Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Sỏi thận là một bệnh lý phổ biến nhưng vẫn còn nhiều người không biết rằng “thủ phạm” hàng đầu gây sỏi thận chính là thực phẩm. Vì thế, hiểu rõ về danh sách những thực phẩm gây sỏi thận sẽ giúp bạn cẩn trọng hơn trong việc ăn uống, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Vậy, thực phẩm gây sỏi thận thông qua cơ chế nào? Đâu là danh sách những thức ăn gây sỏi thận mà bạn cần chú ý? Tất cả sẽ được Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome giải đáp ngay trong bài viết sau.
Đây là danh sách những thực phẩm gây sỏi thận khi ăn quá nhiều?
Những thực phẩm gây sỏi thận thường là nhóm thức ăn chứa nhiều oxalat, purin, natri, caffeine, đường và cồn (rượu, bia,…). Cụ thể:
Oxalate là nhóm thực phẩm gây sỏi thận nguy hiểm mà bạn nên cẩn trọng bởi hợp chất này thường xuất hiện trong nhiều loại thực phẩm khác nhau. Vào cơ thể, oxalate và canxi có xu hướng liên kết với nhau trong ruột và được bài tiết ra khỏi cơ thể thông qua phân. Tuy nhiên, nếu cơ thể không hấp thụ đủ canxi thì lượng oxalate dư thừa trong ruột sẽ được ruột non hấp thụ, vận chuyển vào nước tiểu, làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận oxalate ở niệu quản.
Do đó, ăn quá nhiều thực phẩm chứa oxalate có thể làm tăng nguy cơ tạo sỏi khi bạn không hấp thụ canxi đầy đủ. Dưới đây là danh sách 20 loại thực phẩm chứa nhiều oxalate có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận mà bạn nên cẩn trọng khi tiêu thụ:
| Nhóm thực phẩm | Tên thực phẩm |
| Rau củ | Cải bó xôi, rau dền, củ cải đỏ, bắp cải Brussels, cà chua, khoai lang, củ cải trắng,… |
| Hoa quả | Dâu, lựu, dứa, cam, chanh, việt quất,… |
| Hạt và đậu | Hầu hết các loại hạt và đậu đều có chứa một hàm lượng oxalate nhất định |
| Ngũ cốc | Lúa mạch, gạo nâu, cám gạo, kiều mạch, yến mạch,… |
| Đồ uống | Cà phê, rượu vang đỏ, trà đen, bia |
| Thực phẩm khác | Sô cô la, dưa ngâm chua, bột cacao, mì ống, bánh quy,… |
Lưu ý:
Để phòng ngừa sỏi thận, bạn không nhất thiết phải kiêng ăn hoàn toàn các loại thực phẩm giàu oxalate. Trên thực tế, một số thực phẩm giàu oxalate lại là nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất, và chất xơ quan trọng cho cơ thể. Tuy nhiên, việc kiểm soát lượng oxalate trong chế độ ăn uống có thể cần thiết cho những người có nguy cơ cao bị sỏi thận hoặc đang điều trị sỏi thận.
Axit uric là một sản phẩm phụ của quá trình chuyển hóa purin, một loại protein tìm thấy trong nhiều thực phẩm khác nhau. Ăn quá nhiều thực phẩm chứa nhiều purin có thể gây sỏi thận thông qua một số cơ chế sau:
Nồng độ axit uric tăng cao sau khi tiêu thụ thực phẩm giàu purin
Tóm lại, thức ăn chứa nhiều purin là nhóm thực phẩm gây sỏi thận axit uric một cách trực tiếp. Để giảm nguy cơ hình thành sỏi thận axit uric, bạn hãy cân nhắc giảm lượng thực phẩm giàu purin trong chế độ ăn uống. Dưới đây là danh sách các nhóm thực phẩm chứa nhiều purin mà bạn cần hạn chế tiêu thụ quá mức:
| Nhóm thực phẩm | Tên thực phẩm |
| Thịt đỏ | Bò, cừu, lợn, dê, thỏ,… |
| Hải sản | Cá hồi, sò điệp, mực, cá ngừ, tôm |
| Các loại gia cầm | Gà, vịt, gà tây, cút, gà điều |
| Đồ uống có cồn | Bia, rượu vang, rượu mạnh, rượu sâm banh, whisky |
| Nội tạng động vật | Gan lợn, gan gà, tim gà, lưỡi bò, não lợn,… |
| Một số loại rau và đậu | Đậu nành, cải bó xôi, măng tây, đậu đỏ,… |
| Nấm và một số loại nấm | Nấm hương, nấm đùi gà, nấm mỡ, nấm kim châm,… |
Ăn quá nhiều thực phẩm chứa nhiều natri có thể gây sỏi thận vì các lý do sau:
Thực phẩm chứa nhiều natri làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận
Tóm lại, thức ăn chứa nhiều natri là nhóm thực phẩm gây sỏi thận theo cơ chế gián tiếp. Theo Viện Quốc gia về Bệnh Tiểu đường, Tiêu hóa và Thận (NIDDK), một người trưởng thành không nên tiêu thụ quá 2300mg natri mỗi ngày để hạn chế những biến chứng thúc đẩy sỏi thận tiến triển.
Nếu muốn kiểm soát hàm lượng natri tiêu thụ, bạn nên đọc kỹ bảng thành phần giá trị dinh dưỡng in trên vỏ bao bì thực phẩm, hoặc nên tìm hiểu kỹ về hàm lượng natri chứa trong mỗi loại thực phẩm để tính toán hàm lượng tiêu thụ phù hợp. Dưới đây là danh sách các nhóm thực phẩm chứa nhiều natri mà bạn cần lưu tâm:
| Nhóm thực phẩm | Tên thực phẩm |
| Đồ hộp | Hầu hết thực phẩm đóng hộp đều chứa hàm lượng natri cao để gia tăng thời hạn bảo quản. |
| Thực phẩm chế biến sẵn | Mì ăn liền, bánh quy mặn, lạp xưởng, xúc xích, thịt xông khói,… |
| Đồ Ăn Nhanh | Hamburger, Pizza, Khoai tây chiên, Hotdog, Sandwich |
| Phô mai | Phô mai nước, Phô mai cheddar, Phô mai mozzarella,… |
| Thủy hải sản tươi / khô | Tôm, cua, cá, mực, sò,…. loại tươi sống hoặc được ướp muối rồi sấy khô đều chứa nhiều natri |
| Sốt và gia vị phức tạp | Nước tương, nước mắm, sốt cà chua, sốt Teriyaki, sốt mayonnaise, sốt mù tạt, các loại mắm,… |
| Đồ uống có gas | Nước ngọt, nước tăng lực, soda, nước hoa quả đóng hộp,… |
| Rau củ muối chua | Hầu hết tất cả các loại rau củ muối chua đều chứa nhiều natri |
| Rau củ quả | Cần tây, củ dền, cải bó xôi, atiso, xà lách, khoai lang, cải xoăn, măng tây,… |
| Thực phẩm khác | Bất kể thực phẩm nào có vị mặn đều chứa nhiều natri, chẳng hạn như: Bánh mì, xôi mặn, bánh tráng trộn muối, gà chấm muối,… |
Lưu ý: Trên đây chỉ là danh sách những thực phẩm chứa nhiều natri, tiềm ẩn nguy cơ gây sỏi thận khi tiêu thụ quá nhiều. Điều đó có nghĩa là bạn vẫn có thể ăn được những thực phẩm kể trên một cách bình thường, miễn là tiêu thụ chúng với hàm lượng vừa phải.
Caffeine là một chất kích thích hệ thần kinh được tìm thấy nhiều trong cà phê, trà, nước tăng lực và một số loại thuốc giảm đau phổ biến (panadol, paracetamol,…). Thuộc danh sách những thực phẩm gây sỏi thận, caffeine có thể thúc đẩy quá trình hình thành sỏi thông qua một số cơ chế sau:
Caffeine làm tăng nồng độ canxi trong nước tiểu, thúc đẩy hình thành sỏi canxi oxalate
Để giảm thiểu nguy cơ sỏi thận, bạn hãy cân nhắc giới hạn lượng caffeine tiêu thụ xuống dưới mức 400 mg / ngày theo khuyến nghị của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA); đồng thời, uống đủ nước để “pha” loãng, giữ cho nước tiểu luôn trong suốt.
Bánh ngọt và đồ uống có đường là nhóm thực phẩm gây sỏi thận thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Nghiên cứu cho thấy, tiêu thụ đồ uống có đường hoặc chất làm ngọt nhân tạo, đều có thể làm tăng nguy cơ gây sỏi thận lên lần lượt là 23% và 33%. Nguyên nhân là vì đường có thể:
Tóm lại, hạn chế bánh và đồ uống có đường, kết hợp với việc duy trì một lượng nước đủ trong cơ thể, là cách giúp bạn làm giảm nguy cơ hình thành sỏi thận hiệu quả.
Rượu bia là nhóm thực phẩm gây sỏi thận được nhiều chuyên gia khuyến cáo bạn nên hạn chế tiêu thụ. Uống rượu bia có thể gây sỏi thận thông qua một số cơ chế sau:
Rượu bia làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận do sự tích tụ axit uric quá mức
Lười uống nước, ít vận động, nhịn tiểu và bổ sung thực phẩm chức năng quá liều chính là những thói quen hàng ngày làm tăng nguy cơ sỏi thận. Cụ thể:
Lười uống nước gây nên tình trạng mất nước. Khi cơ thể không duy trì đủ lưu lượng chất lỏng chảy qua thận, nước tiểu sẽ trở nên cô đặc hơn. Điều này làm tăng nồng độ các chất như canxi, oxalate và axit uric; khiến chúng kết tủa, hình thành sỏi thận. Ngược lại, uống đủ 1.5 – 2 lít nước / ngày giúp bạn “pha loãng” nước tiểu, giảm thiểu nguy cơ hình thành sỏi và hỗ trợ thận làm việc hiệu quả hơn.
Lười vận động không trực tiếp gây ra sỏi thận, nhưng thói quen này có thể trực tiếp thúc đẩy các yếu tố làm tăng nguy cơ sỏi thận thông qua các cơ chế sau:
Tóm lại, tăng cường vận động và duy trì lối sống năng động có thể góp phần nâng cao sức khỏe toàn diện và giảm nguy cơ hình thành sỏi thận.
Khi nước tiểu được giữ lại trong bàng quang quá lâu, các hợp chất muối khoáng và axit có thể kết tủa dễ dàng hơn, hình thành nên sỏi thận. Nhìn chung, nhịn tiểu càng lâu, nước tiểu càng đặc thì nguy cơ hình thành sỏi thận càng cao.
Bên cạnh đó, nhịn tiểu còn làm gia tăng áp lực lên thận, gây ra hiện tượng trào ngược niệu quản, khiến thận bị tổn thương, suy giảm chức năng và góp phần hình thành sỏi mới. Do đó, để phòng ngừa sỏi thận, điều quan trọng là bạn không nên nhịn tiểu, mà nên xử lý ngay khi có nhu cầu.
Nhịn tiểu là thói quen xấu thúc đẩy sỏi thận hình thành
Uống bổ sung canxi và vitamin C không đúng cách có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận vì:
Do đó, để tránh nguy cơ hình thành sỏi thận từ việc bổ sung canxi và vitamin C sai cách, điều quan trọng là bạn không nên tự ý sử dụng thực phẩm chức năng khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.
Để giảm nguy cơ sỏi thận, bạn có thể tiến hành điều chỉnh chế độ ăn uống, giữ cân nặng khỏe mạnh và khám sức khỏe định kỳ theo chỉ định từ bác sĩ. Cụ thể:
Có nhiều loại sỏi thận khác nhau và chúng có thể được hình thành từ nhiều thành phần khác nhau như canxi, oxalat, axit uric và photphat. Việc duy trì một chế độ ăn cân đối, giàu rau củ quả có thể giúp giảm nguy cơ sỏi thận bằng cách:
Tóm lại, tiêu thụ một chế độ ăn cân bằng với nhiều rau củ quả giúp bạn giảm thiểu đáng kể nguy cơ hình thành sỏi thận.
Tiêu thụ nhiều rau củ quả chính là “chìa khóa vàng” hỗ trợ phòng ngừa sỏi thận hiệu quả
Nhìn chung, mức độ thừa cân – béo phì càng cao thì nguy cơ hình thành sỏi thận càng lớn. Cụ thể, theo ước tính, có đến 53.1% số ca mắc phải sỏi axit uric và 42.7% trường hợp hình thành sỏi canxi oxalate đến từ người béo phì. Do đó, duy trì cân nặng khỏe mạnh chính là một trong những biện pháp giúp giảm nguy cơ sỏi thận hiệu quả.
Khám sức khỏe định kỳ là biện pháp quan trọng để giảm nguy cơ sỏi thận. Qua các thủ tục thăm khám, bác sĩ có thể phát hiện sớm các dấu hiệu hình thành sỏi hoặc yếu tố làm tăng nguy cơ gây sỏi thận, chẳng hạn như tăng canxi / axit uric / oxalate trong nước tiểu; từ đó, xây dựng phác đồ điều trị kịp thời.
Tổng kết lại, việc hiểu rõ danh sách những thức ăn gây sỏi thận chính là bước đầu quan trọng giúp bạn bảo vệ sức khỏe thận hiệu quả. Trong mọi tình huống, bạn cần kiểm soát nghiêm ngặt hàm lượng tiêu thụ 7 nhóm thức ăn gây sỏi thận kể trên để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến chủ đề thực phẩm gây sỏi thận, bạn đừng ngần ngại liên hệ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn kịp thời. Chúc bạn sớm xây dựng được một chế độ ăn an toàn, hỗ trợ phòng ngừa sỏi thận hiệu quả!
