Chế độ ăn cho người ung thư gan trước, trong và sau điều trị

Ung thư gan là một trong những bệnh lý nghiêm trọng đe dọa đến tính mạng của nhiều người trên toàn cầu và việc cải thiện chế độ ăn cho người ung thư gan đóng vai trò không nhỏ trong việc hỗ trợ chữa lành và rút ngắn thời gian điều trị bệnh. Ngay trong bài viết sau, các bác sĩ tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome sẽ giúp bạn đánh giá và cung cấp thông tin chi tiết về những gì nên ăn, cũng như hạn chế ăn trước, trong và sau khi điều trị. Đồng thời, các chuyên gia cũng đưa ra lời khuyên và hướng dẫn bạn về việc lựa chọn thực phẩm an toàn để xây dựng một chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan hợp lý.

Chế độ ăn cho người ung thư gan cần tuân thủ những nguyên tắc nào?

Vai trò của chế độ dinh dưỡng với người bệnh ung thư gan

Chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng đối với người bệnh ung thư gan. Ở những người mắc phải căn bệnh này, dinh dưỡng không chỉ giúp cơ thể trở nên khỏe mạnh hơn trong việc chiến đấu chống lại các tế bào ung thư, hỗ trợ ngăn ngừa khối u tái phát, mà còn góp phần giảm thiểu tác dụng phụ của các phương pháp điều trị như phẫu thuật, hóa trị và xạ trị; từ đó, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Dưới đây là 6 vai trò cụ thể của chế độ ăn cho người ung thư gan:

• Hỗ trợ chức năng gan: Gan giúp cơ thể chuyển hóa dinh dưỡng thành năng lượng và đào thải độc tố. Do đó, một chế độ dinh dưỡng cân đối có thể hỗ trợ tăng cường chức năng của gan, giúp gan nhanh hồi phục và rút ngắn thời gian điều trị bệnh.
• Chống sụt cân: Sụt cân là vấn đề rối loạn dinh dưỡng phổ biến xảy ra ở ít nhất 30 – 90% số ca ung thư, đặc biệt là ở những bệnh nhân ung thư được điều trị nội khoa (chỉ dùng thuốc – không phẫu thuật) hoặc có phẫu thuật nhưng được nuôi dưỡng kém; từ đó là giảm chất lượng cuộc sống và gia tăng tỷ lệ tử vong. Dinh dưỡng đúng cách sẽ cung cấp cho cơ thể vừa đủ năng lượng để phục hồi và chống sụt cân.
• Chống suy mòn: Suy mòn cơ thể là tình trạng suy giảm khối cơ xương, không chủ đích nhưng tiến triển mất kiểm soát, xảy ra ở khoảng 10 – 30% số ca ung thư nói chung và đặc biệt phổ biến ở nhóm bệnh nhân ung thư gan thời kỳ cuối. Dinh dưỡng khoa học sẽ giúp bệnh nhân hứng thú với việc ăn uống, cải thiện số lượng cũng như chất lượng khẩu phần, từ đó làm gia tăng mức độ hấp thu dưỡng chất, giữ lại được cân nặng, mô cơ, mô mỡ cho cơ thể và ngăn ngừa suy mòn thể trạng.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Chế độ ăn cho người ung thư gan nên chứa nhiều chất chống oxy hóa, vitamin A, C, E, kẽm, sắt,… để giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ ngăn ngừa khối u tiến triển, di căn hoặc tái phát một cách hiệu quả.
• Giảm thiểu triệu chứng: Nhìn chung, trong quá trình điều trị ung thư, có đến 62% người bệnh có triệu chứng ăn nhanh no, 52% bị táo bón, 44% thường xuyên cảm thấy buồn nôn, 14% gặp chứng khó nuốt, 9% bị khô miệng và 5% bị đau răng. Do đó, tiêu thụ một chế độ dinh dưỡng ưu tiên những thực phẩm mềm, nhiều nước, giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất sẽ giúp người bệnh cải thiện đáng kể các triệu chứng kể trên, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Khi bị ung thư gan, chất lượng cuộc sống thường bị ảnh hưởng. Một chế độ dinh dưỡng tốt có thể giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể và giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Dinh dưỡng lành mạnh có thể giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống

Chế độ ăn cho người ung thư gan chuẩn bị điều trị

Ngoài việc cung cấp dinh dưỡng cần thiết để cải thiện và duy trì sức khỏe tổng thể, mục đích lớn nhất của việc xây dựng chế độ ăn cho người ung thư gan trước khi điều trị là giúp người bệnh chuẩn bị đầy đủ về mặt thể chất, nhằm nâng cao sức chịu đựng trong khi điều trị và hỗ trợ phục hồi nhanh sau khi điều trị.

1. Nguyên tắc dinh dưỡng

Chế độ ăn cho người ung thư gan cần đáp ứng 7 nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng sau:

• Tăng calo trong khẩu phần: Người bệnh ung thư gan nên ăn từ 25 – 40 kcal / kg cơ thể / ngày nhằm mục đích là để cải thiện cân nặng, trong khi vẫn tiêu thụ đầy đủ chất đạm, đường bột, chất béo, chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Ăn đầy đủ đạm, đường bột và chất béo: So với chế độ ăn của người bình thường, người bệnh ung thư nên ăn đủ chất đạm và chất đường bột, trong khi giảm khẩu phần chất béo. Mỗi ngày, người bệnh nên ăn 250 – 380g chất đường bột, 60 – 70g protein, 35 – 45g chất béo (trong đó chứa ít nhất 25 – 28g chất béo không bão hòa) và 25 – 38g chất xơ.
• Hạn chế muối: Người bệnh ung thư nên ăn nhạt, không nên tiêu thụ quá 5g muối / ngày để tránh làm tăng huyết áp và gia tăng gánh nặng chuyển hóa lên gan.
• Hạn chế thịt đỏ: Người bệnh ung thư gan không nên ăn quá 510g thịt đỏ / tuần và 85g thịt đỏ / lần để tránh hấp thụ quá nhiều chất béo bão hòa (cholesterol, trans fat,…) chứa trong thịt đỏ, khiến gan nhiễm mỡ, tăng viêm và kích thích khối u tái phát hoặc di căn mạnh hơn.
• Hạn chế đường: Đường không phải là “thủ phạm” hàng đầu gây nên ung thư. Tuy nhiên, việc cắt giảm đường xuống dưới mức 25g / ngày giúp người bệnh kiểm soát được cân nặng và lượng mỡ thừa tích tụ trong gan, từ đó ngăn ngừa được bệnh gan nhiễm mỡ và tiểu đường – những tác nhân có thể kích thích khối u phát triển theo chiều hướng xấu.
• Uống đủ nước: Uống 1.5 – 2 lít nước / ngày hoặc giảm thành 1 – 1.5 lít nước / ngày nếu có triệu chứng cổ trướng hoặc phù nề tay chân.
• Tăng số cữ ăn: Chia nhỏ khẩu phần thành 4 – 8 bữa ăn nhỏ trong ngày để tối ưu hóa mức độ hấp thu, đồng thời giúp duy trì một nguồn năng lượng dồi dào suốt cả ngày mà không làm nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ.

Khẩu phần cho bệnh nhân ung thư gan nên được chia thành nhiều cữ nhỏ để người bệnh ăn dần trong ngày

2. Thực phẩm tốt cho người bệnh ung thư gan

Bệnh nhân ung thư gan nên ưu tiên tiêu thụ các nhóm thực phẩm sau:

• Ưu tiên nguồn đạm sạch: Thịt gia cầm bỏ da, trứng, sữa, thủy hải sản (cá, tôm, cua, mực) cùng các loại đậu được xem là nguồn đạm sạch vì chúng chứa ít cholesterol, hỗ trợ gan nhanh phục hồi sau điều trị và không làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
• Ưu tiên tinh bột phức hợp và chất xơ: Tinh bột phức hợp và chất xơ giúp người bệnh no lâu, cải thiện cân nặng mà không làm gan nhiễm mỡ như tinh bột trắng. Tinh bột phức hợp và chất xơ thường chứa nhiều trong rau củ quả, ngũ cốc, các loại đậu và hạt.
• Ưu tiên chất béo tốt: Chất béo tốt là những chất béo omega-3,6,9 chứa nhiều trong dầu thực vật, quả bơ và mỡ các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu,…). Tiêu thụ chất béo tốt giúp kiểm soát các phản ứng viêm nhiễm tại gan, hỗ trợ gan chuyển hóa dinh dưỡng tốt hơn và phục hồi hiệu quả.

3. Thực phẩm bệnh nhân ung thư gan cần tránh

Chế độ ăn cho người ung thư gan cần tuyệt đối tránh xa các nhóm thực phẩm sau:

• Thực phẩm sống: Các món ăn chứa thịt sống, thịt tái như phở bò, gỏi hải sản, sushi, sashimi,… tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc máu, nhiễm trùng gan do chúng chứa nhiều các loại vi khuẩn E.Coli, Listeria, Toxoplasma, Salmonella. Do đó, người bệnh ung thư gan nên thực hành ăn chín, uống sôi để phòng tránh mọi rủi ro không đáng có.
• Thực phẩm chứa nhiều muối: Cá khô, các loại kim chi muối chua, thức ăn nhanh, đồ ăn đóng hộp thường chứa nhiều muối để có thể bảo quản được lâu. Tiêu thụ các nhóm thực phẩm này làm gia tăng nồng độ natri tại gan, khiến người bệnh tăng nguy cơ bị phù nề (tích nước) quá mức tại gan, gây rối loạn chuyển hóa dinh dưỡng.
• Thực phẩm chứa nhiều đường: Nghiên cứu cho thấy, lượng đường gia tăng trong chế độ ăn uống có thể làm tăng tỷ lệ mắc ung thư gan. Do đó, người bệnh ung thư gan nên hạn chế tiêu thụ bánh kẹo ngọt, nước giải khát có ga, nước tăng lực, trà sữa, hoa quả sấy khô,… vì chúng chứa quá nhiều đường
• Thực phẩm chứa chất béo bão hòa: Nghiên cứu cho thấy, chất béo bão hòa có thể kích hoạt sự hình thành mạch máu và quá trình tạo mạch bạch huyết ở gan, dẫn đến thúc đẩy các khối u gan tiến triển. Do đó, chế độ ăn cho người ung thư gan không nên chứa nhiều nhóm thực phẩm giàu chất béo bão hòa, chẳng hạn như: thức ăn nhanh, thức ăn chiên trong dầu công nghiệp, dầu dừa, dầu cọ, mỡ gia súc – gia cầm,…
• Thực phẩm chứa cồn: Rượu bia và các loại thức uống chứa cồn khác có thể gây ngộ độc acetaldehyde ở tế bào gan, rút ngắn chu trình sống tế bào, gây đột biến DNA, khiến ung thư gan tiến triển nặng hoặc di căn nhanh hơn. Do đó, người bệnh cần hạn chế tối đa việc tiêu thụ rượu bia để bảo vệ an toàn sức khỏe gan.

Người bệnh ung thư gan cần tuyệt đối tránh xa rượu bia và thức uống chứa cồn

Chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư gan trong quá trình điều trị

Chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư gan trong quá trình điều trị phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp điều trị. Mỗi phương pháp điều trị khác nhau sẽ để lại những tác dụng phụ khác nhau trên cơ thể người bệnh. Cụ thể:

• Phẫu thuật: Phẫu thuật cắt bỏ khối u tại gan sẽ làm gián đoạn hiệu suất tiêu hóa, khiến người bệnh hạn chế hấp thu dinh dưỡng và sụt cân.
• Hóa trị: Dễ gây viêm tuyến nhầy, khiến người bệnh dễ buồn nôn, ói, tiêu chảy, mất vị giác hoặc khứu giác;
• Xạ trị: Dễ làm khô tuyến nước bọt, khiến người bệnh khô miệng, khó nuốt, ăn mất ngon;

Do đó, ngoài việc giữ trọn các nguyên tắc dinh dưỡng như trước khi điều trị, chế độ ăn cho người ung thư gan trong quá trình điều trị còn có thêm một vài điểm khác biệt sau:

• Ưu tiên các món dễ tiêu hóa: Những món ăn mềm như cháo / canh / súp / hủ tiếu / phở / bún nước và các món hầm rất phù hợp cho người bệnh đang điều trị ung thư. Bởi lẽ, những món ăn này dễ nhai, dễ nuốt, dễ tiêu hóa; đồng thời vẫn cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho người bệnh, giúp giảm thiểu các triệu chứng rối loạn tiêu hóa phổ biến do hóa trị, xạ trị và phẫu thuật gây nên.
• Đảm bảo ăn đủ calo: Dù có chán ăn, bạn cũng nên cố gắng ăn đủ ít nhất 50% khẩu phần ăn so với trước khi điều trị để hỗ trợ cơ thể phục hồi.
• Chia nhiều cữ ăn: Trong quá trình điều trị ung thư, người bệnh nên tăng số khẩu phần ăn lên thành 8 – 10 cữ / ngày. Đặc biệt, bữa sáng nên là bữa ăn thịnh soạn nhất trong ngày – chiếm 30% tổng hàm lượng calo trong khẩu phần ăn. Bởi lẽ, bữa sáng là thời điểm mà người bệnh ung thư gan dễ dung nạp thực phẩm nhất trong ngày.
• Bổ sung sữa: Sữa là được xem là nhóm thực phẩm toàn diện với người ung thư gan bởi nó không chứa độc tố, có thể được gan hấp thụ hoàn toàn mà không làm gia tăng áp lực lên hệ tiêu hóa. Bên cạnh đó, sữa còn chứa nhiều hơn 12 vitamin và 8 loại khoáng chất thiết yếu, giúp nâng cao sức khỏe tổng thể.

Trong khi điều trị ung thư gan, người bệnh nên cân nhắc dùng những dòng sữa giàu đạm (sữa whey có chứa BCAA – axit amin phân nhánh) hoặc sữa công thức chuyên dành cho bệnh nhân gan (Fohepta) theo liều 50 – 100ml sữa / lần và uống 5 – 10 lần / ngày.

• Ưu tiên nguồn protein sạch: Tập trung tiêu thụ các nguồn protein sạch như thủy hải sản giáp xác (tôm, cua, mực,…), cá, thịt gia cầm không da, trứng, sữa, các loại đậu,…. sẽ giúp cung cấp đủ axit amin để cơ thể tự sửa chữa các mô gan bị tổn thương; đồng thời ngăn ngừa tình trạng dị hóa cơ bắp (teo cơ) trong giai đoạn điều trị ung thư.
• Tăng cường rau củ quả, ngũ cốc, đậu và hạt: Đây là nhóm các loại thực phẩm chứa nhiều tinh bột phức hợp, chất xơ, các chất chống oxy hóa carotenoids, flavonoids, polyphenols, vitamin A, C, D, E, K .. và các khoáng chất có lợi cho sức khỏe, giúp tăng cường hệ miễn dịch, ổn định đường huyết và chống lại sự tiến triển của bệnh ung thư.
• Thận trọng với thực phẩm chức năng: Trước khi sử dụng bất kỳ viên uống bổ sung dưỡng chất nào, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ để đảm bảo rằng chúng không tương tác xấu với các loại thuốc dùng trong điều trị hoặc gây áp lực lên gan.
• Giữ cân nặng hợp lý: Việc tăng cân hoặc giảm cân đột ngột có thể khiến gan bị “sốc”, gây nên tình trạng rối loạn chuyển hóa, kém hấp thụ dinh dưỡng hoặc nhiễm mỡ quá mức; từ đó đẩy nhanh tình trạng ung thư. Tốt nhất, người bệnh nên duy trì một cân nặng ổn định để tạo môi trường một môi trường hồi phục lý tưởng cho gan.

Người bệnh ung thư gan cần tăng cường tiêu thụ rau củ quả

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan sau điều trị

Mục đích chính của chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan sau điều trị là nhằm đẩy nhanh tốc độ hồi phục của gan, cũng như khắc phục những tác dụng phụ sau điều trị. Lúc này, ngoài việc tuân thủ theo những nguyên tắc dinh dưỡng hệt như trước và trong khi điều trị, người bệnh cần biết áp dụng nhiều biện pháp khác để cải thiện các triệu chứng sau điều trị như:

Lời khuyên cho người chăm sóc người bệnh ung thư gan

Chăm sóc người bệnh ung thư gan không phải là việc làm dễ dàng. Nhìn chung, để chăm sóc tốt người bệnh ung thư gan, bạn cần:

• Nâng cao nhận thức: Không ngừng tìm hiểu về ung thư gan, các phương pháp điều trị và các tác dụng phụ phổ biến để có thể hỗ trợ người bệnh một cách hiệu quả.
• Đảm bảo sự liên tục của thực phẩm: Người bệnh ung thư gan cần ăn 8 – 10 cữ / ngày. Do đó, công tác đảm bảo người bệnh ăn đủ cữ và dễ dàng tiếp cận được với nguồn thực phẩm lành mạnh là một trong nhiệm vụ quan trọng của người chăm sóc bệnh ung thư gan.
• Chăm sóc dinh dưỡng: Cung cấp một chế độ ăn cho người ung thư gan giàu dinh dưỡng và phù hợp với tình trạng sức khỏe của người bệnh, đồng thời giúp họ tránh các thực phẩm gây kích ứng như rượu bia, đồ chiên (rán) và đồ cay.
• Hỗ trợ điều trị: Đồng hành cùng người bệnh trong suốt quá trình điều trị, giúp họ tuân thủ lịch trình điều trị và dùng thuốc đúng cách.
• Quản lý triệu chứng và tác dụng phụ: Giúp người bệnh giảm thiểu các triệu chứng và tác dụng phụ của điều trị bằng cách sử dụng các biện pháp hỗ trợ như thuốc, vận động nhẹ nhàng, các bài tập massage và thư giãn.
• Hỗ trợ tâm lý: Cung cấp sự hỗ trợ tinh thần (động viên, an ủi và lắng nghe người bệnh) là rất quan trọng, đặc biệt trong những lúc người bệnh cảm thấy mất phương hướng, lo lắng hay mất hy vọng.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Hỗ trợ người bệnh trong việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, như tắm rửa và thay quần áo sạch, đặc biệt khi họ gặp khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân.
• Theo dõi sức khỏe tổng thể: Theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của người bệnh để kịp thời thông báo cho bác sĩ ngay khi có bất kỳ thay đổi nào đáng lo ngại.
• Hỗ trợ giao tiếp: Giúp người bệnh giao tiếp với bác sĩ và người thân, đồng thời giúp họ hiểu rõ kế hoặc điều trị và quản lý bệnh hiệu quả.

Người chăm sóc cần đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng lành mạnh cho bệnh nhân ung thư gan

Chế độ ăn cho người ung thư gan phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể và nên được thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Trên đây là tất cả những lưu ý quan trọng mà người bệnh ung thư gan và người chăm sóc cần lưu tâm. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư gan là gì, dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư gan nên bao gồm những nhóm thực phẩm nào để có sự chuẩn bị phù hợp.

Nếu bạn vẫn còn băn khoăn chưa biết phải bắt đầu từ đâu để xây dựng một chế độ ăn cho người ung thư gan đạt chuẩn, hãy liên hệ ngay đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome theo số hotline 1900 633 599 để được tư vấn một thực đơn dinh dưỡng phù hợp với tình trạng sức khỏe và nhu cầu dinh dưỡng cấp thiết của người bệnh ung thư gan. Chúc bạn và người thân thật nhiều sức khỏe!