym, có vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ: chuyển hóa năng lượng, tổng hợp protein… thúc đẩy sự phát triển hệ cơ xương và trí não. Vì vậy, trong chế độ ăn uống của trẻ, mẹ cần lưu ý đến các thực phẩm bổ sung kẽm cho bé phát triển tốt nhất.

Bài viết có sự tư vấn chuyên môn bởi TS.BS Phạm Thị Thu Hương, Nguyên Trưởng khoa Dinh dưỡng lâm sàng và Tiết chế, Viện Dinh dưỡng Quốc gia; Bác sĩ Trưởng, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome 

Trẻ thiếu kẽm nên ăn gì?

Vai trò của kẽm đối với cơ thể

Tế bào nào trong cơ thể cũng cần có kẽm, tập trung chủ yếu ở xương và cơ. Kẽm giúp tăng sản sinh tế bào, từ giai đoạn bào  thai cho đến suốt quá trình phát triển sau này của trẻ. Vì vậy, để con yêu có sự khởi đầu hoàn hảo, ngay từ khi mang thai, mẹ cần ăn uống bổ sung kẽm đầy đủ.

Do tham gia vào hầu hết các loại enzym nên, kẽm đóng vai trò quan trọng trong hầu hết các quá trình sinh học diễn ra trong cơ thể. Nếu thiếu hụt vi chất này, cơ thể sẽ phát sinh các biểu hiện bất thường hay các bệnh lý. Vai trò của kẽm cụ thể như sau:

• Chuyển hóa năng lượng
• Tổng hợp protein
• Thành phần của các men tiêu hóa
• Hấp thu và vận chuyển vitamin A
• Hỗ trợ hoạt động của hệ miễn dịch
• Hỗ trợ cho hoạt động và sự chuyển hóa của insulin
• Ảnh hưởng đến tri giác và nhận thức
• Giúp vết thương nhanh lành
• Ảnh hưởng đến quá trình tạo tinh dịch và nội tiết tố sinh dục
• Ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi
• Trung hòa gốc oxy hóa
• Chuyển hóa chất cồn

Dấu hiệu trẻ thiếu kẽm

Cho đến nay chưa có chỉ số đặc hiệu phản ánh chính xác tình trạng trẻ thiếu kẽm. Tuy nhiên, trẻ thiếu kẽm thường chậm tăng trưởng nên chiều cao thấp hơn so với những trẻ khác cùng lứa tuổi.

Thiếu kẽm ở trẻ sẽ dẫn đến nhiều triệu chứng như: mệt mỏi, chán ăn, tiêu chảy kéo dài, hay bị bệnh nhiễm trùng, rối loạn giấc ngủ (trằn trọc, khó ngủ, ngủ không ngon giấc), tổn thương da và niêm mạc, chậm lành vết thương, viêm lưỡi, loạn dưỡng móng, rụng tóc, rụng lông…

Thiếu kẽm kéo dài khiến trẻ chậm tăng trưởng

Thiếu kẽm kéo dài – nhất là ở trẻ em – sẽ dẫn đến tình trạng chậm tăng trưởng do giảm tốc độ tổng hợp DNA và tổng hợp protein, chậm dậy thì, giảm hoạt động của các tuyến nội tiết nhất là tuyến giáp…

Nguyên nhân thiếu kẽm ở trẻ em

Theo TS.BS Phạm Thị Thu Hương, trẻ thiếu kẽm thường do các nguyên nhân: khẩu phần ăn không đủ kẽm (là nguyên nhân thường gặp nhất); trẻ thừa cân- béo phì; trẻ bị tiêu chảy kéo dài…

Bổ sung kẽm cho bé như thế nào?

Nhu cầu kẽm của trẻ thường cao hơn người lớn do tốc độ tăng trưởng nhanh và cơ thể cần tổng hợp rất nhiều protein có chứa kẽm cho các phản ứng chuyển hóa, tổng hợp… Nhu cầu về lượng kẽm ở mỗi giai đoạn phát triển của trẻ là khác nhau để có thể tối ưu hóa sự phát triển thể chất và đặc biệt là chiều cao ở trẻ .

Nhu cầu khuyến nghị về kẽm áp dụng tại Việt Nam từ năm 2016 được ước tính theo khuyến nghị của FAO/WHO 2004.

Nhu cầu khuyến nghị kẽm (mg/ngày)

Ghi chú: * Trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn; ** Trẻ ăn sữa công thức và bú mẹ một phần hoặc ăn bổ sung có ít phylat với dung dịch sữa khác; *** Trẻ ăn sữa công thức, thức ăn bổ sung có nhiều phylat và protein nguồn thực vật; Không áp dụng cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn.

> Tìm hiểu thêm: Bổ sung kẽm cho trẻ biếng ăn

Trẻ thiếu kẽm nên ăn gì?

Bên cạnh việc bổ sung vi chất kẽm từ sản phẩm dinh dưỡng, mẹ có thể lựa chọn thực phẩm giàu kẽm như: hàu, sò, các loại hải sản có vỏ, thức ăn từ động vật: thịt heo, bò, gà, gan… Khi ăn thực phẩm giàu kẽm cần tăng cường các thực phẩm giàu vitamin C, đồng thời giảm các thực phẩm giàu sắt, chất xơ đồng để tối ưu hóa lượng kẽm hấp thu.

Trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu để hấp thu lượng kẽm dồi dào trong sữa mẹ

Sữa mẹ có lượng kẽm dồi dào và dễ hấp thu so với sữa công thức và sữa tươi, vì vậy mẹ nên cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu và duy trì đến 24 tháng.Tuy nhiên, chất lượng sữa mẹ giảm dần theo thời gian nên mẹ cần bổ sung thêm kẽm qua thực đơn ăn uống hàng ngày cho trẻ.

Sau 6 tháng tuổi, trẻ bắt đầu ăn dặm, mẹ có thể tăng cường bổ sung các thực phẩm chứa kẽm trong bữa ăn hàng ngày cho trẻ.

Với phụ nữ mang thai, trẻ biếng ăn, chậm lớn, phụ nữ đang cho con bú có thể bổ sung thuốc chứa kẽm (sulfat kẽm, gluconat kẽm), nên uống kẽm sau bữa ăn 30 phút. Liều lượng và thời gian nên theo chỉ định của bác sĩ. Lưu ý, khi dùng cả sắt lẫn kẽm thì nên dùng kẽm trước, và sắt sau vì sắt cản trở sự hấp thu của kẽm.

Tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome, quy trình khám, tư vấn và điều trị về dinh dưỡng được xây dựng khoa học từ việc thăm khám, xét nghiệm chẩn đoán, xây dựng khẩu phần đến lên thực đơn cá thể hóa và hướng dẫn lựa chọn thực phẩm, chế biến món ăn khoa học, đơn giản góp phần rất lớn trong việc hỗ trợ điều trị tình trạng thiếu kẽm ở trẻ em, giúp con yêu phát triển toàn diện.