Trẻ biếng ăn (lười ăn): Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý hiệu quả

Biếng ăn, chán ăn, lười ăn… là “bệnh” thường gặp ở trẻ em mọi lứa tuổi. Tình trạng này khiến mỗi bữa ăn trở thành một “cuộc chiến” căng thẳng giữa trẻ và ba mẹ. Nếu không tìm ra nguyên nhân khiến trẻ biếng ăn để chấm dứt tình trạng này sẽ dẫn đến hậu quả trẻ thiếu vi chất, suy dinh dưỡng, chậm lớn.

Làm thế nào để chấm dứt tình trạng biếng ăn của trẻ?

Biếng ăn là gì?

Biếng ăn, chán ăn, lười ăn… là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do bệnh lý hay tâm lý. Đó là tình trạng trẻ ăn ít hơn bình thường và thường không vui vẻ, “tự nguyện” ăn mà phải cần đến sự đốc thúc với nhiều “cung bậc” của người lớn như dỗ dành, năn nỉ, thậm chí dọa nạt.

Nguyên nhân gây biếng ăn ở trẻ

Có nhiều nguyên nhân khiến bé biếng ăn, trong đó có thể chia thành 3 nhóm nguyên nhân chính là: do trẻ biếng ăn bệnh lý, do tâm lý và do chế độ dinh dưỡng không phù hợp.

1. Trẻ biếng ăn do bệnh lý:

– Trẻ biếng ăn ngay từ khi ở trong bụng mẹ. Khi mẹ mang thai ăn ít hoặc chán ăn dẫn đến thiếu nhiều vi chất như thiếu sắt, thiếu canxi, thiếu kẽm, thiếu các vitamin… khiến trẻ bị suy dinh dưỡng ngay từ trong bụng mẹ. Kết quả, trẻ sinh non tháng, thiếu cân dẫn đến lười bú mẹ ngay từ những tháng đầu sau khi sinh.

Phân loại trẻ suy dinh dưỡng bào thai

– Trẻ mắc các bệnh cấp tính do nhiễm khuẩn, nhiễm virus hệ hô hấp, hệ tiêu hóa (viêm dạ dày, viêm ruột…). Khi bị nhiễm khuẩn, vitamin & khoáng chất như vitamin A, vitamin C, vitamin nhóm B, Magiê, B6, sắt, kẽm bị mất đi làm cho bé lười ăn. Tình trạng loạn khuẩn đường ruột khiến trẻ bị chướng bụng, khó tiêu nên càng dễ khiến trẻ lười ăn hơn.

– Trẻ mắc các bệnh mạn tính hoặc bẩm sinh: Tim bẩm sinh, bại não…

– Trẻ mắc các bệnh tổn thương răng miệng: mọc răng, sâu răng, viêm hoặc loét vùng hầu họng…

Tình trạng biếng ăn do bệnh lý cấp tính thường chỉ là tạm thời và trẻ sẽ ăn bình thường trở lại khi khỏi bệnh.

2. Trẻ biếng ăn do tâm lý

– Như đã đề cập ở phần trên, có trường hợp trẻ không biếng ăn nhưng do bố mẹ quá lo lắng nên thúc ép trẻ ăn, quát mắng thậm chí còn đánh khiến trẻ sợ hãi khi đến bữa và trở thành hiện tượng biếng ăn tâm lý ở trẻ.

– Một số trẻ bị ốm, mọc răng… chưa kịp ăn ngon miệng trở lại thì bị người lớn thúc ép ăn nên cũng có cảm giác “sợ” ăn.

>> Xem thêm:

• Trẻ biếng ăn sau khi ốm: Nguyên nhân và cách chăm sóc trẻ
• Mách mẹ cách trị trẻ biếng ăn sau mọc răng
• Trẻ biếng ăn hay ngậm phải làm sao?

– Cũng có nhiều trường hợp trẻ chưa kịp thích nghi với môi trường mới như thay đổi trường học hoặc thay đổi người trông trẻ mà lại bị ép ăn quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng ức chế bài tiết các men tiêu hóa làm trẻ chán ăn.

Ngoài ra, vấn đề sinh lý cũng ảnh hưởng đến việc ăn uống của trẻ. Tham khảo thêm bài viết: Biếng ăn sinh lý ở trẻ để hiểu rõ hơn.

3. Bé biếng ăn do chế độ dinh dưỡng chưa phù hợp

Bên cạnh hai nhóm nguyên nhân biếng ăn do bệnh lý và tâm lý, có rất nhiều trường hợp khiến con biếng ăn như chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt thiếu khoa học của gia đình như:

• Cho trẻ ăn dặm quá sớm so với thời gian khuyến nghị (khi chưa đủ 6 tháng).
• Khẩu phần ăn không cân đối. Khẩu phần chứa quá nhiều tinh bột cũng làm cho trẻ lười ăn.
• Thức ăn không hợp khẩu vị.
• Trẻ mải chơi, không ăn uống đúng giờ.
• Cho trẻ ăn vặt nhiều, uống nước ngọt trước khi ăn bữa chính.
• Người lớn xung quanh trẻ có thói quen ăn không mẫu mực như không vui vẻ trong bữa ăn, than phiền về thức ăn, vừa ăn vừa làm những việc khác như xem tivi, dùng điện thoại khiến trẻ bắt chước thờ ơ với bữa ăn, không cảm thấy ngon miệng và dần trở nên biếng ăn.

Dấu hiệu trẻ biếng ăn

Thật ra, không khó để bố mẹ có thể nhận biết tình trạng trẻ biếng ăn chậm lớn bằng cách theo dõi phản ứng của trẻ với bữa ăn. Có những biểu hiện thường thấy như:

• Trẻ ăn ít hơn bình thường.
• Chỉ ăn vài loại thức ăn, rất khó thay đổi những món mới.
• Bữa ăn kéo dài trên 30 phút hoặc thậm chí hàng giờ do trẻ không chịu nuốt thức ăn.
• Có biểu hiện sợ ăn, chạy trốn, khóc khi đến bữa.
• Buồn nôn khi ngửi mùi, nhìn thấy thức ăn hoặc nôn khi ăn.

Biếng ăn ở trẻ là tình trạng gây mệt mỏi, chán nản ở trẻ và người lớn

>> Xem thêm: Hướng dẫn cách trị trẻ biếng ăn dặm

Hậu quả khi trẻ biếng ăn

Tình trạng biếng ăn, nhất là trẻ biếng ăn suy dinh dưỡng kéo dài thường rất nghiêm trọng vì dễ gây ra một vòng luẩn quẩn: 

• Biếng ăn, ăn ít dẫn đến thiếu nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như đạm, chất béo, vitamin, các khoáng chất, từ đó trẻ biếng ăn nhiều hơn và suy dinh dưỡng nặng hơn.
• Khi biếng ăn dẫn đến thiếu vi chất, suy dinh dưỡng, trẻ sẽ dễ mắc các bệnh truyền nhiễm và trẻ lại càng biếng ăn hơn sau các đợt bệnh đó.

Biếng ăn kéo dài dẫn đến thiếu vi chất, suy dinh dưỡng sẽ ảnh hưởng xấu đến phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ

Nguyên tắc điều trị khi trẻ biếng ăn

Làm sao cho trẻ hết biếng ăn và ăn ngon trở lại là điều mà những bậc cha mẹ có con biếng ăn quan tâm và mong muốn nhất. Để học cách trị trẻ biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng trở lại, ba mẹ cần phải kiên nhẫn và phối hợp với các bác sĩ nhi và các chuyên gia dinh dưỡng xác định, khắc phục nguyên nhân gây biếng ăn. 

Làm gì khi trẻ biếng ăn do bệnh lý?

Trẻ mắc bệnh thường chán ăn và tình trạng lười ăn, ăn ít lại khiến cơ thể trẻ càng mệt mỏi, giảm khả năng chống đỡ bệnh và hồi phục sau khi bị bệnh. Vì vậy, bố mẹ cần đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ các vắc xin phòng bệnh truyền nhiễm và chú trọng chế độ dinh dưỡng tăng sức đề kháng cho trẻ. 

Khi trẻ mắc bệnh, bố mẹ cần nhanh chóng điều trị dứt điểm bệnh đồng thời bình tĩnh dỗ dành trẻ, tránh ép trẻ ăn khiến trẻ sợ hãi. Nếu trẻ ăn ít trong giai đoạn này cũng đừng lo lắng quá vì khi khỏi bệnh, trẻ sẽ thèm ăn trở lại. 

Nguyên tắc ăn uống cho bé biếng ăn do bệnh lý cần lưu ý:

• Chia thành nhiều bữa nhỏ. 
• Thức ăn cần chế biến dạng lỏng và mềm hơn, dễ tiêu hóa hơn. 
• Cho trẻ uống đủ nước và có thể bổ sung các loại nước cam, chanh, nước dừa, nước táo, nước xoài… hoặc sữa để cung cấp năng lượng và vitamin & khoáng chất cho trẻ. 
• Cho trẻ uống bổ sung vitamin và khoáng chất. Tuy nhiên, bố mẹ không tự ý bổ sung khi chưa biết trẻ biếng ăn nên bổ sung gì và cần bổ sung bao nhiêu và như thế nào. Bác sĩ dinh dưỡng mới là người đưa ra lời khuyên tốt nhất trong trường hợp này.

Làm gì khi trẻ biếng ăn do tâm lý?

Nếu trẻ mang tâm lý sợ ăn, điều quan trọng nhất là bố mẹ cần điều chỉnh tâm lý lo lắng của chính mình trước. Vì tâm lý sợ ăn của trẻ hầu như là hệ quả của việc bị ba mẹ ép ăn, dọa nạt.

• Nếu trẻ có phản ứng sợ khi nhìn thấy thức ăn, bố mẹ cần phải “cắt” phản ứng đó bằng cách giúp trẻ nhận ra ăn uống là một việc rất vui vẻ và hoàn toàn không hề có áp lực nào.
• Để trẻ có tâm lý thoải mái hơn khi ăn, bố mẹ nên động viên, khuyến khích bằng cách khen thức ăn ngon, vui đùa với trẻ và khen trẻ ăn uống rất giỏi.
• Rất nhiều bố mẹ vì căng thẳng mỗi khi cho con ăn nên muốn trẻ ăn riêng trước hoặc sau bữa cơm của cả nhà. Trong khi đó, việc được ăn cùng mâm cơm với gia đình trong không khí vui vẻ sẽ giúp trẻ ăn ngon miệng hơn.

Làm gì khi trẻ biếng ăn do chế độ và thói quen dinh dưỡng không phù hợp?

Nếu xác định nguyên nhân khiến trẻ biếng ăn do chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học và thói quen sinh hoạt không hợp lý của gia đình, bố mẹ cần điều chỉnh sớm để cải thiện tình trạng biếng ăn của trẻ. Một số gợi ý sau có thể giúp bố mẹ:

• Trong năm tuổi đầu tiên, tập cho trẻ ăn đa dạng thức ăn theo từng tháng tuổi
• Kiểm tra món ăn có hợp khẩu vị của trẻ hay không và thay đổi cho phù hợp. Khi thay đổi món ăn cho trẻ, cần thay đổi từ từ, xen kẽ giữa món ăn mới và món ăn cũ.
• Cho trẻ ăn đủ bữa, đúng giờ.
• Trong bữa ăn không cho trẻ vừa ăn vừa chơi hoặc vừa ăn vừa xem tivi, dùng ipad, điện thoại…
• Không nhồi nhét, ép buộc trẻ ăn.
• Không cho trẻ uống hoặc ăn đồ ngọt trước bữa ăn vì các thức ăn này tạo cảm giác “no giả” làm trẻ chán bữa ăn chính.
• Không để trẻ đói lả mới cho ăn vì trẻ sẽ mệt mỏi và lại càng không muốn ăn.