Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư là một vấn đề không thể không quan tâm khi nói đến quá trình chữa trị và hồi phục sức khỏe ở những người bệnh có tế bào khối u khởi phát trong cơ thể. Bởi lẽ, khẩu phần ăn uống không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng quát, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ thống miễn dịch, hỗ trợ điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống. Vậy, chế độ ăn uống cho bệnh nhân ung thư có yêu cầu gì khác biệt so với chế độ ăn của người bình thường? Đâu là những loại thực phẩm cần có trong chế độ ăn của bệnh nhân ung thư? Tất cả sẽ được giải đáp ngay trong bài viết sau.
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư có yêu cầu gì đặc biệt?
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với bệnh nhân ung thư. Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư là giúp:
Tóm lại, việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị và phục hồi sức khỏe cho người bệnh.
Chế độ dinh dưỡng đúng cách giúp người bệnh ung thư nhanh chóng hồi phục sau điều trị
Ung thư gây ra tình trạng rối loạn trao đổi chất, làm suy yếu hệ miễn dịch và quá trình điều trị ung thư có thể làm khởi phát nhiều triệu chứng hoặc tác dụng phụ liên quan. Do đó, khác với người bình thường, bệnh nhân ung thư thực sự cần một chế độ ăn của người bị ung thư – tức một chế độ dinh dưỡng chuyên biệt dành riêng cho việc hỗ trợ điều trị bệnh.
Cụ thể, theo Bộ Y tế, ung thư tác động đến chế độ dinh dưỡng của người bệnh theo 3 con đường sau:
| Tác nhân hoặc triệu chứng | Tác động đến cơ thể | Ảnh hưởng đến chế độ dinh dưỡng |
| Khối u tăng trưởng nhanh | Cơ thể cần thêm năng lượng và chất dinh dưỡng để chữa lành vết thương, chống nhiễm trùng và phục hồi trước / trong / sau khi phẫu thuật / xạ trị / hóa trị khối u. | Tăng nhu cầu năng lượng (calo) trong khẩu phần ăn |
| Rối loạn cơ, tiêu hóa và hấp thụ | Gây giảm hấp thu và tăng cường thất thoát dinh dưỡng do chứng khó nuốt, nhạt miệng, tiêu chảy, nhu động ruột kém,… | Làm giảm khối lượng khẩu phần ăn mỗi bữa |
| Trầm cảm, lo lắng và căng thẳng tâm lý | Làm tăng nồng độ hormone cortisol, khiến gan dễ tích mỡ. Nếu không được kiểm soát thành phần dinh dưỡng, người bệnh ung thư sẽ dễ mắc thêm bệnh gan nhiễm mỡ và viêm gan. | Hạn chế đường, chất béo bão hòa và tinh bột nhanh |
Hiểu rõ về chế độ dinh dưỡng cho người bệnh ung thư nghĩa là bạn cần phải biết chính xác người bệnh ung thư nên ăn gì và kiêng ăn gì. Theo các chuyên gia, người bệnh ung thư nên tiêu thụ thực phẩm theo 4 nguyên tắc dinh dưỡng sau:
Ăn uống đa dạng, cân đối là cần thiết cho bệnh nhân ung thư vì nó cung cấp một lượng đa dạng dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, từ chất đạm (protein), chất đường bột, chất béo, vitamin, khoáng chất cho đến chất xơ. Các thành phần này hỗ trợ tăng cường chức năng miễn dịch, cải thiện hệ tiêu hóa, hỗ trợ quá trình phục hồi và tăng cường sức khỏe toàn diện.
Điều trị ung thư thường gây ra tác dụng phụ như nhạt miệng, chán ăn, buồn nôn, khó nuốt,… Không những thế, một trong những triệu chứng thứ cấp phổ biến nhất, ảnh hưởng đến 94% bệnh nhân ung thư, là tình trạng “ăn nhanh no”. Do đó, bệnh nhân nên chia khẩu phần ăn thành từ 8 – 10 bữa / ngày. Điều này giúp người bệnh ăn uống, tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất dễ dàng hơn.
Khẩu phần của bệnh nhân ung thư nên được chia nhỏ đủ để ăn 8 – 10 cữ trong ngày
Người bệnh ung thư không nên ăn uống kiêng khem quá mức vì khi bị ung thư tấn công, cơ thể cần nhiều năng lượng và dinh dưỡng hơn để chiến đấu với bệnh tật, hỗ trợ quá trình hồi phục và duy trì chức năng miễn dịch. Việc ăn uống kiêng khem quá mức có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt vi chất, gây suy nhược cơ thể, giảm khả năng phục hồi và tăng nguy cơ biến chứng, có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Khi tình trạng ăn uống theo phương pháp truyền thống của bệnh nhân ung thư diễn tiến quá khó khăn, các bác sĩ có thể chỉ định bổ sung dinh dưỡng cho người bệnh bằng nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như:
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư đòi hỏi người bệnh phải tiêu thụ đầy đủ chất đường bột, chất đạm và chất xơ hệt như người bình thường. Đồng thời, người bệnh cũng nên hạn chế rượu bia, chất béo, đường, thịt đỏ và muối ăn. Cụ thể:
Người bệnh ung thư vẫn được khuyến cáo tiêu thụ chất đường bột với hàm lượng tương đương như người khỏe mạnh. Tuy nhiên, bệnh nhân nên ưu tiên tiêu thụ các loại thực phẩm có chứa nhiều tinh bột phức hợp và chất xơ, chẳng hạn như:
Ngũ cốc, các loại hạt, đậu và rau củ quả chính là nguồn tinh bột lý tưởng cho người bệnh ung thư
Cụ thể, hàm lượng tinh bột cho người bệnh ung thư được Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến cáo như sau:
| Nhu cầu khuyến nghị chất đường bột (g) | ||
| Độ tuổi | Nam | Nữ |
| 0 – 5 tháng | 80 – 90 | 75 – 80 |
| 6 – 8 tháng | 90 -100 | 85 – 95 |
| 9 – 11 tháng | 100 – 110 | 95 – 105 |
| 1 – 2 tuổi | 140 – 150 | 135 – 145 |
| 3 – 5 tuổi | 190 – 200 | 175 -190 |
| 6 – 7 tuổi | 210 – 230 | 200 – 220 |
| 8 – 9 tuổi | 250 – 270 | 230 – 250 |
| 10 – 11 tuổi | 290 – 320 | 230 – 260 |
| 12 – 14 tuổi | 300 – 340 | 280 – 300 |
| 15 – 19 tuổi | 400 – 440 | 330 – 370 |
| 20 – 29 tuổi | 370 – 400 | 320 – 360 |
| 30 – 49 tuổi | 330 – 360 | 290 – 320 |
| 50 – 69 tuổi | 320 – 350 | 280 -310 |
| >= 70 tuổi | 300 – 320 | 250 – 280 |
Lưu ý: Trong hàm lượng chất đường bột kể trên đã bao gồm khuyến nghị tiêu thụ 30 – 38g chất xơ / ngày (đối với nam) và 21 – 26g chất xơ / ngày (đối với nữ).
Người bệnh ung thư vẫn cần tiêu thụ chất đạm (protein) đầy đủ giống như người trưởng thành, tức khoảng 1.1 – 1. 5g protein / kg trọng lượng / ngày vì:
Tuy nhiên, khi tiêu thụ chất đạm, người bệnh cần cân nhắc lựa chọn nguồn đạm chất lượng cao thay vì chọn các loại thịt đỏ như bò, dê, lợn, cừu. Nguồn đạm chất lượng cao bao gồm: thịt nạc gia cầm bỏ da, thủy hải sản giáp xác (tôm, mực, v.vv…), cá béo nguyên da (cá hồi, cá trích, cá mòi, cá thu, v.vv…), sữa tách béo, lòng trắng trứng và các loại đậu, v.vv…
Cá hồi, trứng, thịt gia cầm bỏ da và các loại đậu là nguồn protein lành mạnh cho người bệnh ung thư
Chất béo không những giúp tăng thêm hương vị cho món ăn mà còn giúp cơ thể hòa tan và hấp thụ các loại vitamin thiết yếu như vitamin A, E, D, K. Do đó, chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư vẫn cần có đầy đủ chất béo với tỉ lệ chiếm từ 15 – 30% tổng năng lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày. Cụ thể:
| Mẹo hạn chế chất béo không lành mạnh | Mẹo tăng lượng chất béo lành mạnh |
| – Ăn giới hạn thịt đỏ không quá 510g / tuần. Đồng thời, chọn những miếng thịt nạc và cắt bỏ phần mỡ màu trắng có thể nhìn thấy.
– Với thịt gia cầm, nhớ bỏ phần da. – Chọn cách hấp / luộc / hầm thay vì chiên / xào để giảm lượng dầu mỡ tiêu thụ. – Chọn sữa ít béo hoặc sữa tách béo thay vì sữa nguyên kem/ – Sử dụng ít nước sốt hoặc nước sốt ít chất béo trong món salad. – Hạn chế tối đa việc ăn lạp xưởng / xúc xích / thịt xông khói / giò chả / nem chua / tré – Đo dầu ăn bằng muỗng canh thay vì đổ trực tiếp từ chai. Mỗi ngày không nên ăn quá 3 muỗng canh (45ml) dầu ăn. – Không dùng dầu cọ hoặc dầu dừa để chiên / xào. |
– Ăn nhiều mỡ cá béo hơn, như mỡ cá hồi, cá ngừ, cá mòi vì chúng chứa nhiều chất béo omega-3.
– Nấu ăn với các loại dầu tốt cho sức khỏe như dầu dầu ô-liu, dầu đậu nành, dầu hạt hướng dương. – Tự làm nước sốt salad với dầu ô liu thay vì sốt mayonnaise.
|
Tương tự như người khỏe mạnh, bệnh nhân ung thư vẫn cần ít nhất 30 – 38g chất xơ / ngày (đối với nam) và 21 – 26g chất xơ / ngày (đối với nữ). Người bệnh ung thư cần tiêu thụ chất xơ vì nó giúp duy trì hệ tiêu hóa lành mạnh, giảm nguy cơ táo bón và hỗ trợ quá trình hấp thụ dưỡng chất tốt hơn. Ngoài ra, chất xơ cũng có khả năng giúp người bệnh kiểm soát cân nặng, từ đó nguy cơ mắc một số bệnh như bệnh tim mạch, tăng huyết áp và tiểu đường.
Người bệnh ung thư nên tiêu thụ một chế độ ăn giàu chất xơ từ các loại rau lá xanh và củ quả
| Mẹo tăng lượng chất xơ trong khẩu phần ăn |
| – Ăn nhiều loại trái cây và rau củ;
– Chọn ngũ cốc nguyên hạt hơn bột mì trắng tinh chế; – Ăn khoai tây nướng còn nguyên vỏ thay vì khoai tây nghiền; – Ăn sáng với ngũ cốc nguyên hạt (lúa mì, lúa mạch, yến mạch); – Ăn vặt trong bữa phụ với yến mạch hoặc gạo lứt thường xuyên hơn. |
Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh là một chế độ ăn uống tiêu thụ ít hơn 25g đường mỗi ngày – tức ít hơn 5% tổng năng lượng hàng ngày từ khẩu phần ăn của bạn. Tiêu thụ nhiều đường chưa được chứng minh là nguyên nhân trực tiếp gây nên ung thư. Tuy nhiên, đường – cụ thể là đường fructose, đã được chứng minh là nguyên nhân gây suy yếu hệ miễn dịch, từ đó tạo điều kiện cho ung thư phát triển. Do đó, việc hạn chế đường cũng góp phần hỗ trợ tiến trình điều trị bệnh.
| Mẹo hạn chế đường trong khẩu phần ăn |
| – Ưu tiên uống nước hoặc nước ép trái cây không đường;
– Tuyệt đi không uống trà sữa, trà trái cây hay nước giải khát được bày bán ngoài hàng quán; – Giảm dần lượng đường bạn uống trong cà phê hoặc trà; – Ăn một miếng trái cây khi bạn thèm đồ ngọt; – Chọn ngũ cốc ăn sáng nguyên hạt không phủ đường/mật ong; – Ăn một lát dưa hoặc quả mọng tươi với sữa chua ít béo thay vì bánh quy. |
Người bệnh ung thư cần hạn chế thịt đỏ và các loại thịt đã qua chế biến vì chúng có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe. Cụ thể:
Đối với việc tiêu thụ thịt đỏ như thịt heo, bò, cừu, dê, v.vv…, Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa kỳ khuyến cáo, chế độ ăn của bệnh nhân ung thư không nên chứa nhiều hơn 510g thịt đỏ / tuần, đồng thời mỗi bữa không nên chứa quá 85g thịt đỏ để tránh làm tăng nguy cơ khởi phát các bệnh ung thư mới hoặc tái phát bệnh ung thư cũ.
Người bệnh ung thư không nên ăn quá 510g thịt đỏ nấu chín mỗi tuần
Người bệnh ung thư cần hạn chế tiêu thụ muối vì sự gia tăng nồng độ natri đến từ muối ăn có thể kích hoạt tế bào ung thư phát triển thông qua các cơ chế như tăng huyết áp, gây viêm nhiễm và tạo điều kiện thuận lợi cho tế bào ung thư phát triển. Cụ thể:
Do đó, việc giảm tiêu thụ muối xuống dưới mức 5g / ngày (nhưng không ít hơn 3g muối / ngày) được xem là nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng trong chế độ ăn của người bị ung thư.
Khi uống rượu bia, cơ thể chúng ta phân giải nó thành acetaldehyde – một chất hóa học có thể gây đột biến cho DNA, ngăn chặn khả năng sửa chữa tổn thương của cơ thể, khiến tế bào bắt đầu phát triển không kiểm soát và hình thành nên ung thư.
Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Quốc gia (Hoa Kỳ), việc tiêu thụ rượu bia hoàn toàn có liên quan đến việc làm tăng nguy cơ mắc ung thư vùng đầu và cổ, ung thư thực quản, ung thư gan, ung thư vú và ung thư đại trực tràng. Do đó, người bệnh ung thư tuyệt đối nên tránh xa rượu bia để phòng ngừa khối u tiến triển nặng hoặc khởi phát khối u mới tại cơ quan khác trên cơ thể.
Tháp chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư theo Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (World Cancer Research Fund) và Viên Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (American Institute for Cancer Research)
Theo nghiên cứu từ Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (World Cancer Research Fund) và Viên Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (American Institute for Cancer Research), tháp dinh dưỡng hàng ngày dành cho bệnh nhân ung thư gồm có 7 tầng:
| Tầng | Tổng hàm lượng tiêu thụ trong 1 ngày | Số khẩu phần chia đều trong 1 ngày |
| 1. Nước | 1.5 – 2 lít nước | 1 |
| 2. Rau củ quả | – 200g rau củ
– 80 rau salad các loại – 150g trái cây tươi |
1 |
| 3. Ngũ cốc chứa nhiều tinh bột phức hợp | – 150g bánh mì nguyên cám
– 240g gạo lứt hoặc mì ống |
3 |
| 4. Chất béo | 20 – 30 ml dầu ô-liu nguyên chất | 1 |
| 5. Vitamin & khoáng chất | – 30g các loại hạt
– 125ml sữa chua |
1 |
| 6. Đạm | – 150g phi lê cá
– 100g các loại đậu tươi hoặc 30g đậu sấy khô
|
4 |
| – 120g trứng
– 200g phô mai tươi – 200g thịt trắng |
2 | |
| 7. Thực phẩm nên hạn chế | – 100g thịt đỏ
– 50g thịt chế biến sẵn
|
Chỉ ăn 1 lần / tuần |
| – 100g bánh kẹo ngọt | Chỉ ăn 2 – 3 tuần / lần |
Trên đây là những thông tin chi tiết về khối lượng thực phẩm mà bệnh nhân ung thư nên tiêu thụ hàng ngày. Để biết rõ hơn đâu là danh sách những loại thực phẩm mà người bệnh ung thư nên ăn và nên tránh, mời bạn tham khảo thêm bảng chú thích sau:
Mỗi giai đoạn bệnh ung thư đều đòi hỏi một nhu cầu dinh dưỡng riêng biệt. Việc hiểu rõ các đặc thù trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư trước, trong và sau khi điều trị bệnh có thể giúp bạn cải thiện kết quả và tăng tốc độ phục hồi sau điều trị. Cụ thể:
Trước khi điều trị ung thư là giai đoạn mà người bệnh cần tập trung tối ưu sức khỏe thể chất để sẵn sàng cho quá trình phẫu thuật, xạ trị hoặc hóa trị sắp diễn ra. Lúc này, người bệnh cần:
Trước khi điều trị ung thư, người bệnh cần tập trung ăn đầy đủ dinh dưỡng để tối ưu sức khỏe thể chất
Trong quá trình điều trị ung thư, hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể của người bệnh suy yếu toàn diện. Do đó, bệnh nhân ung thư cần:
Sau điều trị, mục tiêu hàng đầu là giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục và nâng cao sức khỏe toàn diện. Do đó, bệnh nhân nên tiếp tục ăn theo một chế độ ăn uống cân đối, đa dạng với nhiều loại rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, hạt, protein từ thực vật và thịt ít chất béo.
Nhìn chung, dù ở giai đoạn nào, bệnh nhân ung thư cũng nên tránh tiêu thụ rượu bia, các loại thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo chuyển hóa (trans fat), thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm lên men, thức ăn sống hoặc không đảm bảo an toàn vệ sinh. Tuy nhiên, bạn cũng nên nhớ rằng mỗi người đều có cơ địa khác nhau. Do đó, quan trọng nhất là bạn cần thảo luận trực tiếp với bác sĩ để xây dựng được một kế hoạch ăn uống phù hợp với từng giai đoạn bệnh.
Sau điều trị, người bệnh nên ưu tiên ăn những thực phẩm mềm, dễ nuốt và dễ tiêu hóa
Hiện nay, có nhiều thông tin cho rằng việc hạn chế tiêu thụ đường, chất béo, thịt đỏ và ăn thuần chay có thể “bỏ đói” tế bào ung thư, giúp bạn mau chóng khỏi bệnh. Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng, tế bào ung thư không thể bị “bỏ đói” một cách độc lập bởi trong cơ thể, tế bào ung thư và tế bào khỏe mạnh cùng tồn tại song song nhau.
Điều đó có nghĩa là “bỏ đói” để “ép chết” tế bào ung thư cũng đồng nghĩa với việc làm suy yếu chức năng của các tế bào khỏe mạnh. Do đó, thay vì kiêng khem quá cực đoan, bạn nên ăn uống cân bằng và tuân thủ theo những lưu ý quan trọng sau:
Xem thêm:
Trên đây là tất cả những thông tin quan trọng về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được người bệnh ung thư nên ăn gì, nên kiêng gì và đưa ra được những sự lựa chọn thực phẩm phù hợp. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến chế độ ăn của người ung thư, bạn hãy liên hệ ngay đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn kịp thời. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe và nhanh chóng khỏi bệnh!
