Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ cần có sự kết hợp cân bằng giữa các nhóm chất dinh dưỡng cũng như ưu tiên các loại thực phẩm tốt cho gan. Điều này đòi hỏi người bệnh phải tính toán chi tiết và lên thực đơn khoa học cho khẩu phần ăn hàng ngày của mình. Vậy, chế độ ăn cho người bị gan nhiễm mỡ có gì đặc biệt? Liệu bạn đã áp dụng đúng chế độ ăn uống cho người gan nhiễm mỡ hay chưa? Hãy cùng Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ có gì khác biệt?
Gan nhiễm mỡ xuất hiện khi một lượng lớn mỡ thừa tích tụ trong các tế bào gan. Bệnh lý này có thể được gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, song đều do sự mất cân bằng giữa sản xuất và tiêu thụ chất béo trong cơ thể. Một số nguyên nhân dẫn tới gan nhiễm mỡ có thể kể đến như:
Tại Việt Nam, theo ước tính của Bộ Y tế, có khoảng 20 – 30% dân số mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Đối tượng bệnh nhân có xu hướng trẻ hóa, phần lớn do chế độ ăn không khoa học, tiêu thụ các loại đồ ăn nhanh thiếu lành mạnh. Vì vậy, việc thay đổi chế độ ăn theo hướng tích cực có ý nghĩa rất lớn trong phòng ngừa, tránh tiến khiển và điều trị gan nhiễm mỡ.
Chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ cần ưu tiên các dưỡng chất có lợi cho sức khỏe từ rau củ quả, hạn chế tối đa dầu mỡ, các loại thịt đỏ, và đồ ngọt. Theo Bộ Y Tế, chế độ ăn địa Trung Hải hiện cũng đặc biệt tập trung vào các loại thực phẩm giàu dưỡng chất như trái cây, rau củ và ngũ cốc. Do đó, bạn có thể áp dụng các nguyên lý của chế độ ăn này vào chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ.
Ngoài chế độ ăn Địa Trung Hải, người bệnh có thể tham khảo thêm những lưu ý sau để cải thiện chế độ ăn uống sao cho phù hợp với mục đích hỗ trợ điều trị tình trạng gan nhiễm mỡ:
Protein hay đạm là một trong những dưỡng chất quan trọng giúp duy trì hoạt động của cơ thể. Đối với gan, protein đã được chứng minh là có khả năng phục hồi tế bào và ngăn chặn tích tụ chất béo. Thông thường, 80% lượng amino axit gan tạo ra mỗi ngày đến từ chất đạm. Các amino axit này sau đó tham gia vào quá trình phân giải chất béo trong gan. Vì vậy, tiêu thụ một lượng đủ chất đạm mỗi ngày có thể giúp bạn phòng ngừa cũng như chữa trị bệnh gan nhiễm mỡ.
Một người trưởng thành bình thường với cường độ hoạt động trung bình mỗi ngày nên hấp thụ lượng chất đạm tối thiểu là 1,13 g / kg trọng lượng cơ thể. Đối với người bệnh gan nhiễm mỡ, Bộ Y Tế khuyến cáo nên hấp thụ protein từ 1.1 đến 1.5 g/kg trọng lượng cơ thể mỗi ngày.
Protein giúp phục hồi tế bào gan và ngăn tích tụ chất béo
Kháng insulin là tình trạng cơ thể sản xuất ra insulin để điều hòa nồng độ glucose trong máu, song các tế bào lại không chấp nhận “hấp thụ” lượng glucose này. Vì thế, lượng glucose dư thừa tích tụ thành chất béo ở trong gan khiến cho tình trạng gan nhiễm mỡ càng thêm nghiêm trọng.
Tuy nhiên, tình trạng này có thể được khắc phục thông qua việc sử dụng chất béo lành mạnh (omega 3, omega 6,…) trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ. Đây là loại chất béo không bão hoà có trong trứng, quả bơ, các loại hạt và dầu thực vật…Chúng có tác dụng cải thiện tình trạng kháng insulin, giúp khống chế lượng glucose tích tụ.
Một người trưởng thành bình thường nên hấp thụ khoảng 30 g chất béo. Trong khi đó, người mắc bệnh gan nhiễm mỡ được khuyến cáo chỉ sử dụng từ 15 đến 30 g chất béo.
Chất xơ là một loại carbohydrate từ rau, củ, quả, hạt và ngũ cốc, có đặc tính không hấp thu. Tại ruột, chất xơ hút nước và tạo thành một lớp màng mỏng, giúp kéo dài quá trình tiêu hoá. Nhờ vậy, lượng chất béo hấp thụ vào cơ thể trong quá trình này cũng được khống chế.
Bên cạnh khả năng giảm hấp thụ chất béo, chất xơ còn giúp kiểm soát đường huyết và insulin, đồng thời hỗ trợ quá trình lọc máu. Chính vì vậy, chất xơ có vai trò rất quan trọng trong chế độ ăn uống cho người bị gan nhiễm mỡ. Theo khuyến cáo từ Bộ Y tế, lượng chất xơ mỗi người nên ăn hàng ngày tương đương với 240 g trái cây và 300 g rau xanh.
Đối với người mắc bệnh gan nhiễm mỡ, chức năng gan suy giảm khiến quá trình tổng hợp vitamin bị ảnh hưởng, gây ra hiện tượng thiếu hụt dưỡng chất. Do đó, việc bổ sung vitamin trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ sẽ giúp cơ thể duy trì trạng thái khỏe mạnh.
Đồng thời, vitamin cũng góp phần không nhỏ trong quá trình cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ. Cụ thể, vitamin A, C, E là các chất chống oxy hóa mạnh mẽ, có tác dụng bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do sự tấn công của các gốc tự do. Trong khi đó, nhóm vitamin B lại hỗ trợ quá trình chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, bảo vệ chức năng gan.
Người bị gan nhiễm mỡ nên bổ sung thêm vitamin và khoáng chất theo chỉ định của bác sĩ
Đối với người gan nhiễm mỡ, chế độ ăn nhạt, ít đường ít muối sẽ làm giảm khả năng tăng đường huyết, cholesterol và chất béo trong gan. Nhờ đó, tình trạng bệnh lý sẽ được kiểm soát hiệu quả. Theo khuyến cáo, lượng đường và muối một người nên ăn hàng ngày lần lượt là 25 g và 5 g. Bên cạnh đó, chế độ ăn nhạt cũng khuyến khích bạn lựa chọn các loại thực phẩm tươi sống và đồ ăn ít chất béo.
Tinh bột, đặc biệt là tinh bột trắng, khi đi vào cơ thể sẽ chuyển hoá thành đường. Do đó, ăn nhiều tinh bột sẽ dẫn tới hiện tượng dư thừa đường trong máu, làm tăng lượng mỡ tích tụ tại gan. Vì vậy, khi xây dựng chế độ ăn cho người bị gan nhiễm mỡ, bạn cần chú ý hạn chế lượng tinh bột trắng và tập trung vào các nguồn tinh bột phức hợp như củ, quả, ngũ cốc,…
Thắc mắc gan nhiễm nên ăn gì là trăn trở của rất nhiều người bệnh trong quá trình lên thực đơn. Nhìn chung, người gan nhiễm mỡ nên tập trung vào các thực phẩm có hàm lượng cao chất xơ, chất béo tốt, vitamin và các chất chống oxy hoá vì. Các loại thực phẩm này bao gồm:
Tỏi có khả năng chống oxy hoá và kiểm soát cholesterol mạnh mẽ vì loại củ này chứa một hoạt chất có tên allicin. Hoạt chất này có thể bảo vệ tế bào gan khỏi các tổn thương và viêm do gan nhiễm mỡ, bảo vệ chức năng gan.
Đồng thời, tỏi cũng có khả năng kiểm soát lượng đường trong máu, giảm thiểu tình trạng chất béo tích tụ tại gan. Theo nghiên cứu, việc sử dụng 800mg tỏi trong chế độ ăn uống cho người gan nhiễm mỡ sau 15 tuần giúp làm giảm đáng kể lượng mỡ thừa tích tụ trên hơn 50% số người bệnh tham gia khảo sát.
Omega 3 thuộc nhóm chất béo không hoà tan đa. Do đó, đây là một loại chất béo lành mạnh có tác dụng hỗ trợ quá trình hấp thụ insulin, khống chế lượng glucose trong máu. Nghiên cứu cho thấy, omega 3 có khả năng tối ưu hóa mỡ gan, nồng độ men gan và nồng độ lipid máu ở người bị gan nhiễm mỡ, từ đó làm chậm tiến độ của bệnh lý này.
Bạn có thể bổ sung omega 3 trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ qua các loại cá béo. Một số loại cá béo giàu omega 3 có thể kể đến cá mòi, cá hồi, cá trích, cá ngừ, cá thu,…
Thực phẩm giàu omega-3 là các loại cá béo, rau lá xanh, dầu thực vật, các loại hạt và đậu
Theo Bộ Y Tế, zonulin (ZO-1) – một loại protein chứa trong cà phê có tác dụng làm giảm tính thẩm thấu của ruột. Điều này đồng nghĩa với việc chất béo chuyển hóa và tích tụ trong cơ thể sẽ được giảm xuống đáng kể khi bạn uống cà phê. Bên cạnh đó, các hợp chất caffeine và polyphenol trong cà phê cũng có tác dụng chống viêm, khống chế tình trạng xơ gan ở các bệnh nhân gan nhiễm mỡ.
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ mắc gan nhiễm mỡ của người uống cà phê thường xuyên thấp hơn đáng kể tới 23%. Trong khi đó, sử dụng cà phê trong chế độ ăn gan nhiễm mỡ cũng giúp giảm nguy cơ xơ gan ở người bệnh xuống 32%.
Hàm lượng chất xơ trong 100 g bông cải xanh là 2.6 g, tương đương với 17% lượng chất xơ một người nên hấp thụ hàng ngày. Ngoài cung cấp nguồn chất xơ dồi dào cho chế độ ăn gan nhiễm mỡ, bông cải xanh còn chứa các hợp chất có lợi cho người bệnh, chẳng hạn như vitamin C và E – hai loại hợp chất chống oxy hóa mạnh mẽ, có tác dụng kháng viêm, giảm tổn thương cho các tế bào gan.
Trong khi đó, hợp chất sulforaphane và kaempferol trong bông cải xanh lại có khả năng chống viêm và ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư gan. Nghiên cứu cho thấy, việc tiêu thụ bông cải xanh hàng ngày có thể khống chế sự kích hoạt của các đại thực bào ở gan, giảm tổn thương gan và chống lại sự phát triển của gan nhiễm mỡ.
Trà xanh từ xưa đến nay luôn được coi là một loại dược liệu có công dụng ấn tượng. Nghiên cứu cho thấy, trà xanh trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ giúp cải thiện mức men gan, giảm oxy hóa và tích tụ mỡ trong gan. Đối với người bị gan nhiễm mỡ, các chất chống oxy hóa trong trà xanh như catechin, epicatechin, epicatechin gallate, EGCG sẽ giúp bảo vệ gan khỏi sự tổn thương. Đặc biệt, hợp chất EGCG, với đặc tính oxy hóa mạnh gấp 100 lần vitamin C, có khả năng đốt cháy các tế bào mỡ và chuyển hóa thành năng lượng.
So với dầu cá và cà phê, quả óc chó có hàm lượng omega 3 và omega 6 cao hơn đến 47%. Theo nghiên cứu, khi áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải với 28g óc chó mỗi ngày, những người ăn quả óc chó đều đặn từ 5 đến 6 ngày một tuần giảm tới 685 lượng mỡ trong gan. Do đó, trong chế độ ăn của người bị gan nhiễm mỡ, quả óc chó là một thực phẩm không thể thiếu.
Ăn hạt óc chó mỗi ngày được chứng minh là giúp làm giảm mỡ trong gan
Đậu nành và whey protein đều là những nguồn đạm thực vật dồi dào cho chế độ ăn của người gan nhiễm mỡ. Đạm khi được hấp thụ đầy đủ sẽ giúp phân giải chất béo tích tụ trong gan. Ngoài ra, hợp chất isoflavones trong đậu nành cũng có khả năng kiềm chế lượng đường trong máu và cholesterol tại gan. Theo nghiên cứu, lượng mỡ trong gan của các bệnh nhân nữ béo phì giảm đến 20% khi họ sử dụng 60 g whey protein hàng ngày trong 4 tuần.
Rau lá xanh là nguồn cung cấp dưỡng chất phong phú cho người bị gan nhiễm mỡ. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, các loại rau đay, rau ngót sở hữu hàm lượng chất khoáng, chất đạm cao gấp 3 lần các loại rau khác và đứng đầu về hàm lượng carotene, vitamin C, sắt. Trong khi đó, rau muống cũng chứa hàm lượng đáng kể các dưỡng chất như 1 g chất xơ và 3 g protein trên 100 g khối lượng.
Nhìn chung, các loại rau lá xanh đều cung cấp rất nhiều hợp chất có lợi cho chế độ ăn của người gan nhiễm mỡ. Một số công dụng của loại thực phẩm này có thể kể đến giảm lượng mỡ tích tụ thông qua hoạt động của chất xơ, bảo vệ gan khỏi tổn thương bằng vitamin và chất chống oxy hoá.
Các loại đậu cung cấp một hàm lượng lớn carbohydrate phức hợp, protein, chất xơ và khoáng chất. Đây đều là những chất dinh dưỡng có công dụng khống chế hấp thụ chất béo và loại bỏ mỡ thừa tích tụ tại gan. Chất đạm trong đậu giúp cơ thể tạo ra các enzyme để giải phóng đường và kiểm soát đường huyết. Trong khi đó, chất xơ hỗ trợ quá trình tiêu hoá và giảm cholesterol trong máu.
Theo nghiên cứu, chế độ ăn ít calo giàu các loại đậu khiến chỉ số tổn thương gan và chỉ số men gan của người bệnh giảm đáng kể sau 6 tuần. Đồng thời, chỉ số kháng insulin, chất béo trung tính, cũng như đường huyết khi đói cũng được cải thiện.
Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng ngũ cốc nguyên cám trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ cũng giúp làm giảm chỉ số triglyceride trong máu – đây cũng là một chỉ số đáng tin cậy dùng để đo lường mức độ nhiễm mỡ ở gan. Nguyên nhân là vì ngũ cốc nguyên cám chứa hàm lượng cao chất xơ, các vitamin nhóm B, khoáng chất và chất chống oxy hoá. Trong đó:
Tiêu thụ ngũ cốc nguyên hạt giúp cải thiện chỉ số lipid máu
Hạt hướng dương sở hữu hàm lượng vitamin E tương đối cao. Đây cũng là chất chống oxy hóa thường được dùng trong điều trị gan nhiễm mỡ. Theo nghiên cứu, vitamin E có thể cải thiện đáng kể chức năng gan và thay đổi mô học ở bệnh nhân điều trị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH). Vì vậy, hạt hướng dương trong chế độ ăn của người bị gan nhiễm mỡ sẽ giúp điều trị bệnh lý hiệu quả mà không cần tới chất bổ sung.
Bên cạnh quả óc chó hay hạt hướng dương, các loại hạt chia, hạt điều,… cũng là nguồn dinh dưỡng dồi dào trong chế độ của người bị gan nhiễm mỡ. Những loại hạt này đều sở hữu hàm lượng tương đối chất xơ, chất đạm, chất béo lành mạnh và vitamin. Một nghiên cứu tại Trung Quốc đã chỉ ra rằng sự gia tăng lượng hạt tiêu thụ trong khẩu phần ăn có mối liên hệ chặt chẽ với sự sụt giảm trong tỷ lệ mắc gan nhiễm mỡ. Do đó, khi kết hợp ăn nhiều loại hạt cùng nhau, chúng sẽ hỗ trợ chống viêm, cải thiện kháng insulin và giảm tỷ lệ mắc gan nhiễm mỡ.
Hoạt chất curcumin có trong củ nghệ là một chất chống oxy hóa mạnh có tác dụng kháng viêm. Tại gan, hoạt chất này sẽ hỗ trợ giảm viêm và khắc phục các dấu hiệu tổn thương do gan nhiễm mỡ. Ngoài ra, tương tự vitamin E, curcumin cũng được chứng minh có khả năng kiểm soát chỉ số ALT và AST – hai loại enzyme có nồng độ cao bất thường đối với bệnh nhân gan nhiễm mỡ.
Omega 3 và omega 6 trong thịt cá chính là các chất béo không bão hoà. Ngoài ra, bạn có thể tìm loại chất béo này ở quả bơ, dầu oliu, bơ đậu phộng và các loại hạt. Chất béo không bão hoà sẽ giúp cơ thể điều tiết insulin và kiểm soát lượng đường trong máu. Nhờ vậy, tình trạng gan nhiễm mỡ có thể được cải thiện.
Thực phẩm tốt cho người gan nhiễm mỡ rất đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, việc lựa chọn và kết hợp chúng để lên một thực đơn hoàn chỉnh không bao giờ dễ dàng. Nếu không có thời gian để thực hiện chế độ ăn cho bản thân, bạn có thể tìm đến các dịch vụ tư vấn chế độ ăn theo yêu cầu và chuyên biệt.
Người bị gan nhiễm mỡ kiêng ăn gì? Bên cạnh chất béo không tốt và đường, người bệnh cần phải kiêng hấp thụ cholesterol, rượu bia, và đồ ăn cay nóng. Cụ thể hơn, dưới đây là danh sách 7 loại thực phẩm bạn không nên sử dụng trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ:
Mỡ động vật thường chứa hàm lượng lớn chất béo bão hòa. Theo nghiên cứu, chế độ ăn giàu chất béo bão hòa làm tăng mỡ gan và kháng insulin nhiều hơn so với chế độ ăn kiêng chứa chất béo không bão hòa. Điều này sẽ khiến tình trạng gan nhiễm mỡ thêm nghiêm trọng. Vì vậy, việc kiểm soát tới mức tối thiểu nguồn cung cấp chất béo bão hòa trong chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ là vô cùng cần thiết.
Mỡ động vật chứa nhiều cholesterol, làm trầm trọng thêm bệnh gan nhiễm mỡ
Các thực phẩm chứa nhiều cholesterol bao gồm đồ ăn chiên rán, đồ ăn nhanh,… Hợp chất này khi hấp thụ quá mức vào cơ thể sẽ làm tăng lượng cholesterol trong máu. Đồng thời, những các loại thực phẩm chứa nhiều cholesterol cũng sở hữu hàm lượng cao chất béo bão hoà và chất béo chuyển hóa. Do đó, chúng có thể làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh nếu không được kiểm soát trong chế độ ăn cho người bị gan nhiễm mỡ.
Các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu thường chứa hàm lượng chất béo động vật và cholesterol cao. Do đó, khi đi vào cơ thể, chúng sẽ làm tăng lượng mỡ tích tụ và cholesterol tại gan. Ngoài ra, thịt đỏ chứa rất nhiều protein, lên tới 26g trên mỗi 100g thịt đỏ. Lượng protein này khi hấp thụ quá mức sẽ trở thành gánh nặng cho gan.
Rượu bia và thức uống có cồn khi đi vào cơ thể sẽ khiến gan phải tăng cường hoạt động để đào thải các độc tố. Không những vậy, lượng cồn hấp thụ vào máu sẽ chuyển hoá thành acetic acid – một chất có khả năng hạn chế cơ thể huy động chất béo để chuyển hóa thành năng lượng, làm tăng nguy cơ bị tích mỡ ở gan. Theo Bộ Y tế, bệnh nhân gan nhiễm mỡ càng uống nhiều rượu bia, thức uống, nguy cơ dẫn tới xơ gan và ung thư gan càng lớn.
Các thực phẩm chứa nhiều đường như bánh, kẹo, đồ uống ngọt,… sẽ làm tăng lượng đường trong máu, kích thích cơ thể sản xuất insulin. Khi lượng insulin vượt quá mức cần thiết, chúng sẽ tích tụ thành chất béo trong gan. Vì vậy, người bệnh gan nhiễm mỡ không hấp thụ quá 25 g đường một ngày.
Đối với bệnh nhân gan nhiễm mỡ, khả năng hấp thụ và xử lý dưỡng chất từ thức ăn có phần kém hơn. Do đó, nếu ăn quá no, bạn sẽ gây áp lực lên gan và hệ thống tiêu hoá. Điều này không những tạo điều kiện tiến triển cho gan nhiễm mỡ mà còn dẫn đến các bệnh lý khác như tiểu đường, bệnh tim mạch.
Người bệnh gan nhiễm mỡ không nên ăn quá no
Trong phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ, chế độ ăn khoa học phải được bổ trợ bởi lối sống lành mạnh. Vì vậy, bên cạnh tính toán thực đơn sao cho hợp lý, bạn cũng cần thay đổi để có một lối sống khỏe mạnh. Sau đây là một vài lưu ý giúp bạn cải thiện lối sống của bản thân:
Trên đây là những thông tin quan trọng về chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ mà bạn cần lưu ý. Tại Việt Nam, bệnh lý này đang ngày càng trở nên phổ biến do chế độ ăn và lối sống thiếu lành mạnh. Vì vậy, mỗi người cần có ý thức ăn uống khoa học và hoạt động thể chất để đẩy lùi các tác nhân dẫn tới gan nhiễm mỡ.
Nếu bạn đang tìm kiếm một chế độ ăn cho người gan nhiễm mỡ hợp lý, hãy để Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome hỗ trợ bạn. Tại Nutrihome, người bệnh sẽ được kiểm tra, đánh giá sức khỏe toàn diện. Từ đó, các bác sĩ, chuyên gia sẽ đưa ra phác đồ điều trị và tư vấn thực đơn cho người bị gan nhiễm mỡ cải thiện tình trạng bệnh lý một cách hiệu quả.
