Chế độ ăn và thực đơn cho người viêm gan B cấp và mạn tính

Viêm gan B là một bệnh lý gan truyền nhiễm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Đối với những người mắc bệnh này, việc xây dựng thực đơn cho người viêm gan B vừa thơm ngon, vừa khoa học, vừa an toàn là điều vô cùng quan trọng. Chế độ ăn cho người viêm gan B không những cần cung cấp đầy đủ năng lượng, mà còn phải chứa nhiều dưỡng chất để hỗ trợ gan phục hồi và giảm thiểu tối đa biến chứng. Vậy, thực đơn cho người bị viêm gan B được xây dựng theo nguyên tắc nào? Đâu là các loại thực phẩm nên xuất hiện trong thực đơn cho người bệnh viêm gan B? Tất cả sẽ được giải đáp ngay trong bài viết sau.

Xây dựng thực đơn cho người viêm gan B, bạn cần lưu ý những gì?

Tại sao dinh dưỡng quan trọng với người mắc viêm gan B?

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng với người mắc bệnh viêm gan B vì tiêu thụ một chế độ ăn khoa học, giàu dưỡng chất hoàn toàn có thể giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi chức năng gan, ngăn ngừa biến chứng, rút ngắn thời gian nằm viện và nâng cao sức khỏe toàn diện.

Ngược lại, tiêu thụ một chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học có thể khiến tình trạng viêm gan nhanh chóng tiến triển nặng, trở thành bệnh mạn tính và không thể được điều trị dứt điểm; từ đó, khiến người bệnh trở thành vật chủ bị ký sinh, phải mang mầm bệnh (virus viêm gan) đến suốt đời..

Chế độ ăn cho người viêm gan B

Tùy vào từng giai đoạn bệnh mà thực đơn cho người viêm gan B có sự thay đổi khác biệt. Cụ thể:

1. Chế độ ăn cho người viêm gan B cấp tính

Viêm gan B là tình trạng virus HBV tấn công vào mô gan, kích hoạt liên hoàn các phản ứng viêm và khiến người bệnh bị sốt. Do đó, để thích nghi với tình trạng sốt cao gây suy nhược gan và cơ thể, chế độ ăn cho người viêm gan B cấp tính cũng được chia thành 2 giai đoạn tương ứng, đó là chế độ ăn trong khi sốt và sau khi sốt. Cụ thể:

Trong khi sốt

Trong khi sốt, bệnh nhân thường xuất hiện thêm triệu chứng nôn mửa, biếng ăn và tiêu chảy. Do đó, thực đơn cho người viêm B cấp tính trong lúc sốt cần được xây dựng theo nguyên tắc nương nhẹ – tức cắt giảm khẩu phần xuống mức tối đa để giảm tải gánh nặng chuyển hóa lên gan. Cụ thể:

Sau khi sốt

Khi hết sốt, người bệnh cần gia tăng hàm lượng calo trong khẩu phần ăn bằng cách bổ sung sữa, kết hợp điều chỉnh gia tăng lượng đạm, giữ nguyên hàm lượng chất béo và giảm lượng chất đường bột. Cụ thể:

2. Chế độ ăn cho người viêm gan B mạn tính

Viêm gan B mạn tính là tình trạng viêm gan B kéo dài trên 6 tháng do hệ miễn dịch không thể tự đào thải virus HBV ra khỏi cơ thể. Một khi đã bước sang giai đoạn mạn tính, người bệnh gần như sẽ phải sống chung với virus viêm gan HBV suốt đời và phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng như xơ gan, suy gan và ung thư gan.

Do đó, thực đơn cho người viêm gan B mạn tính cần phải đa dạng, giàu dinh dưỡng, để vừa nâng cao sức khỏe tổng thể, vừa ngăn ngừa sớm biến chứng. So với chế độ dinh dưỡng của người viêm gan cấp tính, thực đơn cho người viêm gan B mạn tính chứa hàm lượng nước thấp hơn; tuy nhiên, hàm lượng calo, protein, chất béo và chất đường bột lại cao hơn. Cụ thể:

Lưu ý: Thực đơn cho người viêm gan B rất đa dạng, không phải bệnh nhân nào cũng được chỉ định ăn một khẩu phần giống hệt nhau. Vì thế, tốt nhất là bạn hãy đến cơ sở y tế uy tín, thăm khám trực tiếp cùng bác sĩ để được cá nhân hóa thực đơn phù hợp với sở thích và tình trạng bệnh lý của chính mình.

Người bệnh xơ gan mạn tính nên tham khảo ý kiến của bác sĩ khi xây dựng thực đơn dinh dưỡng cho chính mình

Nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người viêm gan B

Nhìn chung, nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người viêm gan B không quá phức tạp. Bệnh nhân chỉ cần ăn uống đủ chất, chia nhỏ bữa, ăn đúng giờ, chế biến và lựa chọn thực phẩm lành mạnh theo sự khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng là được. Cụ thể:

1. Cung cấp đủ chất dinh dưỡng

Thực đơn cho người viêm gan B nên cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng theo cơ cấu sau:

Thực đơn cho người viêm gan B cần ưu tiên kết hợp đa dạng nhiều loại thực phẩm bởi mỗi nhóm chất dinh dưỡng đều hỗ trợ gan phục hồi theo nhiều cách khác nhau. Cụ thể:

• Chất đường bột: Là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể hoạt động, hỗ trợ gan chuyển hóa và phục hồi tế bào.
• Chất đạm: Cung cấp nhiều axit amin cho cơ thể:
  • Sửa chữa – tái tạo tế bào gan;
  • Ngăn ngừa dị hóa (teo) cơ;
  • Sản xuất kháng thể immunoglobulin, tăng cường hệ miễn dịch để đẩy lùi virus HBV gây viêm gan B;
  • Sản xuất men gan, mật tiêu hóa cần thiết cho hoạt động hấp thụ, chuyển hóa dinh dưỡng và đào thải độc tố của cơ thể.
• Chất béo tốt (omega 3, 6, 9): Giúp cơ thể hấp thụ các loại vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), cân bằng nội tiết tố, kháng viêm, đồng thời đóng vai trò trong việc bảo vệ và sửa chữa màng tế bào gan.
• Chất xơ: Giúp nhuận tràng, hỗ trợ hệ tiêu hóa, giảm hấp thụ cholesterol và ngăn ngừa nguy cơ gan nhiễm mỡ trong khi điều trị viêm gan B.
• Vitamin: Giúp kháng viêm và tăng cường chức năng gan:
  • Vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B5, B6, B9, B12): Hỗ trợ gan chuyển hóa protein và chất béo từ thực phẩm thành năng lượng.
  • Vitamin A, C, E: Có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ hoặc hạn chế tối đa những thương tổn ở gan do virus gây nên.
  • Vitamin D: Giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả.
• Khoáng chất: Như sắt, kẽm và đồng hỗ trợ sản xuất enzyme gan, giúp bảo vệ tế bào gan và duy trì chức năng gan.

Mỗi loại thực phẩm lành mạnh đều hỗ trợ hồi phục chức năng gan theo nhiều cách khác nhau

2. Chia nhỏ bữa, ăn đúng giờ

Người bệnh viêm gan B cần chia nhỏ bữa ăn và ăn đúng giờ để giảm tải áp lực lên gan. Khi ăn 4 – 6 bữa nhỏ / ngày, lượng thức ăn được chuyển hóa mỗi lần ít hơn, giúp gan hoạt động ít căng thẳng. Điều này cũng hỗ trợ phân phối, dàn trải và cung cấp năng lượng cho người bệnh suốt cả ngày dài, giúp giảm mệt mỏi và tăng cường sự hồi phục của gan.

3. Chế biến đơn giản và ít gia vị

Thực đơn cho người viêm gan B cần chế biến đơn giản và ít gia vị để tránh gây biến chứng cho gan. Ví dụ:

• Đường: Có thể làm tăng sự tích tụ glucose ở gan, làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ, đái tháo đường, khiến tình trạng viêm gan B tiến triển nhanh thành xơ gan, suy gan và ung thư gan.
• Muối: Làm tăng nguy cơ tích nước tại gan, gây phù nề chân tay và cổ trướng bụng.
• Thức ăn cay: Gây viêm loét niêm mạc miệng, dạ dày và khởi phát các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như trào ngược thực quản, ợ chua và táo bón; khiến cho quá trình phục hồi sau viêm gan B gặp nhiều khó khăn,
• Các chất bảo quản, điều vị và phụ gia khác: Khiến gan “quá tải” để đào thải độc tố, chậm phục hồi hoặc nhanh bị xơ hóa.

Ngược lại, chế biến đơn giản như hấp / hầm / luộc và nêm nếm vừa phải sẽ giữ được nhiều dưỡng chất tự nhiên trong thực phẩm, làm giảm nguy cơ biến chứng, hỗ trợ quá trình phục hồi và bảo vệ chức năng gan.

Những món hấp / luộc / hầm giúp giảm tải gánh nặng chuyển hóa và hỗ trợ người bệnh viêm gan B cấp tính nhanh phục hồi

Cách chế biến và sử dụng thực phẩm cho người viêm gan B

Bên cạnh việc xây dựng thực đơn cho người viêm gan B, bạn cần phải biết rõ về cách chế biến, lựa chọn và sử dụng thực phẩm an toàn, nhằm hạn chế tối đa mọi rủi ro tiềm ẩn từ thực phẩm, vốn có thể đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người bệnh mỗi ngày. Cụ thể:

1. Cách chế biến thực phẩm

• Hạn chế chiên / nướng: Chế biến thực phẩm ở nhiệt độ cao bằng cách chiên / nướng / xào làm sản sinh các hợp chất amin dị vòng, từ đó làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng và ung thư gan.
• Tránh chế biến cầu kỳ: Chế biến cầu kỳ, chẳng hạn như dùng nhiều loại gia vị thảo mộc (nấu lẩu), nhiều loại sốt (thịt nướng) hay kết hợp nhiều loại nguyên liệu phức tạp (các món gỏi)… có thể làm tăng gánh nặng chuyển hóa cho gan, khiến tình trạng viêm gan chậm phục hồi hoặc tiến triển nặng.
• Ướp với chất chống oxy hóa: Ngoài muối và đường, bạn có thể chọn cách ướp thực phẩm với tỏi, gừng, nghệ,… để vừa cung cấp cho gan nhiều chất chống oxy hóa, kháng viêm, vừa làm cho món ăn trở nên hấp dẫn và kích thích vị giác.
• Tránh xa thức ăn sống: Các món ăn sống như gỏi tôm sống, sushi, sashimi, rau sống, salad sống, thịt tái, trứng lòng đào,…có thể tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm và nhiễm trùng gan do sự tấn công của các loại vi khuẩn E.Coli, Listeria, Toxoplasma,… Vì thế, tránh ăn thực phẩm sống sẽ giúp bạn ngăn ngừa sớm các rủi ro sức khỏe không đáng có.

2. Cách lựa chọn thực phẩm

• Ưu tiên món mềm: Thực đơn cho người viêm gan B cần ưu tiên chứa nhiều các món cháo / hầm / canh (súp) từ thịt nạc băm và rau củ quả vì chúng có kết cấu mềm, dễ nhai, dễ nuốt, dễ tiêu hóa mà lại chứa nhiều dinh dưỡng.
• Ưu tiên tinh bột phức hợp: Thay vì ăn nhiều cơm trắng, bánh mì, cháo, bún, miến, phở, hủ tiếu,… người bệnh viêm gan B nên ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, lúa mì, lúa mạch, bánh mì nguyên cám,…), rau lá xanh, hoa quả tươi giàu chất xơ, các loại củ, khoai, hạt và đậu. (1)
• Ưu tiên chất béo tốt: Thực đơn cho người viêm gan B tốt nhất chỉ nên chứa từ 30 – 45ml dầu thực vật hoặc mỡ cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá thu,…). Nếu có mỡ gia súc – gia cầm, tuyệt đối không tiêu thụ nhiều hơn 22g / ngày (hoặc tương đương với 10% tổng hàm lượng calo trong khẩu phần ăn)
• Chọn đúng loại sữa và trứng: Sữa nên tiêu thụ loại tách béo, giàu đạm. Trứng nên ăn chín uống sôi, chọn trứng tươi, tuyệt đối không ăn trứng muối hay trứng lòng đào.
• Hạn chế tối đa thịt đỏ, nhất là thịt gia súc non: Thịt đỏ chứa nhiều cholesterol, làm trầm trọng thêm mức độ viêm gan. Trong khi đó, thịt gia súc non (bê, cừu non, heo con) lại chứa nhiều nucleoprotein – một loại protein có thể làm tăng nguy cơ ung thư nếu tiêu thụ quá nhiều.

Người bệnh viêm gan B nên kiêng ăn thịt đỏ, nhất là những món thịt đỏ được chế biến theo phương pháp nướng

3. Cách sử dụng thực phẩm

• Thức ăn nấu xong nên ăn trong ngày, tránh ăn thực phẩm để qua đêm;
• Không nên tùy ý trải nghiệm món ăn lạ, nhất là khi đi du lịch;
• Bảo quản thực phẩm sống xa thực phẩm chín để tránh lây nhiễm chéo các loại virus gây ngộ độc thực phẩm;
• Nên ăn ít nhất 4 bữa / ngày để giảm tải gánh nặng chuyển hóa cho gan.

Thực phẩm nên dùng cho người bệnh viêm gan B

Để giúp người bệnh lựa chọn thực phẩm bổ dưỡng và an toàn, dưới đây là danh sách những loại đồ ăn nên dùng trong thực đơn cho người viêm gan B được nhiều chuyên gia dinh dưỡng tin dùng:

Thực phẩm người viêm gan B cần hạn chế

Bên cạnh danh sách những thực phẩm nên ăn, khi xây dựng thực đơn cho người viêm gan B, bạn cần lưu ý hạn chế tối đa việc tiêu thụ các loại thực phẩm sau:

Công thức món ăn cho thực đơn cho người viêm gan B

Món cháo, món canh và món hầm là 3 nhóm món ăn không thể thiếu trong thực đơn cho người viêm gan B. Dưới đây là danh sách các mẫu công thức nấu cháo cá, canh rau đay và gà hầm vừa ngon, vừa giàu dinh dưỡng mà người bệnh viêm gan B nên lưu lại ngay:

1. Cháo cá lóc đậu xanh

Cháo cá lóc đậu xanh rất tốt cho sức khỏe của người bị viêm gan. Theo Đông y, đậu xanh có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thích hợp với người bị viêm gan B cấp tính. Trong khi đó, cá lóc là nguồn đạm dồi dào, dễ tiêu hóa và ít chứa cholesterol. Hòa cùng với nhau, cháo cá lóc đậu xanh cung cấp nhiều dưỡng chất, giúp người bệnh phục hồi chức năng gan​ mà không làm gia tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa.

Cháo cá lóc rau xanh rất thích hợp dùng làm bữa sáng trong thực đơn cho người viêm gan B

Cách nấu:

• Bước 1: Mang 20g đậu xanh ngâm nước khoảng 1-2 tiếng cho mềm​.
• Bước 2: 50g thịt cá lóc rửa sạch, thái miếng mỏng hoặc băm nhuyễn​.
• Bước 3: Cho 50g gạo tẻ và đậu xanh vào nước ninh nhừ trong 20 phút.
• Bước 4: Trong lúc chờ gạo và đậu nhừ thì bắc chảo, phi thơm tỏi, hành với 5ml dầu ô – liu rồi cho cá lóc vào, xào đến khi cá săn lại.
• Bước 5: Cho thịt cá lóc vừa xào vào cháo. Tắt bếp cho thêm một chút dầu ô – liu rồi khuấy đều.
• Bước 6: Múc cháo ra bát rồi cho chút hành mùi thái nhỏ để trang trí. Nên ăn khi cháo còn ấm nóng.

2. Canh riêu cua rau đay

Riêu cua nấu rau đay là một món canh cực kỳ bổ dưỡng trong thực đơn cho người bị viêm gan B vì:

• Rau đay: Chứa hàm lượng chất xơ pectin cao, giúp người bệnh nhuận tràng, hạn chế hấp thụ cholesterol và phòng chống các phản ứng viêm gan có tác nhân là chất béo.
• Riêu cua: Giàu đạm và taurine – một loại axit amin giúp chống oxy hóa, kháng viêm và bảo tồn chức năng gan.

Canh riêu cua rau đay là món ăn giàu dưỡng chất và giúp gan nhanh hết viêm

Để nấu được một tô canh cua rau đay thơm ngon tròn vị, bạn cần chuẩn bị 300g cua đồng, 200g rau đay, 1 quả trứng, 5ml dầu ô-liu, hành tây, tỏi và gia vị. Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, hãy tiến hành nấu món canh này theo các bước sau:

• Bước 1: Rửa sạch cua, giã nhỏ cùng nước chín và vắt lấy nước cua.
• Bước 2: Rau đay rửa sạch, cắt nhỏ.
• Bước 3: Phi tỏi, hành tây với 5ml dầu ô-liu trong nồi. Khi tỏi vừa chuyển màu vàng sậm thì cho vào 700ml nước và tiếp tục đun sôi.
• Bước 4: Khi nước sôi, cho nước cua vào nấu đến khi thấy cua đông kết thành từng mảng.
• Bước 5: Đánh trứng, cho vào nồi, khuấy đều trong 5 phút.
• Bước 6: Tiếp tục cho rau đay vào nấu đến khi rau mềm nhừ, nước canh sệt lại thì nêm nếm gia vị vừa ăn, khuấy đều và tắt bếp.

3. Gà hầm nấm

Gà hầm nấm không chỉ ngon miệng mà còn đem tới nhiều lợi ích cho sức khỏe cho người bệnh viêm gan. Bởi lẽ, trong món canh này chứa nhiều:

• Đạm: Gà là một nguồn cung cấp chất đạm tuyệt vời, giúp phục hồi và tái tạo các tế bào gan.
• Selen: Cả gà và nấm đều chứa nhiều selenium – một khoáng chất quan trọng giúp hạn chế thương tổn ở gan do vi khuẩn, virus gây nên.
• Chống oxy hóa: Nấm chứa nhiều chất chống oxy hóa ergothioneine, giúp giảm viêm, làm chậm chu trình chết của tế bào gan và tăng tốc độ hồi phục sau khi bị virus tấn công.

Canh gà hầm nấm chứa nhiều selen và chất chống oxy hóa rất tốt cho người bệnh viêm gan B

Để nấu món gà hầm nấm, bạn chỉ cần chuẩn bị: 1 con gà tươi đã được làm sạch (khoảng 1-1.5kg), 200g nấm hương hoặc nấm đùi gà, hành tây, tỏi, gừng, ớt, nước mắm, đường, tiêu, hành lá, ngò gai.

Cách thực hiện:

• Bước 1: Làm sạch gà, chặt thành từng miếng vừa ăn.
• Bước 2: Nấm chần sơ qua nước sôi trong 2 phút rồi vớt ra để ráo nước.
• Bước 3: Giã tỏi, hành, gừng thật nhuyễn, sau đó trộn đều cùng gà và nấm đã chuẩn bị. Để yên hỗn hợp trong khoảng 20 phút cho nguyên liệu ngấm gia vị.
• Bước 4: Đặt nồi lên bếp, cho thêm một ít dầu ô-liu, sau đó cho hỗn hợp gà, nấm vào xào sơ qua. Khi gà và nấm đã chuyển màu, cho thêm nước mắm, đường, tiêu và một ít nước (nước vừa đủ ngập mặt gà).
• Bước 5: Đậy nắp nồi, để lửa nhỏ hầm khoảng 30 phút. Trong quá trình hầm, bạn có thể kiểm tra, nếu nước hơi khô thì cho thêm nước vào.
• Bước 6: Sau khi gà và nấm đã được hầm mềm, cho thêm hành lá, ngò gai vào hầm thêm khoảng 5 phút nữa là hoàn thành.

Gợi ý thực đơn cho người viêm gan B

Thực đơn cho người viêm gan B có sự thay đổi rõ rệt tùy theo mức độ tiến triển của tình trạng viêm. Cụ thể:

1. Thực đơn cho người viêm gan B cấp tính

Trong trường hợp viêm gan cấp tính có sốt, tốt nhất, người bệnh nên trực tiếp thăm khám cùng bác sĩ để được tư vấn thực đơn phù hợp. Bởi lẽ, khi đang bị sốt, bệnh nhân có thể sẽ không thể ăn được nhiều cữ trong ngày mà cần được truyền đường glucose trực tiếp vào tĩnh mạch, hoặc uống sữa thay cho uống nước, cũng như đòi hỏi một chế độ ăn nghiêm ngặt với sự chọn lọc thực phẩm gắt gao theo chỉ định của bác sĩ.

Tuy nhiên, sau khi hết sốt, bạn có thể cân nhắc áp dụng 2 mẫu thực đơn cho người viêm gan B cấp tính dưới đây để nhanh chóng khôi phục sức khỏe gan:

2. Thực đơn cho người viêm gan B mạn tính

Dưới đây là một mẫu thực đơn cho người bệnh viêm gan B mạn tính nặng 50kg, cần tiêu thụ 1750 calo / ngày, khẩu phần ăn bao gồm 5 cữ với tỉ lệ chất đường bột là 63 – 70%, chất đạm là 15 – 17% và chất béo là 15 – 20%:

• Bữa sáng (7h00): 165g cháo cá lóc đậu xanh.
• Bữa trưa (11h30): 150g cơm gạo lứt, 75g canh rau ngót thịt nạc băm, 70g cá hú kho tiêu, 100g cải bó xôi xào nõn tôm.
• Bữa phụ 1 (14h30): 185g nước ép cà rốt (có thể cho thêm 15g đường).
• Bữa tối (17h30): 150g cơm gạo lứt, 110g bầu xào trứng, 90g tần ô nấu thịt băm.
• Bữa phụ 2 (20h30): 20g sữa bột cao năng lượng giàu đạm hoặc sữa whey.

Trên đây là những thông tin quan trọng về chế độ ăn cho người viêm gan B. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã phần nào hình dung ra được thực đơn cho người viêm gan B nên được xây dựng như thế nào để giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục chức năng gan và giảm thiểu tối đa biến chứng. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến việc xây dựng thực đơn cho người bị viêm gan B, bạn hãy nhanh tay liên hệ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn sớm nhất. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe.