Mở cửa 7h30 - 17h00 / T2 - CN xuyên trưa
Sỏi thận là bệnh lý khá phổ biến tại Việt Nam. Trong quá trình điều trị bệnh, chế độ ăn cho người sỏi thận không chỉ hỗ trợ làm chậm sự tiến triển những tinh thể sỏi cũ mà còn góp phần ngăn ngừa sỏi mới tái phát. Bằng việc hiểu rõ những thực phẩm nên ăn và nên tránh, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ thận khỏi nguy cơ sỏi thận và nâng cao chất lượng cuộc sống. Vậy, chế độ ăn của người sỏi thận cần đáp ứng những nguyên tắc dinh dưỡng nào? Xây dựng chế độ ăn cho người bị sỏi thận cần lưu ý những gì? Tất cả sẽ được Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome giải đáp ngay trong bài viết sau.
Xây dựng chế độ ăn cho người sỏi thận cần đáp ứng những nguyên tắc nào?
Sỏi thận là các tinh thể cứng kết tủa ở thận hoặc niệu quản, hình thành do sự tích tụ quá mức muối khoáng, chất thải và độc tố trong nước tiểu. Nguyên nhân gây nên sỏi thận phần lớn đều đến từ chế độ dinh dưỡng, chẳng hạn như:
| Nguyên nhân dinh dưỡng | Loại sỏi thận hình thành |
| Tiêu thụ quá mức thực phẩm giàu canxi, oxalate hoặc / và thực phẩm chứa ít chất xơ; | Canxi oxalate |
| Tiêu thụ quá mức thực phẩm giàu canxi, phosphat hoặc axit phosphoric; | Canxi phosphat |
| Uống ít nước, lạm dụng thuốc hoặc tiêu thụ quá mức thực phẩm giàu purine | Axit uric |
| Tiêu thụ quá mức thực phẩm chứa nhiều methionine | Cystine |
Không những thế, thói quen uống ít nước, thích ăn thực phẩm quá mặn hoặc ngọt đều có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Do đó, điều chỉnh chế độ ăn uống sao cho khoa học, đảm bảo khẩu phần ăn sao cho cân đối cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong kế hoạch điều trị sỏi thận mà người bệnh cần tuần thủ.
Việc xây dựng chế độ ăn cho người sỏi thận đóng một vai trò quan trọng trong việc điều trị và giảm nguy cơ tái phát bệnh. Nguyên nhân là vì thông qua dinh dưỡng, người bệnh có thể:
Tóm lại, xây dựng chế độ ăn cho người sỏi thận là một phần quan trọng trong chiến lược điều trị bệnh toàn diện, được nhiều bác sĩ khoa Thận học – Tiết niệu cũng như chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị.
Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng giúp người sỏi thận ngăn ngừa bệnh tái phát
Chế độ ăn cho người sỏi thận được khuyến nghị tuân thủ theo 8 nguyên tắc quan trọng sau:
Theo khuyến cáo của Hiệp hội Thận Quốc gia (Hoa Kỳ), người bệnh sỏi thận cần dung nạp ít nhất 2 – 3 lít nước mỗi ngày để đảm bảo thải ra khoảng 2 – 2.5 lít nước tiểu sau mỗi 24 giờ. Uống nước theo khuyến nghị này không những giúp làm loãng nước tiểu, ngăn ngừa quá trình hình thành sỏi mới mà còn giúp người bệnh tiểu tiện thường xuyên hơn; qua đó, liên tục làm sạch hệ tiết niệu và hỗ trợ đào thải sỏi thận hiệu quả.
Tiêu thụ quá mức thực phẩm giàu oxalat làm tăng nồng độ oxalat trong nước tiểu, tạo điều kiện thuận lợi để oxalate kết tủa với canxi, hình thành tinh thể canxi oxalate gây sỏi thận. Do đó, người bệnh sỏi thận cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng oxalate cao, chẳng hạn như: cải bó xôi, rau dền, củ cải đường, đậu nành, đậu phộng, khoai lang, bông cải xanh cùng các loại đậu, hạt và ngũ cốc nguyên hạt khác.
Tuy thực phẩm giàu oxalat có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận nhưng người bệnh không nhất thiết phải kiêng cữ hoàn toàn nhóm thực phẩm này. Bởi lẽ, bên cạnh oxalate, các loại thực phẩm kể trên cũng chứa nhiều chất xơ, vitamin và chất chống oxy hóa tốt cho sức khỏe tổng thể.
Nếu trong chế độ ăn cho người sỏi thận có chứa thực phẩm giàu oxalate, người bệnh cần ưu tiên tiêu thụ chúng cùng thời điểm với những món ăn giàu canxi, chẳng hạn như: thủy hải sản, trứng, sữa, các loại hạt và đậu. Bởi lẽ, canxi từ thực phẩm giúp “giữ chặt” oxalate ở ruột, thay vì để chúng đi đến thận và tạo sỏi; nhờ đó, bảo vệ người bệnh khỏi nguy cơ hình thành sỏi mới khi ăn nhiều thực phẩm giàu oxalat.
Theo Hướng dẫn về chế độ ăn ít oxalate cho người bị sỏi thận của các chuyên gia dinh dưỡng đến từ Đại học Michigan (Hoa Kỳ), người bệnh sỏi thận không nên tiêu thụ quá 40 – 50 mg oxalate / ngày. Để thực hiện mục tiêu này, trong mỗi khẩu phần ăn, người bệnh cần hạn chế tiêu thụ thực phẩm nào chứa nhiều hơn 10mg oxalate.
Người bệnh sỏi thận oxalate cần hạn chế tiêu thụ các loại đậu, hạt và ngũ cốc
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, chế độ ăn cho người sỏi thận dù chứa quá ít hay quá nhiều canxi đều làm tăng nguy cơ hình thành sỏi. Nguyên nhân là vì:
Do đó, cân bằng canxi trong chế độ ăn cho người bị sỏi thận chính là “chìa khóa vàng” hỗ trợ kiểm soát tình trạng bệnh hiệu quả. Theo Hiệp hội Thận Quốc gia (Hoa Kỳ), người bệnh sỏi thận chỉ nên tiêu thụ canxi ở mức vừa phải, từ 1000 – 1200 mg / ngày.
Để thực hiện khuyến nghị này, chế độ ăn cho người sỏi thận hàng ngày cần được tăng cường bổ sung 3 khẩu phần sữa và các chế phẩm từ sữa. Trong đó, 1 khẩu phần sữa và các chế phẩm từ sữa tương đương với: 125ml sữa tươi / 125 ml sữa bột tách béo / 120ml sữa đặc không đường / 40g phô mai cứng (cheddar) / 200g sữa chua.
Muối ăn chứa nhiều natri. Nghiên cứu cho thấy, ăn nhiều hơn 6 mg natri mỗi ngày có thể làm tăng 40 mg canxi trong nước tiểu. Vì thế, ăn thực phẩm giàu natri hoàn toàn có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận. Không những thế, chế độ ăn cho người sỏi thận còn cần hạn chế muối vì chúng có thể:
Theo Viện Quốc gia về Bệnh Tiểu đường, Tiêu hóa & Thận (Hoa Kỳ), người bệnh sỏi thận nên tiêu thụ dưới 2300mg natri / ngày, tức không quá 2 muỗng cà phê hoặc 5 gam muối ăn trong chế độ ăn hàng ngày. Để thực hiện khuyến nghị này, chế độ ăn cho người sỏi thận cần hạn chế:
Người bệnh sỏi thận không nên tiêu thụ quá 5g muối ăn mỗi ngày
Bổ sung thực phẩm chức năng chứa canxi theo hàm lượng khuyến cáo không làm tăng nguy cơ gây sỏi thận. Tuy nhiên, hấp thụ quá nhiều canxi (trên 1200mg / ngày) có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi. Thật vậy, một nghiên cứu được tiến hành trên những phụ nữ có tiền sử sỏi thận cho thấy, bổ sung 500mg canxi và 2000 IU vitamin D3 theo liều 2 lần / ngày có thể làm tăng 17% nguy cơ tái phát sỏi thận.
Do đó, nếu đang điều trị sỏi thận, bạn không nên tự ý bổ sung canxi khi chưa nhận được chỉ định từ bác sĩ. Trong trường hợp nhận được chỉ định bổ sung canxi từ chuyên gia, bạn hãy tham khảo thêm hướng dẫn sau để làm giảm nguy cơ hình thành sỏi:
Chế độ ăn cho người sỏi thận không nên chứa nhiều protein mà chỉ nên tiêu thụ chúng ở một hàm lượng vừa phải. Nguyên nhân là vì:
Theo Viện Y tế Quốc gia (Hoa Kỳ), lượng protein khuyến nghị dành cho chế độ ăn của người sỏi thận nên nằm trong khoảng từ 0.8 – 1g protein / kg cơ thể / ngày. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ rõ, việc hạn chế protein ở mức 0.8 g / kg cơ thể / ngày có thể hỗ trợ làm giảm lượng canxi và axit uric trong nước tiểu; thúc đẩy gia tăng bài tiết citrate, từ đó hỗ trợ ức chế sự hình thành sỏi thận.
Nghiên cứu cho thấy, việc ưu tiên bổ sung rau và trái cây vào chế độ ăn cho người sỏi thận có thể góp phần làm tăng nồng độ pH và hàm lượng citrate trong nước tiểu, đồng thời làm giảm độ bão hòa của oxalate và axit uric; qua đó, tạo môi trường bất lợi để ức chế quá trình kết tủa của các tinh thể sỏi.
Tiêu thụ nhiều rau củ quả giúp kiềm hóa nước tiểu, hạn chế sỏi thận hình thành
Chế độ ăn uống cho người sỏi thận cần hạn chế bổ sung vitamin C liều cao. Bởi lẽ, lượng vitamin C dư thừa sẽ được cơ thể chuyển hóa thành oxalate, góp phần làm tăng nguy cơ hình thành sỏi canxi oxalate. Theo đó, nghiên cứu cho thấy, bổ sung vitamin C (ascorbic acid) ở mức 1000 mg / ngày có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ sỏi thận. Vì thế, người bệnh sỏi thận tuyệt đối không nên tự ý bổ sung thực phẩm chức năng chứa nhiều vitamin C khi chưa có chỉ định từ bác sĩ để bảo vệ sức khỏe thận một cách toàn diện.
Bên cạnh việc tuân thủ 8 nguyên tắc dinh dưỡng kể trên, chế độ ăn người bị sỏi thận vẫn cần được linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm bệnh lý và tính chất của từng loại sỏi. Cụ thể:
Sỏi canxi, bao gồm sỏi canxi oxalate và canxi phosphate, là hai loại sỏi thận phổ biến nhất, chiếm khoảng 80% tổng số ca sỏi thận trên thế giới hiện nay. Trong chế độ ăn uống cho người bị sỏi thận canxi, bạn cần chú ý:
Người bệnh sỏi thận canxi cần linh hoạt điều chỉnh chế độ ăn uống theo chỉ định của bác sĩ
Sỏi axit uric chiếm 5 – 10% tổng số ca sỏi thận trên toàn thế giới. Loại sỏi này thường gặp ở những người uống ít nước, tiêu thụ quá mức thuốc và thực phẩm giàu tính axit, chẳng hạn như lạm dụng aspirin, probenecid hoặc ăn quá nhiều protein động vật. Trong chế độ ăn cho người bị sỏi thận axit uric, bạn cần tăng cường bổ sung thực phẩm giàu tính kiềm để “trung hòa” axit dư thừa trong nước tiểu, chẳng hạn như:
Bên cạnh đó, người bệnh cần chủ động loại bỏ hoàn toàn những thực phẩm có nguy cơ cao làm tăng nồng độ axit uric trong nước tiểu, chẳng hạn như: nước thịt hầm, giò hầm, hải sản có vỏ, thịt xông khói, trà đặc, cà phê, ca cao, sô cô la, rượu bia,…
Sỏi cystin là loại sỏi được hình thành do tình trạng ống thận kém hấp thụ cystine, một loại axit amin không thiết yếu thường có mặt trong cơ thể người. Dù hầu hết các trường hợp mắc phải sỏi cystin đều là do bệnh lý di truyền; tuy nhiên, cystine cũng có thể được tạo ra trong cơ thể từ methionine, một loại axit amin chứa nhiều trong thực phẩm giàu protein động vật. Do đó, tiêu thụ một chế độ ăn ít đạm động vật có thể giúp làm giảm lượng cystine đi qua thận và hỗ trợ ngăn ngừa hình thành sỏi cystin hiệu quả.
Không những thế, nghiên cứu còn cho thấy, tiêu thụ thêm 3g L-methionine mỗi ngày còn có khả năng làm tăng đáng kể sự bài tiết canxi trong nước tiểu lên thêm 1 mmol canxi / ngày, từ đó thúc đẩy sự hình thành sỏi thận canxi. Vì thế, trong chế độ ăn uống cho người bị sỏi thận cystin, bạn cần hạn chế tối đa việc tiêu thụ thực phẩm giàu methionine, chẳng hạn như: thịt, xúc xích, cá, trứng và các sản phẩm từ sữa.
Chế độ ăn cho người sỏi thận cystine cần hạn chế đạm động vật
Trên đây là những nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng mà bạn cần lưu ý khi xây dựng chế độ ăn uống cho người sỏi thận. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được cách thức điều chỉnh khẩu phần ăn sao cho an toàn, phù hợp với kiểu hình của từng loại sỏi cũng như đặc điểm thể trạng của bản thân.
Trên hành trình thiết kế một thực đơn ăn uống khoa học cho người sỏi thận, điều quan trọng là bạn không chỉ cần biết về những thực phẩm cần tránh, mà còn phải hiểu rằng ăn uống đa dạng và cân đối mới chính là “chìa khóa vàng” hỗ trợ ngăn ngừa sỏi thận hình thành. Nếu vẫn còn thắc mắc xoay quanh chủ đề chế độ ăn cho người sỏi thận, bạn hãy nhanh chóng liên hệ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn kịp thời. Trân trọng kính chào!
