Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng hơn 33.000 ca suy thận mạn tính giai đoạn cuối được chỉ định chạy thận nhân tạo. Nhờ có phương pháp lọc máu hiện đại này mà giờ đây, người bệnh suy thận mạn đã có thể kéo dài sự sống của mình lên đến hơn 20 năm, cùng với chất lượng cuộc sống ngày càng được cải thiện. Vậy, chạy thận nhân tạo là gì? Quy trình chạy thận nhân tạo ra sao? Người bệnh khi lọc thận nhân tạo cần lưu ý những gì? Tất cả sẽ được Nutrihome giải đáp ngay trong bài viết sau.
Chạy thận nhân tạo là gì? Quy trình lọc máu ra sao?
Chạy thận nhân tạo (hemodialysis), hay còn gọi là lọc thận nhân tạo, là quá trình sử dụng hệ thống máy móc và thiết bị y khoa chuyên dụng để thay thận thực hiện chức năng lọc máu, đào thải độc tố dư thừa (ure, creatinin, axit uric,…) và điều chỉnh cân bằng pH nội môi trong cơ thể, khi thận không còn đủ khả năng để hoạt động hiệu quả.
Chạy thận nhân tạo thường được chỉ định cho 3 nhóm đối tượng sau:
Nhìn chung, nếu không được chạy thận nhân tạo kịp thời sau khi nhận được chỉ định từ bác sĩ, thời gian sống còn lại của bệnh nhân chỉ có thể kéo dài từ vài ngày đến tối đa vài tuần.
Chống chỉ định chạy thận nhân tạo là các trường hợp mà việc chạy thận nhân tạo không được khuyến nghị vì có thể gây hại đến sức khỏe người bệnh. Các tình huống chống chỉ định chạy thận nhân tạo có thể bao gồm:
Người bệnh suy thận có tiền sử huyết áp thấp thường không được chỉ định chạy thận nhân tạo
Chạy thận nhân tạo hoạt động bằng cách kết nối hệ tuần hoàn của bạn vào hệ thống máy lọc máu chuyên dụng để tiến hành thẩm tách máu. Trong buồng thẩm tách máu (dialyzer), máu của bạn sẽ được tiếp xúc gián tiếp với một dung dịch thẩm tán (dialysate) thông qua một tấm màng lọc bán thấm. Trong đó:
Cơ chế lọc máu
Máy thẩm tách tiến hành lọc máu của người bệnh thông qua cơ chế khuếch tán (hay còn gọi là hiện tượng nhược trương). Trong phương pháp này, máu của bệnh nhân chạy thận nhân tạo đóng vai trò là dung dịch có nồng độ điện giải cao; trong khi đó, dung dịch thẩm tán lại có nồng độ điện giải thấp.
Nhờ sự chênh lệch về nồng độ chất tan, độc tố trong máu sẽ di chuyển từ nơi có nồng độ cao (máu) đến nơi có nồng độ thấp (dung dịch thẩm tán) để tạo ra một sự cân bằng khoáng chất ở hai bên màng bán thấm. Thông qua cơ chế này, dung dịch thẩm tán có thể loại bỏ muối khoáng (natri, kali, phốt pho,…), độc tố và lượng nước dư thừa ra khỏi máu một cách dễ dàng.
Minh họa cơ chế hoạt động của máy lọc thận nhân tạo
Mỗi buổi chạy thận nhân tạo thường mất từ 3 – 5 giờ để hoàn thành việc lọc máu, phổ biến nhất là kéo dài khoảng 4 giờ nếu người bệnh lọc máu với tần suất 3 lần / tuần. Trường hợp người bệnh có máy lọc máu tại nhà, có thể tiến hành lọc máu mỗi ngày thì thời gian mỗi lần chạy thận có thể rút ngắn, chỉ còn khoảng 1.5 – 2 giờ.
Chạy thận nhân tạo mang lại nhiều lợi ích to lớn cho bệnh nhân suy thận cấp tính hoặc người mắc bệnh suy thận mạn tính giai đoạn cuối. Các lợi ích này bao gồm:
Chạy thận nhân tạo giúp người bệnh duy trì sự sống trước tìm được thận cấy ghép phù hợp
Do can thiệp trực tiếp vào hệ thống tuần hoàn nên quá trình chạy thận có thể làm tăng rủi ro khởi phát nhiều biến chứng nguy hiểm như: hạ huyết áp, chuột rút, nhiễm trùng, suy tim và suy nhược thể chất. Cụ thể:
Vì chạy thận nhân tạo tiềm ẩn nhiều biến chứng sức khỏe nghiêm trọng nên trong mỗi ca lọc máu, đội ngũ y tá sẽ thường xuyên túc trực bên bạn để liên tục theo dõi và đảm bảo các hoạt động sinh hóa diễn ra bình thường.
Sau chạy thận, người bệnh thường dễ bị chán ăn và mệt mỏi
Quá trình chạy thận thường bao gồm 5 bước sau:
Công tác chuẩn bị cho người bệnh chạy thận nhân tạo thường bắt đầu vài tuần đến vài tháng trước buổi lọc máu đầu tiên. Để tạo điều kiện cho máy lọc máu dễ dàng tiếp cận đến hệ tuần hoàn của người bệnh, bác sĩ cần thực hiện một cuộc tiểu phẫu để tạo lối tắt vào mạch máu. Vết thương sau phẫu thuật cần thời gian ít nhất vài tuần để hồi phục trước khi người bệnh thực sự sẵn sàng để bắt đầu buổi điều trị đầu tiên.
Trước khi bắt đầu buổi lọc máu, bác sĩ sẽ tiến hành khởi động máy chạy thận nhân tạo, đồng thời kiểm tra và đảm bảo:
Minh họa chuyên viên y tế đang kiểm tra và khởi động máy lọc máu
Sau khi đã hoàn tất nhiệm vụ kiểm tra máy, các bác sĩ hoặc y tá sẽ tiến hành kiểm tra cân nặng, huyết áp, nhịp tim và nhiệt độ cơ thể của bạn. Đồng thời, vùng da nơi sắp nối tắt đường dẫn máu vào máy lọc cũng sẽ được khử trùng hoàn toàn bằng cồn y tế.
Sau khi da được khử trùng, hai kim tiêm sạch sẽ được đưa vào cánh tay của bạn thông qua vị trí tiếp cận đã được đánh dấu từ cuộc phẫu thuật trước đó; tiếp đến, y tá sẽ dán cố định kim tiêm để giữ an toàn trong quá trình lọc máu. Lúc này, mỗi kim được gắn vào một ống nhựa dẻo nối với máy thẩm tách:
Thông qua ống dẫn máu thứ nhất, máu được đưa vào một bộ lọc chuyên dụng, còn gọi là bộ phẩm thẩm tách (dialyzer). Sau khi lọc, máu sẽ được cân bằng điện giải, loại bỏ độc tố dư thừa và đưa trở lại cơ thể bạn qua ống dẫn thứ hai.
Trong quá trình điều trị, bạn có thể ngồi ngả lưng trên ghế trong khi máu chảy qua máy lọc. Bạn cũng có thể “giết” thời gian bằng cách xem TV, đọc sách, hoặc nói chuyện với người thân trong lúc chạy thận. Nếu buổi lọc máu của bạn diễn ra vào ban đêm, bạn có thể an tâm ngủ ngon trong suốt quá trình này.
Trong lúc chạy thận nhân tạo, người bệnh có thể xem TV hoặc đọc sách tùy thíchTrong lúc chạy thận nhân tạo, người bệnh có thể xem TV hoặc đọc sách tùy thích
Khi quá trình chạy thận nhân tạo hoàn tất, bác sĩ sẽ tiến hành:
Sau buổi lọc máu, bạn có thể ra về ngay và tự do sinh hoạt cho đến đợt điều trị tiếp theo.
Dưới đây là những lưu ý quan trọng dành cho bệnh nhân chạy thận nhân tạo trước, trong và sau khi lọc máu:
Thời điểm | Lưu ý |
Trước khi chạy thận | – Kiểm tra sức khỏe định kỳ;
– Thực hiện phẫu thuật mở cổng / đặt ống dẫn mạch máu ở cổ tay; – Kiểm soát nghiêm ngặt natri / kali / phốt pho, lượng nước và protein trong chế độ ăn; – Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định từ bác sĩ; – Tìm hiểu rõ về quy trình lọc máu và chuẩn bị tinh thần sẵn sàng. |
Trong khi chạy thận | – Đảm bảo đến đúng lịch trình điều trị;
– Tuyệt đối không mặc quần áo bó sát để tránh làm ảnh hưởng đến áp lực máu; – Tránh mang vòng vàng / trang sức nặng có thể gây khó khăn cho việc lấy máu; – Không đưa trẻ nhỏ hay vật nuôi đi cùng; – Bảo vệ cánh tay có đường mạch máu chạy thận: không nằm tì đè lên cánh tay, không ấn vào cổ tay, không để bất kỳ ai lấy máu ra khỏi cánh tay trong lúc máy lọc máu đang chạy; – Để tay xuôi theo chiều tự nhiên của cơ thể, không để tay ngược chiều trọng lực; – Khi có chảy máu bất thường với hàm lượng ít từ vị trí kim tiêm, người bệnh nên dùng băng gạc để thấm máu. Nếu máu không đông lại sau 30 phút, người bệnh nên gọi ngay bác sĩ. |
Sau khi chạy thận | – Rút kim tiêm và dán băng cá nhân;
– Y tá tiến hành đo lại huyết áp, cân nặng và nhịp tim của bạn; – Đôi khi bạn sẽ được trích lấy một mẫu máu nhỏ để đem đi xét nghiệm tỷ lệ giảm urê máu. Chỉ số này cho phép các biết sĩ được hiệu quả lọc máu và tần suất lọc máu hiện tại của bạn đã phù hợp hay chưa để kịp thời điều chỉnh. |
Lưu ý, mỗi bệnh nhân lọc máu có thể cần sự chăm sóc và hướng dẫn khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và tần suất chạy thận. Do đó, việc thường xuyên trao đổi với bác sĩ là điều rất quan trọng để đảm bảo rằng bạn đang tuân thủ tất cả các yêu cầu và hướng dẫn cần thiết.
Khi chạy thận, người bệnh nên mặc quần áo thoải mái để tránh ảnh hưởng đến tuần hoàn máu
Giữa các đợt chạy thận nhân tạo, việc duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ theo các hướng dẫn chăm sóc sức khỏe sau điều trị là rất quan trọng. Dưới đây là một số điều bạn nên làm giữa các đợt chạy thận:
Tóm lại, việc tuân thủ theo những nguyên tắc kể trên, giữa các đợt chạy thận nhân tạo, sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe và làm cho quá trình lọc máu diễn ra suôn sẻ hơn.
Người bệnh sau chạy thận nên ăn giàu đạm và tiêu thụ thực phẩm ít natri / kali / phốt pho
Chi phí chạy thận nhân tạo thường dao động trong khoảng từ 650.000 – 1.000.000 VNĐ / lần. Tuy nhiên, hầu hết người bệnh suy thận đều cần lọc máu ít nhất 12 lần / tháng; như vậy, chi phí chạy thận tối thiểu mà người bệnh cần chi trả là từ 7.800.000 – 12.000.000 VNĐ / tháng. Trong đó:
Chi phí chạy nhân tạo tại ở nước ta hiện đang rẻ hơn khoảng từ 2 – 10 lần so với những quốc gia có nền y tế phát triển. Điển hình như tại Nhật Bản, Hoa Kỳ, chi phí trung bình cho mỗi lần chạy thận có thể lên tới 300 USD, tức khoảng 7.100.000 VNĐ. Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý, những khoản phí kể trên chưa bao gồm:
Bảo hiểm Y tế (BHYT) CÓ CHI TRẢ cho bệnh nhân chạy thận nhân tạo. Tuy nhiên, hạn mức chi trả tối đa mà BHYT có thể hỗ trợ bạn là 543.000 VNĐ (khi lọc máu tại bệnh viện hạng I). Như vậy, nếu có BHYT:
Chạy thận nhân tạo KHÔNG THỂ chữa khỏi suy thận bởi đây là một bệnh lý mạn tính. Đối với người bệnh suy thận, phương pháp chữa khỏi bệnh duy nhất là ghép thận.
Tuy nhiên, không phải bất kỳ ai bị suy thận cũng có cơ hội được ghép thận thành công, bởi những giới hạn lớn về mặt chi phí, người hiến tặng và khả năng tương thích giữa thận mới với hệ miễn dịch của người nhận cấy ghép. Lúc này, việc lựa chọn chạy thận nhân tạo giường như là một giải pháp “vàng”, giúp người bệnh tiếp tục duy trì sự sống đến cuối đời, hoặc ít nhất là đến khi tìm được quả thận mới phù hợp.
Chạy thận không giúp người bệnh chữa khỏi suy thận
Hầu hết người bệnh suy thận có thể sống được thêm trung bình từ 1 – 10 năm sau khi được chạy thận nhân tạo. Trong một số ít trường hợp, người bệnh vẫn có thể sống được 20 – 30 năm. Chi tiết hơn, các số liệu báo cáo và nghiên cứu thống kê cho thấy:
Đối với bệnh nhân chạy thận nhân tạo, việc tăng tuổi thọ không chỉ phụ thuộc vào quá trình điều trị mà còn cả việc quản lý tổng thể lối sống và dinh dưỡng. Dưới đây là một số biện pháp có thể giúp người bệnh kéo dài tuổi thọ sau khi chạy thận:
Cải thiện chế độ ăn uống hỗ trợ kéo dài tiên lượng sống cho người chạy thận
Sau điều trị lọc máu, việc điều chỉnh chế độ ăn cho người đang chạy thận nhân tạo đóng vai trò hỗ trợ quá trình lọc máu, giảm tải cho thận, ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến tim mạch / huyết áp / co cơ và bảo vệ sức khỏe tổng thể. Cụ thể, chế độ ăn cho người suy thận lọc máu cần đáp ứng những nguyên tắc dinh dưỡng sau:
Điều cần hạn chế | Điều nên làm |
Kiểm soát hàm lượng natri / kali / phốt pho / protein và chất lỏng tiêu thụ hàng ngày:
– Nước: Vừa đủ 1 lít / ngày; – Natri: <2000 mg / ngày; – Kali: 2000 – 3000 mg / ngày; – Phốt pho: 800 – 1000 mg / ngày; – Protein: 1 – 1.4g / kg / ngày, tùy tần suất chạy thận. |
– Đảm bảo khẩu phần ăn cung cấp từ 25 – 35 calo / kg cơ thể / ngày;
– Tăng cường tiêu thụ protein sau khi chạy thận theo chỉ định của bác sĩ vì người bệnh lọc máu thường gặp tình trạng thiếu hụt protein; – Bổ sung thực phẩm chức năng chứa sắt và vitamin (nếu được bác sĩ chỉ định); – Tìm những cách lành mạnh để thêm calo và kích thích vị giác vì bạn có thể mắc chứng chán ăn sau khi lọc máu.
|
Hạn chế tối đa việc tiêu thụ rượu bia, thực phẩm chứa cồn, nước giải khát chứa đường, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên (rán), chứa nhiều mỡ gia súc / gia cầm / dầu cọ / dầu dừa. |
Xem thêm:
Trong lĩnh vực lọc máu chạy thận, Trung tâm Tiết niệu Thận học trực thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh hiện đang là một địa chỉ thăm khám nổi bật được hàng nghìn bệnh nhân suy thận mạn tính tin tưởng lựa chọn. Đến với Hệ thống BVĐK Tâm Anh, dịch vụ chạy thận nhân tạo luôn được thực hiện bởi các chuyên gia giàu kinh nghiệm, giúp bạn đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.
Bên cạnh đó, người bệnh còn được trải nghiệm một quy trình chạy thận nhân tạo tinh gọn, nằm trong hệ thống phòng nghỉ dưỡng nội trú đạt chất lượng 5 sao, tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình hồi phục. Để đặt lịch thăm khám hoặc tư vấn các gói chạy thận nhân tạo theo chu kỳ tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn hãy liên hệ số hotline 093 180 6858 – 028 7102 6789 (TP.HCM) hay 024 7106 6858 – 024 3872 3872 (Hà Nội).
Trên đây là những thông tin quan trọng về chỉ định, lợi ích sức khỏe cũng như những lưu ý cơ bản khi bước vào quy trình chạy thận nhân tạo. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã phần nào hiểu được chạy thận nhân tạo là gì để có kế hoạch chuẩn bị tâm lý, thể chất và tài chính phù hợp. Chúc bạn nhiều sức khỏe!