Mỗi năm Việt Nam có đến hơn 230.000 trẻ suy dinh dưỡng nặng. Tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng này khiến trẻ kiệt quệ về thể chất, sa sút về trí tuệ, suy yếu hệ miễn dịch, trẻ thường xuyên nhiễm bệnh và là gánh nặng cho cả cộng đồng. Vậy, khi trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, bố mẹ phải làm sao? Đâu là cách chăm sóc và chế độ ăn phù hợp để trẻ mau chóng hồi phục? Hãy cùng Nutrihome tìm câu trả lời ngay trong bài viết sau.
Suy dinh dưỡng nặng là tình trạng mà cơ thể của trẻ bị thiếu hụt toàn bộ các dưỡng chất cơ bản như đạm (protein), đường (glucid), béo (fat), năng lượng (calo) cùng các vitamin và khoáng chất,…ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất, tinh thần và trí lực một cách toàn diện.
Trẻ bị suy dinh dưỡng nặng nên ăn gì? Chế độ dinh dưỡng ra sao?
Một số nguyên nhân phổ biến khiến trẻ suy dinh dưỡng nặng, bao gồm:
Trẻ suy dinh dưỡng nặng thường là do bố mẹ thiếu kiến thức nuôi dạy trẻ chuẩn khoa học, chẳng hạn như:
Trẻ nên được bắt đầu ăn dặm khi đạt đủ 6 tháng tuổi. Đây là khoảng thời gian trẻ sắp bước vào giai đoạn “7 tháng biết bò, 9 tháng lò dò biết đi” với nhiều chuyển biến mạnh mẽ về thể chất.
Vì thế, cho ăn dặm quá sớm khiến trẻ không thể hấp thụ đủ vi chất do hệ tiêu hóa còn quá non nớt. Cho ăn dặm quá trễ sẽ không bắt kịp nhu cầu dinh dưỡng đang tăng cao, dễ khiến trẻ suy dinh dưỡng nặng.
Từ 6 tháng tuổi đến hết 24 tháng tuổi, trẻ nên được kết hợp đồng thời giữa bú sữa mẹ và ăn dặm các loại cháo, bột rau củ nghiền mịn hoặc cơm nát. Nhiều mẹ không may mắc phải các bệnh lý như tắc tia sữa, áp xe vú mà cho bé cai sữa sớm…cũng khiến trẻ dễ bị “thiệt thòi” về mặt dinh dưỡng, hệ miễn dịch suy yếu, dễ mắc các bệnh vặt nên càng làm tình trạng thiếu vi chất trầm trọng hơn.
Cho bé cai sữa từ khi còn quá nhỏ là nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị suy dinh dưỡng nặng
Khi trẻ mắc các bệnh lý liên quan đến nhiễm trùng do vi khuẩn và vi-rút như cảm cúm, nhiễm trùng đường tiêu hóa,…trẻ thường bị sốt cao nên rất dễ biếng ăn, bỏ cữ. Hơn nữa, nếu điều trị cho trẻ bằng các loại thuốc kháng sinh sẽ khiến trẻ bị nhạt miệng, không còn hứng thú với việc ăn uống nên bỏ bú, bỏ ăn khiến trẻ suy dinh dưỡng nặng.
Cá biệt, một số bệnh như viêm nhiễm đường hô hấp, lao phổi, sởi, kiết lỵ…thường kéo dài nhiều tháng và để lại vô vàn biến chứng. Tình trạng bệnh lý càng kéo dài thì càng khiến trẻ mệt mỏi, bé chỉ muốn ngủ thiếp đi thay vì phải ăn uống mệt nhọc. Lâu dần, bé sẽ hình thành phản xạ chán chường trước thực phẩm, khiến bé suy dinh dưỡng nặng.
Ngoài biếng ăn bệnh lý ra thì trẻ còn bị biếng ăn do tâm lý và do sinh lý. Việc cha mẹ thường xuyên quát nạt, dọa dẫm là nguyên nhân chính gây nên tình trạng biếng ăn tâm lý. Trong khi đó, đến độ tuổi mọc răng, trẻ thường bị “ngứa” nướu gây bất tiện trong việc nhai nuốt là nguyên nhân chính dẫn đến chứng biếng ăn sinh lý.
Biếng ăn, bỏ bú dù là vì nguyên do nào đi nữa, đều khiến trẻ bị thiếu hụt các vitamin và khoáng chất cần thiết để phát triển bình thường. Tuy nhiên, khi trẻ mới bắt đầu thiếu vi chất, bố mẹ thường rất khó phát hiện ra. Đến khi trẻ suy dinh dưỡng nặng, bố mẹ kịp nhận ra thì đã quá muộn.
Một số dị tật bẩm sinh như mẹ sinh non, sinh thiếu tháng, thai nhi bị suy dinh dưỡng bào thai, tật hở hàm ếch, sứt môi, bệnh tim bẩm sinh,…đều khiến trẻ suy dinh dưỡng nặng vì gặp khó khăn toàn diện trong việc ăn uống, tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất.
Một số nguyên nhân khách quan khiến trẻ suy dinh dưỡng nặng có thể kể đến như:
Trẻ em dân tộc thiểu số vùng miền núi rất dễ đối mặt với tình trạng suy dinh dưỡng nặng do nguồn lương thực hạn chế
Trẻ suy dinh dưỡng được Viện Dinh dưỡng Quốc gia phân loại thành 2 cấp độ là SDD vừa và SDD nặng. Trong đó, tình trạng SDD nặng được định nghĩa là khi các chỉ số cân nặng hoặc / và chiều cao theo độ tuổi của trẻ nằm nhỏ hơn hoặc bằng mức -3SD trong Bảng Tiêu Chuẩn Theo Dõi Tăng Trưởng Trẻ Em của Tổ chức Y tế Thế giới WHO.
Do đó, ngay khi mẹ thấy trẻ có các dấu hiệu như chậm lớn, chững cân, trẻ còi cọc hoặc/và thấp lùn so với bạn bè đồng trang lứa, mẹ hãy tham khảo ngay bảng quy ước của WHO dưới đây để đối chiếu với chiều cao – cân nặng của trẻ. Qua đó, mẹ sẽ có thể nhận biết được trẻ suy dinh dưỡng nặng hay không:
Tiêu chí | Bé gái | Bé trai |
Cân nặng theo độ tuổi | Xem tại đây | Xem tại đây |
Chiều cao theo độ tuổi | Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Cân nặng theo chiều cao | Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Chỉ số khối cơ thể (BMI) | Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Từ 0 – 2 tuổi Từ 2 – 5 tuổi |
Tiêu chí | Bé gái | Bé trai |
Cân nặng theo độ tuổi | Xem tại đây | Xem tại đây |
Chiều cao theo độ tuổi | Xem tại đây | Xem tại đây |
Chỉ số khối cơ thể (BMI) | Xem tại đây | Xem tại đây |
Tiêu chí | Bé gái | Bé trai |
Chiều cao theo độ tuổi | Xem tại đây | Xem tại đây |
Chỉ số khối cơ thể (BMI) | Xem tại đây | Xem tại đây |
Bên cạnh việc tự đối chiếu chiều cao và cân nặng của con với quy chuẩn của WHO, bố mẹ có thể nhận biết trẻ suy dinh dưỡng nặng bằng các dấu hiệu sau:
Chu vi vòng cánh tay nhỏ hơn 11.5 cm là biểu hiện của trẻ suy dinh dưỡng nặng
Tình trạng bé suy dinh dưỡng nặng gây nguy hiểm cho bé cả trong ngắn hạn và dài hạn, thậm chị đe dọa đến tính mạng:
Suy dinh dưỡng nặng khiến trẻ:
Trẻ suy dinh dưỡng nặng về lâu dài sẽ:
Trẻ suy dinh dưỡng nặng khi trưởng thành rất dễ mắc các bệnh lý mãn tính khó điều trị
Theo quyết định số 4487/QĐ-BYT do Bộ Y Tế ban hành ngày 18/8/2016 về việc điều trị cho trẻ suy dinh dưỡng nặng dưới 6 tuổi, bé cần được nhập viện để điều trị nội trú hoặc ngay khi có các biểu hiện sau:
Theo quyết định của Bộ Y tế, quy trình điều trị suy dinh dưỡng nặng gồm 7 bước:
Khi điều trị nội trú tại bệnh viện, bác sĩ sẽ là người chịu trách nhiệm điều trị còn điều dưỡng viên sẽ là người theo dõi và sử dụng các sản phẩm điều trị cho trẻ.
Trẻ bắt buộc phải nhập viện nội trú để được bác sĩ điều trị suy dinh dưỡng nặng
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chế độ dinh dưỡng cho trẻ suy dinh dưỡng nặng (suy dinh dưỡng độ 3) nên được:
Ngoài thực phẩm tự nhiên, trẻ suy dinh dưỡng nặng cần được dùng thêm nhiều thực phẩm chức năng để kịp thời bổ sung các loại vitamin và khoáng chất mà cơ thể trẻ đang thiếu hụt, nhất là vitamin A, D và sắt.
Chế độ ăn cân bằng 4 yếu tố & 5 nhóm thực phẩm được Bộ Y tế khuyến cáo trong việc điều trị cho trẻ suy dinh dưỡng nặng
Theo Cục Y tế dự phòng trực thuộc Bộ Y tế Việt Nam, để phòng ngừa suy dinh dưỡng nặng ở trẻ, tốt nhất là trẻ nên được cung cấp dinh dưỡng đầy đủ ngay từ khi còn là bào thai. Theo đó:
Trên đây là tất cả những thông tin quan trọng về tình trạng trẻ bị suy dinh dưỡng nặng mà bố mẹ cần lưu tâm. Việc điều trị tình trạng suy dinh dưỡng nặng ở trẻ rất phức tạp, tốn kém và chỉ được thực hiện bởi bác sĩ có chuyên môn cao. Do đó, tốt nhất là bố mẹ nên phòng bệnh cho trẻ từ sớm trước khi quá muộn.
Trên hành trình ngăn ngừa tình trạng trẻ suy dinh dưỡng nặng, bố mẹ bắt buộc phải xây dựng được cho trẻ một chế độ ăn đảm bảo cả về lượng và về chất. Nếu vẫn còn băn khoăn chưa biết phải thiết kế thực đơn ăn uống cho bé ra sao, bố mẹ hãy nhanh chóng đưa bé đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được tư vấn sớm. Chúc bé ăn mau chóng lớn và phát triển toàn diện!