Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Tác dụng của vắc xin trong việc ngăn ngừa bệnh truyền nhiễm đã được chứng minh rõ rệt qua lịch sử. Trước khi có vắc xin, bệnh đậu mùa đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Nhờ những thành tựu của ngành y học, vắc xin đã trở thành vũ khí hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống toàn cầu. Vậy tác dụng của vắc xin như thế nào trong việc ngăn ngừa bệnh truyền hiểm và chặn đứng các dịch bệnh toàn cầu? Cùng Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome khám phá qua bài viết dưới đây.
Tư vấn chuyên môn bài viết: BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa vùng 3 – Hồ Chí Minh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Vắc xin là vũ khí giúp con người phòng chống lại bệnh tật, góp phần bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bằng cách tiêm vắc xin, các căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đã được phòng ngừa, các biến chứng đã được giảm nhẹ, tử vong do các bệnh truyền nhiễm không còn là gánh nặng với các quốc gia.
Tiêm chủng bảo vệ trẻ em khỏi bệnh tật, khuyết tật và tử vong. Khi trẻ em được tiêm đầy đủ vắc xin bảo vệ khỏi các bệnh thường gặp như cúm, viêm màng não, sởi, thuỷ đậu, lao…, các gia đình cũng ít có nguy cơ phải chịu các nỗi đau tinh thần trước di chứng, mất mát do các di chứng dị tật vĩnh viễn và đôi khi là các chi phí cao khi điều trị và chăm sóc trẻ bị bệnh. Thêm vào đó, việc trẻ tiêm chủng đầy đủ góp phần tăng miễn dịch cộng đồng và giúp hạn chế tình trạng kháng kháng sinh.
Tiêm vắc xin là cách tốt nhất để bảo vệ con khỏi nhiều căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm: uốn ván, sởi, bại liệt,…
Tại Việt nam, thành công của công tác tiêm chủng mở rộng đã làm thay đổi cơ cấu bệnh tật ở trẻ. Tỷ lệ mắc các bệnh thuộc nhóm tiêm chủng trên 100.000 dân đã có sự thay đổi rõ rệt. So với năm 1984, trong năm 2010, tỷ lệ người mắc bệnh bạch hầu giảm 585 lần, ho gà giảm 937, sởi giảm 573 lần.
Vắc xin là một trong những khoản đầu tư tốt nhất cho sức khỏe khi mà mỗi 1 USD cho tiêm chủng có thể tiết kiệm 16 USD chi phí điều trị.
Vì vắc xin có tác động lâu dài nên tiêm chủng được xem là biện pháp hiệu quả để chủ động phòng bệnh một cách phổ biến giúp mỗi gia đình đã tiết kiệm được rất nhiều chi phí thăm khám, nhập viện và điều trị các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh truyền nhiễm nặng, biến chứng nguy hiểm, điều trị cấp cứu tích cực, ngay cả khi khỏi bệnh gia đình người bệnh vẫn phải gánh chịu khoản chi phí lớn dành cho chăm sóc sau điều trị kéo dài nhiều tháng, nhiều năm.
Tiêm vắc xin bảo vệ sức khỏe, giúp trẻ phát triển thể chất, trí não bình thường
Tiêm vắc xin giúp mỗi cá nhân, mỗi gia đình cải thiện chất lượng cuộc sống. Nhờ vắc xin và tiêm chủng, các gia đình không mất thời gian, công sức chăm sóc trẻ bị bệnh và tình trạng tàn phế mất khả năng lao động do bệnh tật ở người lớn. Nhờ đó, kinh tế gia đình, chất lượng cuộc sống dần được nâng cao. Trẻ nhỏ được học tập, vui chơi trong môi trường tốt nhất, người lớn có thời gian chăm sóc sức khỏe tinh thần, làm kinh tế nuôi gia đình.
Tiêm vắc xin giúp bảo vệ người thân trong gia đình, ngăn chặn bệnh lây lan sang những người khác. Tiêm vắc xin là rất cần thiết để phòng bệnh truyền nhiễm lây lan trong gia đình và cộng đồng.
Người lớn khi mắc bệnh sẽ là nguồn lây trực tiếp cho những thành viên khác trong gia đình, đặc biệt nguy hiểm nếu bệnh lây sang cho trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, người cao tuổi có bệnh nền: cao huyết áp, tiểu đường,… những đối tượng có hệ miễn dịch kém, sức khỏe yếu. Khi nhiễm bệnh, nguy cơ biến chứng, gây ra hậu quả nặng nề ở đối tượng này cao, thậm chí có thể gây ảnh hưởng đến tính mạng.
Tiêm vắc để bảo vệ người thân trong gia đình, ngăn chặn bệnh lây lan sang những người khác, đặc biệt là lây cho trẻ nhỏ, người già, người có hệ miễn dịch suy yếu
Tiêm vắc xin là biện pháp cung cấp miễn dịch chủ động cho cơ thể. Khi đã có miễn dịch chủ động với một bệnh lý thì khi tiếp xúc với căn bệnh đó trong tương lai, hệ thống miễn dịch sẽ nhanh chóng nhận diện, tạo ra kháng thể để chống lại tác nhân gây bệnh. Miễn dịch chủ động khi đã đạt được ở một mức độ nhất định sẽ tồn tại rất lâu, một số có thể tồn tại suốt đời.
Nhờ tác dụng của vắc xin dự phòng, nhiều bệnh truyền nhiễm đã được loại trừ, giảm đáng kể tỷ lệ lây lan dịch bệnh ra cộng đồng. Trước khi có vắc xin, bệnh đậu mùa đã gây ra cái chết cho khoảng 2 triệu người mỗi năm, dịch bệnh bùng phát ở nhiều quốc gia. Tuy nhiên, sau khi có vắc xin và triển khai tiêm chủng rộng rãi, số ca mắc đã giảm đáng kể.
Theo số liệu thống kê được, tiêm chủng đã tác động lớn đối với sức khỏe toàn cầu, làm chậm và ngừng lây lan dịch bệnh.
Khi tỷ lệ người được tiêm vắc xin trong cộng đồng tăng lên, chuỗi nhiễm trùng bị phá vỡ. Nhờ vậy, khả năng lây lan dịch bệnh trong cộng đồng được kiểm soát. Ngược lại, nếu tỷ lệ tiêm chủng giảm dần, các ca mắc bệnh tăng lên nhanh chóng, miễn dịch cộng đồng bị phá vỡ và tạo thành các đợt bùng phát dịch bệnh.
Một ví dụ điển hình về tác dụng của vaccine trong việc tạo miễn dịch cộng đồng là bệnh sởi.
Sởi là virus dễ lây lan trong cộng đồng, khả năng gây biến chứng: tiêu chảy, giảm thính lực, co giật, phù não,… cao, lên đến hơn 30% người mắc sởi. Trước khi có vắc xin phòng bệnh, hầu hết trẻ em đều mắc phải căn bệnh này. Tuy nhiên, vào năm 1971, khi vắc xin phối hợp phòng sởi – quai bị – rubella được sử dụng để tiêm chủng rộng rãi trong cộng đồng, tỷ lệ này đã giảm đáng kể. Ước tính, hiệu quả sau khi tiêm 2 liều vắc xin phòng bệnh đã mang lại hiệu quả ngăn ngừa nhiễm virus sởi lên đến 97-99%.
Sử dụng vắc xin dự phòng đã giúp thanh toán nhiều bệnh truyền nhiễm chết người trên toàn cầu, các ca tử vong giảm đáng kể. Theo tổ chức WHO, ước tính trong chiến dịch tiêm chủng phòng sởi từ 2017 đến 2019, đã có hơn 21,1 triệu trẻ em được cứu sống. Cũng theo thông tin từ Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000. Năm 1984, số ca mắc bệnh trên cả nước là 1223 ca mắc, đến năm 1998, cả nước không còn ghi nhận ca mắc bệnh bại liệt.
Có thể khẳng định, vaccine là phát minh vĩ đại của nhân loại, là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, làm giảm tỷ lệ tử vong do bệnh truyền nhiễm. Nhờ vắc xin, hàng năm thế giới cứu sống khoảng 2.5 triệu trẻ em không bị tử vong do mắc các bệnh truyền nhiễm. Theo đó, tiêm vắc xin phòng bệnh đã góp một phần quan trọng trọng trong mục tiêu thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc về việc giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi.
Đối với hệ thống y tế và nền kinh tế trên toàn cầu, vắc xin đóng vai trò quan trọng: Giảm áp lực lên hệ thống y tế, ngăn ngăn chặn tổn thất do dịch bệnh, cho phép nối lại các hoạt động một cách an toàn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Khi càng có nhiều người tiêm vắc xin phòng bệnh, hệ thống miễn dịch cộng đồng được kích hoạt, giảm nguy cơ tạo thành làn sóng lây lan dịch bệnh. Lúc này, số người mắc bệnh giảm, triệu chứng khi bị bệnh không quá nghiêm trọng, có thể điều trị ngay tại nhà mà không cần đến cơ sở y tế, giảm số lượng bệnh nhân đến cơ sở y tế thăm khám, điều trị. Đây cũng là giải pháp căn cơ, lâu dài để giảm áp lực lên hệ thống y tế cơ sở, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cho người dân tốt, nhanh chóng và thuận tiện nhất.
Giảm số lượng bệnh nhân đến cơ sở y tế thăm khám, điều trị, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe tốt cho người dân
Tác dụng của vắc xin trong việc ngăn chặn dịch bệnh là không thể phủ nhận. Với tỷ lệ miễn dịch cao, vắc xin giúp cơ thể chống lại bệnh tật, giảm thiểu triệu chứng và biến chứng. Bà Rana Flowers, Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam đã khẳng định tầm quan trọng của vắc xin trong việc loại bỏ bệnh tật và cứu sống hàng triệu người. Nhờ vắc xin, nhân loại đã kiểm soát được gần 50 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, góp phần giảm thiểu đáng kể tổn thất về sức khỏe và kinh tế toàn cầu.
Khi mọi người trong cộng đồng đều tiêm vắc xin phòng ngừa bệnh, khả năng lây lan bệnh từ người này sang người khác được giảm thiểu, tránh dịch bệnh bùng phát, kích hoạt miễn dịch cộng đồng. Nhờ đó, việc lây lan dịch bệnh tại nơi công cộng, tụ điểm đông người được giảm thiểu tối đa, cho phép nối lại các hoạt động một cách an toàn. Nhà trường, doanh nghiệp, các tụ điểm vui chơi, giải trí, hoạt động du lịch,… quay trở lại, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội mà không làm bùng phát dịch bệnh.
Trong suốt lịch sử, có nhiều minh chứng cho thấy việc tiêm vắc xin đã mang lại lợi ích cho nền kinh tế. Vào năm 1967, Tổ chức Y tế Thế giới phát động chương trình tiêm chủng toàn cầu. Đến năm 1980, bệnh đậu mùa đã được loại bỏ. Nỗ lực này tiêu tốn hơn 100 triệu đô la nhưng lại giúp tiết kiệm 1,35 tỷ đô mỗi năm cho việc thăm khám, điều trị bệnh.
Lợi tức kinh tế hàng năm từ việc tiêm chủng đã được “Liên minh toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng” ước tính từ 12% đến 18%. Một số nhà nghiên cứu cho hay, tác động của tiêm chủng với tăng trưởng kinh tế được cải thiện trong khoảng 5 năm, mỗi năm giúp kinh tế tăng trưởng thêm 0,3 đến 0,5%.
Tiêm vắc xin hỗ trợ làm ổn định nền kinh tế, mỗi năm giúp kinh tế tăng trưởng thêm 0,3 đến 0,5%
Lợi ích bảo vệ sức khỏe từ vắc xin mang lại cao hơn nhiều so với nguy cơ rất thấp gặp phải các vấn đề nghiêm trọng sau tiêm chủng. Tuy nhiên, gần đây trên mạng xã hội, nhiều cá nhân và hội nhóm kêu gọi chống tiêm vắc xin (anti-vaccine) cho trẻ nhỏ, đưa ra thông tin chưa được kiểm chứng về tác dụng phụ của vắc xin gây động kinh, tự kỷ ở trẻ,… khiến nhiều phụ huynh hoang mang, không cho con tiếp tục tiêm phòng, từ đó nhiều trẻ mất cơ hội hưởng lợi nhờ vắc xin.
Trước tình trạng này, Cục Y tế dự phòng thông tin: tất cả các loại vắc xin đều đảm bảo tính an toàn và hiệu lực, trải qua quá trình kiểm định nghiêm ngặt mới đưa vào sử dụng. Bên cạnh đó, các phụ huynh cũng cần nhận thức rằng, không tiêm phòng cho con là bỏ qua thời điểm phòng bệnh tốt nhất, không chỉ ảnh hưởng đến đứa trẻ mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người tiêm vẫn có thể gặp phải các phản ứng sau tiêm nhẹ: sốt, sưng đau tại chỗ tiêm,…và sẽ tự khỏi sau 24-48 giờ. Đó là dấu hiệu bình thường cho thấy vaccine đang phát huy tác dụng. Các phản ứng nặng và nghiêm trọng sau tiêm là rất hy hữu, người tiêm chủng cần tự theo dõi tại nhà sau 72 giờ để kịp thời phát hiện các biểu hiện bất thường nhằm kịp thời đến các cơ sở y tế kiểm tra theo dõi.
Việc tiêm chủng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe, đời sống của mỗi người, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống y tế, nền kinh tế của mỗi quốc gia. Với những tác dụng của vắc xin mang lại, mỗi người cần nhận thức đầy đủ và chính xác, thực hiện tiêm chủng đúng lịch, đủ mũi bởi đó không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với cộng đồng.
