Suy dinh dưỡng thể teo đét (Marasmus): Nguyên nhân và điều trị

08/03/2023 Theo dỗi Nutrihome trên google news
Tư vấn chuyên môn bài viết
Chức Vụ: Trợ lý Giám đốc Y khoa
Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome

Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc, 20% số ca tử vong ở nhóm trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu là do mắc phải hội chứng suy dinh dưỡng cấp tính. Trong đó, có hơn một nửa số trường hợp từ vong là do hội chứng suy dinh dưỡng thể teo đét (Marasmus) gây nên. Vậy, suy dinh dưỡng thể Marasmus là gì? Hãy cùng Nutrihome tìm hiểu về hội chứng này qua bài viết sau.

Suy dinh dưỡng thể teo đét Marasmus là gì?

Suy dinh dưỡng thể teo đét (Marasmus) là một hội chứng rối loạn dinh dưỡng nặng xảy ra khi cơ thể bị thiếu hụt dinh dưỡng đến mức trầm trọng. Bệnh khiến cơ thể của trẻ gầy nhom, kiệt quệ đến mức teo đét lại.

suy dinh dưỡng thể teo đét

Suy dinh dưỡng thể teo đét luôn để lại nỗi “ám ảnh” xót xa cho mỗi gia đình, cộng đồng và quốc gia nơi mà căn bệnh này đi qua

Tại Việt Nam, suy dinh dưỡng thể teo đét là một kiểu hình phổ biến nhất của hội chứng suy dinh dưỡng Protein – Năng lượng (Protein – Energy Malnutrition) – thường được biết đến với tên gọi là suy dinh dưỡng cấp tính. Bệnh này thường xuất hiện phổ biến ở nhóm trẻ em dưới 5 tuổi tại các vùng sâu, vùng xa hẻo lánh ở những quốc gia chưa phát triển và đang phát triển.

Bên cạnh suy dinh dưỡng thể teo đét, hội chứng suy dinh dưỡng cấp tính còn có một kiểu hình khác, ít phổ biến hơn, đó chính là hội chứng suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor).

Trái ngược với suy dinh dưỡng thể phù (thường khiến cơ thể sưng phù mũm mĩm), hội chứng suy dinh dưỡng thể teo đét thường khiến cơ thể trẻ càng ngày càng tiến gần hơn đến định nghĩa “da bọc xương”, khiến trẻ bị suy giảm mọi chức năng thần kinh, phản xạ, học tập, vận động, vui chơi, miễn dịch,….

Nguyên nhân của Suy dinh dưỡng Marasmus

Trên thế giới, nguyên nhân phổ biến nhất gây nên tình trạng suy dinh dưỡng Marasmus là do sự thiếu hụt protein và năng lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ. Tuy nhiên, tại Việt Nam, chính tình trạng cai sữa quá sớm mới là nguyên nhân phổ biến dẫn tới thể suy dinh dưỡng này.

Nhìn chung, các nguyên nhân gây nên chứng suy dinh dưỡng thể teo đét có thể được chia thành 2 nhóm, gồm:

1. Nguyên nhân chủ quan

  • Do mẹ nuôi con không đúng cách: Chẳng hạn như không cho trẻ bú sớm sau sinh, không cho trẻ bú mẹ ít nhất từ 6 – 24 tháng đầu đời; cho con ăn chế độ dinh dưỡng thiếu cả về chất và lượng.
  • Rối loạn dinh dưỡng: Những rối loạn trong quá trình dinh dưỡng có thể gây ra suy dinh dưỡng Marasmus, chẳng hạn như bệnh viêm loét dạ dày, viêm gan và tình trạng rối loạn hạn chế hấp thu ở ruột.
  • Bệnh tật khác: Nhiễm trùng do vi-rút, vi khuẩn, ký sinh trùng và các mầm bệnh khác có thể khiến trẻ biếng ăn, chẳng hạn như các bệnh truyền nhiễm HIV/AIDS và bệnh sốt rét phổ biến ở vùng nông thôn.

2. Nguyên nhân khách quan

Phổ cập kiến thức suy dinh dưỡng chưa được rộng rãi, tình trạng nghèo đói, lạc hậu còn diễn biến mạnh, sự bất cập trong dịch vụ chăm sóc dinh dưỡng cho mẹ và bé, các vấn đề về kinh tế, nước sạch, dịch bệnh, môi trường,…

Tuy chứng suy dinh dưỡng thể teo đét có nguyên nhân chính là do thiếu hụt protein và năng lương kéo dài. Tuy nhiên, trẻ mắc phải căn bệnh này thường bị thiếu hụt luôn cả vitamin, khoáng chất, chất xơ và các chất béo quan trọng khác trong khẩu phần ăn của mình.

Chính sự thiếu hụt đa vi chất này càng làm sức khỏe của trẻ suy yếu toàn diện bởi vitamin, khoáng chất và chất béo đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển sức khỏe não bộ, tim mạch, cải thiện tiến trình trao đổi chất và giúp hệ thống nội tiết tố hoạt động bình thường.

nguyên nhân suy dinh dưỡng Marasmus

Suy dinh dưỡng thể teo đét khiến trẻ kiệt quệ toàn diện về thể chất

Các triệu chứng của Suy dinh dưỡng thể Marasmus

Không phải ngẫu nhiên mà chứng suy dinh dưỡng thể Marasmus còn được gọi là suy dinh dưỡng thể teo đét, bởi các triệu chứng của căn bệnh này có thể được nhận biết ngay bằng mắt thường. Cụ thể, khi mắc chứng suy dinh dưỡng Marasmus, trẻ sẽ bị:

  • Mất rất nhiều cơ bắp & mỡ dưới da: Khiến tay, chân, bụng, ngực, đùi… gầy còm đến mức trơ xương. Vì lớp mỡ dưới da không còn nên cầu mắt của bé trông lồi hẳn ra, gương mặt trông già hơn tuổi, cơ thể teo đét khiến tỉ lệ giữa đầu và thân rất mất cân đối
  • Sa sút cân nặng: Trẻ thường có cần nặng thấp hơn ít nhất từ 20% (dưới mức -2SD) so với bảng cân nặng theo độ tuổi được khuyến cáo bởi Tổ chức Y tế Thế giới WHO.
  • Da khô và tóc tai xơ xác: Là hệ quả của tình trạng thiếu vitamin và khoáng chất bên cạnh việc thiếu protein và năng lượng, khiến tóc trẻ dễ rụng, da khô và bong tróc thành từng mảng.
  • Rối loạn tiêu hóa và hệ quả: Trẻ thường xuyên bị tiêu chảy khiến cơ thể mất chất trầm trọng, gây còi xương (do thiếu vitamin D và canxi), thiếu máu (do thiếu vitamin B9 và thiếu sắt), thị lực kém (do thiếu vitamin A), nhịp tim chậm, huyết áp thấp do thiếu năng lượng.
  • Sức đề kháng kém: Thiếu vitamin C, D cùng các khoáng chất cần thiết khiến hệ miễn dịch suy yếu, trẻ dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp, mắc các bệnh cảm cúm, viêm nhiễm thường xuyên hơn.
  • Chậm phát triển trí tuệ: Não bộ tuy chỉ chiếm 2% khối lượng cơ thể nhưng lại sử dụng đến 20% năng lượng mà bé tiêu thụ mỗi ngày. Vì thế, suy dinh dưỡng thể teo đét chắc chắn khiến não bộ của trẻ chậm phát triển vì bé liên tục sống trong tình trạng bị thiếu hụt năng lượng trầm trọng.

Hậu quả của suy dinh dưỡng thể teo đét

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tuy hội chứng suy dinh dưỡng thể teo đét có thể được điều trị và ngăn ngừa hoàn toàn nhưng hậu quả mà tình trạng này để lại thường không thể khắc phục được.

Theo đó, suy dinh dưỡng thể Marasmus nếu không được chữa trị kịp thời thì:

  • Trong ngắn hạn: Bệnh có thể khiến trẻ chậm tăng trưởng, thiếu cân, thấp còi, suy tim, hạ thân nhiệt, não bộ kém phát triển, hệ miễn dịch suy yếu, dễ mắc các bệnh viêm, nhiễm, tạo thành vòng luẩn quẩn khiến trẻ uể oải, biếng ăn,…để lại nhiều di chứng trên cơ thể không thể khắc phục.
  • Về dài hạn: Bệnh làm suy giảm năng lực lao động, phối hợp và giao tiếp xã hội khi trẻ thành người trưởng thành,…thậm chí gây tật nguyền hoặc đe dọa đến tính mạng.

Sự khác biệt giữa Suy dinh dưỡng Marasmus và Kwashiorkor

Đều thuộc nhóm suy dinh dưỡng cấp tính nhưng nhìn chung, suy dinh dưỡng thể teo đét Marasmus có khá nhiều khác biệt với suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor). Cụ thể:

Đặc điểm Suy dinh dưỡng thể teo đét (Marasmus) Suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor)
Thời điểm có thể phát bệnh Ngay từ năm đầu đời Từ 1 – 5 tuổi
Nguyên nhân gây bệnh Chế độ dinh dưỡng thiếu hút cả protein, tinh bột, chất béo, vitamin, khoáng chất và năng lượng Chế độ dinh dưỡng nhiều tinh bột nhưng thiếu protein và năng lượng
Đặc điểm nhận dạng Tay chân teo nhỏ, khuôn mặt hốc hác, vùng ngực và bụng hóp (lõm) vào đến trơ cả xương Tây chân mũm mĩm, khuôn mặt tròn trịa, cơ thể bụ bẫm và bụng phình to bất thường
Tính cách thay đổi đặc trưng Thường xuyên uể oải, lãnh đạm, phản xạ kém Dễ nóng nảy và cáu kỉnh

Cá biệt hơn, trong hội chứng suy dinh dưỡng cấp tính còn xuất hiện một kiểu hình suy dinh dưỡng “lai tạp” – kết hợp tất cả đặc điểm của suy dinh dưỡng Marasmus và Kwashiorkor – đó chính là bệnh suy dinh dưỡng thể phối hợp, khiến việc nhận biết sớm tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng ở trẻ càng thêm phức tạp hơn.

Vì thế, để chẩn đoán sớm và phân loại được chính xác tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, bố mẹ cần tích cực đưa bé đi thăm khám và xét nghiệm vi chất định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín, ngăn ngừa bệnh chuyển tiến nặng thành bất kỳ dạng suy dinh dưỡng nguy hiểm nào.

Chẩn đoán Suy dinh dưỡng thể teo đét

Để chẩn đoán suy dinh dưỡng thể teo đét, bác sĩ thường tiến hành chẩn đoán các dấu hiệu của chứng suy dinh dưỡng cấp tính trước, bằng cách:

  • Đo chu vi cánh tay: Áp dụng với trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 5 tuổi, nếu chu vi vòng cánh tay của trẻ nằm trong khoảng từ 11.5 – 12.5 cm nghĩa là trẻ đang mắc chứng suy dinh dưỡng.
  • Đo cân nặng và chiều cao: Dựa theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nếu chiều cao hoặc cân nặng của trẻ căn cứ theo độ tuổi nằm dưới chuẩn -2SD, nghĩa là bé đã mắc chứng suy dinh dưỡng cấp tính

Khi đã chẩn đoán được bé đang bị suy dinh dưỡng cấp tính, bác sĩ sẽ tiến hành quan sát triệu chứng, tìm xem trên cơ thể bé có vết sưng phù nào không để loại trừ khả năng mắc bệnh suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor). Nếu không phát hiện thấy các dấu hiệu của bệnh suy dinh dưỡng thể phù, các bác sĩ sẽ kết luận trẻ mắc chứng bệnh suy dinh dưỡng thể teo đét.

Chẩn đoán Suy dinh dưỡng thể teo đét

Trẻ em tại Nigeria đang được đo chu vi cánh tay để chẩn đoán suy dinh dưỡng thể teo đét

Điều trị Suy dinh dưỡng thể teo đét

Bệnh suy dinh dưỡng Marasmus hoàn toàn có thể điều trị được. Quy trình điều trị bao gồm:

  • Hồi sức: Bước này liên quan đến việc bù nước cho trẻ bằng cách tiêm vào tĩnh mạch các dung dịch bù nước, kết hợp dùng thêm thuốc kháng sinh để điều trị các bệnh lý nhiễm khuẩn kèm theo.
  • Cải thiện dinh dưỡng: Bố mẹ và bác sĩ nên cho bé tập làm quen dần với sữa bột pha với nước. Bé cũng có thể được cho uống hoặc tiêm vào tĩnh mạch các chất điện giải, axit amin, glucose, vitamin và khoáng chất để bù đắp nhanh lượng vi chất bé đã thiếu hụt quá lâu.
  • Thay đổi khẩu phần ăn: Bố mẹ cần gia tăng khẩu phần ăn cho bé cả về lượng và về chất một cách chậm rãi. Ưu tiên đảm bảo khẩu phần ăn chứa đủ lượng protein và năng lượng.

Sau đó, chú trọng đến đảm bảo khẩu phần ăn có chứa đủ các chất đường bột, chất béo, chất xơ, vitamin và khoáng chất theo đúng khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia.

Khi các triệu chứng của bệnh suy dinh dưỡng thể teo đét bắt đầu biến mất, trẻ sẽ dần hồi phục và bố mẹ nên tiếp tục duy trì chế độ dinh dưỡng này để duy trì sức khỏe ổn định cho bé và ngăn ngừa bệnh tái phát.

Phòng ngừa Suy dinh dưỡng thể Marasmus

Hội chứng suy dinh dưỡng thể teo đét có thể được phòng ngừa bằng cách:

  • Cho trẻ bú mẹ đầy đủ: Trẻ cần được cho bú mẹ đến ít nhất 6 tháng tuổi. Sau đó, trẻ nên được kết hợp giữa bú mẹ với ăn dặm liên tục đến ít nhất 24 tháng tuổi bởi sữa mẹ chứa rất nhiều năng lượng, protein cùng hàng loạt các kháng thể miễn dịch, giúp trẻ phát triển toàn diện, “đánh bay” các nguyên nhân gây nên chứng suy dinh dưỡng thể teo đét.
  • Chế độ dinh dưỡng đa dạng: Xây dựng cho trẻ một thực đơn đa dạng, thường xuyên thay đổi món ăn để trẻ nhận được đầy đủ đạm – đường – béo trong khẩu phần ăn hàng ngày.
  • Dùng thực phẩm chức năng: Để đảm bảo nhu cầu vitamin và khoáng chất, bố mẹ có thể xin chỉ định từ bác sĩ cho trẻ dùng thêm các dung dịch uống bổ sung vitamin D, canxi, kẽm, sắt, axit folic,…để tăng cường sức đề kháng, ngăn ngừa tình trạng thiếu vi chất ở trẻ.

Đặc biệt, bố mẹ có thể cho trẻ hưởng ứng Ngày Vi chất Dinh dưỡng do Bộ Y Tế phát động, được tổ chức vào hai ngày 01/06 và 01/12 hàng năm để bổ sung liều cao vitamin A kèm thuốc tẩy giun cho trẻ.

  • Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất thường xuyên có thể cải thiện quá trình trao đổi chất, nâng cao sức khỏe tổng thể và giúp trẻ duy trì cân nặng khỏe mạnh.
  • Khám sức khỏe & tiêm vắc xin định kỳ: Tầm soát và điều trị sớm các bệnh nhiễm trùng có thể giúp trẻ ngăn ngừa sớm các vấn đề về rối loạn hấp thu gây suy dinh dưỡng, chẳng hạn như hội chứng viêm ruột, viêm dạ dày, viêm tuyến tụy,..
  • Thực hành vệ sinh tốt: Rửa tay thường xuyên, giữ nhà cửa và môi trường xung quanh sạch sẽ, và nấu thức ăn đúng cách có thể giúp ngăn ngừa sự lây lan của mầm bệnh.
Phòng ngừa Suy dinh dưỡng thể Marasmus

Cho bé bổ sung vitamin A liều cao và thuốc tẩy giun mỗi năm 2 lần giúp phòng ngừa chứng suy dinh dưỡng hiệu quả

Trên đây là tất cả những thông tin quan trọng nhất về hội chứng suy dinh dưỡng thể teo đét mà bố mẹ cần quan tâm. Điều quan trọng là trong việc ngăn ngừa suy dinh dưỡng Marasmus là bố mẹ cần một chiến lược “phòng thủ” đa hướng, bao gồm xây dựng một chế độ dinh dưỡng đầy đủ, tiếp cận các dịch vụ chăm sóc y tế chuyên nghiệp và cải thiện điều kiện sống tốt hơn cho trẻ.

Để phòng bệnh suy dinh dưỡng thể teo đét từ gốc, bố mẹ nên đưa trẻ đến Xét nghiệm vi chất định kỳ tại Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được tầm soát nồng độ vi chất cụ thể, phát hiện sớm các dấu hiệu thiếu hụt dinh dưỡng và xây dựng phác đồ điều trị suy dinh dưỡng thể Marasmus kịp thời.

5/5 - (1 bình chọn)
11:13 08/03/2023