Chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp: Nên và không nên

Xây dựng chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp là một nhiệm vụ đầy thách thức, đòi hỏi sự hiểu biết sâu rộng của cả người bệnh lẫn thân nhân trong gia đình. Đối mặt với căn bệnh này, việc biết rõ đâu là danh sách những loại thực phẩm nên và không nên ăn chính là một phần thiết yếu trong hành trình chiến đấu với bệnh tật. Vậy, chế độ dinh dưỡng cho người ung thư tuyến giáp nên được xây dựng theo nguyên tắc nào? Đâu là danh sách những nhóm thực phẩm nên xuất hiện trong chế độ ăn uống cho người ung thư tuyến giáp? Tất cả sẽ được giải đáp ngay trong bài viết sau.

Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp là gì?

Ung thư tuyến giáp là tình trạng tế bào tăng sinh mất kiểm soát, gây nên khối u trong tuyến giáp, một cơ quan hình cánh bướm nằm ngay dưới yết hầu (trái cổ) của bạn. Ung thư tuyến giáp thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào trong giai đoạn đầu, nhưng khi phát triển, bệnh có thể gây ra nhiều triệu chứng suy nhược thể chất nghiêm trọng.

Vai trò của chế độ dinh dưỡng với người bệnh ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp kéo dài thường khiến quá trình trao đổi chất bị suy yếu, khiến người bệnh có xu hướng nhanh chóng bị sụt cân; đồng thời, tác dụng phụ từ các phương pháp điều trị có thể khiến người bệnh dễ bị buồn nôn, rối loạn tiêu hóa và chán ăn. Lúc này, chế độ dinh dưỡng có vai trò giúp người bệnh:

• Ngăn ngừa suy nhược thể chất: Tiêu thụ một chế độ ăn uống giàu calo, vitamin và khoáng chất không chỉ giúp cung cấp đầy đủ năng lượng cần thiết cho cơ thể, mà còn giúp người bệnh tăng cường sức chịu đựng đối với các tác dụng phụ sau điều trị và hỗ trợ tối đa quá trình hồi phục.
• Ngăn ngừa ung thư tái phát: Tiêu thụ đầy đủ thực phẩm giàu selenium và vitamin D góp phần tăng cường chức năng tuyến giáp, duy trì cân bằng nội tiết tố và hỗ trợ ức chế sự tái phát của tế bào ung thư.
• Ngăn ngừa teo cơ: Sau phẫu thuật ung thư tuyến giáp, nếu không được tiêu thụ đủ 1g protein / kg cơ thể mỗi ngày, người bệnh sẽ đối mặt với nguy cơ dị hóa cơ bắp (teo cơ), gây khó khăn cho việc sinh hoạt. Lúc này, tiêu thụ đủ protein từ thịt, cá, trứng, sữa giúp người bệnh bảo toàn cơ bắp và khả năng vận động của mình.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Tiêu thụ một số thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, kẽm và magiê như rau xanh, trái cây, các loại củ, hạt, đậu,… giúp tăng cường hệ miễn dịch để chống lại bệnh tật, ngăn ngừa nhiễm trùng và hỗ trợ vết thương phẫu thuật nhanh lành.
• Hỗ trợ quá trình điều trị: Đối với những người bệnh đang điều trị bằng i-ốt phóng xạ sau phẫu thuật tuyến giáp, việc điều chỉnh hàm lượng i-ốt trong khẩu phần ăn có thể làm tăng mức độ nhạy cảm của tế bào ung thư đối với tia i-ốt phóng xạ; từ đó nâng cao hiệu quả điều trị.

Ăn uống khoa học giúp người bệnh đáp ứng tốt hơn với các liệu pháp điều trị

Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bị ung thư tuyến giáp

Chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp cần tuân thủ một số nguyên tắc dinh dưỡng cụ thể để tối ưu hóa hiệu quả điều trị, hạn chế sự tái phát của bệnh, giảm thiểu tác dụng phụ và rút ngắn thời gian hồi phục sau điều trị. Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng:

• Ăn uống cân đối và đa dạng: Đảm bảo chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp cung cấp đủ 4 nhóm chất cơ bản là đạm, đường, béo, vitamin và khoáng chất bằng cách tiêu thụ đầy đủ rau củ quả, các loại đậu, hạt, ngũ cốc, thịt gia cầm bỏ da, thủy hải sản, trứng, sữa và dầu thực vật.
• Ưu tiên thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Các chất chống oxy hóa như vitamin A, C, E, selen và các hợp chất flavonoids, carotenoids, glucosinolates, có thể giúp chống lại tổn thương do các gốc tự do, góp phần ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa bao gồm: rau củ quả, các loại đậu, hạt và ngũ cốc.
• Kiểm soát i-ốt: Sau phẫu thuật tuyến giáp, tiêu thụ quá nhiều hay quá ít i-ốt đều làm tăng nguy cơ tái phát ung thư. Trong khi đó, với người bệnh được chỉ định xạ trị phóng xạ i-ốt I-131 sau phẫu thuật, việc kiêng cữ thực phẩm giàu i-ốt như tảo biển, thủy hải sản, muối i-ốt và thực phẩm chức năng có chứa i-ốt,… là điều bắt buộc để đảm bảo hiệu quả xạ trị.
• Chia nhỏ khẩu phần ăn: Khó nuốt, khó tiêu, nhạt miệng, chán ăn và ăn dễ no là những triệu chứng thường gặp ở người bệnh ung thư tuyến giáp. Để giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng này, người bệnh cần chia khẩu phần ăn thành 8 – 10 cữ nhỏ / ngày thay vì chỉ ăn 3 – 6 cữ như trước; đồng thời, ưu tiên lựa chọn thức ăn mềm để dễ tiêu hóa.
• Hạn chế chất béo bão hòa Tránh ăn quá nhiều chất béo bão hòa chứa nhiều trong mỡ gia súc, gia cầm; thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh vì chúng kích thích viêm và thúc đẩy ung thư tiến triển. Thay vào đó, hãy chọn các nguồn chất béo lành mạnh như dầu thực vật và mỡ cá béo để bảo vệ DNA, ức chế sự tiến triển của tế bào ung thư.
• Hạn chế thực phẩm kém lành mạnh: Thực phẩm chứa quá nhiều muối, đường, cồn (rượu bia); thực phẩm lên men qua đêm, đóng hộp, chế biến sẵn hoặc thực phẩm tái / sống,… đều là những loại thực phẩm không nên xuất hiện trong chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp. Bởi lẽ, tiêu thụ các thực phẩm này dễ gây rối loạn tiêu hóa, tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm và thúc đẩy ung thư tiến triển.

Ưu tiên thực phẩm mềm giúp người bệnh hạn chế bị đau vùng cổ khi nuốt

Chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp

Chế độ ăn cho người bệnh ung thư tuyến giáp cần tập trung vào việc đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất thiết yếu giúp tăng cường và bảo vệ chức năng tuyến giáp; đồng thời hạn chế một số thực phẩm làm tăng nguy cơ tái phát ung thư. Cụ thể:

1. Thực phẩm giàu Protein

Protein cung cấp nhiều axit amin thiết yếu để cơ thể tái tạo tế bào mới sau khi cơ thể bị tổn thương bởi các liệu pháp điều trị ung thư như phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị, đặc biệt là tế bào tuyến giáp và tế bào da vùng cổ. Bên cạnh đó, protein còn giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại bệnh tật và nhiễm trùng sau khi phẫu thuật loại bỏ khối u tuyến giáp.

Thực phẩm giàu protein tốt cho người bệnh ung thư bao gồm: thịt gia cầm bỏ da, thủy hải sản, trứng, sữa và các loại đậu. Lưu ý, dù thịt đỏ rất giàu protein nhưng người bệnh ung thư tuyến giáp không nên ăn quá 510g thịt đỏ / tuần, và không quá 85g thịt đỏ / cữ ăn để tránh làm tăng nguy cơ tái phát ung thư do hấp thụ quá mức chất béo bão hòa trong loại thịt này.

2. Thực phẩm giàu vitamin A, C, E, nhóm B

Vitamin A, C, E và nhóm B đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức khỏe tổng thể và hỗ trợ điều trị ung thư tuyến giáp:

• Vitamin A: Tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp chống lại bệnh tật và hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Vitamin C: Một chất chống oxy hóa mạnh giúp ngăn ngừa ung thư tái phát; đồng thời kích thích tế bào da sản sinh collagen để làm lành vết thương sau phẫu thuật tuyến giáp.
• Vitamin E: Có đặc tính kháng viêm, bảo vệ sự toàn vẹn của DNA và ngăn ngừa ung thư tiến triển.
• Vitamin nhóm B: Hỗ trợ chuyển hóa thức ăn thành năng lượng, giúp giảm nguy cơ suy nhược, mệt mỏi – một triệu chứng phổ biến của người bệnh ung thư sau khi trải qua các liệu pháp điều trị.

Một số thực phẩm giàu vitamin A, B, C, E bao gồm: rau cải xanh (cải bó xôi, cải thìa, cải xoăn, bông cải xanh, rau muống, salad,…), các loại củ quả (cà rốt, cà chua, khoai lang, khoai tây, bí đỏ,…), các loại đậu, hạt và ngũ cốc.

Rau củ quả chứa nhiều vitamin là thành phần không thể thiếu trong bữa ăn của người bệnh ung thư tuyến giáp

3. Thực phẩm chứa nhiều kẽm, selen

Kẽm giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, hỗ trợ quá trình sửa chữa tế bào. Trong khi đó, selen lại là khoáng chất “trụ cột” cho hoạt động của tuyến giáp, là thành phần “chủ chốt” của selenoprotein – một loại protein không thể thiếu trong quá trình sản xuất hóc-môn tuyến giáp. Do đó, tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều kẽm và selen giúp người bệnh tăng cường chức năng tuyến giáp và hệ thống miễn dịch; từ đó, hỗ trợ quá trình hồi phục và ngăn ngừa ngừa ung thư tái phát.

Một số thực phẩm giàu kẽm bao gồm: thủy hải sản có vỏ (hàu, hến, nghêu, sò,…), thủy hải sản giáp xác (tôm, cua,…), các loại đậu, hạt và ngũ cốc nguyên hạt. Thực phẩm giàu selen bao gồm: các loại hạt, cá hồi, nạc gà, thủy hải sản có vỏ, trứng và các loại nấm.

4. Thực phẩm giàu i-ốt

I-ốt là một khoáng chất quan trọng giúp duy trì chức năng tổng hợp hóc-môn thyroxine, hay còn gọi là hóc-môn T4 của tuyến giáp. Sau phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến giáp, người bệnh thường được chỉ định tăng cường tiêu thụ thực phẩm giàu i-ốt trong ngưỡng cho phép để kích thích tuyến giáp hoạt động hiệu quả.

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, hàm lượng i-ốt khuyến nghị bổ sung hàng ngày là 120 mcg đối với trẻ em từ 6 – 12 tuổi, 150 mcg đối với thanh thiếu niên và người lớn, 250 mcg đối với phụ nữ mang thai và cho con bú. Một số thực phẩm giàu i-ốt bao gồm: muối i-ốt, rong biển, thủy hải sản, sữa và trứng.

Tuy nhiên, trong trường hợp được chỉ định xạ trị bằng I-131 (một dạng i-ốt phóng xạ), người bệnh cần phải giới hạn việc tiêu thụ i-ốt trong chế độ ăn hàng ngày xuống dưới mức 50 mcg / ngày. Điều này giúp tế bào ung thư “khát” i-ốt và trở nên nhạy cảm hơn với liệu pháp xạ trị; qua đó, làm tăng hiệu quả điều trị.

5. Thực phẩm nhiều omega-3

Omega-3 là một loại chất béo không bão hòa có tác dụng chống viêm, giảm nguy cơ hình thành khối u và làm chậm quá trình phát triển của tế bào ung thư. Bên cạnh đó, omega-3 còn giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, nhiễm khuẩn trong thời gian điều trị ung thư tuyến giáp. Một số thực phẩm giàu omega-3 không thể thiếu trong chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp bao gồm các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu,…), các loại hạt (hạt chia, hạt lanh, hạt óc chó, hạt hướng dương,…), lòng đỏ trứng và dầu thực vật (dầu ô-liu, dầu hạt cải, quả bơ,…).

Chất béo omega-3 có đặc tính kháng viêm, hỗ trợ ngăn ngừa ung thư tái phát

6. Thực phẩm giàu Tyrosine

L-Tyrosine là một axit amin rất quan trọng đối với chức năng tuyến giáp. Bởi lẽ, thông qua quá trình i-ốt hóa tyrosine mà hóc-môn giáp thyroxine (T4) được sản xuất, giúp điều chỉnh cân nặng và kiểm soát tốc độ trao đổi chất trên toàn cơ thể. Do đó, bổ sung thực phẩm giàu tyrosine giúp cơ thể duy trì chức năng tuyến giáp và cân bằng nội tiết tố trong cơ thể. Một số thực phẩm giàu tyrosine bao gồm: cá, thịt gà, thịt bò, thịt heo, trứng, đậu nành, phô mai, hạnh nhân, đậu phộng, hạt hướng dương, quả bơ, chuối, dâu tây, nấm, cà rốt.

7. Thực phẩm giàu Probiotic

Trọng quá trình điều trị ung thư tuyến giáp, đặc biệt là hóa trị và xạ trị, người bệnh thường rất dễ bị rối loạn tiêu hóa (trào ngược thực quản, đầy hơi, ợ chua, táo bón và tiêu chảy). Trong khi đó, probiotic là một hỗn hợp chứa đầy vi khuẩn sống và/hoặc nấm men có hoạt tính sinh học tương tự như hệ lợi khuẩn trong đường ruột, giúp bạn cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm thiểu các triệu chứng tiêu chảy và táo bón. Một số thực phẩm giàu probiotic bao gồm: sữa chua, tương đậu miso, tương nén tempeh, kim chi và các thực phẩm chức năng có bổ sung probiotic khác.

8. Tránh thức ăn chế biến sẵn

Người bệnh ung thư tuyến giáp nên tránh ăn thực phẩm chế biến sẵn vì chúng thường chứa muối, đường, chất bảo quản và chất béo không lành mạnh. Trong đó:

• Muối, đường và chất béo không lành mạnh: Làm tăng nguy cơ thừa cân – béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp và khởi phát các bệnh lý tim mạch.
• Chất bảo quản: Làm tăng áp lực chuyển hóa lên gan, kích thích rối loạn chức năng tuyến giáp (bởi gan là cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa hóc-môn giáp T4 thành hóc-môn T3).

Do đó, để bảo vệ sức khỏe gan, tim mạch và tuyến giáp, người bệnh cần tránh ăn thức ăn chế biến sẵn, chẳng hạn như: mì gói, pa-tê, xúc xích, lạp xưởng, thịt xông khói, thức ăn nhanh, sản phẩm đóng hộp và nước uống chứa đường.

9. Tránh chất kích thích

Người mắc bệnh ung thư tuyến giáp nên tránh chất kích thích như rượu bia, cafein và thuốc lá vì những lý do sau:

• Rượu và bia: Sử dụng rượu và bia có thể gây ngộ độc và hoại tử tế bào gan; từ đó làm tăng nguy cơ rối loạn tuyến giáp vì gan là cơ quan chính giúp cơ thể chuyển hóa hóc-môn giáp.
• Cafein: Dù không trực tiếp gây ra ung thư, nhưng cafein có thể gây mất ngủ, lo lắng, tăng nhịp tim và kích thích niêm mạc dạ dày; từ đó, gây ảnh hưởng đến chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp.
• Thuốc lá: Thuốc lá chứa hơn 70 hợp chất gây ung thư khác nhau, có khả năng làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư khác nhau, trong đó có ung thư tuyến giáp.

Nhìn chung, việc tránh chất kích thích sẽ giúp người bệnh tăng cường sức khỏe tổng thể, ngăn ngừa ung thư tái phát và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Từ bỏ rượu bia là nguyên tắc dinh dưỡng bắt buộc đối với người bệnh ung thư

10. Hạn chế thực phẩm nhiều gluten

Không phải tất cả người mắc bệnh ung thư tuyến giáp đều cần hạn chế thực phẩm giàu gluten. Việc hạn chế thực phẩm nhiều gluten chỉ được khuyến cáo với người bệnh ung thư tuyến giáp có tiền sử mắc chứng celiac – một tình trạng bệnh lý khiến ruột không thể hấp thụ gluten như người bình thường. Ngược lại, nếu bạn không nhận được chẩn đoán mắc bệnh celiac, việc hạn chế gluten là điều không cần thiết.

Với người bệnh có tiền sử không hấp thụ gluten, việc tiếp tục tiêu thụ nhóm thực phẩm này có thể gây ra viêm ruột non, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dưỡng chất của cơ thể, gây ra tình trạng suy dinh dưỡng, mệt mỏi và giảm khả năng miễn dịch. Lúc này, một số thực phẩm giàu gluten mà người bệnh cần hạn chế tiêu thụ bao gồm: các sản phẩm làm từ bột mì (bánh mì, mì ống, mì tươi,…) hoặc có nguồn gốc từ lúa mì (bánh quy, bánh ngọt, bia,…)

11. Cẩn thận với một số loại thực phẩm

Người mắc bệnh ung thư tuyến giáp cần cẩn trọng với thực phẩm giàu canxi và nội tạng động vật vì sau phẫu thuật tuyến giáp, họ có thể mắc phải tình trạng suy giáp, khiến cơ thể khó kiểm soát được nồng độ canxi trong máu. Lúc này, nếu người bệnh tiêu thụ quá nhiều:

• Thực phẩm giàu canxi: Có thể gây nên tình trạng tăng canxi huyết và khởi phát triệu chứng tiêu cực như buồn nôn, táo bón, thở dốc hoặc rối loạn nhịp tim.
• Nội tạng động vật: Chứa nhiều vitamin A và kim loại nặng, tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc gan nếu tiêu thụ nhiều hơn 100g nội tạng mỗi tuần.

Tóm lại, người bệnh ung thư tuyến giáp cần tiêu thụ một cách có kiểm soát thực phẩm giàu canxi và nội tạng động vật để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Một số thực phẩm giàu canxi và nội tạng động vật bao gồm: sữa tươi, sữa chua, phô mai, thủy hải sản, gan / tim / thận / não của gia súc và gia cầm.

Gợi ý thực đơn cho người ung thư tuyến giáp

Trước khi điều trị I-131, người bệnh ung thư tuyến giáp cần giảm lượng I-ốt nạp vào cơ thể xuống mức dưới 50 mcg/ngày. Điều này sẽ giúp cho cơ thể tiếp nhận liệu pháp i-ốt phóng xạ I-131 tốt hơn. Cụ thể:

Lưu ý: Chế độ ăn cho người bị ung thư tuyến giáp trước giai đoạn xạ trị cần hạn chế tiêu thụ những thực phẩm giàu i-ốt như cá, thủy hải sản, rong biển, muối i-ốt và các loại trứng.

Trước thời gian xạ trị, người bệnh ung thư tuyến giáp cần kiêng hoàn toàn thực phẩm giàu i-ốt

Lời khuyên cho người chăm sóc người bệnh ung thư tuyến giáp

Nếu người thân của bạn không may mắc bệnh ung thư tuyến giáp, bạn cần chăm sóc người bệnh đúng cách theo những lời khuyên hữu ích sau để hỗ trợ tối đa quá trình điều trị và hồi phục:

• Hiểu rõ thông tin bệnh học: Tìm hiểu về ung thư tuyến giáp, biết rõ các triệu chứng, quá trình điều trị và biết cách kiểm soát tác dụng phụ chắc chắn sẽ giúp bạn hỗ trợ tốt hơn cho người thân yêu của mình.
• Đảm bảo dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp luôn cân đối, đa dạng và tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của người chăm sóc bệnh nhân ung thư. Bởi lẽ, dinh dưỡng đúng cách hoàn toàn có thể rút ngắn thời gian điều trị và hồi phục của người bệnh.
• Hỗ trợ tinh thần: Căng thẳng làm gia tăng nồng độ cortisol – một loại hóc-môn có thể ức chế quá trình sản xuất và phát huy tác dụng của hóc-môn tuyến giáp. Do đó, người chăm sóc bệnh nhân ung thư tuyến giáp nên thường xuyên đồng hành, lắng nghe và khuyến khích người bệnh thực hành các hoạt động giải tỏa căng thẳng như yoga, thiền, nghe nhạc, đọc sách,… để tạo điều kiện tối ưu giúp tuyến giáp nhanh phục hồi.
• Hỗ trợ thăm khám: Ung thư tuyến giáp thường khiến người bệnh mệt mỏi và giao tiếp kém hiệu quả với bác sĩ. Do đó, người chăm sóc nên đồng hành cùng người bệnh trong tất cả cuộc hẹn khám sức khỏe định kỳ để kịp thời phản hồi, đặt câu hỏi và ghi chú về những gì bác sĩ dặn dò (nếu cần).

Trên đây là những thông tin quan trọng về chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư tuyến giáp. Hy vọng thông qua bài viết, bạn đã biết được chế độ ăn của người ung thư tuyến giáp cần ưu tiên tiêu thụ và hạn chế những nhóm thực phẩm nào. Trong quá trình cải thiện chế độ ăn cho người ung thư tuyến giáp, nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến việc xây dựng thực đơn chi tiết, hãy nhanh chóng liên hệ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome thông qua số hotline 1900 633 599 để được tư vấn kịp thời. Chúc bạn thật nhiều sức khỏe.