Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Vitamin D là một trong những loại vitamin quan trọng nhất đối với sức khỏe con người. Khi thiếu vitamin D, cơ thể sẽ tăng nguy cơ mắc các bệnh về miễn dịch, xương khớp và khả năng sinh sản. Vậy, đâu là dấu hiệu thiếu vitamin D mà cơ thể đang âm thầm cảnh báo bạn? Thiếu vitamin D gây bệnh gì? Thiếu vitamin D nên ăn gì để kịp thời bổ sung loại vi chất này cho cơ thể? Hãy cùng Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome khám phá trong bài viết dưới đây.
Thiếu vitamin D là tình trạng rối loạn dinh dưỡng khá phổ biến hiện nay
Vitamin D là một loại vitamin mà cơ thể có thể tự tổng hợp được, thường được biết đến với công dụng hỗ trợ cơ thể kiểm soát nồng độ canxi trong máu nên rất cần thiết cho sự phát triển chắc khỏe của xương. Tuy nhiên, về mặt kỹ thuật, gọi vitamin D như một loại vitamin là một cách gọi chưa thực sự “xứng tầm” với những vai trò quan trọng mà loại vitamin này có thể đem tới cho cơ thể.
Thực chất, vitamin D là một hormone steroid nội sinh vì nó có thể được cơ thể tự tổng hợp thông qua việc để da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Là một loại nội tiết tố nội sinh, vitamin D trực tiếp tham gia vào quá trình trao đổi chất của enzyme cũng như là pre-curser (chỉ báo kích hoạt) quan trọng cho hàng loạt quá trình tổng hợp các loại steroid hormone khác trong cơ thể.
Thiếu vitamin D là tình trạng cơ thể không được cung cấp đủ lượng vitamin D cần thiết theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, dẫn đến hình thành các vấn đề sức khỏe liên quan đến xương, cơ, chức năng sinh sản và hệ thống miễn dịch. Theo đó, việc bổ sung vitamin D ít hơn 15 mcg / ngày (đối với người từ 1 – 49 tuổi) hoặc ít hơn 20 mcg / ngày (đối với người trên 50 tuổi hoặc phụ nữ mang thai và đang cho con bú) được xem là thiếu vitamin D.
Ở người, thiếu vitamin D thường đề cập đến việc thiếu hụt các hợp chất quan trọng nhất trong nhóm vitamin D gồm vitamin D3 (cholecalciferol) và vitamin D2 (ergocalciferol). Tại Việt Nam, các kết quả thống kê dinh dưỡng cho thấy, có đến 40% phụ nữ và 37% trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu vitamin D ở mức độ vừa và nặng.
Là một loại nội tiết tố quan trọng, thiếu vitamin D trong thời gian dài sẽ khiến cơ thể gặp nhiều bệnh lý nghiêm trọng như loãng xương, còi cọc, hệ miễn dịch suy yếu, thường xuyên ốm đau do nhiễm trùng, nhiễm khuẩn hay thậm chí gây nên tình trạng hiếm muộn (vô sinh) do nồng độ hormone sinh sản bị hạ thấp. (1)
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, bất cứ nguyên nhân nào làm hạn chế hoặc gây rối loạn quá trình tổng hợp vitamin D3 ở da, hấp thụ vitamin D ở ruột và chuyển hóa vitamin D sang dạng hoạt tính (1.25-(OH)2D) ở thận, đều là những nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng thiếu hụt vitamin D. Theo đó, các nguyên nhân thiếu vitamin D phổ biến thường là:
Tiêu thụ ít các thực phẩm giàu vitamin D là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng thiếu vitamin D
Bất kỳ ai cũng có thể bị thiếu vitamin D nếu không được bổ sung đầy đủ loại vitamin này trong chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Tuy nhiên, có một số đối tượng dễ có nguy cơ bị thiếu hụt vitamin D nhiều hơn người khác, đó là:
Trẻ nhỏ và người cao tuổi là 2 đối tượng có nguy cơ cao bị thiếu vitamin D trong cộng đồng
Là một loại hormone nội sinh quan trọng – đóng vai trò làm nền tảng cho việc tổng hợp nhiều loại hormone khác trong cơ thể, việc thiếu hụt vitamin D thường đem tới một loạt các dấu hiệu cảnh báo rất dễ nhận biết. Trong đó bao gồm:
Một trong những vai trò quan trọng nhất của vitamin D đó là giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ miễn dịch. Từ đó giúp cho cơ thể bạn có đủ sức khỏe để chống lại virus và các vi khuẩn gây bệnh. Không những thế vitamin D còn giúp làm giảm đi nguy cơ mắc bệnh hoặc nhiễm trùng.
Nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa việc thiếu hụt vitamin D với những căn bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như cảm lạnh, viêm phế quản, viêm phổi. Các nghiên cứu này cho thấy khi cơ thể bổ sung 4.000 IU vitamin D mỗi ngày sẽ góp phần làm giảm đáng kể nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp. Vì thế, nếu cơ thể bạn thường xuyên bị cảm lạnh hoặc cúm thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị thiếu vitamin D.
Cơ thể suy nhược và mệt mỏi là một trong những dấu hiệu thiếu vitamin D phổ biến mà người bệnh có thể dễ dàng nhận ra. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy việc thiếu hụt vitamin D sẽ dẫn đến các triệu chứng mệt mỏi, trầm cảm và mất ngủ ở người lớn và trẻ em. Tuy nhiên, các triệu chứng này sẽ nhanh chóng biến mất nếu cơ thể được bổ sung đầy đủ vitamin D trong vòng 24 giờ.
Như chúng ta đều biết, vitamin D giúp duy trì sức khỏe của xương và cải thiện sự hấp thu canxi trong cơ thể. Một nghiên cứu ở người trưởng thành cho thấy khi nồng độ vitamin D trong cơ thể thấp, tình trạng đau lưng và đau nhức xương khớp sẽ xảy ra. Đặc biệt, các cơn đau có xu hướng trở nên trầm trọng hơn nếu hàm lượng vitamin D bị thiếu hụt quá cao.
Thường xuyên đau nhức lưng và xương cũng là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị thiếu vitamin D
Thiếu vitamin D có thể gây rối loạn cảm xúc, thường khiến cho tinh thần trở nên chán nản, mệt mỏi. Chưa hết, việc cơ thể bị thiếu vitamin D còn gây ra các vấn đề rối loạn tâm lý hay suy giảm nhận thức, đặc biệt là ở những người lớn tuổi. Nghiên cứu cho thấy, ở những người bệnh bị thiếu vitamin D, họ thường có xu hướng căng thẳng, lo âu mà không rõ nguyên nhân. Đồng thời, việc tăng cường bổ sung vitamin D có thể giúp người bị thiếu hụt loại vitamin này cải thiện rõ rệt các triệu chứng lo âu vô cớ và hỗ trợ giải tỏa cảm xúc tốt hơn.
Tốc độ hồi phục vết thương chậm sau phẫu thuật hoặc chấn thương cũng là một trong những dấu hiệu phổ biến cho thấy cơ thể bạn đang bị thiếu vitamin D. Trên thực tế, vitamin D là hợp chất quan trọng giúp tăng cường sản xuất collagen và hình thành lớp da mới; từ đó, thúc đẩy quá trình chữa lành vết thương và hồi phục của cơ thể.
Không những thế, vitamin D còn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng viêm nhiễm và các bệnh nhiễm trùng. Nhiều kết quả nghiên cứu đã chứng minh những người bị thiếu hụt vitamin D nghiêm trọng có khả năng bị viêm cao hơn sơ với người bình thường, đặc biệt là với những bệnh nhân tiểu đường, nhiễm trùng hoặc viêm loét bàn chân.
Vitamin D là dưỡng chất quan trọng cho quá trình hấp thu canxi và chuyển hóa xương. Khi xương của bạn bị mất đi canxi và các khoáng chất khác, mật độ khoáng xương thấp và làm tăng nguy cơ gãy xương, đặc biệt là ở những người lớn tuổi, phụ nữ trung niên giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh.
Trong một nghiên cứu được thực hiện trong thời gian gần đây, có đến 71% những người bị đau cơ mãn tính được phát hiện là thiếu vitamin D nghiêm trọng. Điều này sẽ khiến cho các tế bào thần kinh xảy ra hiện tượng nociceptors – hay còn được gọi là triệu chứng gia tăng thụ cảm đau; từ đó, gây nên những cơn đau mãn tính với mức độ ngày càng tăng theo thời gian.
Khi cơ thể bị thiếu hụt vitamin D, hàm lượng serotonin – chất dẫn truyền thần kinh sẽ bị suy giảm. Lúc này, cơ thể sẽ tiết ra rất nhiều mồ hôi, nhất là ở vùng da đầu và đặc biệt, mồ hôi thưởng có xu hướng chảy ra nhiều hơn vào giấc ngủ đêm của bạn.
Mặc dù căng thẳng có thể là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây nên tình trạng rụng tóc thế nhưng hiện tượng này cũng có thể xuất phát từ viêc cơ thể bị thiếu vitamin D. Theo đó, nhiều nghiên cứu cho thấy khi nồng độ vitamin D trong cơ thể thấp, da đầu sẽ xuất hiện chứng rụng tóc từng mảng với mức độ ngày càng nghiêm trọng theo thời gian. Để khắc phục tình trạng này, chúng ta cần bổ sung vitamin D đầy đủ cho cơ thể trong 12 tuần. Lúc này, quá trình mọc tóc sẽ diễn ra nhanh hơn và mức độ rụng tóc cũng ngày càng ít đi.
Người thiếu vitamin D trong thời gian dài thường xuyên bị rụng tóc
Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe và đề kháng của cơ thể mà tình trạng thiếu hụt vitamin D còn gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe răng miệng. Theo đó, khi cơ thể không được cung cấp đủ hàm lượng vitamin D cần thiết, răng sẽ bắt đầu mọc chậm, lộn xộn và không đều khiến cho việc nhai và tiêu hóa gặp khó khăn, nhất là ở trẻ em.
Một nghiên cứu ở người trưởng thành cho thấy khi bị thiếu vitamin D, cơ thể sẽ có xu hướng tăng cân và tích lũy mỡ thừa nhiều hơn, nhất là ở đối tượng nam giới; từ đó, làm tăng nguy cơ béo phì và ảnh hưởng đến vóc dáng, hình thể của người bệnh – nhất là ở phái mạnh.
Hiện nay, để chẩn đoán chính xác tình trạng thiếu vitamin D, các bác sĩ thường dựa trên những dấu hiệu lâm sàng quan sát được bằng mắt thường kết hợp với việc đọc kết quả xét nghiệm. Trong buổi chẩn đoán, bác sĩ có thể:
Bạn có thể được yêu cầu thực hiện xét nghiệm chụp X-quang xương cộng với xét nghiệm máu đo nồng độ huyết thanh của canxi, phosphate, phosphatase kiềm, hormon cận giáp (PTH) và 25(OH)D để chẩn đoán các nguyên nhân tiềm ẩn gây thiếu hụt vitamin D.
Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán chính xác mức độ thiếu hụt vitamin D trong cơ thể
Thiếu vitamin D gây nên nhiều bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt hàng ngày, trong đó bao gồm:
Việc đảm bảo đủ lượng canxi và vitamin D là cực kỳ quan trọng để duy trì mật độ xương. Nếu thiếu vitamin D, cơ thể không thể hấp thụ đủ canxi, dẫn đến làm suy yếu xương, tăng nguy cơ gãy xương khi gặp chấn thương và thường xuyên bị đau nhức cơ-xương-khớp.
Cơ thể bị thiếu hụt vitamin D sẽ dẫn đến triệu chứng cao huyết áp; từ đó làm tăng nguy cơ bị đột quỵ do các vấn đề về bệnh tim mạch. Một nghiên cứu từ Đại học Ohio cho thấy, vitamin D3 có thể sửa chữa tổn thương tim và mạch máu do huyết áp cao gây ra; từ đó, giúp bạn ngăn ngừa sớm các bệnh lý tim mạch một cách hiệu quả.
Việc bổ sung vitamin D giúp cơ thể tăng cường hệ miễn dịch để chống lại các vi khuẩn và virus gây bệnh. Nếu cơ thể thiếu hụt vitamin D, hệ thống miễn dịch sẽ bị suy yếu và không đủ sức để bảo vệ cơ thể. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm như lupus, mẩn ngứa, viêm khớp dạng thấp, viêm đường ruột,…
Vitamin D giúp tăng cường hệ miễn dịch và sức đề kháng cho cơ thể, đặc biệt là trong việc điều trị hen phế quản hoặc viêm phế quản mãn tính. Không những thế, dưỡng chất này còn được các y bác sĩ sử dụng nhiều trong việc điều trị hen suyễn ở trẻ em, viêm mũi dị ứng, khó thở và các bệnh lý khác về đường hô hấp.
Thiếu vitamin D là nguyên nhân gây nên bệnh hen suyễn và viêm mũi dị ứng
Vitamin D có vai trò quan trọng trong việc giúp điều chỉnh nồng độ cholesterol trong máu. Khi cơ thể không được tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, tiền chất của vitamin D có sẵn trong lớp biểu bì ở da sẽ được chuyển hóa thành cholesterol thay vì thành vitamin D, làm tăng nồng độ cholesterol trong máu và gây nguy hại đến sức khỏe tim mạch.
Nghiên cứu cho thấy, vitamin D có thể kích hoạt một số tế bào của hệ thống miễn dịch điều tiết ngăn chặn việc giải phóng các hóa chất gây bệnh dị ứng hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh dị ứng sẵn có. Vì vậy, sự thiếu hụt vitamin D có thể ức chế cơ chế điều tiết này, gây ra bệnh dị ứng thường gặp, nhất là với trẻ nhỏ.
Những người có nồng độ vitamin D thấp thường có khả năng bị cảm lạnh và cúm cao hơn so với những người có nồng độ vitamin D cao trong cơ thể do vitamin D đóng vai trò quan trọng việc tăng cường miễn dịch và ngăn ngừa bệnh cúm.
Việc thiếu hụt vitamin D có thể ảnh hưởng đến sự sản xuất serotonin – một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng và giảm căng thẳng. Chính vì thế, khi cơ thể thiếu hụt vitamin D, nguy cơ mắc chứng trầm cảm là rất cao. Ngoài ra, vitamin D cũng có tác dụng bảo vệ chức năng thần kinh và giúp duy trì sự ổn định tâm lý.
Thiếu hụt vitamin D làm tăng nguy cơ mắc chứng trầm cảm
Vitamin D có vai trò điều chỉnh sự tiết insulin và chức năng đường tiêu hóa. Khi thiếu hụt vitamin D, cơ thể sẽ bị giảm khả năng tiết insulin và buộc phải sử dụng đường glucose trong máu để duy trì hoạt động, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
99% khoáng chất canxi trong cơ thể nằm ở xương và răng. Do đó, khi thiếu vitamin D, cơ thể sẽ không thể hấp thụ đủ canxi và dẫn đến các vấn đề về răng miệng như sâu răng, mảng bám, viêm lợi, thoái hóa răng và mất răng. Ngoài ra, thiếu vitamin D còn có thể làm giảm sức đề kháng và gây nhiễm trùng lợi nha khoa.
Vitamin D có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của xương, cơ bắp cũng như khả năng miễn dịch của cơ thể. Việc thiếu hụt vitamin D có thể gây ra tình trạng giòn xương, loãng xương, là nền móng cho căn bệnh viêm khớp dạng thấp – một dạng bệnh lý viêm khớp mãn tính ở người trưởng thành.
Vitamin D có tác dụng giúp duy trì sự phát triển và chức năng bình thường của tế bào, đồng thời ngăn ngừa và kiểm soát quá trình ung thư. Do đó, khi cơ thể thiếu hụt vitamin D, nguy cơ mắc các loại ung thư là khá cao, chẳng hạn như ung thư vú, ung thư đại tràng, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư phổi và ung thư da.
Khi cơ thể không được bổ sung đủ lượng vitamin D cần thiết, hệ miễn dịch có thể bị mất cân bằng, dẫn đến các vấn đề sức khỏe, trong đó có các bệnh tự miễn như bệnh lupus, bệnh tự miễn tiền đình, bệnh viêm khớp dạng thấp, bệnh bạch cầu tự miễn..
Phòng ngừa và điều trị thiếu vitamin D là một việc làm không hề khó. Để hạn chế sự thiếu hụt vitamin D, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau đây:
Theo ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Bác sĩ tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome, dù bạn có tắm nắng hay ăn nhiều thực phẩm bao nhiêu thì việc bổ sung vitamin D thông qua đường uống vẫn là con đường phòng ngừa và điều trị thiếu vitamin D hiệu quả nhất. Nguyên nhân là bởi tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời làm tăng nguy cơ ung thư da. Trong khi đó, ăn quá nhiều thực phẩm vitamin D có thể làm tăng gánh nặng lên hệ tiêu hóa một cách không cần thiết.
Bổ sung vitamin D qua đường uống là phương pháp phòng ngừa và điều trị thiếu vitamin D hiệu quả nhất
Hiện nay, có rất nhiều thực phẩm giàu vitamin D tự nhiên mà bạn có thể cân nhắc để thêm vào khẩu phần ăn hàng ngày như thịt cá béo, dầu gan cá, lòng đỏ trứng, phô mai, gan bò, cá hồi, cá kiếm, cá ngừ, sữa tươi, nước cam, ngũ cốc và các loại nấm. Ngoài ra, để tăng cường khả năng hấp thu vitamin D cho cơ thể, bạn có thể kết hợp uống thêm các loại viên uống vitamin D dưới dạng viên nén hoặc viên nang theo chỉ định của bác sĩ.
Người bị thiếu vitamin D nên chú ý bổ sung nhiều thực phẩm giàu vitamin D vào chế độ dinh dưỡng
Nhìn chung, tình trạng thiếu vitamin D có thể được giải quyết triệt để sau 12 tuần. Tuy nhiên, thời gian phục hồi có thể ngắn hơn hoặc dài hơn tùy thuộc vào mức độ thiếu vitamin D ban đầu của người bệnh, cũng như các yếu tố môi trường khác gồm ô nhiễm, lịch trình sinh hoạt và bệnh lý nền.
Thông thường, chỉ sau vài tuần đầu tiên điều trị, nồng độ vitamin D trong máu đã có thể cải thiện rõ rệt. Theo Viện Quản lý Chăm sóc và Sức khỏe (UK), người trưởng thành bị thiếu vitamin D cần được điều trị theo liều vitamin D3 là 6.000 IU / ngày trong liên tục 8 tuần hoặc 50.000 IU mỗi tuần trong 8 tuần.Tuy nhiên, đối với những trường hợp thiếu vitamin D nghiêm trọng như trẻ nhỏ bị còi xương thì việc điều trị có thể mất đến hơn 12 tuần.
Hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời ngay khi bạn có các triệu chứng thiếu vitamin D sau:
Bạn nên lưu ý, các triệu chứng thiếu vitamin D kể trên không phải lúc nào cũng xuất hiện rõ ràng. Trong trường hợp bạn nghi ngờ bản thân bị thiếu vitamin D dù chưa có triệu chứng rõ ràng, hãy chủ động yêu cầu bác sĩ hỗ trợ thực hiện các thủ tục xét nghiệm máu đơn giản để xác định mức độ thiếu hụt vitamin D bên trong cơ thể.
Trên đây là những dấu hiệu cảnh báo tình trạng thiếu vitamin D quan trọng mà bạn có thể dễ dàng nhận thấy tại nhà. Trong mọi tình huống, bạn nên bổ sung đầy đủ vitamin D cho cơ thể đầy đủ để tránh gặp những bệnh lý nguy hiểm trên. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ chất bổ sung nào, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh sử dụng vượt quá liều lượng khuyến nghị.
